Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc

Tải tài liệu tại sividoc.com
Viết đề tài giá sinh viên – ZALO:0973.287.149-TEAMLUANVAN.COM
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
---------------------------------------
NGUYỄN THỊ THÚY NGÂN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ
HỘI TỈNH HÀ TĨNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
QUẢN TRỊ KINH DOANH
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC :
TS TRẦN VIỆT HÀ
Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn thạc sỹ “ Một số giải pháp tăng cường quản
lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Tĩnh” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu được sử dụng trong luận văn được thu thập từ thực tế,
chính xác, đáng tin cậy, có nguồn gốc rõ ràng, được xử lý trung thực và khách quan.
Hà Nội, ngày 20 tháng 09 năm 2016
Tác giả
Nguyễn Thị Thúy Ngân
i

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được khóa luận văn này tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ
của các cơ quan, các thấy, các cô, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới thầy TS. Trần Việt Hà
Giảng viên trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, đóng
góp nhiều ý kiến quý báu trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Tĩnh đã
tạo điều kiện và tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu về công
tác quản lý thu.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn các nhà khoa học trong ngành, các bạn bè đồng nghiệp
và gia đình đã động viên và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành bài luận văn
này.
Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2016
ii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................ii
MỤC LỤC................................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG...............................................................................................vii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..........................................................................viii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ
THU BẢO HIỂM XÃ HỘI...................................................................................... 5
1.1 Khái quát chung về bảo hiểm xã hội............................................................ 5
1.1.1 Khái niệm, phân loại................................................................................. 5
1.1.2 Vai trò của Bảo hiểm xã hội ..................................................................... 7
1.1.3 Nguyên tắc BHXH.................................................................................... 9
1.1.4 Quỹ BHXH và các chế độ BHXH............................................................ 9
1.2 Quản lý thu BHXH ...................................................................................... 12
1.2.1 Khái niệm thu và quản lý thu BHXH ..................................................... 12
1.2.2.Vai trò của quản lý thu BHXH............................................................... 14
1.2.3. Nội dung quản lý thu BHXH................................................................. 15
1.2.4 Tiêu chí đánh giá công tác quản lý thu BHXH ...................................... 24
1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH. ................................... 25
1.3.1 Các nhân tố khách quan.......................................................................... 25
1.3.2 Các nhân tố chủ quan.............................................................................. 28
1.4 Kinh nghiệm quản lý thu BHXH ở một số địa phương trong nước........ 30
1.4.1 Kinh nghiệm từ một số địa phương trong nước ..................................... 30
1.4.2 Bài học kinh nghiệm rút ra trong công tác quản lý thu BHXH.............. 34
iii

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI
BHXH TỈNH HÀ TĨNH......................................................................................... 36
2.1 Tổng quan chung về BHXH tỉnh Hà Tĩnh................................................. 36
2.1.1 Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của BHXH tỉnh Hà Tĩnh............................ 36
2.1.2 Cơ cấu, tổ chức BHXH tỉnh Hà Tĩnh ..................................................... 38
2.2 Thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Hà Tĩnh ......................... 43
2.2.1. Lập và giao kế hoạch hàng năm ............................................................ 43
2.2.2 Công tác quản lý về đối tượng tham gia BHXH .................................... 46
2.2.3 Quản lý mức đóng BHXH...................................................................... 52
2.2.4 Quản lý tiền thu BHXH.......................................................................... 56
2.2.5 Quản lý phương thức đóng BHXH......................................................... 59
2.2.6 Quản lý quy trình thu BHXH ................................................................. 63
2.2.7. Kiểm tra, đánh giá hoạt động và điều chỉnh kế hoạch thu BHXH........ 64
2.3 Đánh giá công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Hà Tĩnh.............. 66
2.3.1 Những thành tựu đạt được...................................................................... 66
2.3.2 Những tồn tại hạn chế và nguyên nhân: ................................................. 68
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BHXH
TẠI BHXH TỈNH HÀ TĨNH ................................................................................ 75
3.1 Định hướng về tăng cường quản lý thu của BHXH tỉnh Hà Tĩnh. ......... 75
3.1.1 Dự báo tình hình kinh tế xã hội ảnh hưởng đến công tác Quản lý thu tại
BHXH tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2020..................................................................... 75
3.1.2 Định hướng tăng cường quản lý thu của BHXH tỉnh Hà Tĩnh .............. 80
3.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh
Hà Tĩnh.................................................................................................................... 82
3.2.1. Quản lý đối tượng tham gia, mức lương đóng BHXH .......................... 82
3.3.2. Tăng cường quản lý nợ đọng BHXH. ................................................... 85
3.3.3. Ứng dụng Công nghệ thông tin ............................................................. 88
3.3.4. Cải cách thủ tục hành chính................................................................... 89
3.3.5. Hoàn thiện cơ cấu bộ máy và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ. ........ 90
iv

3.3.6. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chính sách, chế
độ về BHXH ........................................................................................................ 92
3.3. Một số khuyến nghị..................................................................................... 93
3.3.1 Đối với cơ quan quản lý nhà nước về BHXH ........................................ 93
3.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam............................................................ 95
3.3.3 Kiến nghị với UBND tỉnh Hà Tĩnh ........................................................ 96
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 98
v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ASXH An sinh xã hội
BHXH Bảo hiểm xã hội
BHTN Bảo hiểm thất nghiệp
BHYT Bảo hiểm y tế
CNTT Công nghệ thông tin
DN Doanh nghiệp
ĐTNN Đầu tư nước ngoài
HCSN Hành chính sự nghiệp
ILO Tổ chức Lao động quốc tế
NSNN Ngân sách nhà nước
NN và PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn
SXKD Sản xuất kinh doanh
TLNĐ-BNN Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp
UBND Ủy ban nhân dân
vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Tỷ lệ đóng BHXH qua các thời kỳ sau 1994 ........................................................ 19
Bảng 2.1 Tổng hợp các chỉ tiêu dự toán thu, chi của bảo hiểm xã hội tỉnh hà tĩnh
năm 2013 44
Bảng 2.2. Tổng hợp các chỉ tiêu dự toán thu, chi của bảo hiểm xã hội tỉnh hà tĩnh
năm 2014 44
Bảng 2.3 Tổng hợp các chỉ tiêu dự toán thu, chi của bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Tĩnh
năm 2015 45
Bảng 2.4: Số đơn vị tham gia BHXH giai đoạn 2013 - 2015 ............................................ 48
Bảng 2.5: Tỷ lệ doanh nghiệp tham gia BHXH....................................................................... 49
Bảng 2.6: Số lao động tham gia BHXH giai đoạn 2013 - 2015........................................ 50
Bảng 2.7: Cơ cấu lao động tham gia BHXH giai đoạn 2013 - 2015 .............................. 51
Bảng 2.8: Tỷ lệ lao động tham gia BHXH giai đoạn 2013 - 2015 .................................. 52
Bảng 2.9: Tỷ lệ đóng BHXH từ năm 2007 ................................................................................ 52
Bảng 2.10: Tiền lương đóng BHXH bình quân giai đoạn 2013 - 2015......................... 54
Bảng 2.11: Mức lương bình quân đóng BHXH khối DN ngoài quốc doanh 2015 .. 55
Bảng 2.12: Tiền thu BHXH giai đoạn 2013 - 2015 ............................................................... 57
Bảng 2.13: Số tiền phạt chậm đóng từ 2013 - 2015............................................................... 60
Bảng 2.14: Số tiền nợ BHXH giai đoạn 2013 - 2015............................................................ 60
Bảng 2.15: Tỷ lệ nợ BHXH giai đoạn 2013 – 2015............................................................... 62
Bảng 2.16 Bảng tổng hợp kiểm tra đơn vị ................................................................................. 65
Bảng 2.17: Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch giai đoạn 2013 – 2015 ......................................... 67
Bảng 3.1: Dự báo dân số đến năm 2020 ..................................................................................... 77
Bảng 3.2: Dự báo nguồn lao động đến năm 2020................................................................... 79
vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức BHXH............................................................................................... 30
Sơ đồ 2.2 Mô hình tổ chức BHXH Hà Tĩnh.............................................................................. 39
Biểu đồ 2.1 Số đơn vị tham gia BHXH giai đoạn 2013 – 2015........................................ 48
Biều đồ 2.2: Số tiền thu BHXH giai đoạn 2013 - 2015........................................................ 58
Biểu đồ 2.3 Số tiền nợ BHXH giai đoạn 2013 - 2015 .......................................................... 61
viii

.
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Cùng với Bảo hiểm y tế (BHYT), Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), Bảo hiểm
xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Trong những năm
qua, công tác bảo hiểm xã hội đã thể hiện được vai trò, vị trí của nó đối với việc góp
phần ổn định đời sống của nhân dân, thực hiện công bằng xã hội và ổn định chính
trị - xã hội. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 đã khẳng định: “BHXH,
BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống ASXH, góp
phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và
phát triển kinh tế - xã hội”.
Bảo hiểm Xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng tổ
chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất
nghiệp. Để thực hiện được chức năng, vai trò đó, cần đảm bảo duy trì và bảo toàn
quỹ bảo hiểm xã hội - đây là một quỹ độc lập với NSNN, nhằm đảm bảo về tài
chính để chi trả các chế độ BHXH cho người lao động. Công tác thu là nguồn hình
thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập quỹ BHXH; đồng thời là khâu bắt buộc đối
với đối tượng tham gia BHXH thực hiện trách nhiệm của mình. Vì vậy, công tác thu
BHXH là khâu quan trọng quyết định đến sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện
chính sách BHXH của nước ta.
Tuy nhiên, theo nhận định của Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đỗ Thị
Xuân Phương thì theo kết quả tính toán, dự báo với mức đóng góp và mức hưởng
chế độ BHXH như quy định hiện hành, tới năm 2023, số thu sẽ bằng số chi; đến
năm 2037, nếu không điều chỉnh chính sách hoặc không phát triển mạnh đối tượng,
tăng thu hoặc giảm chi thì số thu BHXH sẽ không bảo đảm khả năng chi trả. Trong
khi đó một thực tế hiện nay là tỷ lệ trốn đóng BHXH cho người lao động và nợ
đọng BHXH đang là vấn đề nan giải và xảy ra tràn lan. Do đó, yêu cầu cấp thiết
hiện nay là cần quản lý chặt chẽ thu, chi BHXH, đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời,
không để thất thu BHXH và ổn định quỹ lâu dài.
1

