T002.doc
- 1. lêi më ®Çu
Trong x· héi cã giai cÊp, giai cÊp thèng trÞ
chiÕm ®o¹t lao ®éng cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp bÞ
trÞ, chiÕm ®o¹t cña c¶i x· héi vµo tay m×nh. C¸c
giai cÊp, tÇng líp bÞ trÞ kh«ng nh÷ng bÞ chiÕm ®o¹t
kÕt qu¶ lao ®éng mµ hä cßn bÞ ¸p bøc vÒ chÝnh trÞ,
x· héi vµ tinh thÇn. Kh«ng cã sù b×nh ®¼ng gi÷a giai
cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ, ch¼ng h¹n gi÷a
giai cÊp c¸c nhµ t- b¶n víi giai cÊp nh÷ng c«ng nh©n
lµm thuª. Giai cÊp bãc lét bao giê còng dïng mäi
biÖn ph¸p vµ ph-¬ng tiÖn b¶o vÖ ®Þa vÞ giai cÊp cña
hä, duy tr× cñng cè kinh tÕ x· héi cho phÐp hä ®-îc
h-ëng nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi giai cÊp. C«ng cô chñ
yÕu lµ quyÒn lùc nhµ n-íc. Lîi Ých c¬ b¶n cña giai
cÊp bÞ trÞ ®èi lËp víi lîi Ých c¬ b¶n cña giai cÊp
thèng trÞ. §©y lµ ®èi kh¸ng vÒ quyÒn lîi gi÷a nh÷ng
giai cÊp ¸p bøc bãc lét vµ nh÷ng giai cÊp, tÇng líp
bÞ ¸p bøc, bÞ bãc lét.
§èi kh¸ng lµ nguyªn nh©n cña ®Êu tranh giai cÊp.
Cã ¸p bøc th× cã ®Êu tranh chèng ¸p bøc. V× vËy ®Êu
tranh giai cÊp kh«ng do mét lý thuyÕt x· héi nµo t¹o
ra mµ lµ hiÖn t-îng tÊt yÕu kh«ng thÓ tr¸nh ®-îc
trong x· héi cã ¸p bøc giai cÊp.
§Êu tranh giai cÊp lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc
thóc ®Èy sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi cã sù
ph©n chia giai cÊp.
- 2. 2
Ch-¬ng I. Giai cÊp
I. Giai cÊp lµ g×?
Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö chØ ra r»ng, c¸c giai
cÊp x· héi h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan g¾n liÒn
víi nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh cña
s¶n xuÊt. Trong t¸c phÈm "S¸ng kiÕn vÜ ®¹i", Lª Nin
®· ®-a ra ®Þnh nghÜa vÒ giai cÊp nh- sau:
"Ng-êi ta gäi lµ giai cÊp, nh÷ng tËp ®oµn to lín
gåm nh÷ng ng-êi kh¸c nhau vÒ ®Þa vÞ cña hä trong mét
hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh trong lÞch sö,
kh¸c nhau vÒ quan hÖ cña hä (th-êng th× nh÷ng quan
hÖ nµy ®-îc ph¸p luËt quy ®Þnh vµ thõa nhËn) ®èi víi
nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt, vÒ vai trß cña hä trong
nh÷ng tæ chøc lao ®éng x· héi, vµ nh- vËy lµ kh¸c
nhau vÒ c¸ch thøc h-ëng thô vµ vÒ phÇn cña c¶i x·
héi Ýt hoÆc nhiÒu mµ hä ®-îc h-ëng. Giai cÊp lµ
nh÷ng tËp ®oµn ng-êi mµ tËp ®oµn nµy th× cã thÓ
chiÕm ®o¹t lao ®éng cña tËp ®oµn kh¸c, do chç c¸c
tËp ®oµn ®ã cã ®Þa vÞ kh¸c nhau trong mét chÕ ®é
kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh.
