Cơ sở lý thuyết về kinh tế tuần hoàn. Công nghiệp là một bộ phận của nền kinh tế, là lĩnh vực sản xuất hoàng hóa vật chất mà sản phẩm được “chế tạo, chế biến” cho nhu cầu tiêu dùng hoặc phục vụ hoạt động kinh doanh tiếp theo. Đây là hoạt động sản xuất quy mô lớn, được sự hỗ trợ thúc đẩy mạnh mẽ của các tiến bộ về công nghệ khoa học và kỹ thuật (Ngô Thắng Lợi 2017)
GIÁO ÁN DẠY THÊM (KẾ HOẠCH BÀI DẠY BUỔI 2) - TIẾNG ANH 7 GLOBAL SUCCESS (2 CỘ...
Cơ sở lý thuyết về kinh tế tuần hoàn.docx
1. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KINH TẾ TUẦN HOÀN
1.1. Khái niệm Kinh tế tuần hoàn
1.1.1 Khái niệm phát triển bền vững
Ủy ban môi trường thế giới (WCED), nay là Ủy ban Brundtland định nghĩa: “Phát
triển bền vững là sự phát triển đáp ứng các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn
hại tới khả năng đáp ứng các nhu cầu của thế hệ tương lai” (WCED 1987)
Theo điều 3 Luật bảo vệ Môi trường năm 2014 của Việt Nam: “Phát triển bền
vững là phát triển đáp ứng các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả
năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa
giữa tăng trưởng kinh tế, đảm bảo tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường.”
1.1.2. Khái niệm Kinh tế Tuần hoàn
Theo Liên Hợp quốc, ở dạng đơn giản nhất, nền kinh tế tuần hoàn được cho
là mô hình làm giảm thiểu chất thải và tối đa hóa việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên.
Kinh tế tuần hoàn là một giải pháp thay thế cho nền kinh tế tuyến tính truyền thống,
trong đó chúng ta khai thác một lượng lớn tài nguyên thiên nhiên để tạo ra các sản
phẩm mà chúng ta thường chỉ sử dụng một lần duy nhất, sau đó loại bỏ chúng thành
bãi rác.
Theo Viện chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường, kinh tế tuần hoàn
mô tả một hệ thống kinh tế dựa vào các mô hình kinh doanh thay thế khái niệm “kết
thúc vòng đời” bằng việc giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và thu hồi các nguyên liệu
trong các quá trình sản xuất/ phân phối và tiêu dùng.
Theo đề tài nghiên cứu “Towards a circular Economy” của tổ chức Ellen
MacArthur Foundation (2012) định nghĩa: “Kinh tế tuần hoàn là một hệ thống có tính
khôi phục và tái tạo thông qua các kế hoạch và thiết kế chủ động. Khái niệm này thay
thế khái niệm “kết thúc vòng đời” của vật liệu bằng khái niệm khôi phục, chuyển dịch
theo hướng sử dụng năng lượng tái tạo, không dùng các hóa chất độc hại gây tổn hại
tới việc tái sử dụng và hướng tới giảm thiểu chất thải thông qua việc thiết kế vật liệu,
sản phẩm, hệ thống kỹ thuật và cả các mô hình kinh doanh trong phạm vi của hệ thống
đó”.
Như vậy, qua những khái niệm ở trên, kinh tế tuần hoàn có thể hiểu là một hệ
thống có tính khôi phục và tái tạo thông qua việc giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và
2. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
5
thu hồi các nguyên liệu trong các quá trình sản xuất, phân phối và tiêu dùng, thay thế
cho khái niệm “kết thúc vòng đời”
1.1.3. Khái niệm Kinh tế tuần hoàn trong ngành công nghiệp
Công nghiệp là một bộ phận của nền kinh tế, là lĩnh vực sản xuất hoàng hóa
vật chất mà sản phẩm được “chế tạo, chế biến” cho nhu cầu tiêu dùng hoặc phục vụ
hoạt động kinh doanh tiếp theo. Đây là hoạt động sản xuất quy mô lớn, được sự hỗ
trợ thúc đẩy mạnh mẽ của các tiến bộ về công nghệ khoa học và kỹ thuật (Ngô Thắng
Lợi 2017)
Như vậy, Kinh tế Tuần hoàn trong ngành công nghiệp là một hệ thống sản xuất
hàng hóa, vật chất có tính khôi phục và tái tạo thông qua thông qua việc giảm thiểu,
tái sử dụng, tái chế và thu hồi các nguyên liệu trong các quá trình sản xuất, phân phối
và tiêu dùng các sản phẩm công nghiệp.
1.2. Vai trò của Kinh tế Tuần hoàn
1.2.1. Vai trò đối với nền kinh tế
1.2.1.1. Vai trò đối với nền kinh tế vĩ mô
Dựa trên đề tài nghiên cứu “Towards a circular Economy” của Tổ chức Ellen
MacArthur Foundation (2012), kinh tế tuần hoàn có 3 vai trò cơ bản đối với nền kinh
tế vĩ mô.
Vai trò đầu tiên cần được nhắc đến là kinh tế tuần hoàn đóng góp vào sự tăng
trưởng kinh tế vĩ mô. Theo định nghĩa của GDP, tăng trưởng sẽ đạt được chủ yếu
thông qua sự kết hợp của các khoản thu tăng lên và chi phí sản xuất giảm xuống. Với
nguyên tắc hoạt động của kinh tế tuần hoàn các khoản thu sẽ tăng lên từ các hoạt động
tuần hoàn mới nổi và chi phí sản xuất thấp hơn thông qua việc sử dụng đầu vào hiệu
quả hơn. Những thay đổi trong đầu vào và đầu ra của các hoạt động sản xuất kinh tế
ảnh hưởng đến cung, cầu và giá cả của nền kinh tế, dẫn đến một loạt các tác động
gián tiếp làm biến động tăng trưởng chung. Những tác động như vậy bao gồm tăng
chi tiêu và tiết kiệm do tăng thu nhập hộ gia đình, cũng như tác động đến tiền công
lớn hơn cho lao động. Những hiệu ứng này cùng với nhau tạo nên sự thay đổi tích
cực trong GDP.
Vai trò quan trọng thứ hai là kinh tế tuần hoàn giúp tiết kiệm chi phí cho tổng
thể nền kinh tế. Trong nền kinh tế tuần hoàn, mọi thứ đều được coi là nguồn tài
3. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
6
nguyên, thậm chí rác cũng là tài nguyên. Tài nguyên đã qua sử dụng có giá thành thấp
hơn những nguyên liệu thô, nguyên liệu mới. Mô hình này đem lại hiệu quả chi phí
hơn bằng việc tái sử dụng tài nguyên thay vì khai thác mới từ đầu. Từ đó, cắt giảm
chi phí sản xuất cũng như hạ giá thành sản phẩm
Ngoài ra, kinh tế tuần hoàn có vài trò thúc đẩy các hoạt động đổi mới ra đời.