.
Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Tĩnh là đơn vị trực thuộc BHXH Việt Nam, thực
hiện chức năng, nhiệm vụ theo phân cấp được giao. Từ khi thành lập đến nay,
BHXH tỉnh Hà Tĩnh đã đạt được nhiều kết quả, góp phần đảm bảo an sinh xã hội
trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh nói riêng và trên cả nước nói chung.
Tuy nhiên bên cạnh đó, công tác thu bảo hiểm xã hội còn một số hạn chế,
yếu kém, nổi bật là một số vấn đề như: Diện bao phủ bảo hiểm xã hội còn thấp, tình
trạng trốn đóng BHXH còn nhiều, tỷ lệ tham gia BHXH (trên số lao động thuộc
diện tham gia BHXH) chỉ đạt dưới 42%; tỷ lệ nợ tiền BHXH còn lớn, tình trạng
gian lận trong việc đăng ký tham gia, kê khai quỹ lương đóng BHXH cho người lao
động còn nhiều....
Trước thực trạng như trên ở BHXH Hà Tĩnh và trước nguy cơ chung về mất
cân đối quỹ BHXH trong tương lai gần, vấn đề tăng cường quản lý thu BHXH càng
trở nên quan trọng. Đây chính là lý do tôi lựa chọn đề tài : “Một số giải pháp tăng
cường quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Tĩnh” làm đề tài
luận văn thạc sỹ của mình.
Nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn và hi vọng những kết quả nghiên cứu
có thể được ứng dụng trong thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý
thu BHXH trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài liên quan đến luận văn
Từ khi thành lập và đi vào hoạt động của hệ thống BHXH Việt Nam, vai trò, vị
trí của BHXH đã ngày càng được thể hiện. Cũng vì vậy đã có nhiều đề tài cấp bộ, luận
văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ đi nghiên cứu những vấn đề chung, cũng như những vấn đề
cụ thể về BHXH, nhưng những đề tài về vấn đề quản lý thu BHXH vẫn đang hạn chế.
Mới có một số đề tài được nghiên cứu một cách có hệ thống, đó là:
Luận án tiến sỹ “Hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam” của tác giả Phạm
Trường Giang (2009).
Luận văn thạc sỹ “Quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Hà
Nội” của tác giả Đặng Ngọc Liên (2004).
2

.
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nam
Định” (2011) của Trần Văn Dũng.
Những nghiên cứu kể trên đã căn cứ trên cơ sở lý thuyết về quản lý thu, tình
hình thực tế công tác thu ở một số nước trên thế giới, và thực trạng của từng địa
phương trong nước theo từng giai đoạn để có những phân tích, tìm ra những phương
pháp để hoàn thiện công tác quản lý quỹ BHXH, hoàn thiện công tác quản lý thu
BHXH nói chung, hay của một địa phương, một số nhóm đối tượng thu…cho phù hợp.
Tuy nhiên, tình hình thực tế ở mỗi địa phương khác nhau, ở những giai đoạn khác nhau
đặc biệt trong giai đoạn hiện nay với những sự thay đổi nhanh chóng trong phát triển
kinh tế xã hội cũng như những chính sách mới trong quán lý nhà nước về BHXH đặt ra
những yêu cầu khác nhau trong công tác quản lý thu để đạt được hiệu quả. Công tác thu
BHXH trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đang có những hạn chế, chưa mang lại kết quả như
mong muốn, nhưng cũng chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách có hệ thống về quản
lý thu BHXH ở Hà Tĩnh. Đây cũng chính là lý do tác giả chọn đề tài này làm luận văn
thạc sỹ của mình. Trong luận văn, tác giả đã tham khảo những đề tài nghiên cứu liên
quan trên để có cái nhìn tổng quan về quản lý thu BHXH nói chung, để tiếp cận vấn đề
quản lý thu ở những góc độ khác nhau, xem xét những giải pháp mà những đề tài đã
đưa ra để gợi ý thêm những giải pháp phù hợp trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Đồng thời, tác
giả cũng nghiên cứu về tình hình thực tế trong giai đoạn hiện nay trên địa bàn, kết hợp
với những chính sách mới và những dự báo trong thời gian tiếp theo để đưa ra những
định hướng, giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Nghiên
cứu sẽ góp phần giúp BHXH tỉnh Hà Tĩnh có những gợi ý về giải pháp có thể thực hiện
nhằm tăng cường quản lý thu BHXH, nâng cao hiệu quả quản lý trên địa bàn; và đồng
thời cũng có thể là những gợi ý mà một số địa phương khác có thể vận dụng sáng tạo
cho phù hợp.
3. Mục đích và ý nghĩa nghiên cứu
- Nghiên cứu về lý thuyết về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội
- Phân tích, đánh giá về thực tế công tác quản lý thu BHXH, tìm ra những
yếu kém, nguyên nhân tại BHXH tỉnh Hà Tĩnh.
- Từ những vấn đề lý thuyết và thực tế trên để đề xuất những giải pháp nhằm
nâng cao được hiệu quả quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Hà Tĩnh.
3

.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: Các nội dung liên quan đến công tác quản lý thu
BHXH : Quy trình thu BHXH, các nội dung quản lý thu BHXH, Các yếu tố ảnh
hưởng đến công tác quản lý thu BHXH
- Phạm vi nghiên cứu:
BHXH gồm có BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện với phương thức quản
lý khác nhau. Trong phạm vi đề tài, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu về Quản lý thu
BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, giai đoạn từ năm 2013 - 2015, từ đó đưa
ra các giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH cho giai đoạn tiếp theo.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trong luận văn, các phương pháp chủ yếu tác giả đã sử dụng, vận dụng và
phối hợp trong nghiên cứu gồm: Phương pháp tổng hợp, phân tích để hệ thống hóa,
làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và quản lý thu BHXH; sử dụng
phương pháp thống kê số liệu theo thời gian, sử dụng các bảng biểu, sơ đồ; tính toán
định lượng và so sánh một số chỉ tiêu để phân tích để đánh giá về thực trạng hoạt
động quản lý thu BHXH tại BHXH Hà Tĩnh một cách khoa học.
Nguồn dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu đề tài gồm: Thu thập các dữ
liệu, thông tin từ các báo cáo báo cáo, các nghiên cứu được công khai trên các
phương tiện thông tin đại chúng về các vấn đề liên quan đến công tác thu BHXH
nói chung và trên địa bàn Hà Tĩnh nói riêng. Đề tài cũng sử dụng các thông tin, số
liệu từ chi cục thống kê tỉnh Hà Tĩnh (Số lao động, doanh nghiệp, dân số...); từ Sở
kế hoạch đầu tư Hà Tĩnh......., và sử dụng các tài liệu, báo cáo nội bộ và số liệu về
kết quả thu BHXH từ Phòng thu BHXH, phòng Kế hoạch tài chính BHXH tỉnh Hà
Tĩnh.
6. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mục lục, danh mục từ viết tắt, danh mục bảng, biểu, danh mục tài
liệu tham khảo, mở đầu và kết luận, đề tài nghiên cứu gồm ba chương:
Chương 1: Lý luận chung về BHXH và quản lý thu BHXH
Chương 2. Thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Hà Tĩnh
Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH tại BHXH
tỉnh Hà Tĩnh .
4

.
CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI
VÀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1 Khái quát chung về bảo hiểm xã hội
1.1.1 Khái niệm, phân loại
Để đảm bảo được cuộc sống, mỗi con người phải lao động. Tuy nhiên thực tế
trong quá trình hoạt động lao động tạo ra của cải vật chất cho xã hội, có nhiều rủi ro
không thể biết trước và không phòng ngừa được. Cùng với quá trình phát triển xã
hội, đặc biệt là từ sau cuộc cách mạng công nghiệp ở thế kỷ XVIII, quá trình công
nghiệp hóa làm cho đội ngũ người làm công ăn lương tăng lên, cuộc sống của họ
phụ thuộc chủ yếu vào thu nhập do lao động làm thuê đem lại. Sự hẫng hụt về tiền
lương trong các trường hợp bị ốm đau, tai nạn, rủi ro, bị mất việc làm hoặc khi về
già... đã trở thành mối đe dọa đối với cuộc sống bình thường của những người
không có nguồn thu nhập nào khác ngoài tiền lương. Sự bắt buộc phải đối mặt với
những nhu cầu thiết yếu hàng ngày đã buộc những người làm công ăn lương tìm
cách khắc phục bằng những hành động tương thân, tương ái (lập các quỹ tương tế,
các hội đoàn...); đồng thời, đòi hỏi giới chủ và Nhà nước phải có sự trợ giúp để bảo
đảm cuộc sống cho họ. Chính vì vậy đã hình thành hệ thống an sinh xã hội (ASXH)
và trong đó Bảo hiểm xã hội (BHXH) là trụ cột chính.
Ở những góc độ khác nhau thường có những khái niệm về ASXH riêng,
nhưng khái quát chung, có thể đưa ra một khái niệm về ASXH như sau: ASXH là sự
bảo vệ của xã hội đối với mọi người dân thông qua các chính sách, giải pháp phòng
ngừa, giảm thiểu và khắc phục các rủi ro hoặc tác động bất thường của tự nhiên, xã
hội, nhằm đảm bảo cuộc sống cho mọi thành viên, nhất là người nghèo, người thu
nhập thấp, giúp họ ổn định cuộc sống, hòa nhập cộng đồng.
Ở nước ta, mặc dù nền kinh tế còn phát triển chậm, tụt hậu xa so với các
nước phát triển, nhưng Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến ASXH. Chọn phát
triển mô hình bảo đảm ASXH dựa trên quan điểm của Tổ chức Lao động thế giới
5

.
(ILO) với các bộ phận cấu thành là BHXH, BHYT, BHTN; ưu đãi xã hội và bảo trợ
xã hội. Đây là mô hình phù hợp với chủ trương, đường lối phát triển của Đảng và
Nhà nước ta coi con người là động lực, mục tiêu của sự phát triển. Phát triển BHXH,
BHYT thực hiện mục tiêu bao phủ BHXH cho mọi người lao động và BHYT toàn
dân tạo nên một lưới ASXH chủ động, tích cực, hiệu quả và vững chắc nhất.. Nhóm
trợ giúp xã hội sẽ giảm dần để giảm gánh nợ cho ngân sách nếu thực hiện tốt nhóm
trụ cột BHXH, BHYT.
Quan điểm của Đảng và Nhà nước về BHXH đã được thể hiện trong Hiến
pháp 1946, Hiến pháp 1959. Điều 32 Hiến pháp 1959 quy định: Người lao động
được giúp đỡ về vật chất khi già yếu, bệnh tật hoặc mất sức lao động. Nhà nước mở
rộng dần các tổ chức bảo hiểm xã hội, cứu tế và y tế để đảm bảo cho mọi người
được hưởng quyền đó. Năm 1995, Chính phủ ban hành Điều lệ BHXH, đặc biệt luật
BHXH được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 01/01/2007.
Vậy, Bảo hiểm xã hội là gì?
- Theo Tổ chức lao động thế giới(ILO): “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với
tất cả các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng để đối phó
với những khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng việc hoặc giảm bớt nhiều về thu
nhập, gây ra bởi ốm đau, gây mất khả năng lao động, tuổi già và chết, việc cung cấp
chăm sóc y tế và tự cấp cho các gia đình đông con” (Công ước quốc tế 102).
Tại điều 3, Luật BHXH của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam số 58/2014/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2014 đưa ra khái niệm:
Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của
người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng
vào quỹ bảo hiểm xã hội.
Như vậy, dưới góc độ tài chính: BHXH là quá trình san sẻ rủi ro và san sẻ tài
chính giữa những người tham gia BHXH theo quy định của pháp luật.
Dưới góc độ thu nhập: BHXH là sự đảm bảo thay thế một phần thu nhập khi
người lao động có tham gia BHXH bị mất hoặc giảm thu nhập.
6