II. Nguån gèc vµ kÕt cÊu giai cÊp.
1. Nguån gèc giai cÊp.
Trong x· héi cã nhiÒu nhãm ng-êi, tËp ®oµn ng-êi
®-îc ph©n biÖt b»ng nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c nhau: tuæi
t¸c, giíi tÝnh, d©n téc, ch-ng téc, quèc gia, nghÒ
nghiÖp… Trong nh÷ng sù kh¸c nhau ®ã, cã mét sè lµ do
nguyªn nh©n tù nhiªn, mét sè kh¸c lµ do nguyªn nh©n
x· héi. Nh÷ng sù kh¸c biÖt ®ã tù nã kh«ng s¶n sinh
- 3. 3
ra sù ®èi lËp vÒ x· héi. ChØ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
x· héi nhÊt ®Þnh míi dÉn ®Õn sù ph©n chia x· héi
thµnh nh÷ng giai cÊp kh¸c nhau. Chñ nghÜa duy vËt
lÞch sö kh¼ng ®Þnh sù ph©n chia x· héi thµnh giai
cÊp lµ do nguyªn nh©n kinh tÕ.
S¶n xuÊt x· héi dÇn dÇn ph¸t triÓn, viÖc sö dông
c«ng cô b»ng kim lo¹i lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng
t¨ng lªn ®· dÉn tíi sù ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong
x· héi: ch¨n nu«i t¸ch khái trång trät, s¶n xuÊt thñ
c«ng còng dÇn dÇn trë thµnh mét ngµnh t-¬ng ®èi ®éc
lËp víi n«ng nghiÖp, lao ®éng trÝ ãc t¸ch khái lao
®éng ch©n tay. Víi lùc l-îng s¶n xuÊt míi, chÕ ®é
lµm chung, ¨n chung nguyªn thñy kh«ng cßn thÝch
hîp n÷a, s¶n xuÊt gia ®×nh c¸ thÓ trë thµnh h×nh
thøc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n. T- liÖu s¶n xuÊt vµ
s¶n phÈm lµm ra trë thµnh tµi s¶n riªng cña tõng gia
®×nh. Së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt xuÊt hiÖn
vµ dÇn dÇn thay thÕ së h÷u céng ®ång nguyªn thuû.
ChÕ ®é t- h÷u ra ®êi dÉn tíi sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ t
µi s¶n trong néi bé c«ng x·. X· héi ph©n ho¸ thµnh
nh÷ng giai cÊp kh¸c nhau, giai cÊp bãc lét thèng trÞ
vµ giai cÊp bÞ bãc lét, bÞ thèng trÞ. Nh- vËy, sù
ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn
cña chÕ ®é kinh tÕ dùa trªn sù chiÕm h÷u t- nh©n vÒ
t- liÖu s¶n xuÊt.
Sù h×nh thµnh giai cÊp diÔn ra theo hai con
®-êng:
- Thø nhÊt, sù ph©n ho¸ bªn trong néi bé c«ng x·
thµnh kÎ bãc lét vµ ng-êi bÞ bãc lét.
- 4. 4
- Thø hai, nh÷ng tï binh bÞ b¾t trong chiÕn
tranh gi÷a c¸c bé l¹c kh«ng bÞ giÕt nh- tr-íc mµ bÞ
biÕn thµnh n« lÖ.
ChÕ ®é cã giai cÊp ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi
loµi ng-êi lµ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, tiÕp theo lµ
chÕ ®é phong kiÕn, chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa lµ b-íc
ph¸t triÓn cuèi cïng vµ cao nhÊt cña x· héi cã giai
cÊp.
2. KÕt cÊu giai cÊp.
Trong x· héi cã giai cÊp, mçi h×nh th¸i kinh tÕ
- x· héi ®Òu cã mét kÕt cÊu giai cÊp nhÊt ®Þnh. Khi
h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nµy thay thÕ h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi kh¸c, kÕt cÊu giai cÊp còng thay
®æi.
Mçi kÕt cÊu giai cÊp trong x· héi cã giai cÊp
®Òu cã c¸c giai cÊp c¬ b¶n vµ kh«ng c¬ b¶n. Nh÷ng
giai cÊp c¬ b¶n lµ nh÷ng giai cÊp xuÊt hiÖn vµ tån
t¹i g¾n liÒn víi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt thèng trÞ cña
x· héi. Sù ®èi kh¸ng vµ cuéc ®Êu tranh cña c¸c giai
cÊp ®ã biÓu hiÖn m©u thÉun c¬ b¶n cña ph-¬ng tøhc
s¶n xuÊt ®· sinh ra chóng.
Bªn c¹nh nh÷ng giai cÊp c¬ b¶n, trong kÕt cÊu
giai cÊp cßn cã giai cÊp kh«ng c¬ b¶n. Trong x· héi
chiÕm h÷u n« lÖ, ®ã lµ nh÷ng n«ng trÞ do cã Ýt ruéng
®Êt. Trong x· héi phong kiÕn, ®ã cã thÓ lµ giai cÊp
n« lÖ vµ chñ n« víi t- c¸ch tµn d- cña x· héi cñ; lµ
giai cÊp t- s¶n ra ®êi trong lßng x· héi phong kiÕn.
