Health-related quality of life/HRQoL, QALY/Quality-Adjusted Life Year, Quality of Life/QoL, Capturing Costs and Benefits

1. MARCH 8,2014
( ‫هللا‬ ‫کليم‬ :‫ژباړه‬
‫وردګ‬
)
‫دوکتور‬:‫استاد‬‫الرښود‬
‫ارغندابی‬

2. 1
‫الرحيم‬‫الرحمن‬‫هللا‬ ‫بسم‬
‫کتاب‬ ‫ددې‬
‫اتلونک‬‫ر‬
‫ي‬
‫فصل‬
‫ونه‬
‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫په‬
‫ارزيابۍ‬ ‫په‬ ‫ټکنالوجيو‬ ‫د‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫او‬
‫کې‬
‫استعمالېدونکي‬
‫بيالبېل‬
‫تحليلون‬
‫ه‬
‫تخنيکون‬‫او‬
‫ه‬
‫سره‬‫ن‬‫مضمو‬‫لدې‬‫تاسو‬‫که‬،‫بياهم‬.‫ي‬‫کو‬‫تشرېح‬
ً
‫مفصال‬
‫چې‬‫بولم‬‫ښه‬‫زه‬،‫ياست‬‫نابلده‬
‫ترالسه‬ ‫پوهه‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫کولو‬ ‫فکر‬ ‫د‬ ‫څېر‬ ‫په‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫د‬ ‫ترڅو‬ ‫ۍ‬‫ولګو‬ ‫وخت‬ ‫ناڅه‬ ‫څه‬ ‫يې‬ ‫کې‬ ‫لوستلو‬ ‫بيا‬ ‫او‬ ‫لوستلو‬ ‫په‬
.‫ئ‬‫کړ‬
‫سرچينو‬ ‫مخامخو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫قلت‬ ‫له‬ ‫معنی‬ ‫ټوله‬ ‫په‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ،‫وويل‬ ‫چې‬ ‫مو‬ ‫کې‬ ‫فصل‬ ‫ۍ‬‫لومړ‬ ‫په‬ ‫لکه‬
‫پرځ‬ ‫د‬ )....‫خلک‬ ،‫وخت‬ ،‫(بوديجه‬
‫ترټولو‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫له‬ ‫ترڅو‬ .‫ي‬‫کو‬ ‫بحث‬ ‫څخه‬ ‫تصميم‬ ‫له‬ ‫زمونږ‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫مصرفولو‬ ‫ای‬
.‫اوړو‬‫ر‬‫الس‬ ‫په‬ ‫پايلې‬ ‫ممکنې‬‫ې‬ ‫ښ‬
‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتياپال‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫وکړو‬ ‫ې‬‫پر‬ ‫کار‬ ‫ې‬ ‫هس‬ ‫او‬ ‫وغږېږو‬ ‫تصميمه‬ ‫يوه‬ ‫له‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫په‬ ‫بېلګې‬ ‫د‬ ‫اځۍ‬‫ر‬
:‫ي‬‫کېږ‬ ‫تمه‬ ‫يې‬
=======================================
=========================
۱-۲
:‫مثال‬
WONDERLEVE
‫درمل‬ ‫ی‬‫نو‬ ‫يو‬
–
‫يې‬ ‫به‬ ‫مونږ‬
WONDERLEVE
‫ونوموو‬
-
.‫شو‬ ‫عرضه‬‫ته‬‫ار‬‫ز‬‫با‬ ‫لپاره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬‫ميګرېن‬ ‫د‬‫اوس‬‫همدا‬
‫ۍ‬‫تداو‬‫اوسنۍ‬‫له‬‫زمونږ‬‫دا‬
–
ً
‫فرضا‬‫چې‬
AVERAGE-AID
‫ي‬‫نومېږ‬
-
‫ډېر‬
‫د‬‫ان‬‫ر‬‫ګ‬
‫ۍ‬
‫کلين‬‫خو‬،
‫ترهغې‬‫چې‬‫ښيي‬‫نې‬‫ړ‬‫څي‬‫کي‬
‫زيات‬‫زښته‬
‫شو‬ ‫ثابت‬ ‫ګټور‬
‫ی‬
.