.
Dưới góc độ quản lý: BHXH là công cụ quản lý của Nhà nước, thực hiện quá
trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong xã hội, góp phần
đảm bảo công bằng xã hội.
Tóm lại, có thể hiểu BHXH là hệ thống bảo đảm khoản thu nhập thay thế cho
người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập trong các trường hợp được quy
định trong Luật BHXH, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính do sự
đóng góp của các bên tham gia và có sự ủng hộ của Nhà nước.
Có 2 hình thức BHXH là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động và
người sử dụng lao động phải tham gia. Đối tượng tham gia BHXH được quy định cụ
thể chi tiết trong luật BHXH.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động
tự nguyện tham gia, được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu
nhập của mình để hưởng chế độ bảo hiểm xã hội. Người tham gia BHXH tự nguyện
là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi đến đủ 60 tuổi đối với nam và từ đủ 15 tuổi đến
đủ 55 tuổi đối với nữ, không thuộc diện áp dụng quy định của pháp luật về BHXH
bắt buộc.
1.1.2 Vai trò của Bảo hiểm xã hội
BHXH là hoạt động sự nghiệp của toàn xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận.
Chính sách BHXH có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội của một quốc gia:
Thứ nhất, BHXH góp phần ổn định đời sống của người lao động nói riêng và
toàn bộ nền kinh tế nói chung. BHXH kịp thời hỗ trợ, tạo điều kiện để đảm bảo ổn
định cuộc sống và sản xuất khi người lao động hết tuổi lao động, suy giảm khả năng
lao động, hoặc quá trình làm việc không may gặp rủi ro. Đây chính là mục đích lớn
nhất của BHXH. Người lao động tham gia BHXH sẽ được thay thế một phần thu
nhập bị mất hoặc bị giảm, nhờ đó người lao động yên tâm trong công việc, giúp
kích thích hăng hái lao động sản xuất. Như vậy, nó như một đòn bẩy kinh tế kích
thích nâng cao năng suất lao động cá nhân, nâng cao năng suất xã hội, nhờ đó nó
góp phần vào ổn định kinh tế, xã hội nói chung.
7

.
Thứ hai, BHXH làm gắn bó lợi ích giữa người lao động, người sử dụng lao
động và Nhà nước
Người lao động, người sử dụng lao động, Nhà nước đều đóng góp vào quỹ
BHXH và có vai trò trong việc giúp ổn định cho người lao động khi gặp rủi ro.
Người sử dụng lao động thể hiện trách nhiệm đối với người lao động thông qua
đóng góp phần của mình vào quỹ BHXH; người lao động nhận thức được vấn để
này cũng sẽ có trách nhiệm hơn trong công việc; Nhà nước vừa tham gia đóng góp,
vừa quản lý hoạt động của BHXH nhằm đảm bảo sự công bằng, bình đẳng cho mọi
đối tượng. Do vậy, BHXH đã làm tăng thêm sự gắn bó giữa người lao động, người
sử dụng lao động và Nhà nước.
Thứ ba, BHXH thực hiện phân phối lại thu nhập và góp phần thực hiện công
bằng xã hội.
BHXH dựa trên nguyên tắc người lao động bình đẳng trong đóng góp và thụ
hưởng. Quỹ BHXH được hình thành trên cơ sở đóng góp của người lao động, người
sử dụng lao động và sự hỗ trợ đóng góp của Nhà nước. Quỹ này được sử dụng để
chi trả trợ cấp BHXH cho những người tham gia BHXH không may gặp tai nạn, rủi
ro. Thông qua hoạt động của mình, BHXH tham gia vào quá trình phân phối và
phân phối lại thu nhập giữa những người lao động thế hệ trước với thế hệ sau, giữa
những người thu nhập thấp với thu nhập cao, giữa những người khỏe mạnh và tuổi
cao sức yếu, giữa những người may mắn và không may mắn. Mặt khác, mức hưởng
BHXH phụ thuộc vào mức đóng, thời gian đóng theo nguyên tắc “có đóng có
hưởng, đóng ít hưởng ít, đóng nhiều hưởng nhiều”, đối tượng tham gia ở mọi thành
phần kinh tế, do vậy, BHXH góp phần thực hiện công bằng xã hội và mang tính
nhân văn sâu sắc.
Thứ tư BHXH góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng và phát triển đất
nước, góp phần ổn định chính trị, xã hội... BHXH tập trung được nguồn tài chính
nhàn rỗi tương đối lớn do sự đóng góp của người lao động và đơn vị sử dụng lao
động. Nguồn quỹ này được đầu tư vào các dự án kinh tế xã hội nhằm bảo toàn, phát
triển quỹ và tăng thêm nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Không
8

.
những thế, BHXH còn là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội của quốc gia. Nó cũng
trực tiếp thể hiện vai trò, mục tiêu, lý tưởng, bản chất chính trị, xã hội mà Đảng,
Nhà nước, nhân dân ta đang cố gắng xây dựng.
1.1.3 Nguyên tắc BHXH
Để đảm bảo hoạt động, Bảo hiểm xã hội cũng có những nguyên tắc cụ thể:
Mức hưởng bảo hiểm xã hội được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng
bảo hiểm xã hội và có chia sẻ giữa những người tham gia bảo hiểm xã hội.
Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp được tính trên cơ
sở tiền lương, tiền công của người lao động. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện
được tính trên cơ sở mức thu nhập do người lao động lựa chọn nhưng mức thu nhập
này không thấp hơn mức lương tối thiểu chung.
Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa có thời
gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất
trên cơ sở thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội.
Quỹ bảo hiểm xã hội được quản lý thống nhất, dân chủ, công khai, minh bạch,
được sử dụng đúng mục đích, được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần của bảo
hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm thất nghiệp.
Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm
kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội
1.1.4 Quỹ BHXH và các chế độ BHXH
 Quỹ BHXH
Quỹ BHXH là nguồn quỹ độc lập với NSNN, quỹ hoạt động theo cơ chế
quản lý tài chính do Chính phủ ban hành và được quản lý tập trung thống nhất trong
hệ thống BHXH Việt Nam, được thực hiện hạch toán riêng và cân đối thu chi theo
từng quỹ thành phần.
Quỹ BHXH được hình thành từ sự đóng góp của người sử dụng lao động, của
người lao động theo quy định, tiền sinh lời của hoạt động đầu tư quỹ, tiền hỗ trợ của
Nhà nước hay nguồn thu hợp pháp khác.
Ba quỹ thành phần của quỹ BHXH là: Quỹ ốm đau thai sản, quỹ tai nạn lao
động,bệnh nghề nghiệp; và quỹ hưu trí tử tuất.
9

.
- Quỹ ốm đau và thai sản do người sử dụng lao động đóng bằng 3% quỹ tiền
lương, tiền công đóng BHXH của người lao động
- Quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp do người sử dụng lao động đóng
bằng 1% quỹ tiền lương, tiền công đóng BHXH của người lao động.
- Quỹ hưu trí tử tuất được hình thành từ tiền đóng BHXH của người lao động
theo mức quy định, tiền đóng BHXH của người sử dụng lao động theo quy định;
kinh phí được Nhà nước chuyển từ NSNN vào quỹ BHXH để đảm bảo trả đủ lương
hưu, trợ cấp BHXH đối với người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH trước ngày
01/01/1995, đóng BHXH cho thời gian làm việc trước ngày 01/01/1995 đối với
người lao động trong khu vực nhà nước trước ngày 01/01/1995 mà chưa nhận trợ
cấp thôi việc, hoặc trợ cấp xuất ngũ, phục viên.
Quỹ BHXH được sử dụng cho các mục đích:
- Chi trả các chế độ BHXH cho người lao động theo quy định
- Đóng BHYT cho người đang hưởng lương hưu hoặc nghỉ việc hưởng trợ
cấp TNLĐ,BNN hàng tháng
- Chi phí quản lý
- Chi khen thưởng theo quy định đối với cơ quan, tổ chức có thành tích trong
thực hiên luật này hoặc người sử dụng lao động thực hiện tốt bảo hộ lao động...
- Đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng quỹ theo quy định của Luật BHXH
Trong đó, chi trả chế độ là khoản chi quan trọng nhất.
 Các chế độ BHXH:
Các chế độ BHXH chính bao gồm:
Chế độ ốm đau: Áp dụng đối với trường hợp người lao động tham gia BHXH
bị ốm đau, tai nạn rủi ro phải nghỉ việc và có xác nhận của cơ sở y tế hoặc có con
dưới 7 tuổi bị ốm đau, phải nghỉ việc để chăm sóc con.
Chế độ thai sản: Người lao động được hưởng chế độ thai sản khi : Là lao
động nữ mang thai, lao động nữ sinh con, người lao động nhận nuôi con dưới 4
tháng tuổi; người lao động đặt vòng tránh thai hoặc thực hiện các biện pháp triệt sản.
10