Khát vọng thay thế các sản phẩm một chiều bằng hàng hóa được thiết kế theo xu
hướng có thể tái sử dụng và tạo ra các mạng lưới logistics ngược và các hệ thống khác
để hỗ trợ nền kinh tế tuần hoàn là một động lực mạnh mẽ cho những ý tưởng mới.
Lợi ích của một nền kinh tế đổi mới hơn bao gồm tốc độ phát triển công nghệ cao
hơn, vật liệu được cải thiện, cơ hội việc làm tăng lên, năng lượng được sử dụng hiệu
quả hơn và nhiều cơ hội lợi nhuận hơn cho các công ty.
1.2.1.2. Vai trò đối với nền kinh tế vi mô
a. Vai trò với doanh nghiệp
Doanh nghiệp áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn có khả năng tạo ra lợi nhuận
nhờ vào việc giảm chi phí đầu vào hoặc trong một số trường hợp là nhờ vào dòng lợi
nhuận hoàn toàn mới được tạo ra1
. Sử dụng các phương pháp tiếp cận nền kinh tế
tuần hoàn sẽ hỗ trợ các cải tiến như sau:
+ Chuỗi cung tuần hoàn: Sử dụng năng lượng tái tạo và nguyên liệu đầu vào
có nguồn gốc sinh học hoặc có thể tái chế hoàn toàn
+ Phục hồi tài nguyên: Khôi phục tài nguyên có ích từ nguyên liệu, phụ
phẩm hoặc chất thải
+ Kéo dài vòng đời sản phẩm: Kéo dài vòng đời sảm phẩm thông qua sửa
chữa, nâng cấp và bán lại, cũng như thông qua đổi mới, và thiết kế sản phẩm
+ Nền tảng chia sẻ: Kết nối người dùng sản phẩm với nhau và khuyến khích
sử dụng, tiếp cận hay sở hữu chung nhằm tăng mức độ sử dụng sản phẩm
+ Coi sản phẩm là dịch vụ: Thay đổi quyền sở hữu sản phẩm và trao cho khách
hàng quyền sử dụng sản phẩm trả phí, giúp doanh nghiệp duy trì năng suất hay quyền
sở hữu tài nguyên tuần hoàn nhằm tăng khả năng sử dụng sản phẩm.
1
Ellen MacArthur Foundation ,Towards a circular Economy, 2012
4. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
7
Bên cạnh đó, kinh tế tuần hoàn giúp cho doanh nghiệp giảm rủi ro trong những
biến động nguyên liệu đầu vào và giúp tăng cường an ninh nguồn cung2
. Việc chuyển
sang nền kinh tế tuần hoàn ngụ ý sử dụng nguyên liệu thô ít hơn, thay vào đó sử dụng
đầu vào tái chế nhiều hơn với tỷ lệ chi phí lao động cao hơn. Việc này sẽ giảm tiếp
xúc của công ty với nguyên liệu thô, hay giảm sự phụ thuộc của công ty với trữ lượng,
giá cả của nguyên liệu thô. Thay vào đó, công ty phụ thuộc vào các yếu tố nội bộ như
sức lao động, có tính phục hồi cao hơn. Nguy cơ chuỗi cung ứng bị phá vỡ do thiên
tai, hoặc bất ổn chính trị cũng được giảm bớt, bởi vì nguồn cung nguyên liệu thay thế
là phi tập trung.
Kinh tế tuần hoàn cũng kích thích nhu cầu mới về các dịch vụ kinh doanh.3
Một nền kinh tế tuần hoàn sẽ tạo ra nhu cầu cho các dịch vụ kinh doanh mới như thu
thập các sản phẩm trước đó được coi là cuối vòng đời để đưa vào chu kỳ sản xuất để
tiếp tục vòng đời sản phẩm; tái chế linh kiện, sản phẩm đã qua sử dụng; kinh doanh
sản phẩm đã qua sử dụng
Ngoài ra, cải thiện sự tương tác và lòng trung thành của khách hàng cũng là
một vai trò của kinh tế tuần hoàn 4
. Các giải pháp trong nền kinh tế tuần hoàn cung
cấp những cách thức mới để thu hút khách hàng một cách sáng tạo. Các mô hình kinh
doanh mới thiết lập mối quan hệ lâu dài hơn với khách hàng, vì số lượng điểm tiếp
xúc tăng lên trong suốt vòng đời của sản phẩm. Những mô hình kinh doanh này cung
cấp cho các công ty cơ hội đạt được những hiểu biết độc đáo về mô hình sử dụng có
thể dẫn đến sản phẩm cải tiến, dịch vụ tốt hơn và sự hài lòng cao hơn.
b. Vai trò với người tiêu dùng
Người tiêu dùng sẽ tăng thu nhập khả dụng trong nền kinh tế tuần hoàn5
. Khi
mà tốc độ các công ty gia nhập nền kinh tế tuần hoàn tăng lên, tức là mức độ khép
kín của chu trình sản xuất, tiêu dùng tăng lên thì các sản phẩm tạo ra có chi phí sản
xuất thấp hơn. Mặt khác, tính năng và độ bền của sản phẩm được cải thiện kéo theo
chi phí tiêu dùng của người dân sẽ được giảm đi trực tiếp làm tăng thu nhập khả dụng
của người dân.
2,3,4,5
Ellen MacArthur Foundation ,Towards a circular Economy, 2012
5. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
8
Vai trò thứ hai mà kinh tế tuần hoàn đem lại cho người tiêu dùng là người tiêu
dùng được sử dụng các sản phẩm có tiện ích tốt hơn6
. Các tiện ích hay lợi ích mà
khách hàng cảm nhận được từ sản phẩm có thể tăng lên nhờ sự bổ sung và cải tiến
của nhà sản xuất. Áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn thúc đẩy các nhà sản xuất điều
chỉnh sản phẩm hoặc dịch vụ để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng.
Đồng thời, trong nền kinh tế tuần hoàn, người tiêu dùng được sử dụng các sản
phẩm có tốc độ lỗi thời chậm7
. Các sản phẩm được sản xuất có thể sử dụng được lâu dài
và cuối cùng có thể tái sử dụng. Đối với khách hàng, việc khắc phục lỗi thời quá sớm sẽ
giảm đáng kể tổng chi phí mua sắm thiết bị mới và mang lại sự thuận tiện cao hơn vì họ
sẽ tránh được những rắc rối liên quan đến việc sửa chữa và trả lại.