‫د‬ ‫مونږ‬ ‫بايد‬ ‫آيا‬ ‫نو‬
AVERAGE-AID
‫د‬ ‫ته‬ ‫مریضانو‬ ‫ميګرېن‬ ‫د‬ ‫ټولو‬ ‫پرځای‬
WONDERLEVE
‫تصميم‬ ‫تجويزولو‬ ‫د‬
‫ونيسو؟‬
‫واي؟‬ ‫ې‬‫کړ‬ ‫توجه‬ ‫ډېره‬ ‫يې‬ ‫به‬‫ته‬ ‫څه‬ ‫او‬‫وای؟‬ ‫نيولی‬‫تصميم‬ ‫څرنګه‬ ‫به‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫يو‬
=========================================================
=======

3. 2
‫تداويو‬ ‫د‬ ‫به‬ ‫نتائجو‬ ‫روغتيائي‬ ‫پر‬ ،‫واي‬ ‫نيولي‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫به‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫يوه‬ ‫چې‬ ‫ټکی‬ ‫ی‬‫لومړ‬ ‫ترټولو‬
‫تأثير‬
Impact/
.‫وای‬
‫دۍ؟‬ ‫څه‬ ‫نتائج)و‬ ‫(روغتيائي‬ ‫له‬‫هدف‬‫زمونږ‬ ‫نو‬ ‫اوس‬
‫مو‬ ‫ترڅو‬ ‫کولی‬ ‫نشو‬ ‫ارزيابي‬ ‫واقعي‬ ‫مداخلې‬ ‫روغتياپالې‬ ‫د‬ ‫ترهغو‬ ‫هېڅکله‬ ‫مونږ‬
‫ګټه‬ ‫انيسو‬‫ر‬ ‫يې‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫څه‬ ‫هغه‬ ‫د‬
.‫ې‬‫کړ‬ ‫اندازه‬‫ي‬‫و‬ ‫نه‬ )‫روغتيا‬‫پر‬ ‫شخص‬ ‫تأثيرد‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫(دلته‬
‫ک‬ ‫ې‬ ‫همداس‬ ‫فکر‬ ‫په‬ ‫(زما‬ ‫ي‬‫پيلو‬ ‫کېدل‬ ‫پورې‬ ‫زړه‬ ‫په‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫چې‬ ‫دی‬ ‫ځای‬ ‫هغه‬ ‫دا‬ ‫او‬
‫ېږ‬
.)!‫ي‬
‫ار‬‫ر‬‫ک‬
ً
‫اصال‬
‫ل‬‫کو‬ ‫اندازه‬ ‫هغې‬ ‫د‬ ‫توګه‬ ‫ې‬ ‫لپس‬‫ر‬‫پ‬ ‫په‬ ‫بيا‬ ‫او‬ ‫ل‬‫کو‬ ‫تشرېح‬ ‫پايلو‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬ ،‫کېناستل‬
‫کېدای‬ ‫تاسو‬ .‫ندي‬ ‫آسانه‬‫هم‬ ‫دومره‬