.
Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp:
Người lao động được hưởng chế độ tai nạn lao động khi bị suy giảm khả
năng lao động từ 5% trở lên do hoặc bị tai nạn tại nơi làm việc, trong giờ làm việc;
hoặc ngoài nơi làm việc hoặc ngoài giờ làm việc khi thực hiện công việc theo yêu
cầu của người sử dụng lao động; hoặc bị tai nạn trên tuyến đường đi và về từ nơi ở
đến nơi làm việc trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý.
Người lao động được hưởng chế độ bệnh nghề nghiệp khi bị bệnh thuộc danh
mục bệnh nghề nghiệp do Bộ y tế và bộ LĐ TB&XH ban hành khi làm việc trong
môi trường hoặc nghề có yếu tố độc hại và bị suy giảm khả năng lao động từ 5% trở
lên
Chế độ hưu trí: Người lao động là Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân
đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ
thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân
đội nhân dân, công an nhân dân thì được hưởng chế độ hưu trí khi Nam đủ năm
mươi lăm tuổi, nữ đủ năm mươi tuổi, trừ trường hợp Luật sĩ quan quân đội nhân
dân Việt Nam hoặc Luật công an nhân dân có quy định khác; hoặc Nam từ đủ năm
mươi tuổi đến đủ năm mươi lăm tuổi, nữ từ đủ bốn mươi lăm tuổi đến đủ năm mươi
tuổi và có đủ mười lăm năm làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy
hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban
hành hoặc có đủ mười lăm năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên.
Người lao động khác có đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên được
hưởng lương hưu khi Nam đủ sáu mươi tuổi, nữ đủ năm mươi lăm tuổi; hoặc Nam
từ đủ năm mươi lăm tuổi đến đủ sáu mươi tuổi, nữ từ đủ năm mươi tuổi đến đủ năm
mươi lăm tuổi và có đủ mười lăm năm làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại,
nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế
ban hành hoặc có đủ mười lăm năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở
lên. Tuổi đời được hưởng lương hưu trong một số trường hợp đặc biệt khác do
Chính phủ quy định.
Người lao động được hưởng hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao
động khi đã đóng bảo hiểm xã hội đủ hai mươi năm trở lên, bị suy giảm khả năng
11

.
lao động từ 61% trở lên, (hưởng lương hưu với mức thấp hơn so với người đủ điều
kiện hưởng lương hưu ở trên) khi Nam đủ năm mươi tuổi, nữ đủ bốn mươi lăm tuổi
trở lên; hoặc Có đủ mười lăm năm trở lên làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng
nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội
và Bộ Y tế ban hành.
Đối với những người lao động đã có thời gian đóng BHXH từ 3 tháng trở lên
nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu thì được giải quyết hưởng chế độ trợ
cấp BHXH một lần.
Chế độ tử tuất: Chế độ tử tuất là chế độ đối với thân nhân của người tham gia
BHXH (bao gồm cả người đang tham gia, người đang bảo lưu thời gian đóng
BHXH và người đang hưởng lương hưu) khi người tham gia BHXH bị chết. Chế độ
tử tuất bao gồm chế độ mai táng phí và chế độ tuất. Mức hưởng tùy thuộc vào thời
gian đóng BHXH hoặc thời gian đã hưởng chế độ hưu trí.
1.2 Quản lý thu BHXH
1.2.1 Khái niệm thu và quản lý thu BHXH
Quỹ BHXH hiện nay được thực hiện nhằm đạt mục tiêu là một công quỹ độc
lập với NSNN, nhằm đảm bảo về tài chính để chi trả các chế độ BHXH cho người
lao động. Chính vì vậy, công tác thu BHXH là một khâu quan trọng, quyết định đến
sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện các chính sách BHXH.
Thu BHXH là việc Nhà nước thông qua cơ quan BHXH dùng quyền lực của
mình bắt buộc các đối tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho
phép một số đối tượng được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương
thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ
tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho hoạt động BHXH.
Công tác thu BHXH phải đảm bảo một số nguyên tắc:
Nguyên tắc thứ nhất: Thu đúng, thu đủ, kịp thời.
Đây là nguyên tắc cơ bản đầu tiên của thu BHXH.
Thu đúng ở đây là phải đảm bảo thu đúng đối tượng, đúng mức, đúng tiền lương,
tiền công làm căn cứ đóng BHXH, và đúng về quy trình hồ sơ thủ tục theo quy định.
12

.
Thu đủ là thu đủ số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và số tiền
phải đóng theo quy định của người lao động, người sử dụng lao động.
Thu kịp thời là thu kịp về thời gian khi có phát sinh quan hệ lao động, tiền
công. Việc thu thực hiện theo định kỳ hàng tháng, hàng quý (căn cứ vào hoạt động
và cách thức trả lương của đơn vị), đảm bảo không để nợ, nợ đọng BHXH.
Nguyên tắc thứ hai: Tập trung, thống nhất, công bằng, công khai.
Cơ chế thu BHXH được quy định thống nhất, nguồn thu BHXH được tập
trung, quản lý ở BHXH Việt Nam. Việc tham gia BHXH của người lao động, người
sử dụng lao động đảm bảo công khai, thực hiện công bằng ở các thành phần kinh tế.
Các đơn vị tham gia BHXH đều phải công khai minh bạch về số lao động phải đóng
BHXH và số tiền đóng theo mức quy định, có sự kiểm tra, thanh tra, kiểm soát của
Nhà nước và giám sát của các cơ quan chức năng, các tổ chức chính trị - xã hội.
Tính công bằng được thể hiện ở tỷ lệ đóng BHXH như nhau giữa các thành phần
kinh tế, giữa các đối tượng tham gia.
Nguyên tắc thư ba: An toàn hiệu quả
Nguồn thu BHXH là sự đóng góp của các bên tham gia, và thường có khối
lượng tiền nhàn rỗi tương đối lớn. Để tạo thêm nguồn thu cho hoạt động bảo hiểm
xã hội, nguồn vốn này cần được đầu tư tăng trưởng. Tuy nhiên, đây là nguồn thu từ
đóng góp, là nguồn tiền dùng để chi các chế độ BHXH cho người tham gia, vì vậy,
cần có sự quản lý chặt chẽ theo chế độ quản lý tài chính để đảm bảo vừa tăng
trưởng, vừa đảm bảo an toàn quỹ.
Quản lý thu BHXH là gì?
Trước hết, xuất phát từ khái niệm quản lý: Quản lý là sự tác động có tổ chức,
có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đã đề ra.
Nói đến quản lý thu BHXH là nói đến mối quan hệ giữa Nhà nước, người sử
dụng lao động, người lao động và cơ quan BHXH. Trong đó, người lao động và
người sử dụng lao động là đối tượng quản lý; Nhà nước giao cho cơ quan BHXH là
chủ thể quản lý trực tiếp. Nhà nước điều tiết và quản lý BHXH dưới hình thức: Một
là thông qua Quốc hội để đề ra Luật BHXH, thông qua Chính phủ đề ra các quy
13

.
định về BHXH; hai là thông qua các cơ quan Nhà nước để thực hiện nộp BHXH
cho người lao động hưởng lương từ NSNN (phần đơn vị sử dụng lao động đóng); ba
là thành lập và quản lý đối với BHXH Việt Nam- là cơ quan chuyên trách để thực
hiện chính sách BHXH.
Để quản lý thu BHXH theo đúng quy định của Nhà nước, cơ quan BHXH
phải xây dựng biện pháp, kế hoạch, tổ chức các thao tác nghiệp vụ, phối hợp với cơ
quan hữu quan và hình thành hệ thống từ trung ương đến địa phương, thực hiện theo
một quy trình khép kín, chặt chẽ.
Như vậy, trong quản lý thu BHXH, mối quan hệ giữa ba bên là người lao
động, người sử dụng lao động, và cơ quan BHXH được xác lập quyền, trách nhiệm
của mỗi bên do pháp luật BHXH quy định; các quy định này là căn cứ pháp lý mà
mỗi bên phải tuân thủ nghiêm túc.
Như vậy, có thể hiểu một cách khái quát: Quản lý thu BHXH là sự tác động
có tổ chức của chủ thể quản lý để điều chỉnh hoạt động thu BHXH. Sự tác động đó
được thực hiện bởi hệ thống các biện pháp hành chính, kinh tế, pháp luật nhằm đạt
được mục đích thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và không để thất thu tiền đóng BHXH
theo quy định của pháp luật.
1.2.2.Vai trò của quản lý thu BHXH
Thứ nhất: Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHXH.
Hoạt động thu BHXH có tính chất đặc thù khác với các hoạt động khác: Đối
tượng thu đa dạng và phức tạp do đối tượng tham gia BHXH gồm ở tất cả các ngành
nghề, độ tuổi, thu nhập khác nhau, khác nhau về vị trí địa lý, về vùng miền nên cần
có sự thống nhất để hoạt động thu BHXH có hiệu quả và đảm bảo công bằng. Yếu
tố quản lý giúp tạo sự thống nhất ý chí trong hệ thống BHXH, giữa các cấp trong
quá trình tổ chức thực hiện thu BHXH. Thông qua hoạt động quản lý, những nội
dung quan trọng trong hoạt động thu BHXH được thống nhất: thống nhất về đối
tượng thu, về hồ sơ, quy trình thu...
Thứ hai: Đảm bảo hoạt động thu BHXH bền vững, hiệu quả
BHXH được coi là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội. Vì vậy, đảm
bảo tính ổn định, bền vững và hiệu quả của hoạt động thu BHXH là mục tiêu mà bất
14

.
kỳ một quốc gia nào cũng mong muốn đạt được. Muốn vậy, hoạt động thu BHXH
phải được định hướng một cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của
mỗi quốc gia trong từng thời kỳ; đồng thời, hoạt động thu phải được điều hòa, phối
hợp nhịp nhàng. Quá trình quản lý giúp định hướng công tác thu BHXH – cơ sở xác
định mục tiêu chung là thu đúng, thu đủ, không để thất thu; từ đó hướng mọi nỗ lực
của cá nhân, tổ chức vào mục tiêu chung đó. Việc quản lý thu tốt sẽ huy động được
tối đa từ các nguồn thu, đảm bảo cân đối quỹ BHXH. Đồng thời, công tác quản lý
thu tốt, quỹ BHXH sẽ tăng và nhờ đó có thể đảm bảo thực hiện tốt các quyền lợi
cho người lao động và có điều kiện để mở rộng các chế độ được hưởng.
Thứ ba: Quản lý thu giúp Nhà nước có thể kiểm tra, đánh giá hoạt động thu
BHXH
Thu BHXH là một nội dung tài chính BHXH và dễ gây thất thoát, vô ý hoặc
cố ý làm sai. Nhờ hoạt động quản lý, kiểm tra, các quy định về thu BHXH được
thực hiện nghiêm túc, đồng thời giúp đánh giá hoạt động một cách kịp thời, toàn
diện và gắn với thực tiễn thu BHXH.
1.2.3. Nội dung quản lý thu BHXH
Quản lý thu BHXH bao gồm nhiều nội dung như: Lập và giao kế hoạch hàng
năm, quản lý đối tượng tham gia BHXH, quản lý về mức đóng BHXH, quản lý tiền
thu, quản lý phương thức đóng BHXH, quản lý quy trình thu, kiểm tra đánh giá hoạt
động và điều chỉnh kế hoạch thu BHXH.
1.2.3.1 Lập và giao kế hoạch hàng năm
- Đối với đơn vị sử dụng lao động: Hàng năm đơn vị sử dụng lao động có
trách nhiệm đối chiếu số lao động, quỹ tiền lương và mức nộp BHXH thực tế cả
tháng 9 với danh sách lao động, quỹ tiền lương trích nộp BHXH tại thời điểm đó
với cơ quan BHXH trực tiếp quản lý trước ngày 10/10 hàng năm.
- Đối với cơ quan BHXH:
+ BHXH tỉnh: Lập 2 bản dự toán thu BHXH, BHYT đối với người sử dụng
lao động do tỉnh quản lý, đồng thời tổng hợp toàn tỉnh, lập 2 bản “ Dự toán thu
BHXH” năm sau , gửi BHXH Việt Nam 1 bản trước ngày 20/07 hàng năm.
15