1.2.2. Vai trò đối với môi trường
Môi trường là mục tiêu dài hạn mà kinh tế tuần hoàn hướng tới. Và với mục
tiêu môi trường, kinh tế tuần hoàn có 3 vai trò cơ bản được đề cập trong đề tài nghiên
cứu “Towards a circular Economy” của Tổ chức Ellen MacArthur Foundation (2012)
như sau:
Vai trò thứ nhất là kinh tế tuần hoàn giúp làm giảm khí thải nhà kính và tăng chất
lượng đất. Hướng tới một nền kinh tế không chất thải, sản phẩm của nền kinh tế tuần
hoàn được cải tiến để có thể sử dụng lâu hơn, nhiều tiện ích hơn. Khi tốc độ thay thế sản
phẩm được kéo dài ra, thì nhu cầu sản xuất thêm sản phẩm mới và loại bỏ sản phẩm cũ
cũng được kéo dãn ra, gián tiếp làm giảm lượng khí thải, chất thải thải ra môi trường sau
quá trình sản xuất và sử dụng. Ngoài ra, trong nền kinh tế tuần hoàn, sản phẩm đầu vào
của ngành này được tận dụng từ sản phẩm đầu ra của ngành khác. Vậy là một lần nữa
kinh tế tuần hoàn chứng minh khả năng đóng góp cho môi trường của mình bằng việc
giảm lượng chất thải ra môi trường và tích hợp quá trình xử lý chất thải cuối vòng đời
của ngành này với việc tạo ra nguyên liệu đầu vào của ngành khác, nếu như trước đây
hai quá trình của hai ngành này gần như tách biệt. Nhu cầu sử dụng nguyên liệu thô đầu
vào giảm, lượng khí thải, chất thải giảm chỉ là một vài biểu hiện tiêu biểu cho những
đóng góp tích cực cho môi trường của kinh tế tuần hoàn.
6,7
Ellen MacArthur Foundation ,Towards a circular Economy, 2012
6. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
9
Vai trò thứ hai của kinh tế tuần hoàn là giảm tiêu thụ nguyên liệu thô trong
sinh hoạt và sản xuất. Năng lượng đầu vào của nền kinh tế tuần hoàn sẽ được tối ưu
bằng các nguyên liệu có thể tái tạo và các nguyên liệu đã qua sử dụng, giúp giảm sự
phụ thuộc vào tài nguyên thiên thiên và tăng khả năng phục hồi của hệ sinh thái. Điều
này sẽ được kích hoạt thêm khi có những ngưỡng trần cho năng lượng đầu ra trong
nền kinh tế tuần hoàn khi mô hình này phát triển đến một mức nhất định.
Vai trò thứ ba là kinh tế tuần hoàn giúp giảm tác động tiêu cực đến môi
trường.Với mô hình kinh tế truyền thống là kinh tế tuyến tính đã quen thuộc từ trước
đến nay thì ta chỉ biết đến việc khai thác tài nguyên để làm đầu vào sản xuất, tiêu
dùng và thải bỏ những chất thải, sản phẩm cuối vòng đời. Lợi nhuận cho các doanh
nghiệp tăng lên tỷ lệ với quá trình sản xuất , tiêu dùng được lặp đi lăp lại nhiều lần
trong một khoảng thời gian. Chính vì vậy mà cách sản xuất, tiếp thị sản phẩm đến
người tiêu dùng cũng hướng đến việc kích thích nhu cầu sở hữu và thay mới sản
phẩm. Tiếp tục sản xuất theo hình thức này đồng nghĩa với nhu cầu nguyên liệu thô
và chất thải ra môi trường tăng, làm cho tài nguyên suy giảm và chưa kịp tái tạo,
nguồn nước sạch cạn kiệt, cấu trúc trái đất thay đổi kéo theo đó là hàng loạt phản ứng
của tự nhiên như biến đổi khí hậu, sóng thần, dịch bệnh, tuyệt chủng,…Còn với mô
hình kinh tế tuần hoàn, đầu vào của quá trình sản xuất là các nguyên liệu tái chế, sản
phẩm được quan tâm về công dụng và độ bền. Kinh tế tuần hoàn hướng đến phần lợi
nhuận từ việc tiết kiệm chi phí đầu vào, chi phí xử lý chất thải, rác thải bởi mục tiêu
cuối cùng là sự phát triển bền vững. Chính vì vậy, tài nguyên thiên nhiên không bị
khai thác bừa bãi, chất thải ra môi trường được giảm xuống mức tối đa,… Do đó, môi
trường sống của con người sẽ được bảo vệ.
1.2.3. Vai trò đối với xã hội
Kinh tế tuần hoàn sẽ tác động tích cực lên việc làm của người lao động chủ yếu
thông qua việc tăng chi tiêu do giá thấp hơn dự kiến giữa các ngành và cường độ lao
động của cả các hoạt động tái chế chất lượng cao và công việc cần tay nghề cao trong tái
sản xuất8
. Cơ hội việc làm sẽ không bị giới hạn trong việc tái sản xuất ở các tập đoàn
lớn. Câu chuyện việc làm trong nền kinh tế sẽ rất phong phú và đa dạng. Việc làm sẽ
được tạo ra trong các lĩnh vực công nghiệp, thông qua phát triển dịch vụ
8
Ellen MacArthur Foundation ,Towards a circular Economy, 2012
7. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
10
logistics ngược và thông qua tăng cường đổi mới với những ngành dịch vụ mới. Về
lâu dài, việc làm thường tương quan với sự đổi mới và khả năng cạnh tranh, hình thái
kinh tế tuần hoàn càng hoàn thiện thì tỷ lệ tương quan này càng rõ nét.
Ngoài ra, kinh tế tuần hoàn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Như đã chứng minh ở trên, kinh tế tuần hoàn góp phần giúp nền kinh tế phát triển bền
vững, việc làm cung cấp cho người dân được ổn định , điều kiện môi trường sống
được cải thiện. Tuy nhiên, những tác động tích cực không chỉ dừng lại ở đó mà hàng
loạt những kết quả sau đó sẽ được tạo ra như giảm thiểu tệ nạn xã hội, giáo dục và y
tế cho trẻ em được đảm bảo, nguồn lao động có chất lượng hơn, nâng cao năng suất
lao động,.. Khi mà điều kiện sống được đảm bảo thì chất lượng cuộc sống của người
dân sẽ được cải thiện về lâu dài. Đây cũng chính là mục tiêu cuối cùng mà mọi nỗ lực
về kinh tế hướng tới.