،‫وو‬ ‫الره‬ ‫په‬ ‫سترګې‬ ‫ورته‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫نتيجه‬ ‫روغتيائي‬ ‫يوه‬ )‫لودل‬‫ر‬‫د‬ ‫نه‬ ‫مېګرېن‬ ‫(د‬ ‫کې‬ ‫مثال‬ ‫په‬ ‫زمونږ‬ ‫چې‬ ‫ۍ‬‫وکړ‬ ‫فکر‬ ‫ي‬ ‫ش‬
....‫ي‬ ‫ش‬ ‫ل‬‫ونيو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫سربېره‬ ‫ۍ‬‫ګير‬‫اندازه‬ ‫ساده‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫پدې‬ ‫بايد‬ ‫چې‬ ‫شته‬‫څه‬ ‫نور‬ ‫ډېر‬ ‫مګر‬
‫اوږد‬‫د‬‫خلکو‬‫د‬
ً
‫معموال‬‫نتائج‬‫روغتيائي‬
‫ګڼلی‬)‫ورډېرول‬‫کلونو‬‫د‬‫ژوند‬‫پر‬‫(ستاسو‬‫يې‬‫تاسو‬.‫ي‬‫کېږ‬‫معنی‬‫کولو‬‫په‬‫ژوند‬
‫اوستل‬‫ر‬‫تغير‬‫مثبت‬‫کې‬‫کيفيت‬‫په‬‫ژوند‬‫د‬‫کس‬‫يوه‬‫د‬‫يوځای‬‫سره‬‫لدې‬.‫ئ‬ ‫ش‬
(QualityofLife/QoL)
‫نتيجه‬‫روغتيائي‬‫هم‬
‫چې‬ ‫ي؛‬ ‫ش‬ ‫کېدی‬ ‫بلل‬
ً
‫تقريبا‬
‫معنی‬ )‫ورډېرول‬ ‫کلونو‬ ‫د‬ ‫ژوند‬ ‫(پر‬ ‫عين‬
‫ي‬‫ورکو‬
‫لنډ‬ ‫ښايي‬ ‫خلک‬ ‫ځينې‬ .
‫پر‬ ‫ته‬ ‫ژوند‬ ‫رمټ‬ ‫روغ‬
.‫ي‬‫ورکړ‬ ‫ترجېح‬ ‫ژوند‬‫ي‬ ‫مرض‬ ‫اوږده‬
/‫پايښت‬ ‫په‬ ،‫توګه‬ ‫انوونکې‬‫ر‬‫حي‬ ‫په‬
Survival
.‫شته‬ ‫هم‬ ‫مقياسونه‬ ‫نور‬ ‫ډېر‬ ‫ارزولو‬ ‫تأثير‬ ‫د‬ ‫مداخلو‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬ ‫باندې‬
‫نظر‬‫په‬‫نور‬‫او‬..‫پايښت‬‫کلونو‬‫پنځو‬‫د‬‫هم‬‫يا‬‫او‬،‫ي‬‫شو‬‫ساتل‬‫چې‬‫کلونه‬‫هغه‬‫ژوند‬‫د‬‫يا‬،‫ژوندونو‬‫شويو‬‫ساتل‬‫د‬‫څيړونکې‬
‫تجربې‬ ‫د‬ ‫زما‬ ‫مګر‬ ،‫ي‬‫لر‬ ‫ځايونه‬ ‫خپل‬ ‫خپل‬ ‫لپاره‬ ‫تطبيق‬ ‫د‬ ‫ل‬‫ټو‬ ‫او‬ ‫دي‬ ‫مقياسونه‬ ‫ښه‬ ‫ل‬‫ټو‬ .‫ي‬ ‫نيس‬ ‫کې‬
‫تصميم‬ ،‫مخې‬ ‫له‬
‫نيوونک‬
‫ي‬
‫ډېر‬
.‫ي‬ ‫نيس‬ ‫کې‬‫نظر‬ ‫په‬ ‫تأثير‬ ‫مداخلې‬ ‫د‬ ‫باندې‬ ‫کيفيت‬‫پر‬ ‫ژوند‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫د‬ ‫توګه‬ ‫ټوليزه‬ ‫په‬