.
Căn cứ dự toán thu của BHXH Việt Nam giao, tiến hành phân bổ dự toán thu
BHXH cho các đơn vị trực thuộc BHXH tỉnh trước ngày 20/01 hàng năm.
+ BHXH Việt Nam căn cứ tình hình thực tế kế hoạch năm trước và khả năng
phát triển lao động năm sau của các địa phương, tổng hợp, lập, giao dự toán thu
BHXH, BHYT cho BHXH tỉnh và BHXH thuộc Bộ quốc phòng, Bộ công an và ban
cơ yếu Chính phủ trước ngày 10/01 hàng năm.
Thông qua việc lập và xét kế hoạch thu BHXH, BHXH các cấp sẽ định
lượng khối lượng công việc sẽ làm trong thời gian tới. Cán bộ quản lý thu sẽ quản lý
xem khoảng thời gian lập kế hoạch của đơn vị mình đã đúng với thời gian quy định
chưa. Đồng thời dựa vào kế hoạch thu BHXH hàng năm tiến hành công tác quản lý
các nguồn thu, triển khai công tác nghiệp vụ chuyên môn.
1.2.3.2 Quản lý đối tượng tham gia BHXH
Việc xác định đối tượng tham gia BHXH là nhiệm vụ quan trọng trước tiên
trong quản lý thu BHXH.
Đối tượng tham gia BHXH gồm: Cả người lao động và người sử dụng lao
động đều phải tham gia đóng góp.
Theo điều 4 quyết định 959/QĐ-BHXH đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là:
1. Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là công dân Việt Nam,
bao gồm:
- Người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời
hạn, HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn đủ từ 03
tháng đến dưới 12 tháng, kể cả HĐLĐ được ký kết giữ đơn vị với người đại diện
theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động.
- Người làm việc theo HĐLĐ có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng (
thực hiện từ 01/01/2018).
- Cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của cán bộ, công chức và viên
chức. - Công nhân quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ
chức cơ yếu ( Trường hợp BHXH Bộ quốc phòng, BHXH Bộ công an nhân dân
bàn giao cho BHXH các tỉnh).
16

.
- Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý hợp tác xã có hưởng tiền lương;
- Người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn tham gia
BHXH bắt buộc vào quỹ hưu trí tử tuất ( thực hiện từ 01/01/2016);
- Người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định Luật người lao
động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
- Người hưởng chế độ phu nhân hoặc phu nhân tại cơ quan đại diện Việt
Nam ở nước ngoài quy định tại khoản 4 điều 123 Luật BHXH.
2. Người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam có giấp
phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phéo hành nghề do cơ quan có
thẩm quyền của Việt Nam cấp ( thực hiện từ 01/01/2018).
3. Người sử dụng lao động tham gia BHXH bắt buộc bao gồm: cơ quan nhà
nước, đon vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị
- xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ
chức xã hội khác; cơ quan, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh
thổ Việt Nam; doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác, tổ chức
khác và cá nhân có thuê mướn, sử dụng lao động có HĐLĐ.
Công tác quản lý đối tượng tham gia yêu cầu cơ quan BHXH phải xác định
được những đơn vị có trách nhiệm phải đăng ký tham gia BHXH cho người lao
động để thông báo, hướng dẫn các đơn vị kịp thời đăng ký tham gia và đóng đủ tiền
BHXH cho cơ quan BHXH theo quy định của pháp luật. Việc quản lý chặt chẽ đối
tượng tham gia là một vấn đề quan trọng, giúp tránh được thất thu BHXH.
Không những thế, để đảm bảo việc theo dõi và thực hiện các chế độ chính
sách cho người lao động tham gia, cơ quan BHXH phải cần xây dựng được cơ sở dữ
liệu thông tin về người lao động và đơn vị sử dụng lao động. Chính vì vậy, khi đơn
vị và người lao động đăng ký tham gia BHXH, cơ quan BHXH yêu cầu thực hiện kê
khai một số thông tin theo quy định (Đối với đơn vị sử dụng lao động: trình giấy
đăng ký kinh doanh, thông tin đơn vị, quy mô, số lao động...; người lao động khai
báo các thông tin như: tên, tuổi, địa chỉ, quê quán, chứng minh thư). Mỗi đơn vị sẽ
có một mã đơn vị riêng, mỗi người lao động sẽ được cấp một số sổ BHXH.
17

.
Những thông tin này sẽ giúp cơ quan BHXH quản lý được người lao động, đơn vị
sử dụng lao động trong thực hiện quyền và nghĩa vụ theo pháp luật về BHXH.
1.2.3.3. Quản lý mức đóng BHXH
Quản lý mức đóng BHXH là quản lý về tỷ lệ đóng BHXH và về tiền lương,
tiền công làm căn cứ đóng BHXH.
Về tỷ lệ đóng BHXH: Để quản lý mức đóng, trước hết Nhà nước phải xây
dựng tỷ lệ đóng BHXH phù hợp theo từng giai đoạn, từng thời kỳ khác nhau.
Thực tế ở nước ta, tỷ lệ đóng BHXH cũng có sự thay đổi qua từng thời kỳ.
- Giai đoạn trước năm 1994:
Chính phủ ban hành Nghị định số 218/CP ngày 27/12/1961 về điều lệ tạm thời
về BHXH có hiệu lực thi hành từ 01/01/1962. Theo quy định tại điều lệ này, đối tượng
tham gia mới chỉ là toàn thể CBNV nhà nước ở các cơ quan, xí nghiệp, lâm trường, tỷ
lệ đóng chỉ ở 4,7% tổng quỹ lương và lấy từ nguồn NSNN. Nguồn quỹ này do 2 ngành
quản lý lúc bấy giờ là Bộ nội vụ (1% và Tổng công đoàn Việt Nam (3.7%).
Qua các giai đoạn phát triển của đất nước, tỷ lệ đóng được điều chỉnh phù
hợp với chính sách tiền lương và việc làm. Giai đoạn 01/1962-09/1986, tỷ lệ đóng
BHXH là 4,7%; giai đoạn từ 10/1986 -01/1988, tỷ lệ là 6%; giai đoạn từ 03/1988-
12/1994, tỷ lệ đóng BHXH là 15%.
- Giai đoạn từ 01/1994 đến 12/2006
Giai đoạn này Nhà nước đã thực hiện nhiều cải cách toàn diện về chính sách
BHXH. Cụ thể, Chính phủ ban hành Nghị định số 66/CP ngày 30/09/1993 và Nghị
định số 43/CP ngày 22/06/1994, trong đó nêu rõ quỹ BHXH được hình thành từ
nguồn đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động. Đối tượng tham gia
BHXH cũng mở rộng nhiều ra các thành phần kinh tế ngoài nhà nước; tỷ lệ đóng
góp giai đoạn này là 20%, trong đó người lao động là 5%, người sử dụng lao động
15%. Sau đó, rất nhiều văn bản của Chính phủ được ban hành nhằm sửa đổi, bổ
sung các chính sách, chế độ BHXH
- Giai đoạn từ 01/01/2007.
Luật BHXH được ban hành có hiệu lực, quy định cụ thể về tỷ lệ đóng góp
của người sử dụng lao động, người lao động và từng quỹ thành phần của quỹ
18

.
BHXH. Theo đó, mức đóng BHXH là 20% đến hết năm 2009, sau đó cứ 2 năm tăng
lên 2% và sau đó ổn định ở mức 26% từ năm 2014 trở đi; trong đó, người lao động
chỉ phải đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, còn người sử dụng lao động ngoài 2 quỹ
trên còn phải đóng vào quỹ ốm đau thai sản và quỹ tai nạn lao động – bệnh nghề
nghiệp. Tỷ lệ đóng cụ thể như sau:
Bảng 1.1 Tỷ lệ đóng BHXH qua các thời kỳ sau 1994
Thời kỳ Từ 01/2007 Từ 01/2010 Từ 01/2012 Từ 2014
Chỉ tiêu đến 12/2009 đến 12/2011 đến 12/2013 trở đi
1. Quỹ hưu trí tử tuất 16% 18% 20% 22%
Người lao động 5% 6% 7% 8%
Người sử dụng lao động 11% 12% 13% 14%
2. Quỹ ốm đau thai sản 3% 3% 3% 3%
3. Quỹ TNLĐ-BNN 1% 1% 1% 1%
Tổng cộng đóng BHXH 20% 22% 24% 26%
Nguồn: Luật BHXH
Về tiền công, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH
Luật BHXH đã quy định rõ về tiền lương, tiền công đóng BHXH tại điều 94,
cụ thể:
- Người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước
quy định thì tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội là tiền lương theo ngạch, bậc,
cấp bậc quân hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung,
phụ cấp thâm niên nghề (nếu có). Tiền lương này được tính trên cơ sở mức lương
tối thiểu chung.
19