Trong x· héi t- b¶n, nh÷ng giai cÊp kh«ng c¬ b¶n lµ
- 5. 5
giai cÊp ®Þa chñ víi t- c¸ch lµ tµn d-, giai cÊp
n«ng d©n.
Cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt, mçi giai cÊp
trong mét kÕt cÊu giai cÊp - x· héi còng cã nh÷ng
biÕn ®æi nhÊt ®Þnh. Nh÷ng sù biÕn ®æi Êy dÉn ®Õn sù
thay ®æi ®Þa vÞ cña c¸c giai cÊp ®ã trong hÖ thèng
s¶n xuÊt x· héi.
Trong kÕt cÊu cña x· héi cã giai cÊp, ngoµi c¸c
giai cÊp ®èi kh¸ng cßn cã tÇng líp trÝ thøc lµm c«ng
viÖc chñ yÕu b»ng trÝ ãc. TÇng líp trÝ thøc kh«ng
ph¶i lµ mét giai cÊp. Nã ®-îc h×nh thµnh tõ nh÷ng
giai cÊp kh¸c nhau vµ còng phôc vô nh÷ng giai cÊp
kh¸c nhau.
Ph©n tÝch kÕt cÊu giai cÊp vµ sù biÕn ®æi cña nã
gióp ta hiÓu ®Þa vÞ, vai trß vµ th¸i ®é chÝnh trÞ
cña mçi giai cÊp ®èi víi mçi cuéc vËn ®éng lÞch sö,
®Æc biÖt lµ trong cuéc ®Êu tranh cña thêi ®¹i ngµy
nay.
- 6. 6
ch-¬ng ii. ®Êu tranh giai cÊp.
" §Êu tranh giai cÊp lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc
thóc ®Èy sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi cã sù
ph©n chia giai cÊp".
§Êu tranh giai cÊp thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh
gi÷a nh÷ng giai cÊp mµ lîi Ých c¨n b¶n ®èi lËp nhau.
§Êu tranh giai cÊp lµ mét trong lùc thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn cña x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng. §iÒu ®o
®-îc thÓ hiÖn tr-íc hÕt ë chç: Th«ng qua ®Êu tranh
giai cÊp sù xung ®ét gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt míi vµ
quan hÖ s¶n xuÊt giµ cçi ®-îc gi¶i quyÕt, b-íc qu¸
®é tõ mét chÕ ®é x· héi lçi thêi sµng mét chÕ ®é míi
cao h¬n ®-îc thùc hiªn.
XÐt ®Õn cïng, nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn
cña x· héi loµi ng-êi lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra cña
c¶i vËt chÊt. Song sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt chØ
diÔn ra khi quan hÖ s¶n xuÊt cßn phï hîp víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Khi quan
hÖ s¶n xuÊt ®· lçi thêi th× m©u thuÉn víi lùc l-îng
s¶n xuÊt, m©u thuÉn nµy biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi
thµnh m©u thuÉn gi÷a giai cÊp c¸ch m¹ng ®¹i biÓu cho
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi, víi giai cÊp bãc lét,
thèng trÞ - ®¹i biÓu cho nh÷ng lîi Ých g¾n liÒn víi
quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi. MÉu thuÉn ®ã chØ cã thÓ
®-îc gi¶i quyÕt b»ng cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña
giai cÊp c¸ch m¹ng vµ quÇn chóng bÞ bãc lét, mµ
®Ønh cao cña nã lµ c¸ch m¹ng x· héi, thay thÕ quan
- 7. 7
hÖ x· héi cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi, më ra ®Þa
bµn míi cho s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn. S¶n xuÊt x·
héi ph¸t triÓn, ®-¬ng nhiªn kÐo theo sù ph¸t triÓn
cña toµn bé ®êi sèng x· héi.