‫په‬.‫ي‬ ‫ش‬‫متأثرولی‬‫کيفيت‬‫ژوند‬‫د‬‫کس‬‫يوه‬‫د‬‫شيان‬‫زيات‬‫زښت‬‫ځکه‬،‫ده‬‫نظريه‬‫مغلقه‬‫يوه‬‫کيفيت‬‫ی‬‫شو‬‫بهتر‬‫ژوند‬‫د‬
۱-۲
‫درد‬ ‫ی‬‫شو‬ ‫کم‬ ‫ميګرېن‬ ‫د‬ ،‫کې‬ ‫مثال‬
‫هرومرو‬
‫ژوند‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫د‬
‫د‬ ‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ ،‫سربېره‬ ‫پردې‬ ‫؛‬‫ي‬‫کو‬ ‫ښه‬ ‫کيفيت‬
WONDERLEVE
‫د‬ ‫ي‬‫تداو‬ ‫پواسطه‬
AVERAGE-AID
‫ناروغ‬ ‫ژر‬ ‫ډېر‬ ‫نسبت‬ ‫په‬
‫مونږ‬ ‫نو‬ ،‫ي‬‫اوګرځو‬‫ر‬ ‫ته‬ ‫فعاليت‬ ‫ورځني‬
.‫ولرو‬ ‫کې‬‫نظر‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫وضعيت‬ ‫عاطفي‬ ‫حتی‬ ‫او‬‫قابليت‬‫بېولو‬ ‫مخ‬ ‫پر‬ ‫وظيفې‬ ‫د‬ ‫ناروغ‬ ‫د‬ ،‫تحرکيت‬ ‫بايد‬
‫ل‬‫ټو‬ ‫دا‬
ً
‫معموال‬ ‫پوهان‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫نو‬
‫کيفيت‬ ‫ژوند‬ ‫د‬ ‫تړلی‬ ‫سره‬ ‫روغتيا‬ ‫له‬ :‫ي‬‫اټولو‬‫ر‬ ‫کې‬‫مقياس‬ ‫يوه‬ ‫په‬ ‫عناطر‬
(Health-relatedquality of life/HRQoL)
.‫وڅيړو‬‫کې‬‫فصل‬‫پنځم‬ ‫په‬ ‫تفصيل‬‫ډېر‬‫په‬‫دا‬‫به‬‫مونږ‬ .

4. 3
‫سره‬ ‫ژوند‬ ‫ي‬‫شو‬ ‫ترالسه‬ ‫له‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫دا‬ ‫بايد‬ ‫او‬ ،‫يو‬ ‫قائل‬ ‫ارزښت‬ ‫په‬ ‫لپاره‬ ‫کيفيت‬ ‫د‬ ‫ژوند‬ ‫د‬ ‫مونږ‬ ‫اوس‬
‫ک‬‫يوځای‬
‫کار‬‫ل‬‫ډو‬‫ددې‬.‫دي‬‫اړه‬‫همدې‬‫په‬‫فصلونه‬‫اووم‬‫او‬‫شپږم‬‫چې‬‫ځکه‬،‫وکړم‬‫ډډه‬‫څخه‬‫تفصيل‬‫له‬‫دلته‬‫يې‬‫به‬‫زه‬.‫ړو‬
:‫ي‬‫و‬ ‫آورېدلي‬‫اړه‬ ‫په‬ ‫هرومرو‬ ‫يې‬ ‫به‬ ‫تاسو‬‫چې‬ ‫دی‬ ‫مقیاس‬‫هغه‬ ‫نتيجه‬ ‫کولو‬
QALY/Quality-Adjusted Life Year
.