.
- Đối với người lao động đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do
người sử dụng lao động quyết định thì tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã
hội là mức tiền lương, tiền công ghi trong hợp đồng lao động.
- Người lao động là người quản lý doanh nghiệp thì tiền lương, tiền công
tháng đóng BHXH bắt buộc là mức tiền lương do Điều lệ của công ty quy định.
- Trường hợp mức tiền lương, tiền công quy định trên cao hơn hai mươi
tháng lương tối thiểu chung thì mức tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã
hội bằng hai mươi tháng lương tối thiểu chung.
Tại Quyết định 959/QĐ – BHXH của BHXH Việt Nam ngày 09/09/2015, có
hiệu lực từ 01/12/2015 có quy định thêm: Mức tiền lương, tiền công đóng BHXH
bắt buộc quy định tại Khoản này không thấp hơn mức lương tối thiểu chung hoặc
mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm đóng:
Người lao động đã qua học nghề (kể cả lao động do doanh nghiệp dạy nghề)
thì tiền lương, tiền công đóng BHXH bắt buộc phải cao hơn ít nhất 7% so với mức
lương tối thiểu vùng, nếu làm công việc nặng nhọc độc hại thì cộng thêm 5%.
Như vậy, mức đóng BHXH đã được quy định rõ ràng về tỷ lệ đóng góp từng
thời kỳ của người lao động, người sử dụng lao động cũng như về tiền lương làm căn
cứ đóng BHXH. Cơ quan BHXH cần căn cứ vào hồ sơ của đơn vị và người tham
gia lập lên để kiểm tra, xác định mức tiền lương, tiền công làm căn cứ đóng BHXH
của từng lao động, và tính toán chính xác số tiền đơn vị phải đóng cho cơ quan
BHXH hàng tháng. Đồng thời, cơ quan BHXH cần chủ động kiểm tra, đối chiếu
quỹ lương tham gia BHXH và quỹ lương tại đơn vị cũng như việc thực hiện trích
tiền đóng BHXH của người lao động, để đảm bảo việc thực hiện các quy định này.
1.2.3.4 Quản lý tiền thu
Quản lý tiền thu bao gồm quản lý số tiền phải thu BHXH, số tiền thực tế đã
thu được của từng đơn vị tham gia BHXH.
Trên cơ sở tỷ lệ thu BHXH ở từng thời kỳ, quỹ lương tham gia cũng như tiến
độ thực hiện trích nộp BHXH của đơn vị, cơ quan BHXH tính toán chính xác số
tiền phải nộp BHXH, số tiền phải nộp phạt chậm đóng của từng đơn vị. Đồng thời,
20

.
hàng tháng thực hiện thông báo kết quả đóng BHXH cho từng đơn vị và yêu cầu các
đơn vị chuyển nộp tiền phải thu BHXH kịp thời.
Tiền thu BHXH được để lại tại đơn vị hàng tháng bằng 2% quỹ lương của đơn vị để
kịp thời chi trả cho người lao động khi bị ốm đau, thai sản và hàng quý thực hiện
quyết toán với cơ quan BHXH, phần còn lại nộp về cơ quan BHXH. Từ 01/01/2012,
tiền thu BHXH bắt buộc từ đơn vị không thu trực tiếp tiền mặt tại cơ quan BHXH
mà nộp trực tiếp hoặc chuyển khoản vào tài khoản chuyên thu BHXH của cơ quan
BHXH, trường hợp cá biệt phải thu bằng tiền mặt thì cơ quan BHXH phải nộp tiền
vào ngân hàng ngay trong ngày.
Tiền thu BHXH được chuyển tập trung về quỹ BHXH để BHXH Việt Nam
quản lý sử dụng theo quy định, BHXH cấp tỉnh, huyện không được sử dụng tiền thu
vào bất cứ việc gì (Trường hợp đặc biệt phải được Tổng giám đốc BHXH Việt Nam
chấp thuận bằng văn bản). BHXH huyện, thành phố có trách nhiệm thu đầy đủ, đảm
bảo an toàn và chuyển nộp về BHXH Việt Nam kịp thời.
Hàng quý, BHXH tỉnh thẩm định số thu của các huyện; BHXH Việt Nam
thẩm định theo định kỳ 6 tháng hoặc một năm đối với BHXH tỉnh, thành phố.
1.2.3.5 Quản lý phương thức đóng BHXH
Tùy thuộc vào tính chất và đặc điểm từng ngành nghề, các đơn vị tham gia
BHXH có thể có phương thức đóng khác nhau:
Phương thức đóng hàng tháng: Hàng tháng, chậm nhất đến ngày cuối cùng
của tháng, đơn vị trích tiền đóng BHXH bắt buộc trên quỹ tiền lương, tiền công
tháng của những người lao động tham gia BHXH bắt buộc, đồng thời trích từ tiền
lương, tiền công tháng đóng BHXH bắt buộc của từng người lao động theo mức quy
định để nộp cho cơ quan BHXH.
Phương thức đóng hằng quý hoặc 6 tháng một lần: Đối với đơn vị là doanh
nghiệp thuộc ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả tiền lương,
tiền công cho người lao động theo chu kỳ sản xuất, kinh doanh có thể đóng hằng quý
hoặc 6 tháng một lần trên cơ sở đăng ký phương thức đóng với cơ quan BHXH. Chậm
nhất đến ngày cuối cùng của kỳ đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ BHXH.
21

.
Đóng theo địa bàn: Cơ quan, đơn vị đóng trụ sở chính ở địa bàn tỉnh nào thì
đăng ký tham gia đóng BHXH tại địa bàn tỉnh đó theo phân cấp của cơ quan BHXH
tỉnh. Chi nhánh của doanh nghiệp đóng BHXH tại địa bàn nơi cấp giấy phép kinh
doanh cho chi nhánh.
Trên cơ sở những quy định đó, cơ quan BHXH phải thực hiện theo dõi quản
lý quá trình thực hiện của đơn vị, đảm bảo thực hiện đúng; tránh trường hợp nợ và
nợ đọng kéo dài. Đối với trường hợp chậm đóng, cần tính lãi phạt chậm nộp, gửi
thông báo đôn đốc đơn vị thường xuyên, lập biên bản đối chiếu thu nộp và căn cứ
vào mức độ vi phạm để có hình thức xử lý thích hợp.
1.2.3.6 Quản lý quy trình thu
Quản lý về quy trình, hồ sơ là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý
thu BHXH. Quản lý quy trình thu bao gồm cả quản lý việc thực hiện đúng quy định về
trình tự hồ sơ thủ tục tham gia BHXH của người lao động, đơn vị sử dụng lao động và
cả quản lý cơ quan BHXH trong việc tiếp nhận, giải quyết, lưu trữ hồ sơ.
Quy trình thu BHXH đã được quy định cụ thể trong Quyết định số 92/QĐ-
BHXH ngày 26/06/2007 quy định về quản lý thu BHXH, BHYT bắt buộc, và hiện
nay được thay thể bởi Quyết định số 1111/QĐ-BHXH ngày 25/10/2011 về việc ban
hành quy định quản lý thu BHXH, BHYT, quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT và từ
tháng 01/2016 áp dụng theo QĐ 959/QĐ – BHXH ngày 09/09/2015. Theo đó, khi
đơn vị mới đi vào hoạt động, hoặc có sự biến động về lao động (bao gồm ký hợp
đồng mới, chấm dứt hợp đồng, thay đổi tiền công, tiền lương, thay đổi chức danh
công việc) thì trong vòng 30 ngày phải làm hồ sơ thủ tục để báo với cơ quan
BHXH. Cơ quan BHXH sẽ căn cứ vào đó để giải quyết (điều chỉnh các thông tin
trên sổ BHXH, tính toán lại số tiền thu cho đơn vị...). Hồ sơ thủ tục cũng như quy
trình luân chuyển hồ sơ, thời hạn giải quyết hồ sơ cũng được quy định cụ thể, chi
tiết đến từng bộ phận.
Các loại hồ sơ, thủ tục trong hồ sơ thu BHXH cũng được phân cấp trách
nhiệm rõ giữa các cấp. VD hồ sơ truy thu trong năm tài chính thì thuộc thẩm quyền
22

.
giải quyết của huyện, nếu ngoài năm tài chính và sau 01/01/2007 thì cấp tỉnh, trước
đó thuộc thẩm quyền giải quyết của BHXH Việt Nam.
Yêu cầu về quản lý hồ sơ, quy trình yêu cầu cơ quan BHXH cần:
- Thực hiện nghiêm túc việc kiểm tra kiểm soát hồ sơ theo đúng quy định:
Khi đơn vị hoặc người lao động thực hiện các giao dịch phát sinh (tăng giảm lao
động, mức đóng....), người tiếp nhận hồ sơ cần kiểm tra tính đầy đủ, chính xác về
các loại hồ sơ giấy tờ cũng như các nội dung thông tin. Sau khi giải quyết hồ sơ,
thực hiện lưu trữ và trả hồ sơ cho đơn vị theo đúng quy định.
- Giải quyết công việc nghiệp vụ phát sinh chính xác, đúng quy trình về việc
luân chuyển hồ sơ giữa các bộ phận nghiệp vụ, giữa BHXH huyện và BHXH tỉnh,
BHXH Việt Nam và đảm bảo về thời hạn giải quyết hồ sơ.
1.2.3.7 Kiểm tra, đánh giá hoạt động và điều chỉnh kế hoạch thu BHXH
Thu BHXH là một nội dung của tài chính BHXH mà thông thường bất kỳ một
hoạt động nào liên quan đến tài chính đều rất dễ mắc phải tình trạng thất thoát, vô ý
hoặc cố ý làm sai, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia, không thể hiện ý
nghĩa tầm quan trọng của hệ thống BHXH. Mặt khác, quá trình thực hiện thu
BHXH được tiến hành theo 03 cấp, nếu không có công tác quản lý trong quá trình
thu nộp sẽ dẫn đến quỹ BHXH sẽ thất thoát. Để giải quyết mặt hạn chế này, người
quản lý sẽ đảm nhiệm công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH một cách
kịp thời và toàn diện, nhờ có hoạt động quản lý sát sao mà công tác kiểm tra, đánh
giá luôn được sát thực tiễn với quá trình thu, hoạt động thu sẽ điều chỉnh kịp thời
sau khi đánh giá. Sau sáu tháng đầu năm, căn cứ tình hình thu thực tế tại đơn vị
phòng thu căn cứ số thực thu và ước thực hiện 6 tháng cuối năm để đánh giá khả
năng hoàn thành kế hoạch được giao. Từ đó đưa ra phương án điều chỉnh kế hoạch
thu hợp lý và trình lên BHXH Việt Nam.
Ngoài ra, công tác quản lý thu BHXH còn có vai trò to lớn trong việc tạo ra
nguồn tiền tạm thời nhà rỗi trên thị trường tài chính để đầu tư phát triển kinh tế - xã hội
đất nước, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội. Nếu công tác quản lý thu thực hiện tốt.
Như vậy, nếu công tác thu BHXH đạt hiệu quả cao, sẽ có nhiều đối tượng
tham gia vào hệ thống BHXH. Qua đó số tiền huy động vào quỹ BHXH ngày càng
cao, càng được an toàn. Ngược lại, khi quản lý thu BHXH đạt hiêu quả thấp cũng có
23