1.3. Sơ đồ kinh tế tuần hoàn trong ngành công nghiệp
Nếu như kinh tế tuyến tính được mô tả dưới dạng một đường thẳng với đầu vào
là khai thác, sau đó sản xuất, tiêu dùng và kết thúc của đường thẳng đó là thải bỏ phế
liệu, rác thải, sản phẩm đã qua sử dụng thì sơ đồ của kinh tế tuần hoàn, nền kinh tế mà
mọi thứ đều là tài nguyên, được mô tả bằng các vòng tròn khép kín không dừng
Hình 1.1: Sơ đồ nền kinh tế tuần hoàn
8. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
11
(Nguồn: Towards a circular economy – tổ chức Ellen MacAurthur)
Hình 1.1 thể hiện sơ đồ kinh tế tuần hoàn được xây dựng bởi tổ chức Ellen
MacAurthur trong đề tài nghiên cứu Towards a circular economy với hai loại đầu vào là
các thành phần sinh học và thành phần kỹ thuật. Sơ đồ khép kín từng giai đoạn của kinh
tế tuần hoàn chú trọng việc quản lý và tái tạo tài nguyên nhằm tránh tạo ra phế thải Việc
tận dụng tài nguyên được thực hiện bằng nhiều hình thức như sủa chữa, tái sử dụng, tái
chế và thay vì sở hữu vật chất thì hướng đến chia sẻ và cho thuê.
Trong khuôn khổ đề tài này, tác giả nghiên cứu ngành công nghiệp với đặc
điểm sử dụng thâm dụng đầu vào là các yếu tố kỹ thuật sẽ tập trung nghiên cứu sơ đồ
kinh tế tuần hoàn ở nhánh thành phần kỹ thuật.
Hình 1.2: Sơ đồ kinh tế tuần hoàn trong ngành công nghiệp
(Nguồn: Towards a circular economy – tổ chức Ellen MacAurthur)
Theo hình 1.2, so với vòng đời của nền kinh tế tuyến tính thì sơ đồ kinh tế tuần
hoàn cũng trải qua các bước tương tự kinh tế tuyến tính nhưng chi tiết hơn: sản xuất (sản
suất nguyên liệu, sản xuất sản phẩm), tiêu dùng (bán lẻ và cung cấp dịch vụ, người tiêu
dùng sử dụng sản phẩm). Cũng trong đề tài Towards a circular economy của tổ chức
Ellen MacAurthur, điểm khác biệt quan trọng trong sơ đồ kinh tế tuần
9. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
12
hoàn nằm ở bước quản lý chất thải (thu gom, phục hồi năng lượng, thu hồi năng lượng).
Từ bước thu gom những sản phẩm đã qua sử dụng của nền kinh tế tuần hoàn đã phát triển
sơ đồ này thành nhiều nhánh hơn, tối ưu từng cấp độ của sản phẩm tái chế. Nói như vậy
bởi lẽ, sản phẩm tái chế sẽ có mức độ khấu hao khác nhau, yêu cầu kỹ thuật để tái chế
khác nhau và cho ra những sản phẩm tái sử dụng khác nhau. Tùy vào khả năng sử dụng
của nguyên liệu, sảm phẩm đó mà sau khi thu gom nguyên liệu, sản phẩm đó sẽ tiếp tục
được gia nhập vào bước nào của chuỗi sản phẩm.
Sơ đồ của Ellen MacAurthur xây dựng với nguyên tắc về các vòng tròn: vòng tròn
càng nhỏ, càng gần với chuỗi sản xuất thì vòng đó càng có quan hệ chặt với sản phẩm
nguyên thủy ban đầu. Theo nguyên tắc này, nếu sản phẩm sau thu gom có giá trị sử dụng
cao hoặc yêu cầu kỹ thuật đơn giản để xử lý thì sẽ được tái gia nhập vào chuỗi sản phẩm
ngay ở bước tái sử dụng, tái phân phối sản phẩm. Thông thường để được tái sử dụng và
tái phân phối ngay thì vật phẩm thu gom thường là các sản phẩm có lỗi nhỏ trong quá
trình sản xuất; hoặc sản phẩm có thể tái chế nhằm phục vụ mục đích khác mà không đòi
hỏi kỹ thuật xử lý phức tạp. Khi vòng tròn của các nhánh sau thu gom như vòng tròn tân
trang & tái sản xuất, vòng tròn tái chế càng nới lỏng thì sản phẩm sau thu gom thường
đã bị khấu hao gần hết, vật phẩm thu được thường là các chi tiết có giá trị của sản phẩm.
Các vòng tròn trong sơ đồ không tách biệt mà có quan hệ với nhau, có trường hợp sản
phẩm sau thu gom đã được gia nhập lại chuỗi sản phẩm ở bước tái sử dụng & tái phân
phối, sau quá trình sử dụng thì sản phẩm đó bị khấu hao gần hết và chỉ còn lại một vài
chi tiết có thể sử dụng, và những chi tiết đó tiếp tục gia nhập chuỗi ở lần thứ hai này theo
nhánh tái chế. Những vòng tròn quan hệ mật thiết ở từng bước sản xuất và tiêu dùng
khiến cho vòng đời của một sản phẩm, thậm chí là chi tiết của sản phẩm được kéo ra rất
dài. Khi mà sản phẩm đó gần như đã được tái chế hết đến từng chi tiết và không thể tham
gia vào chuỗi sản phẩm dưới hình dạng nguyên thủy thì sản phẩm hoặc chi tiết này vẫn
chưa bị thải ra môi trường ngay lập tức mà trong trong sơ đồ kinh tế tuần hoàn nó lại một
lần nữa được xử lý để tạo ra những năng lượng đơn sơ nhất cho chuỗi sản xuất (như khí
đốt, nhiệt lượng,…)
Với sơ đồ vòng tròn thay vì đường thẳng như kinh tế tuyến tính, kinh tế tuần
hoàn tạo điều kiện cho mọi sản phẩm và chi tiết sản phẩm có thể tái gia nhập chuỗi
10. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
13
sản xuất, tiêu dùng. Bởi vậy mà kinh tế tuần hoàn được coi là nền kinh tế không có
rác thải.