QALY
‫د‬‫سره‬‫اتللو‬‫ر‬‫له‬‫ن‬‫سمو‬‫د‬‫کې‬‫کيفيت‬‫په‬‫ژوند‬‫د‬‫واسطه‬‫په‬‫مريض‬‫د‬
‫ۍ‬‫تداو‬‫د‬‫چې‬‫ده‬‫مقايسه‬‫کوښښونو‬‫هغو‬
‫د‬‫ځله‬‫ډېر‬‫به‬‫تاسو‬.‫شويدي‬‫عالوه‬‫کې‬‫ساحه‬‫په‬
UK
‫ووين‬‫کې‬‫نيونه‬‫تصميم‬‫په‬‫روغتياپالنې‬‫د‬
‫ئ‬
‫چې‬
QALY
،‫ې‬‫شو‬‫رجوع‬‫ته‬
‫د‬ ‫دا‬ ‫چې‬ ‫ځکه‬ ‫دا‬
NICE (National Institute for Health and Clinical Excellence)
‫ۍ‬‫ګير‬ ‫اندازه‬ ‫د‬ ‫نتائجو‬ ‫د‬ ‫لخوا‬
.‫دی‬‫مقياس‬‫ی‬‫شو‬ ‫خوښ‬ ‫يو‬ ‫لپاره‬
Capturing Costs andBenefits
‫مقايسه‬ ‫ترمنځ‬‫ګټو‬ ‫او‬‫لګښت‬ ‫د‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫مو‬ ‫کار‬ ‫ې‬ ‫ورپس‬ ،‫ل‬‫کړ‬ ‫اندازه‬ ‫او‬ ‫تشخيص‬ ‫نتائج‬ ‫روغتيائي‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫يوځل‬
.‫ده‬
‫يوا‬‫[لګښت‬
‫ز‬
‫آيا‬،‫دۍ‬‫معنی‬‫په‬‫بيې‬‫د‬ ‫ې‬
‫هم‬
‫نده‬‫ې‬ ‫داس‬
]‫؟‬
)‫(اقتصادي‬ ‫او‬ )‫(مالي‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ‫بايد‬ ‫مونږ‬ .‫نده‬ ‫ساده‬ ‫هم‬ ‫دومره‬ ‫خبره‬ ‫نظره‬ ‫له‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫يوه‬ ‫د‬
.‫کړو‬ ‫ګوته‬ ‫په‬‫ق‬‫فر‬‫واضح‬ ‫ترمنځ‬ ‫مفاهيمو‬
.‫دی‬ ‫معنی‬ ‫په‬‫بيې‬ ‫د‬ ‫توکيو‬ ‫او‬ ‫خدماتو‬ ‫د‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫څرګند‬ ‫په‬ ‫لګښت‬ ‫مالي‬
‫هغه‬ ‫لکه‬ ‫دی؛‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫لګښتونو‬ ‫پټو‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫اقتصادي‬ ‫چې‬ ‫کې‬ ‫حال‬ ‫ې‬ ‫پداس‬
‫ات‬‫ر‬‫تأثي‬
Impacts/
‫غوڅه‬ ‫په‬ ‫چې‬
‫توګه‬
‫يې‬
‫معلومه‬ ‫بيه‬ ‫معينه‬
‫ي‬‫و‬ ‫نه‬
‫ياهم‬ ‫او‬ ،‫تېروي‬ ‫يې‬ ‫کې‬ ‫انتظارخانه‬ ‫په‬ ‫شفاخانې‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫وخت‬ ‫هغه‬ ‫مريضانو‬ ‫د‬ ‫لکه‬ ،
‫مګر‬ ،‫ي‬‫لر‬ ‫نه‬ ‫بيه‬ ‫معينه‬ ‫ښکاره‬ ‫يوه‬ ‫انتظار‬ ‫ی‬‫شو‬ ‫اوږد‬ ‫کورنيو‬ ‫د‬ ‫ی‬‫ددو‬
‫ته‬ ‫روغتياڅارونکو‬ ‫او‬ ‫مريض‬ ‫توګه‬ ‫څرګنده‬ ‫به‬
‫په‬.‫ي‬‫لر‬‫ارزښت‬