.
nghĩa là số tiền huy động vào quỹ BHXH cũng thấp tương ứng, đây chính là nguyên
nhân trực tiếp dẫn đến sự mất cân đối nguồn quỹ BHXH.
1.2.4 Tiêu chí đánh giá công tác quản lý thu BHXH
Yêu cầu của quản lý thu là đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời: Thu đúng
là đúng đối tượng, đúng mức đóng (của người lao động, của người sử dụng lao
động), không để thất thoát nguồn thu, đúng về quy trình thủ tục. Thu đủ là tính toán
đảm bảo thu đầy đủ số tiền phải đóng BHXH, thu kip thời là thu đúng tiến độ theo
phương thức đóng BHXH của đơn vị, tránh nợ, nợ đọng BHXH.
Để đánh giá công tác quản lý thu, sử dụng phương pháp đánh giá theo kết
quả. Một đơn vị thực hiện quản lý thu tốt sẽ có kết quả về tổng tiền thu cao, tỷ lệ nợ
thấp, vi phạm quy trình quy định ít.
Trên cơ sở đó, những chi tiêu cơ bản được sử dụng để đánh giá là:
- Tỷ lệ lao động tham gia BHXH: Đây là một tiêu chí thể hiện việc mở rộng
khai thác, xác định đúng đối tượng thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc để
hướng dẫn làm hồ sơ thủ tục đóng BHXH theo quy định của luật BHXH, tránh thất
thu nguồn quỹ BHXH.
Tỷ lệ lao động
Số lao động tham gia BHXH
= X100%
Số lao động thuộc diện
tham gia BHXH
tham gia BHXH
Ngoài ra, để đánh giá về công tác quản lý đối tượng, người ta cũng đánh giá
về công tác quản lý thông tin đối tượng: Đầy đủ, chính xác, đồng bộ, có hệ thống.
-Tổng tiền thu và tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu
Tổng tiền thu là tổng số tiền BHXH thực tế thu được hàng năm. Đây là một
chỉ tiêu quan trọng dùng để đánh giá về công tác quản lý thu tại địa phương.
Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu : Là tỷ lệ phần trăm số tiền thực thu BHXH
của đơn vị và số tiền thu được giao theo kế hoạch.
Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch =
Số tiền thực thu BHXH
x 100%
Số tiền thu BHXH theo Kế hoạch
24

.
Hàng năm, BHXH Việt Nam căn cứ chỉ tiêu kế hoạch thu BHXH, BHYT,
BHTN được Nhà nước giao, tình hình thực hiện kế hoạch năm trước, năm nay và
khả năng phát triển lao động của từng địa phương, tổng hợp, lập và giao kế hoạch
thu BHXH, BHYT, BHTN cho BHXH tỉnh. BHXH tỉnh căn cứ kế hoạch thu do
BHXH Việt Nam giao, tiến hành phân bổ kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN cho
các quận huyện.
Hoàn thành chỉ tiêu thu BHXH là một tiêu chí quan trọng đánh giá về quản lý
thu BHXH, nó thể hiện việc nỗ lực trong quản lý thu nhằm thu đạt chỉ tiêu kế hoạch
đề ra.
- Tỷ lệ nợ BHXH: Là tỷ lệ phần trăm giữa số tiền nợ BHXH và số tiền phải
thu BHXH. Tỷ lệ nợ thấp thể hiện cơ quan BHXH đã quản lý tốt việc thực hiện
đóng BHXH của đơn vị tham gia và ngược lại.
Tỷ lệ nợ BHXH =
Số tiền nợ BHXH
x 100%
Số tiền phải thu BHXH
- Mức độ vi phạm quy định về quy trình thủ tục giải quyết hồ sơ: Để đánh giá
về quản lý thu BHXH, ngoài chỉ tiêu về số tiền thu, tỷ lệ nợ... thì việc quản lý đảm
bảo đúng quy định, quy trình cũng rất quan trọng. Hàng quý, BHXH tiến hành thẩm
định hoạt động thu BHXH và trong năm có tiến hành các đợt kiểm tra đối với đơn
vị sử dụng cũng như việc thực hiện quy định về thu BHXH của các cơ quan BHXH.
Kết quả kiểm tra cũng là căn cứ quan trọng để đánh giá về công tác quản lý thu
1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH.
Công tác quản lý thu BHXH chịu tác động của nhiều nhân tố, có các nhân tố
khách quan và các nhân tố chủ quan, trong đó các yếu tố cơ bản ảnh hưởng lớn đến
công tác quản lý thu BHXH là:
1.3.1 Các nhân tố khách quan
 Yếu tố về chính trị, pháp luật
• Khung pháp lý quy định về BHXH
Thông qua Luật bảo hiểm xã hội, Nhà nước thực hiện quản lý nhà nước đối
với công tác BHXH; đồng thời là cơ sở pháp lý để cơ quan BHXH thực hiện quản
lý thu BHXH trong phạm vi quyền hạn của mình. Ngoài ra, công tác quản lý thu
25

.
BHXH còn chịu tác động trực tiếp của Luật lao động, các chủ trương chính sách và
các quy định khác liên quan.
Tính đồng bộ giữa các quy phạm pháp luật trong các văn bản pháp luật khác
nhau, tính nhất quán trong các chủ trương, đường lối chính sách của Đảng và Nhà
nước về công tác BHXH có vai trò quan trọng trong việc thực thi pháp luật về
BHXH. Hoàn thiện của hệ thống pháp luật là yêu cầu cần thiết bởi pháp luật phù
hợp với điều kiện hoàn cảnh đất nước thì tạo được sự đồng thuận, sự tuân thủ của
người tham gia. Ngược lại, tính phức tạp, bất công bằng, bất hợp lý cũng như những
lỗ hổng trong luật BHXH là những thách thức lớn đối với quản lý thu BHXH, gây
ra những chống đối và sai phạm.
• Sự quan tâm lãnh đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền
Luật BHXH đã quy định rõ Cơ quan quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội:
Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội.
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chịu trách nhiệm trước Chính phủ
thực hiện quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội.
Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực
hiện quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội.
Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội
trong phạm vi địa phương theo phân cấp của Chính phủ.
Cơ quan BHXH chỉ là đơn vị hành chính sự nghiệp, là cơ quan tổ chức thực
hiện chính sách BHXH, không có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính. Chính vì
vậy để nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc tham gia BHXH thì vai trò của các
cấp ủy Đảng và chính quyền là rất quan trọng. Đó là việc chỉ đạo thực hiện nghiêm
túc các quy định về BHXH, kiểm tra thực hiện nghĩa vụ chính trị trong đó có nghĩa
vụ đóng BHXH cho người lao động; đó là việc yêu cầu các doanh nghiệp khi đăng
ký kinh doanh phải cam kết tham gia BHXH cho người lao động; cũng như sử dụng
những cơ chế tài để xử lý các vi phạm trong vi phạm pháp luật về BHXH.
 Chính sách lao động việc làm tiền lương
Đối tượng tham gia BHXH là người lao động. Do vậy, chính sách lao động,
việc làm tiền lương ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý thu BHXH.
26

.
Quy định về tuổi lao động ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý thu
BHXH. Tuổi lao động tăng thêm sẽ mở rộng đối tượng tham gia BHXH, tăng thêm
thời gian đóng góp vào quỹ BHXH của người lao động và ngược lại, do đó nó ảnh
hưởng trực tiếp đến số đối tượng tham gia, nguồn thu BHXH.
Những chính sách về lao động việc làm của Nhà nước như: Đầu tư hỗ trợ
công tác đào tạo nghề, phát triển thị trường lao động, hình thành hệ thống thông tin
việc làm... sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến số lao động tìm được việc làm và mức thu
nhập của họ. Chính vì vậy, nó cũng ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH về số người
tham gia BHXH và mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH.
Chính sách về tiền lương tối thiểu chung, tiền lương tối thiểu vùng ảnh
hưởng trực tiếp đến thu BHXH. Đặc biệt ở nước ta, khi nguồn thu BHXH chủ yếu
từ lao động trong hệ thống cơ quan, đơn vị sự nghiệp nhà nước (thu BHXH theo hệ
số), thì việc thay đổi mức lương tối thiểu chung ảnh hưởng nhiều đến mức đóng và
tiền thu BHXH nói chung.
 Tốc độ tăng trưởng kinh tế
Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao sẽ có nhiều doanh nghiệp mới được thành lập,
các đơn vị mở rộng sản xuất kinh doanh, sử dụng thêm nhiều lao động, nhờ đó mở
rộng được đối tượng tham gia BHXH. Đồng thời, kinh tế phát triển thu nhập bình
quân đầu người tăng thể hiện việc sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp được
thuận lợi, do đó, tiền lương của người lao động được tăng lên, và chủ doanh nghiệp
cũng sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ của mình trong việc đóng BHXH cho người lao
động, từ đó giảm được tình trạng trốn đóng và nợ BHXH.
 Trình độ nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động
Người sử dụng lao động và người lao động là đối tượng đóng góp vào quỹ
BHXH nên nhận thức của họ về BHXH ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý thu
BHXH. Đa phần hiện nay người lao động và sử dụng lao đông chưa hiểu được hết
được quyền lợi của mình cũng như bản chất vì an sinh xã hội của BHXH, thậm chí
còn lẫn lộn giữa Bảo hiểm thương mại và BHXH nên tìm cách để trốn tránh việc
đóng bảo hiểm bằng nhiều hình thức khác nhau như: Không đăng ký đóng BHXH,
chậm đóng BHXH, đóng với mức lương thấp hơn mức lương thực hưởng.....
27

.
Chính vì vậy cần tuyên truyền phổ biến trách nhiệm cũng như quyền lợi của
người tham gia BHXH để nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của người lao động
1.3.2 Các nhân tố chủ quan
 Yếu tố về nguồn lực của cơ quan BHXH
Nguồn lực của cơ quan BHXH – cơ quan quản lý thu BHXH bao gồm nhân
lực, Hệ thống thông tin, cơ sở hạ tầng kỹ thuật (văn phòng, trang thiết bị máy
móc...), trong đó, nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng nhất.
- Hệ thống thông tin: BHXH luôn coi trọng việc ứng dụng CNTT trong công
tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, giải quyết chuyên môn, nghiệp vụ và phục vụ các tổ
chức, cá nhân tham gia thụ hưởng các chế độ BHXH, BHYT. Việc đẩy mạnh ứng
dụng CNTT cũng đã mang lại hiệu quả rõ nét trong công tác cải cách thủ tục hành
chính, triển khai ứng dụng CNTT đến các đơn vị sử dụng lao động. BHXH tĩnh
cũng đã tập trung đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, máy móc thiết bị cho các phòng
nghiệp vụ và BHXH huyện, thành phố để trang bị cho mỗi cán bộ một máy vi tính
để phục vụ cho công tác quản lý và các phần mềm nghiệp vụ.
- Cơ sở hạ tầng, kỹ thuật: Đầu tư cơ sở hạ tầng CNTT, hệ thống máy chủ,
máy trạm các phần mềm đáp ứng giao dịch điện tử về BHXH, BHYT. Triển khai
phần mềm quản lý tổng thể các hoạt động của ngành, việc sử dụng phần mềm này
sẽ đảm bảo mạng hệ thống liên thông từ trung ương đến các huyện, các phần mềm
được kết nối tập trung, thống nhất có tính bảo mật cao. Nâng cấp và phát triển mở
rộng hạ tầng CNTT ( mạng máy tính, thiết bị CNTT, đường truyền, giải pháp an
ninh mạng..................) để cung cấp môi trường vận hành cho phần mềm quản lý các
hoạt động của ngành.
- Nguồn nhân lực:
Cán bộ công nhân viên ngành BHXH là những người trực tiếp thực hiện
công tác quản lý thu BHXH. Số lượng, trình độ đào tạo, kỹ năng, kinh nghiệm, đạo
đức, tính trung thực, sự tận tụy của các nhà quản lý, cán bộ chuyên quản thu BHXH,
mức độ tự quyết của cơ quan BHXH trong vấn đề nhân lực ảnh hưởng trực
28