Tõ khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa
xuÊt hiÖn trªn vò ®µi lÞch sö, viÖc x· héi n¾m lÊy
quyÒn së h÷u toµn bé t- liÖu s¶n xuÊt ®· lu«n lu«n
lµ mét lý t-ëng t-¬ng lai mµ nhiÒu c¸ nh©n còng nh-
nhiÒu m«n ph¸i trän vÑn ®· tõng ph¶ng phÊt nh×n thÊy
Ýt nhiÒu lê mê ë tr-íc m¾t. Nh-ng viÖc chiÕm h÷u ®ã
chØ cã thÓ trë thµnh mét kh¶ n¨ng, trë thµnh mét tÊt
yÕu lÞch sö, mét khi mµ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó
thùc hiÖn viÖc ®ã ®· cã s½n råi. Còng nh- mäi sù
tiÕn bé kh¸c cña x· héi, viÖc ®ã mµ cã thÓ thùc hiÖn
®-îc, th× kh«ng ph¶i lµ do ë chç ng-êi ta ®· hiÓu
r»ng sù tån t¹i cña giai cÊp lµ tr¸i víi chÝnh
nghÜa, tr¸i víi b×nh ®¼ng,… kh«ng ph¶i lµ do ë chç
chØ ®¬n thuÇn cã ý muèn tiªu diÖt c¸c giai cÊp Êy,
mµ lµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ míi nhÊt ®Þnh. T×nh
tr¹ng x· héi ph©n chia thµnh mét giai cÊp bãc lét vµ
mét giai cÊp bÞ bãc lét, thµnh mét giai cÊp thèng
trÞ vµ mét giai cÊp bÞ ¸p bøc lµ mét hËu qu¶ tÊt
nhiªn cña t×nh tr¹ng ph¸t triÓn thÊp kÐm cña nÒn s¶n
xuÊt tr-íc kia. Chõng nµo tæng sè s¶n phÈm do lao
®éng cña x· héi lµm ra chØ míi cung cÊp ®-îc mét sè
gäi lµ v-ît chót Ýt c¸i sè thËt cÇn thiÕt ®Ó võa ®ñ
®Ó ®¶m b¶o sù sinh sèng cña mäi ng-êi mµ th«i, chõng
nµo mµ lao ®éng vÉn cho¸n hÕt hay hÇu hÕt thêi giê
cña ®¹i ®a sè thµnh viªn trong x· héi, th× tÊt nhiªn
- 8. 8
x· héi ®ã ph¶i chia thµnh gia cÊp lµ ®iÒu tÊt yÕu
xÈy ra. Khi giai cÊp thèng trÞ nµy, hay mét giai cÊp
thång trÞ kh¸c trë thµnh mét sù lçi thêi, mét tr¹ng
th¸i cæ hñ th× cÇn ph¶i cã mét giai cÊp míi tiÕn bé
h¬n, ph¸t triÓn h¬n phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt míi
vµ diÔn ra cuéc ®Êu tranh gi÷a nh÷ng giai cÊp nµy,
giai cÊp tiÕn bé tÊt yÕu sÏ giµnh th¾ng lîi vµ cø
nh- thÕ thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn ®i lªn.
C.M¸c vµ Ph.¡ngghen chøng minh r»ng, s¶n xuÊt
vËt chÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña con ng-êi vµ x· héi loµi ng-êi lµ hµnh ®éng lÞch
sö ®Çu tiªn cña con ng-êi. T¸c ®éng biÖn chøng gi÷a
c¶i tiÕn s¶n xuÊt víi nhu cÇu kh«ng ngõng t¨ng lªn
lµ ®éng lùc ph¸t triÓn c¬ b¶n, th-êng xuyªn cña tÊt
c¶ x· héi. S¶n xuÊt vËt chÊt bao giê còng ph¸t triÓn
trong mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Khi quan hÖ
s¶n xuÊt kh«ng cßn phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt,
th× nã trë thµnh xiÒng xÝch cña lùc l-îng s¶n xuÊt,
dÉn ®Õn nh÷ng cuéc khñng ho¶ng ph¸ ho¹i lùc l-îng
s¶n xuÊt,. Trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp,
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi kh«ng tù ®éng nh-êng
chç cho quan hÖ s¶n xuÊt míi. Chóng ®-îc giai cÊp
thèng trÞ b¶o vÖ b»ng tÊt c¶ søc m¹nh chÝnh trÞ,
kinh tÕ vµ t- t-ëng, ®Æc biÖt lµ b»ng b¹o lùc cã tæ
chøc. Muèn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt ®Ó gi¶i phãng
søc s¶n xuÊt ph¶i g¹t bá lùc c¶n lín lao Êy. §iÒu ®ã
chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc qua ®Êu tranh giai cÊp vµ
c¸ch m¹ng x· héi. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm xem sù vËn
®éng néi t¹i cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù
- 9. 9
ph¸t triÓn cña toµn bé lÞch sö x· héi, C.M¸c vµ Ph
¡ngghen ®· xem ®Êu tranh giai cÊp mµ ®Ønh cao lµ
thêi kú c¸ch m¹ng, nh- ®ßn bÈy ®Ó thay ®æi h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi do ®ã "®Êu tranh giai cÊp lµ ®éng
lùc trùc tiÕp cña lÞch sö c¸c x· héi cã giai cÊp.