Kinh tế tuần hoàn cũng có những nguyên tắc hoạt động riêng:
Nguyên tắc 1: Bảo toàn và tăng cường vốn tự nhiên bằng cách kiểm soát các
tài nguyên hữu hạn và cân bằng các tài nguyên có thể tái tạo.9
Những tài nguyên hữu hạn hay những tài nguyên không thể tái tạo như dầu
mỏ, than đá,… là nhóm tài nguyên đang được sử dụng rất nhiều trong nền kinh tế
tuyến tính, nhưng trong kinh tế tuần hoàn đây là nhóm hạn chế sử dụng, để đảm bảo
sự cân bằng của môi trường tự nhiên. Bên cạnh đó những tài nguyên có thể tái tạo
như năng lượng mặt trời, sức gió, sức nước,… cũng được kinh tế tuần hoàn quan tâm
và sử dụng hiệu quả
Nguyên tắc 2: Tối ưu hóa sản lượng bằng cách lưu thông các sản phẩm, linh kiện và
vật liệu ở mức tiện ích cao nhất trong mọi giai đoạn của chu kỳ sản phẩm.10
Kinh tế
tuần hoàn quan niệm rằng mọi sản phẩm dù ở bất kỳ giai đoạn, từ chỉ là linh kiện
hay đã là một sản phẩm hoản chỉnh, hoặc là sản phẩm đã qua sử dụng thì
đều có thể tiếp tục gia nhập vào quá trình lưu thông. Sản phẩm đó có thể tiếp tục sử
dụng tiếp, hoặc sửa chữa để tiếp tục sử dụng,…Đồng thời, những sản phẩm này cần
tích hợp nhiều tiện ích để có thể đem lại nhiều lợi ích nhất cho người tiêu dùng.
Nguyên tắc 3: Thúc đẩy hiệu quả của hệ thống bằng cách giảm thiểu tác động
tiêu cực cho môi trường xung quanh.11
Mục tiêu cuối cùng của nền kinh tế tuần hoàn là giảm những tác động tiêu cực
đến môi trường. Và theo quan điểm của kinh tế tuần hoàn thì việc giảm thiểu tác động
đến môi trường là sự phát triển bền vững, như vậy bản thân sự phát triển mô hình
kinh tế tuần hoàn cũng cần tuân thủ nguyên tắc này.
1.4. Yếu tố thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong ngành công nghiệp
1.4.1. Yếu tố sản xuất
Sản xuất công nghiệp trong kinh tế tuần hoàn là chuỗi sản xuất linh hoạt vì ở mỗi
giai đoạn sản xuất đều có thể sẵn sàng sử dụng những nguyên liệu đã qua sử dụng
9,10,11
Nguyễn Thế Chinh, Cơ hội và thách thức cho phát triển cho phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt
Nam,
2018
11. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
14
với những mức độ khấu hao khác nhau. Do đó, mức độ thâm dụng các yếu tố đầu vào
sản xuất ở kinh tế tuần hoàn cũng khác so với kinh tế tuyến tính truyền thống, và được
chia làm 4 nhóm chính:
Nhóm đầu tiên là nguyên liệu đã qua sử dụng12
. Luôn cố gắng tận dụng và tối ưu
tất cả các sản phẩm hoặc một phần sản phẩm đã qua sử dụng ở ngành khác hoặc trong
nội bộ ngành là cách mà kinh tế tuần hoàn giảm việc khai thác từ tự nhiên cũng như giảm
thải ra môi trường. Đây chính là những nguyên liệu đầu vào sản xuất được ưu tiên hàng
đầu trong kinh tế tuần hoàn vì đây là những nguyên liệu có chi phí thấp. Hơn nữa, những
nguyên liệu dạng này giúp cho mức độ phụ thuộc của ngành công nghiệp vào tự nhiên
giảm dần và mực độ tác động đến môi trường tự nhiên.
Nhóm thứ hai là nguyên liệu từ tự nhiên13
. Khi cần tài nguyên, kinh tế tuần
hoàn sẽ chọn những nguyên liệu này một cách có chọn lọc, kết hợp với quy trình thích
hợp để sử dụng tài nguyên có ích hơn hoặc có thể tái tạo (nếu có thể). Những yếu tố
tự nhiên có khả năng tái tạo như sức gió, sức nước, năng lượng mặt trời,… sẽ được
ưu tiên hơn những tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo như than, dầu mỏ, nước
sạch,…
Nhóm thứ ba là công nghệ kỹ thuật14
. Công nghệ kỹ thuật là nhân tố đóng vai trò
quan trọng trong quá trình sản xuất của kinh tế tuần hoàn. Đầu vào sản xuất đa dạng hơn,
các yếu tố đầu vào tự nhiên và phi tự nhiên kết hợp một cách đa dạng đòi hỏi kỹ thuật
được áp dụng phải đạt đến một mức độ tiên tiến nhất định. Kinh tế tuần hoàn có hiệu quả
và đạt được những lợi ích kinh tế mong muốn hay không dựa nhiều vào trình độ phát
triển của công nghệ kỹ thuật. Mặt khác, khi những ngành mới ra đời theo nhu cầu phát
triển của kinh tế tuần hoàn thì đây cũng là động lực để phát triển kỹ thuật phục vụ sản
xuất công nghiệp trong môi trường kinh tế tuần hoàn. Do đó, kinh tế tuần hoàn và công
nghệ kỹ thuật có quan hệ mật thiết với nhau. Tốc độ phát triển của công nghệ thúc đẩy
cho kinh tế tuần hoàn hoàn thiện và phát triển. Nhưng chính kinh tế tuần hoàn cũng là
đòn bẩy để kỹ thuật công nghệ phát triển.
12,13,14
Nguyễn Thế Chinh, Cơ hội và thách thức cho phát triển cho phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam,
2018
12. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
15
Nhân tố con người là nhóm thứ tư cũng là nhóm quan trọng nhất15
. Con người
là nhân tố không thể thiếu trong quy trình sản xuất dù nền kinh tế có ở bất kỳ hình
thái nào. Con người tạo ra những công nghệ hiện đại và con người cũng là đối tượng
sử dụng những công nghệ đó. Vì vậy mà trình độ của lao động trong kinh tế tuần hoàn
cần phát triển đồng đều với trình độ phát triển của khoa học công nghệ. Ở một khía
cạnh khác, khi các ngành nghề mới ra đời, tạo ra nhiều việc làm hơn ở nhiều trình độ
khác nhau đặt ra bài toán đối với phân bổ cơ cấu lao động trong kinh tế tuần hoàn.
Như vậy, lực lượng lao động trình độ cao, cơ cấu lao động phù hợp góp phần thúc
đẩy kinh tế tuần hoàn phát triển.
1.4.2. Yếu tố tiêu dùng
Cầu về tiêu dùng đối với các sản phẩm của kinh tế tuần hoàn đóng vai trò quan
trọng trong việc thúc đẩy hay kìm hãm kinh tế tuần hoàn phát triển. Theo PGS.TS Vũ
Kim Dũng, giáo trình Kinh tế học, tập I , NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, năm 2013,
các nhóm nhân tố chính tác động đến cầu về tiêu dùng gồm:
Một là, thu nhập của người tiêu dùng16
. Kinh tế tuần hoàn giúp cho thu nhập khả
dụng của người dân được tăng lên một cách tương đối so với giá cả sản phẩm. Khoản
tiền mà người tiêu dùng sẵn sàng mang ra để chi tiêu cho sản phẩm trong nền kinh tế
tuần hoàn sẽ lớn hơn trong nền kinh tế tuyến tính. Do đó, lượng hàng hóa mà người dân
sẵn sàng mua cũng sẽ lớn hơn, sản phẩm của nền kinh tế tuần hoàn có cơ hội được tiêu
thụ lớn hơn sẽ kích thích hoạt động sản xuất phát triển hơn.