.
tiếp đến công tác quản lý thu BHXH.
Các hoạt động lập kế hoạch, tuyển dụng, bố trí, đề bạt, đánh giá, tạo động
lực, đào tạo và đặc biệt là đào tạo và phát triển nhân lực là những yếu tố tác động tới
chất lượng và số lượng nhân lực và quyết định chủ yếu đến quản lý thu BHXH.
Ngoài ra, các yếu tố về hệ thống thông tin, cơ sở hạ tầng kỹ thuật... cũng tác
động ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện công tác chuyên môn trong quản lý thu BHXH.
 Tổ chức quản lý trong cơ quan BHXH
Công tác tổ chức quản lý trong cơ quan BHXH là nhân tố quan trọng ảnh
hưởng đến quản lý thu BHXH. Những nội dung chủ yếu trong công tác quản lý ảnh
hưởng đến công tác thu bao gồm:
Phân cấp quyền lực giữa cơ quan BHXH cấp trung ương và cấp địa phương.
Xu hướng chung hiện nay là tăng cường quyền lực và phân cấp chức năng về cơ
quan BHXH cấp địa phương. Điều này ảnh hưởng đến quyền tự chủ, chủ động sáng
tạo trong công tác quản lý thu BHXH.
Tổ chức quản lý và sự phối hợp của các mảng nghiệp vụ khác trong nội bộ
cơ quan BHXH: Các công tác khác trong cơ quan BHXH tuy không trực tiếp quản
lý thu BHXH nhưng có ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện cũng như hiệu quả của
công tác thu BHXH: Công tác tài chính trong việc phân bổ kinh phí phục vụ công
tác hỗ trợ quản lý thu, hỗ trợ phối hợp liên ngành; công tác tuyên truyền về pháp
luật BHXH ảnh hưởng đến người tham gia, do đó ảnh hưởng hiệu quả của công tác
quản lý thu; công tác giải quyết chế độ gắn giải quyết chế độ với thực tế đóng
BHXH, công tác nhân sự trong việc điều phối nhân lực giữa các bộ phận và nhân
lực chuyên quản thu....
Sự phối hợp giữa các cơ quan ban ngành liên quan: Liên đoàn lao động, Bộ
lao động thương bình xã hội, UBND các cấp,..........: Đây là một yếu tố rất quan
trọng đến công tác thu. Sự phối hợp thường xuyên, liên tục và có tính hiệu quả cao
trong công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý sau kiểm tra đối với công tác thu BHXH có
vai trò quyết định đối với vấn đề thực hiện luật BHXH của các đơn vị, tác động trực
tiếp đến công tác quản lý thu BHXH.
29

.
Chính Phủ
Hội đồng quản lý BHXH
BHXH Việt Nam
BHXH tỉnh, thành phố
BHXH quận, huyện
Đại diện của BHXH huyện ở cơ sở
( chi nhánh BHXH xã, phường)
Bộ LĐTB và XH
Sở LĐTBXH tỉnh, thành phố
Phòng LĐTBXH quận , huyện
UBND huyện
Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức BHXH
1.4 Kinh nghiệm quản lý thu BHXH ở một số địa phương trong nước
1.4.1 Kinh nghiệm từ một số địa phương trong nước
Kinh nghiệm của Thanh Hóa
Năm 2012, BHXH tỉnh Thanh Hóa đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được
giao, được BHXH Việt Nam trao tặng Cờ thi đua.
Để đạt được kết quả như trên là nhờ sự chủ động sáng tạo trong công tác
quản lý thu BHXH. Ngay từ đầu năm, BHXH tỉnh Thanh Hóa đã chủ động trong
việc tăng cường các biện pháp tuyên truyền nhằm vận động các đơn vị tham gia
BHXH cho người lao động theo đúng quy định. Chủ động phối hợp thực hiện các
30

.
chuyên trang, chuyên mục giải đáp chế độ, chính sách BHXH trên các báo địa
phương và đài truyền hình tỉnh. Thực hiện ký kết công tác phối hợp với ban quản lý
khu công nghiệp về việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Trên cơ sở đó, cơ
quan BHXH nắm bắt được chính xác số doanh nghiệp và lao động để có biện pháp
tích cực vận động. Nhờ thực hiện các biện pháp đó, công tác mở rộng đối tượng có
kết quả cao: trong năm, phát triển mới được 225 đơn vị và 10.000 lao động.
Thực tế ở giai đoạn đầu năm, mặc dù có những kết quả trong phát triển đối
tượng, nhưng BHXH Thanh Hóa đã đối mặt với tình trạng nợ nợ BHXH dây dưa,
kéo dài gia tăng cả về số tiền và số đơn vị. Đến tháng 9/2012, trên địa bàn toàn tỉnh
có 2.800 đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN, với số tiền lên tới 224,4 tỷ đồng; trong
đó nợ BHXH từ 3 tháng trở lên là 886 đơn vị, với số tiền là 103,2 tỷ đồng. Thực
trạng nợ BHXH tràn lan đang ở mức báo động, đã gây không ít khó khăn, cản trở
cho công tác thu. Bởi thế, Bảo hiểm xã hội tỉnh đã chỉ đạo quyết liệt bằng nhiều giải
pháp đồng bộ, phát huy tinh thần trách nhiệm, chủ động, tích cực “đốc thu” của
CBVC, thực hiện đợt thi đua 3 tháng cuối năm với chủ đề "Đoàn kết, sáng tạo, nỗ
lực phấn đấu hoàn thành vượt mức kế hoạch thu, giảm tỷ lệ nợ BHXH, BHYT,
BHTN". Đồng thời phối hợp với các ngành chức năng tham mưu cho UBND tỉnh
ban hành Quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành gồm: Sở Lao động Thương
binh-Xã hội, Thanh tra tỉnh, Sở Tài chính, Sở Kế hoạch & Đầu tư, Liên đoàn Lao
động tỉnh, cơ quan Công an tỉnh, để tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với
các đơn vị nợ tiền BHXH dây dưa, kéo dài, nợ với số tiền lớn.
Do làm tốt công tác thu, tỷ lệ nợ đọng giảm đáng kể, tính đến ngày
31/12/2012, toàn tỉnh còn 2.300 đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN, tổng thu BHXH,
BHYT được 3.286,4 tỷ đồng (đạt 109,1% kế hoạch), tăng 46% so với cùng kỳ năm
2011.
Kinh nghiệm từ Đà Nẵng
Mặc dù kinh tế 2012 gặp rất nhiều khó khăn, nhưng BHXH thành phố Đà
Nẵng đã thực hiện tốt chỉ tiêu kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN được BHXH
Việt Nam giao, với kết quả đạt được là 2.095.354 triệu đồng, vượt 9,2% kế hoạch
31

.
BHXH Việt Nam giao, tỷ lệ nợ là 6,5%, thấp hơn mức bình quân chung của cả nước
(7,6%). BHXH Đà Nẵng là đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Để có được kết quả đó, BHXH Đà Nẵng đã tiến hành đồng bộ nhiều giải
pháp. Trước hết, phải nói tới công tác phối hợp liên ngành trong tổ chức thực hiện
luật BHXH và công tác thanh tra kiểm tra. BHXH Đà Nẵng đã tham mưu cho
UBND ban hành quyết định Quyết định số 3702/QĐ-UBND ngày 14/5/2012 về việc
ban hành Quy chế phối hợp quản lý, tổ chức thực hiện Luật BHXH, Luật BHYT
trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Quy chế đã quy định cụ thể đối tượng, phạm vi,
mục tiêu, nguyên tắc và nội dung phối hợp liên ngành để tổ chức, quản lý, thực hiện
Luật BHXH, Luật BHYT trên địa ban thành phố Đà Nẵng, theo đó có 18 ngành liên
quan, bao gồm: Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố; Liên đoàn Lao động thành
phố; Hội Nông dân thành phố; Sở Lao động Thương binh và Xã hội ; Sở Y tế; Bảo
hiểm xã hội thành phố; Sở Giáo dục Đào tạo; Sở Kế Hoạch Đầu tư; Sở Tài chính ;
Sở Thông tin - Truyền thông; Công an thành phố; Thanh tra thành phố; Ngân hàng
Nhà nước thành phố; Cục Thuế thành phố; Liên minh Hợp tác xã thành phố; BQL
khu công nghiệp và chế xuất; Đài Phát thanh Truyền hình ĐN và UBND các quận,
huyện.
Đối với đơn vị nợ BHXH, BHXH Đà Nẵng đã theo dõi chặt chẽ, chi tiết đối
với từng đơn vị nợ để có biện pháp xử lý. BHXH Đà Nẵng đã tham mưu UBND
thành phố thành lập đoàn thanh tra liên ngành để thanh tra việc trích nộp BHXH tại
những đơn vị có số nợ lớn, kéo dài với 21 thành viên thuộc 8 cơ quan: Thanh tra
thành phố; Công an thành phố; Sở Lao động Thương binh và Xã hội thành phố;
Liên đoàn lao động thành phố; Sở Y tế thành phố; Sở Kế hoạch đầu tư thành
phố; Cục thuế thành phố và Bảo hiểm xã hội thành phố.
BHXH Đà Nẵng còn quan tâm thực hiện công tác cải cách hành chính với
mục tiêu ba hơn: “nhanh hơn, hợp ý hơn, thân thiện hơn”. Công tác thực hiện được
tiến hành và đánh giá nghiêm túc thông qua phát phiếu thăm dò ý kiến. Nhờ đó, tạo
được sự đồng thuận của đối tượng tham gia BHXH.
32

Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc

Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc

Similar to Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc (20)

More from DV Viết Luận văn luanvanmaster.com ZALO 0973287149

More from DV Viết Luận văn luanvanmaster.com ZALO 0973287149 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Một Số Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Bảo Hiểm Xã Hội Tại Bảo Hiểm Xã Hội Tỉnh Hà Tĩnh.doc