Trong x· héi cã ¸p bøc giai cÊp, ®Êu tranh giai
cÊp ch¨ng nh÷ng c¶i t¹o x· héi mµ cßn cã t¸c dông
c¶i t¹o b¶n th©n c¸c giai cÊp c¸ch m¹ng vµ quÇn
chóng lao ®éng. ChØ qua ®Êu tranh cho tù do, kh«ng
cam chÞu sè phËn n« lÖ, c¸c giai cÊp bÞ ¸p bøc míi
gét söa ®-îc tinh thÇn n« lª vµ nh÷ng tËp qu¸n xÊu
do chÕ ®é ng-êi ¸p bøc ng-êi s¶n sinh ra.
LÞch sö nh©n lo¹i ®· chøng minh vai trß to lín
cña ®Êu tranh giai cÊp chèng ¸p bøc bãc lét. Thêi cæ
®¹i nÕu kh«ng cã c¸c cuéc ®Êu tranh ngµy cµng m¹nh
mÏ cña hµng chôc v¹n n« lÖ vµ tÇng líp b×nh d©n
chèng giai cÊp chñ n« th× chÕ ®é n« lÖ dï ®· thèi
n¸t còng kh«ng thÓ sôp ®æ. Cuèi x· héi phong kiÕn
c¸c phong trµo ®Êu tranh cña n«ng d©n, thî thñ c«ng,
th-¬ng nh©n, trÝ thøc… do giai cÊp t s¶n l·nh ®¹o
®· dÉn ®Õn c¸c cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n trong c¸c thÕ
kû XVI, XVII, XVIII lµm sôp ®æ chÕ ®é phong kiÕn,
®-a x· héi chuyÓn sang thêi ®¹i t- s¶n.
Cuéc ®Êu tranh giai cÊp do giai cÊp c«ng nh©n
tiÕn hµnh lµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cuèi cïng trong
lÞch sö loµi ng-êi. Nã lµ p-h¬ng tiÖn tÊt yÕu ®Ó
gi¶i phãng chia giai cÊp do giai cÊp c«ng nh©n tiÕn
hµnh lµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cuèi cïng trong lÞch
sö loµi ng-êi. Nã lµ ph-¬ng tiÖn tÊt yÕu ®Ó gi¶i
- 10. 10
phãng toµn x· héi khái ¸ch ¸p bøc, bãc lét, khái sö
ph©n chia giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. V× vËy ®©y
lµ mét qu¸ tr×nh ®Êu tranh rÊt l©u dµi vµ v« cïng
phøc t¹p. Cuéc ®Êu tranh giai cÊp ph¸t triÓn tÊt yÕu
dÉn ®Õn c¸ch m¹ng v« s¶n. Cuéc c¸ch m¹ng nµy th¾ng
lîi tr-íc hÕt ë nh÷ng kh©u yÕu nhÊt cña chñ nghÜa t-
b¶n, n¬i giai cÊp c«ng nh©n vµ c¸c lùc l-îng c¸ch
m¹ng cã nh÷gn ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®Ó
giµnh chÝnh quyÒn.
Sau khi giai cÊp c«ng nh©n d©n lao ®éng giµnh
®-îc chÝnh quyÒn, ®Êu tranh giai cÊp ch-a biÕn mÊt
mµ tiÕp tôc diÔn ra gay go phøc t¹p trong ®iÒu kiÖn
míi.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi môc
tiªu ®Êu tranh trùc tiÕp cña gai cÊp c«ng nh©n ®·
thay ®æi: tõ môc tiªu giµnh chÝnh quyÒn chuyÓn sang
môc tiªu c¬ b¶n vµ chñ yÕu lµ cñng cè chÝnh quyÒn
cña nh©n d©n lao ®éng x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa
x· héi, träng t©m lµ x©y dùng kinh tÕ. Giai cÊp t-
s¶n ®· bÞ lËt ®æ, tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh chèng
c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa nh»m phôc håi chñ nghÜa
t- b¶n.