۱
-
۲
‫ې‬‫چېر‬‫که‬،‫کې‬‫مثال‬
WONDERLEVE
‫ي‬‫و‬‫وړ‬‫تطبيق‬‫د‬‫وسيله‬‫په‬‫ۍ‬‫پيچکار‬‫د‬‫کې‬‫شفاخانه‬‫په‬‫ې‬‫يواز‬
‫او‬
AVERAGE-AID
‫هوساينې‬ ‫او‬ ‫وخت‬ ‫پر‬ ‫مريض‬ ‫د‬ ‫هرومرو‬ ‫توپير‬ ‫يې‬ ‫ترمنځ‬ ‫نو‬ ،‫ي‬‫کېږ‬ ‫خوړل‬ ‫څېر‬ ‫په‬ ‫ګولۍ‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫کور‬ ‫په‬
‫کو‬‫مګر‬ ،‫ښندي‬ ‫اغيز‬
.‫ي‬‫لر‬ ‫نه‬‫لګښت‬ ‫کېدونکی‬ ‫اندازه‬‫آسانه‬ ‫په‬‫او‬ ‫معين‬ ‫م‬
‫تاسو‬ ‫ولرو؛‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫ات‬‫ر‬‫تأثي‬ ‫وسيع‬ ‫تصميم‬ ‫خپل‬ ‫د‬ ‫بايد‬ ‫نو‬ ،‫کوو‬ ‫فکر‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫لګښت‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫کله‬
‫ل‬‫نيو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬‫لګښتونو‬ ‫مالي‬ ‫د‬‫ې‬‫يواز‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫تصاميمو‬ ‫د‬ ‫زمونږ‬ ‫چې‬ ،‫ووينۍ‬ ‫ښايي‬
.‫ندی‬ ‫کار‬ ‫ل‬‫ټو‬

5. 4
OpportunityCost
‫په‬ ‫لپاره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫ميګرېن‬ ‫د‬ ‫بوديجه‬ ‫خپله‬ ‫مونږ‬ ‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬
WONDERLEVE
‫د‬ ‫نور‬ ‫به‬ ‫خامخا‬ ‫نو‬ ‫ولګوو‬ ‫باندې‬
AVERAGE-AID
‫د‬ ‫انتخابونو‬ ‫ګونو‬ ‫دوه‬ ‫د‬ ‫او‬‫کولو‬ ‫ښه‬‫د‬ ‫خدماتو‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫نو‬ ،‫کارولي‬‫مو‬ ‫منابع‬ ‫خپل‬ .‫ونلرو‬ ‫بوديجه‬ ‫لپاره‬
‫معنی‬‫دې‬‫په‬‫دا‬.‫لرو‬‫نه‬‫کې‬‫الس‬‫په‬‫څه‬‫نور‬‫لپاره‬‫کولو‬‫امنځته‬‫ر‬
‫د‬‫چې‬
AVERAGE-AID
‫کېدونکې‬‫ترالسه‬‫څخه‬‫استعمال‬‫له‬
‫لګښت‬ ‫فرصت‬ ‫(د‬ ‫تصميم‬ ‫د‬ ‫زمونږ‬ ‫دا‬ ‫چې‬ .‫وتلې‬ ‫السه‬ ‫له‬ ‫نورې‬ ‫ګټې‬
Opportunity Cost/
‫پدې‬ ‫ل‬‫ټو‬ ‫مونږ‬ .‫ي‬‫کېږ‬ ‫بلل‬ )
‫د‬ ‫يا‬ ‫به‬ ‫ې‬ ‫پيس‬ ‫کې‬‫واک‬‫په‬ ‫زما‬ ‫چې‬ ...‫؛‬‫ی‬‫شو‬ ‫پام‬ ‫ورته‬ ‫مو‬ ‫پرمهال‬ ‫لګولو‬ ‫د‬ ‫مصارفو‬‫ي‬ ‫شخص‬‫خپلو‬ ‫د‬‫کمه‬ ‫له‬‫کم‬‫او‬ ،‫پوهيږو‬
‫لپ‬ ‫يوه‬