Hai là, giá cả của hàng hóa liên quan17
. Sản phẩm thay thế hoàn hảo của sản
phẩm trong kinh tế tuần hoàn là sản phẩm với công dụng và chức năng giống vậy
được sản xuất trong ngành kinh tế tuyến tính. So sánh giá của hai sản phẩm này thì
sản phẩm trong kinh tế tuần hoàn sẽ có được mức giá thấp hơn do sử dụng nguyên
liệu đầu vào đã qua sử dụng với chi phí ban đầu thấp hơn. Mặt khác với sản phẩm
tiêu dùng thông thường khi sản phẩm có giá thành giảm thì cầu về sản phẩm tăng lên.
Nên với lợi thế giá thành thấp hơn, cầu với sản phẩm của kinh tế tuần hoàn sẽ cao
hơn cầu đối với sản phẩm của kinh tế tuyến tính.
15
Nguyễn Thế Chinh, Cơ hội và thách thức cho phát triển cho phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam, 2018
16,17
Vũ Kim Dũng , Kinh tế học, tập 1, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2013
13. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
16
Ba là, thị hiếu của người tiêu dùng18
. Khi mà ý thức bảo vệ môi trường của
người tiêu dùng càng ngày càng tăng lên, thì việc thay thế thói quen sử dụng các sản
phẩm có nguồn gốc tái chế, độ bền và tiện ích sẽ tăng lên. Thói quen sử dụng các sản
phẩm một lần, sản phẩm có tốc độ thay mới nhanh, những sản phẩm được làm từ
những nguồn nguyên liệu tự nhiên sẽ dần được người dùng thay thế bằng các sản
phẩm thân thiện với mội trường ngay từ nguyên liệu đến các công đoạn sản xuất ra
chúng. Nắm bắt lấy điều này, nhà sản xuất cần có cách tiếp cận phù hợp để kích thích
ý thức hệ của người tiêu dùng về lâu dài.
Bốn là, các yếu tố khác19
. Kỳ vọng của người tiêu dùng vào tương lai, dân số
và chính sách của chính phủ là những yếu tố tuy không ảnh hưởng trực tiếp nhưng
cũng đóng vai trò góp phần thúc đẩy hoặc kìm hãm kinh tế tuần hoàn. Kỳ vọng vào
thu nhập cao hơn trong tương lai, một cơ cấu dân số trẻ với sức mua tăng trong tương
lai hoặc cơ chế chính sách của chính phủ tạo hành lang thông thoáng cho các ngành
công nghiệp áp dụng cách tiếp cận của kinh tế tuần hoàn phát triển sẽ góp phần cho
tốc độ kinh tế tuần hoàn hóa nhanh hơn.
1.4.3. Yếu tố quản lý chất thải
Một nền kinh tế phát triển bền vững thì quản lý chất thải là một trong những
yếu tố vô cùng quan trọng, còn trong kinh tế tuần hoàn thì đây là yếu tố then chốt
trong chuỗi tuần hoàn của nền kinh tế.
Rác thải trong nền kinh tế tuyến tính có thể là chất bỏ đi, việc quản lý chất thải
nhằm giúp hạn chế những tác động xấu của rác thải đến môi trường. Tuy nhiên, trong
một nền kinh tế mà rác thải được coi là nguyên liệu đầu vào của hoạt động sản xuất
thì khâu quản lý chất thải cũng là một “mắt xích” trong khâu sản xuất. Do đó, thiếu
quản lý chất thải hoặc quản lý chất thải không hiệu quả thì nền kinh tế tuần hoàn
không thể tồn tại và phát triển bền vững được. Hoạt động quản lý chất thải trong nền
kinh tế tuần hoàn được thể hiện thông qua hoạt động giảm bớt, phân loại, thu gom và
tái chế chất thải (Thái Sơn 2018)
Tìm cách để giảm tối đa lượng chất thải ra môi trường là việc làm cần thiết vì
sau quá trình sản xuất và tiêu dùng thường sẽ tạo ra một lượng chất thải lớn. Có thể
18 , 19
Vũ Kim Dũng , Kinh tế học, tập 1, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2013
14. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
17
giảm thải thông qua khuyến khích nâng cao công nghệ sản xuất, tối ưu hóa nguyên liệu
đầu vào, thay đổi quy trình sản xuất quy trình sản xuất,…Bên cạnh đó, ngoài những
ngưỡng thải về chất thì ngưỡng thải về lượng cũng cần được ban hành. Lúc này, chất thải
hay giấy phép xả thải sẽ là một mặt hàng mới được đưa vào lưu thông.
Việc phân loại rác thải đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý chất
thải. Thứ nhất, phân loại rác thải góp phần giảm thiểu nguy cơ phát tán các yếu tố độc
hại, nguy hiểm. Thứ hai, phân loại đúng còn góp phần tiết kiệm tài nguyên, giảm chi
phí cho công tác thu gom và xử lý rác thải. Việc phân loại rác thải thành các nhóm
ngay từ cấp độ hộ gia đình, doanh nghiệp, hay còn gọi là phân loại tại nguồn góp phần
giảm thiểu tổng lượng rác thải cộng đồng thải ra môi trường nhằm giảm tải cho môi
trường, tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý.
Xét đến hoạt động thu gom chất thải, các điểm thu gom chất thải cần bố trí hợp
lý, cơ sở vật chất và quy trình của việc thu gom cần đảm bảo để thuận tiện, tiết kiệm
chi phí nhưng đồng thời phải đảm bảo các loại rác thải vẫn được phân loại chứ không
thể vì thiếu cơ sở vật chất và điểm thu gom thì lại trộn lẫn các loại rác thải vào với
nhau thì việc phân loại rác thải ở bước trên sẽ trở nên vô nghĩa. Khi mà rác thải đã
trở thành một mặt hàng thì việc thu gom sẽ không còn chỉ phó mặc cho một mình các
công ty môi trường, mà rác được coi là một mặt hàng kinh doanh giữa các công ty
sản xuất và các công ty tái chế, hơn thế nữa các dịch vụ thu gom, mua và bán lại rác
thải sẽ ra đời.