§iÒu kiÖn ®Êu tranh thay ®æi, môc tiªu trùc tiÕp
cña c¸c giai cÊp thay ®æi th× h×nh thøc ®Êu tranh
giai cÊp còng thay ®æi. Lªnin d· nãi: "Trong ®iÒu
kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n, nh÷ng h×nh thøc ®Êu tranh
giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n kh«ng thÓ gièng nh-
tr-íc:1
1 1. V.I.Lªnin: Toµn tËp, NXB. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1977, t.39, tr.298
- 11. 11
Cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong thêi kú qu¸ ®é tõ
chñ nghÜa t- bant lªn chñ nghÜa x· héi diªn xra trªn
tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi v¨n
ho¸, t- t-ëng. V.I.Lªnin cho r»ng chñ nghÜa x· héi
chØ giµnh ®-îc th¾ng lîi triÖt ®Ó khai giai cÊp c«ng
nh©n l·nh ®¹o ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n x©y dùng
thµnh c«ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi, b¶o ®¶m chñ
nghÜa x· héi t¹o ra ®-îc n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n
chñ nghÜa t- b¶n. Môc tiªu nµy ch-a ®-îc thùc hiÖn
th× kh¶ n¨ng phôc håi chñ nghÜa t- b¶n vÉn cßn rÊt
lín. C¸c thÕ lùc t- b¶n quèc tÕ ra søc ng¨n c¶n giai
cÊp c«ng nh©n ®· n¾m chÝnh quyÒn x©y dùng thµnh c«ng
chñ nghÜa x· héi b»ng nhiÒu ph-¬ng tiÖn vµ thñ ®o¹n
tõ bao v©y, cÊm vËn, can thiÖp qu©n sù ®Õn "diÔn
biÕn hoµ b×nh". §Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi, giai
cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng ph¶i lµm thÊt b¹i
c¸c thñ ®o¹n nãi trªn.
Trong ®iÒu kiÖn ®· n¾m ®-îc chÝnh quyÒn, giai
cÊp c«ng nh©n ph¶i sö dông tæng hîp, linh ho¹t c¸c
h×nh thøc ®Êu tranh míi, trong ®ã cã ®Êu tranh b»ng
b¹o lùc vµ b»ng hoµ b×nh, b»ng gi¸o dôc thuyÕt phôc
vµ b»ng hµnh chÝnh, ph¸p chÕ, b»ng chÝnh trÞ, qu©n
sù vµ b»ng kinh tÕ, b»ng c¶i t¹o c¸c quan hÖ cò ®·
lçi thêi vµ x©y dùng c¸c quan hÖ míi ®óng quy luËt;
b»ng liªn minh gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi c¸c giai
cÊp, tÇng líp lao ®éng vµ c¸c tÇng líp trung gian
kh¸c; b»ng “sö dông” giai cÊp t- s¶n ®Ó x©y dùng chñ
nghÜa x· héi, v.v... Cuéc ®Êu tranh v× chñ nghÜa x·
héi l©u dµi, gay go phøc t¹p nh- thÕ nµo tuú theho
- 12. 12
®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ. ë Liªn X« cò vµ c¸c n-íc
x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u cò, c¸c lùc l-îng chèng chñ
nghÜa x· héi ®· lîi dông t×nh h×nh khñng ho¶ng cña
chñ nghÜa x· héi, nhÊt lµ lîi dông nh÷ng sai lÇm
nghiªm träng cña c¸c ®¶ng céng s¶n cÇm quyÒn ®Ó ®¶o
ng-îc t×nh thÕ, lËp l¹i trËt tù t- s¶n. Hai lo¹i sai
lÇm nghiªm träng dÔ m¾c ph¶i lµ: .
a. Chñ quan duy ý chÝ, coi nhÑ quy luËt kinh tÕ
kh¸ch quan, trong khi ®ã l¹i tuyÖt ®èi ho¸ ®Êu tranh
giai cÊ, nhÊt lµ tuyÖt ®èi ho¸ mét trong nh÷ng h×nh
thøc cña ®Êu tranh giai cÊp;
b. C¬ héi h÷u khuynh, m¬ hå vÒ ®Êu tranh giai
cÊp, mÊt c¶nh gi¸c tr-íc ©m m-u diÔn biÕn hoµ b×nh
cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch víi chñ nghÜa x· héi.
Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë
n-íc ta, x· héi vÉn tån t¹i l©u dµi c¸c giai cÊp,
c¸c m©u thuÉn giai cÊp. §Êu tranh giai cÊp lµ thùc
tÕ kh¸ch quan kh«ng thÓ tr¸nh danh tõ ®Êu tranh giai
cÊp, mµ lµ nhËn thøc cho ®óng tÝnh chÊt, néi dung,
h×nh thøc cña cuéc ®Êu tranh, xö lý ®óng ®¾n c¸c
quan hÖ x· héi - giai cÊp.
§Ó thùc hiÖn môc tiªu c¸ch m¹ng lµ d©u giµu,
n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, ®iÒu c¬ b¶n lµ
ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ n-íc, b¶o ®¶m ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa; thùc
hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. X©y dùng
chñ nghÜa x· héi ph¶i ®i ®«i víi b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o
vÖ chÝnh quyÒn nh©n d©n vµ ph¸p chÕ x· héi chñ
- 13. 13
nghÜa. Toµn bé sù nghiÖp trªn ®©y lµ lîi Ých c¨n b¶n
cña d©n téc vµ nh©n d©n lao ®éng. TuyÖt ®¹i ®a sè
trong céng ®ång d©n téc ViÖt Nam bao gåm giai cÊp
c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n, tÇng líp trÝ thøc, c¸c
tÇng líp lao ®éng kh¸c, tÇng líp t- s¶n d©n téc, c¸c
nh©n sÜ yªu n-íc... t¸n thµnh môc tiªu nãi trªn. Tuy
nhiªn mét bé phËn nhá trong x· häi v× quyÒn lîi Ých
kû, v× hËn thï giai cÊp, ®· vµ ®ang liªn kÕt víi c¸c
thÕ lùc ph¶n ®éng quèc tÕ chèng l¹i sù nghiÖp c¸ch
m¹ng cña nh©n d©n ta. V× vËy, ®Êu tranh giai cÊp
trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta tr-íc hÕt lµ cuéc ®Êu
tranh d-íi nhiÒu h×nh thøc gi÷a mét bªn lµ quÇn
chóng nh©n d©n lao ®éng, c¸c lùc l-îng x· héi ®i
theo con ®-êng dÉn ®Õn môc tiªu d©n giµu n-íc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng van minh, ®oµn kÕt trong mÆt trËn
thèng nhÊt d©n téc do §¶ng l·nh ®¹o, víi mét bªn lµ
c¸c thÕ lùc, c¸c tæ chøc, c¸c phÇn tö chèng ®éc lËp
d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, chèng §¶ng, Nhµ n-íc vµ
ph¸p luËt, ph¸ ho¹i trËt tù x· héi va an ninh quèc
gia.
C¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong n-íc vµ quèc tÕ
chèng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi chñ yÕu
th«ng qua “diÔn biÕn hoµ b×nh” nh»m thñ tiªu sù l·nh
®¹o cña §¶ng céng s¶n, lµm tan r· vÒ hÖ t- t-ëng
tiÕn tíi lËt ®é chÝnh quyÒn nh©n d©n b»ng h×nh thøc
nµy hay h×nh thøc kh¸c.
Cuéc “®Êu tranh gi÷a hai con ®êng”, con ®êng
x· héi chñ nghÜa vµ con ®-êng t- b¶n chñ nghÜa còng
lµ biÓu hiÖn cña ®Êu tranh giai cÊp trong thêi kú
- 14. 14
qu¸ ®é ë n-íc ta. §©y lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c
nh©n tè thóc ®Èy ®Êt n-íc ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng
x· héi chñ nghÜa víi c¸c nh©n tè thóc ®Èy ®Êt n-íc
dÞch chuyÓn theo ®Þnh h-íng t- b¶n chñ nghÜa. C¸c
nh©n tè tù ph¸t t- b¶n chñ nghÜa nµy ®-îc nh÷ng thÕ
lùc chèng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi lîi
dông phôc vô môc tiªu cña chóng. Cuéc ®Êu tranh gi÷a
hai khuynh h-íng ph¸t triÓn trªn ®©y diÔn ra hµng
ngµy hµng giê trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, tr-íc hÕt lµ
lÜnh vùc kinh tÕ, lÜnh vùc t- t-ëng vµ lÜnh vùc trËt
tù x· héi.