Hoạt động cuối cùng trong chuỗi hoạt động quản lý chất thải là tái chế
chất thải. Những chất thải vẫn còn có khả năng tái chế sẽ được xử lý để tiếp tục được
đưa vào quá trình sản xuất. Áp dụng quy trình phù hợp, sử dụng công nghệ hiện đại
sẽ giúp cho quá trình tái chế hiệu quả cả về chi phí và chất lượng tạo ra. Đây là bước
cuối trong của quy trình xử lý chất thải vì vậy hiệu quả của cả quá trình phụ thuộc
phần lớn ở bước này.
1.5. Bài học về kinh tế tuần hoàn từ quốc gia khác trên thế giới
Ở Đông Nam Á, Trung Quốc, Chương trình chính sách kinh tế tuần hoàn năm
2017 đã được thông qua với trách nhiệm của các nhà sản xuất được mở rộng, nâng tầm
quan trọng của đầu vào.Các nước, vùng lãnh thổ đang xem xét áp dụng kinh tế tuần hoàn
ở Đông Nam Á gồm Malaysia, Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung
15. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
18
Quốc). Còn tại châu Âu, các chiến lược như Kế hoạch hành động tuần hoàn 2015 của
Liên minh châu Âu và Chiến lược nhựa 2018 được các nước như Phần Lan, Pháp,
Slovenia, Đức, Italy đã công bố và lộ trình từ trên xuống để đạt được điều này.
1.5.1. Kinh tế tuần hoàn ở Thụy Điển
Là quốc gia thuộc khu vực Bắc Âu, có nền kinh tế phát triển cao, duy trì một
hệ thống phúc lợi xã hội rộng rãi, GDP bình quân đầu người tính theo giá năm 2017
của Thụy Điển là 51.603 USD/người, xếp thứ 11 trên thế giới. Thụy Điển là quốc gia
có chỉ số bất bình đẳng thấp là 28 (2017), chỉ số phát triển con người cao thứ 07 thế
giới là 0,933 (trong khi Việt Nam đạt 0,868).
Từ giữa những năm 1990, Thụy Điển là một trong số ít các nước công nghiệp
hóa đã quản lý một cách khá tuyệt đối và duy trì sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh
tế với giảm thải cacbon và bảo vệ môi trường. Cùng với tỷ lệ tăng trưởng kinh tế cao
Thụy Điển đã áp dụng nhiều giải pháp để giảm thải rác, gây ô nhiễm như: Đánh thuế
cao các loại thải, ưu đãi xanh, sử dụng năng lượng tái tạo từ thủy điện và nhiên liệu
sinh hoạt…
Thụy Điển phấn đấu đến năm 2040 không sử dụng nguyên liệu hóa thạch và
nền kinh tế tuần hoàn (với rác thải các bon thấp dựa trên nền tảng sinh học) là một
trong những chìa khóa để đạt được mục tiêu này. Tuy nhiên, trong quá trình chuyển
đổi nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn, Thụy Điển cũng gặp phải nhiều
khó khăn do sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và các cấp, ngành.
Kinh nghiệm xây dựng nền kinh tế tuần hoàn với phát thải các-bon thấp của
Thụy Điển được bắt đầu từ việc thay đổi tư duy sản xuất tiêu dùng, xây dựng kế hoạch
triển khai, tiến đến áp dụng khoa học công nghệ vào các ngành sản xuất và xử lý rác
thải với sự tham gia của cả Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Cụ thể:
Thứ nhất, thống nhất về tư duy phát triển và xây dựng một nền kinh tế tuần
hoàn trên phạm vi cả nước, từ người dân, doanh nghiệp đến Chính phủ, đây là cách
thức để phát triển bền vững. Theo đó, Thụy Điển thành lập một nhóm chuyên gia về
kinh tế tuần hoàn giúp Chính phủ điều phối và hỗ trợ doanh nghiệp, người dân. Đồng
thời, đầu tư nghiên cứu đổi mới trong lĩnh vực tài nguyên và chất thải.
Thứ hai, xây dựng nền kinh tế dựa trên ngành công nghệ cao. Nền kinh tế tuần
hoàn “Vì một tương lai không rác thải” ở Thụy Điển được khởi xướng từ những thập
16. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
19
kỷ trước, bắt đầu bằng việc đổi mới sáng tạo ở một số doanh nghiệp, thúc đẩy ứng
dụng công nghệ sạch trong các doanh nghiệp, tạo ra các phương pháp tiếp cận theo
hướng đổi mới, sáng tạo.
Thứ ba, xây dựng các ngành kinh tế tuần hoàn.
Đối với ngành nhựa, Thụy Điển nỗ lực thắt chặt các chính sách quốc gia về
sản xuất và sử dụng đồ nhựa với 53% vật liệu nhựa tiêu dùng trong đời sống xã hội
được tái chế. Tuy nhiên, phần lớn là thiêu hủy nhựa, chỉ có 15% giá trị ban đầu của
nó được giữ lại.
Ngành chế tạo hiện đang tạo ra khoảng 20% GDP, đóng góp khoảng 77% tổng
kim ngạch xuất khẩu cho Thụy Điển. Các công ty chế tạo tại Thụy Điển đã áp dụng
công nghệ mới để từng bước xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, hạn chế những tác động
tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất.
Thứ tư, tái chế rác thải thành điện năng. Tại Thụy Điển, 99% tổng lượng rác
thải sinh hoạt được tái chế, thậm chí quốc gia này còn nhập khẩu hàng triệu tấn rác
thải để sản xuất điện năng. Thụy Điển tiến tới một nền kinh tế không rác thải. Để làm
được điều này, Thụy Điển đã áp dụng các giải pháp như: Quy định chặt chẽ về địa
điểm tái chế rác thải; Xe chở rác chạy bằng năng lượng tái chế hoặc khí sinh hoạt;
Phân loại rác theo màu túi đựng rác để tiết kiệm thời gian với sự tham gia của các
doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp trong ngành may mặc, thực phẩm; Biến rác
thải thành điện năng; Đánh thuế cao khi sử dụng năng lượng hóa thạch, chuyển sang
sử dụng năng lượng sinh học và năng lượng có khả năng tái tạo…
1.5.2. Kinh tế tuần hoàn ở Trung Quốc
Hệ quả của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa với tốc độ tăng trưởng
kinh tế nhanh đã đẩy Trung Quốc vào tình trạng ô nhiễm môi trường khói bụi dày đặc
tại các thành phố lớn do sử dụng quá nhiều lượng than tiêu thụ phục vụ cho các đại
công xưởng thế giới đặt từ nhiều năm nay.