Trong c¬ cÊu giai cÊp - x· héi ë n-íc ta hiÖn
nay, ngoµi c«ng nh©n, n«ng d©n, trÝ thøc vµ c¸c tÇng
líp t- s¶n, tÇng líop nµy cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §-¬ng nhiªn cã m©u
thuÉn vÒ lîi Ých gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng lµm thuª
víi tÇng líp t- s¶n vµ cã m©u thuÉn gi÷a sù ph¸t
triÓn theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa víi khuynh
h-íng tù ph¸t cña thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n.
§©y lµ nh©n d©n lao ®éng víi tÇng líp t- s¶n. M©u
thuÉn gi÷a giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng víi
tÇng líp t- s¶n, tuy mang tÝnh chÊt m©u thuÉn gi÷a
lao ®éng vdµ bãc lét lao ®éng, song trong ®iÒu kiÖn
thêi kú qu¸ ®é n-íc ta l¹i lµ m©u thuÉn trong néi bé
nh©n dana. Kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ tÇng líp t-
s¶n cã vai trß tÝch cùc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn
kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng tham gia tÝch cùc vµo sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Trong x· héi
ta hiÖn nay, lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c nhµ t- s¶n c¨n
- 15. 15
b¶n thèng nhÊt víi lîi Ých chung cña céng ®ång. §©y
lµ mÆt thèng nhÊt gi÷a giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n
lao ®éng víi tÇng líp t- s¶n. Quan hÖ gi÷a giai cÊp
c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng víi tÇng líp t- s¶n lµ
quan hÖ võa hîp t¸c võa ®Êu tranh; ®Êu tranh víi
nh÷ng khuynh h-íng tiªu cùc cña tÇng líp t- s¶n còng
®Ó thùc hiÖn hîp t¸c, ®oµn kÕt x©y dùng x· héi d©n
giµu, n-íc m¹nh, c«ng b»ng v¨n minh.
Trong x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ
quèc x· héi chñ nghÜa ph¶i n¾m v÷ng quan ®iÓm giai
cÊp cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin. §ã lµ quan ®iÓm c¸ch
m¹ng vµ khoa häc. Sù tuyÖt ®èi ho¸ ®Êu tranh giai
cÊp, sù c-êng ®iÖu ®Êu tranh giai cÊp còng nh- sù
m¬ hå vÒ ®Êu tranh giai cÊp ®Òu tr¸i víi quan ®iÓm
giai cÊp M¸c - Lªnin, ®Òu g©y tæn h¹i cho sù nghiÖp
x©y dùng chñ nghÜa x· héi.
- 16. 16
KÕt luËn
§Êu tranh giai cÊp ch¼ng nh÷ng cã t¸c dông c¶i
t¹o x· héi, xo¸ bá c¸c lùc l-îng x· héi ph¶n ®éng,
mµ nã cßn cã t¸c dông c¶i t¹o b¶n th©n c¸c giai cÊp
c¸ch m¹ng.
Trong x· héi cã giai cÊp, sù ph¸t triÓn cña c¸c
mÆt v¨n hoÝa, nghÖ thuËt vµ cd¸c mÆt kh¸c cña ®êi
sèng x· héi kh«ng thÓ kh«ng mang dÊu Ên cña ®Êu
tranh giai cÊp, vµ do cuéc ®Êu tranh ®ã thóc ®Èy.
§Êu tranh giai cÊp lµ quy luËt chung cña x· héi
cã giai cÊp. Song, quy luËt Êy cã nh÷ng biÓu hiÖn
®Æc thï trong tõng x· héi cô thÓ. §iÒu ®ã do kÕt cÊu
giai cÊp cña mçi x· héi, do ®Þa vÞ lÞch sö cña mçi
giai cÊp c¸ch m¹ng trong tõng giai ®o¹n vµ trªn tõng
®Þa bµn quyÕt ®Þnh. Muèn hiÓu ®óng quy luËt ®Êu
tranh giai cÊp, cßn ph¶i ph©n tÝch cô thÓ trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ.
- 17. 17
Tµi liÖu tham kh¶o
1. TriÕt häc M¸c - Lªnin - toµn tËp
Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
2. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c Lªnin
Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia.
3. Chèng §uy - Rinh - Ph.¡ngghen
Nhµ xuÊt b¶n sù thËt.