Qua thực tiễn mô hình kinh tế tuần hoàn tại Trung Quốc cho thấy, quốc gia này
xây dựng nền kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ việc đánh giá thực tiễn phát triển kinh tế nhanh
đã dẫn đến những hệ lụy xấu đến môi trường, đồng thời tìm kiếm một mô hình phát triển
tiết kiệm tài nguyên và có lợi cho môi trường. Thực tế, quan niệm nền kinh tế tuần hoàn
ở Trung Quốc được bắt nguồn từ Đức, nghĩa là phát triển kinh tế,
17. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
20
bảo vệ môi trường song song tồn tại. Từ cách tư duy đó, Trung Quốc đã xây dựng
mục tiêu, luật pháp, chính sách và biện pháp để có thể “nhảy vọt’’ từ phát triển gây
tổn hại môi trường sang phát triển hơn con đường bền vững.
Năm 2005, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đã thừa nhận những rủi ro về kinh
tế và môi trường trong việc khai thác tài nguyên quá mức ở quốc gia này; đồng thời
cho rằng nền kinh tế tuần hoàn là phương tiện chủ đạo để đối phó với những rủi ro
đó. Sau đó, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, cùng các cơ quan khác đã xây
dựng nên các nguyên tắc của nền kinh tế tuần toàn và thúc đẩy các mô hình cộng sinh
công nghiệp. Theo đó, Trung Quốc có các chính sách về thuế, tài chính và hình thành
một quỹ hỗ trợ để khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn.
Bản Kế hoạch năm lần thứ 11 của Trung Quốc (giai đoạn 2006 – 2010) dành
riêng một chương đề cập về nền kinh tế tuần hoàn. Năm 2008, Luật Bảo vệ nền kinh
tế tuần hoàn của Trung Quốc ra đời, trong đó yêu cầu các cơ quan, ban ngành nhà
nước ở cấp địa phương phải cân nhắc đến những vấn đề liên quan trong các chiến
lược đầu tư và phát triển, với các ngành được nhắm đến là than, sắt, điện tử, hóa chất
và xăng dầu. Tiếp theo, nền kinh tế tuần hoàn được nâng lên thành một chiến lược
phát triển quốc gia trong Kế hoạch năm lần thứ 12 (giai đoạn 2011 – 2015), với những
mục tiêu cụ thể như tới năm 2015 đạt mức tái sử dụng 72% chất thải rắn công nghiệp
và gia tăng 15% hiệu suất nguồn lực (đầu ra kinh tế trên đơn vị nguồn lực sử dụng).
Năm 2013, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc ra Chiến lược quốc gia để xây dựng nền
kinh tế tuần hoàn - một chiến lược đầu tiên trên thế giới, với những mục tiêu cụ thể
như: Đến năm 2015 tăng hiệu suất sử dụng năng lượng (GDP trên đơn vị năng lượng)
18,5% so với năm 2010; Nâng cao hiệu suất sử dụng nước 43%; Đầu ra của ngành
công nghiệp tái chế đạt 1,8 vạn nhân dân tệ (276 tỷ USD) so với 1 vạn nhân dân tệ
năm 2010…
Bên cạnh đó, nền kinh tế tuần hoàn ở Trung Quốc được tiến hành xây dựng
theo lộ trình cụ thể, từ xác định mục tiêu phát triển, xác định quan niệm về kinh tế
tuần hoàn, thông qua hệ thống pháp luật có tính bắt buộc đối với các doanh nghiệp.
Các hành động của Chính phủ trên thực tế cũng tạo động lực mạnh mẽ để phát triển
nền kinh tế tuần hoàn của Trung Quốc. Năm 2017, Chương trình chính sách kinh tế
tuần hoàn được Trung Quốc thông qua với việc mở rộng trách nhiệm của các doanh
18. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
21
nghiệp sản xuất trong việc tiết kiệm năng lượng và sử dụng nguồn nguyên liệu có khả
năng tái tạo.Năm 2018, Trung Quốc và Liên minh châu Âu ký biên bản ghi nhớ về
hợp tác xây dựng kinh tế tuần hoàn; Năm 2019, Hợp tác liên lục địa gồm 200 doanh
nghiệp trên thế giới và của Trung Quốc đã cam kết với nền kinh tế tuần hoàn về nhựa.
Để đảm bảo thực hiện thành công mô hình kinh tế tuần hoàn, Trung Quốc còn thành
lập Tổ chức và giám sát thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn. Tổ chức này không chỉ
là vai trò của Ban xây dựng và phát triển kinh tế Trung Quốc mà còn có sự tham gia
của Tổng cục Môi trường Trung Quốc với 03 khâu: Kinh tế tuần hoàn, vòng tuần hoàn
nhỏ thực hiện ở quy mô nhà máy và khu công nghiệp; Vòng tuần hoàn vừa thực hiện
ở quy mô lớn hơn và vòng tuần hoàn lớn thực hiện trên toàn bộ nền kinh tế. Trung
Quốc cũng tiến hành xây dựng các khu công nghiệp sinh thái quốc gia về xử lý và tái
sản xuất phế thải.
Tóm lại, qua quá trình thực hiện kinh tế tuần hoàn của các Thụy Điển và Trung
Quốc, có thể rút ra một số bài học mà Việt Nam có thể áp dụng như sau:
Thứ nhất, chú trọng đến việc quản lý toàn bộ rác thải. Kinh tế tuần hoàn không
giống như kinh tế tuyến tính là chỉ tập trung quản lý một nhóm rác thải riêng biệt rồi
tìm cách xử lý và loại bỏ. Kinh tế tuần hoàn hướng đến việc tái sử dụng và tái chế rác
thải nên việc quản lý toàn bộ rác thải sẽ giúp tăng mở rộng nguồn cung cho đầu vào
sản xuất ở một vòng tuần hoàn khác.
Thứ hai, cần phải có sự can thiệp phù hợp của luật pháp để tác động đến hành
vi của người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Thứ ba, chính phủ cần có định hướng, chiến lược và lộ trình cụ thể cho quá
trình tuần hoàn hóa trong một ngành. Qua chiến lực và lộ trình cụ thể mà chính phủ
vạch ra, các bộ ban ngành liên quan tham chiếu vào đó để vạch ra những chiến lược
cụ thể và chi tiết hơn để hướng đến mục tiêu cuối cùng. Có định hướng rõ ràng thì
quá trinh tuần hoàn hóa mới đạt được hiệu quả về cả chất lượng và thời gian được.
19. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Thứ tư, thực hiện kinh tế tuần hoàn là nhiệm vụ của toàn nền kinh tế nên việc
để cho người dân hiểu và hợp tác là vô cùng quan trọng. Cần có những tuyên truyền,
định hướng để người dân thấy được lợi ích của kinh tế tuần hoàn và điều chỉnh hành
vi của mình nhằm góp phần vào mục tiêu hướng đến kinh tế tuần hoàn.