‫د‬ ‫کاليو‬ ‫جوړې‬ ‫ې‬‫يو‬ ‫د‬ :‫ټکو‬ ‫لنډو‬ ‫ډېرو‬ ‫په‬ ،‫ي‬‫وکړ‬ ‫کفايت‬ ‫لپاره‬ ‫انيولو‬‫ر‬ ‫د‬ ‫کاليو‬ ‫نويو‬ ‫يوجوړ‬ ‫د‬ ‫هم‬ ‫يا‬ ‫او‬ ‫ټاپ‬
.‫دي‬ ‫ګټې‬ ‫ې‬‫شو‬ ‫ل‬‫ورکړ‬ ‫السه‬ ‫له‬ ‫ټاپ‬ ‫لپ‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫واقعي‬‫فرصت‬‫د‬ ‫اخيستلو‬
‫فرصت‬ ‫د‬ ‫مګر‬ ،‫ده‬ ‫ستونزمنه‬ ‫ډېره‬ ‫هڅه‬ ‫کولو‬ ‫اندازه‬ ‫د‬ ‫ګټو‬ ‫وتليو‬ ‫السه‬ ‫له‬ ‫ټولو‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫ۍ‬‫نړ‬ ‫حقيقي‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫منم‬ ‫دا‬
‫تصاميم‬‫خپلو‬‫د‬‫ته‬‫مونږ‬‫لګښت‬
‫و‬
‫پايلې‬‫ي‬‫آخر‬‫بيخي‬‫د‬
‫د‬
.‫دی‬‫الرښود‬‫يوښه‬‫لپاره‬‫ارزولو‬
‫روغتيائي‬‫په‬‫ل‬‫ډو‬‫واضح‬‫ډېر‬‫په‬‫او‬
.‫هواروي‬‫الره‬ ‫لپاره‬ ‫ې‬ ‫مقايس‬‫د‬ ‫پرمهال‬‫مصرف‬ ‫د‬ ‫منابعو‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫خدماتو‬
Cost-effectiveness
‫جوړ‬ ‫محور‬ ‫پر‬‫مفهوم‬ ‫نظرياتي‬ ‫ښکلي‬ ‫ا‬‫ر‬‫خو‬ ‫يوه‬ ‫د‬ )‫ارزيابي‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬ ،‫ټکو‬ ‫واضحو‬ ‫(په‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬
‫دا‬ .‫غږېږو‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫يې‬‫تل‬ ،‫ي‬‫و‬ ‫ی‬‫کړ‬ ‫ورته‬ ‫مو‬ ‫پام‬ ‫چې‬ ‫لدې‬ ‫پرته‬ ‫او‬ ،‫کوو‬ ‫احساس‬ ‫پوهېدلو‬ ‫د‬ ‫ې‬‫پر‬ ‫ل‬‫ټو‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫کوم‬ ،‫ی‬‫شو‬
‫ګټورتوب‬/‫مثمريت‬ ‫لګښت‬‫د‬
‫بدل‬ ‫په‬‫پيسو‬ ‫(د‬
ً
‫معموال‬ ‫چې‬،‫دی‬
.‫ي‬‫کېږ‬ ‫بلل‬‫هم‬)‫ارزښت‬ ‫کې‬
‫ترالسه‬ ‫د‬ ‫څه‬ ‫ډېر‬ ‫ترټولو‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫بدل‬ ‫په‬ ‫څه‬ ‫لږ‬ ‫ډېر‬ ‫د‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫کو‬ ‫ډاګه‬ ‫په‬ ‫دا‬ ‫مفهوم‬ ‫مثمريت‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ،‫باآلخره‬
‫چې‬‫غواړو‬‫مونږ‬‫يعني‬.‫ورسوو‬‫ځان‬‫لګښت‬‫لږ‬‫ترټولو‬‫په‬‫ته‬‫هدف‬‫معين‬‫يوه‬‫غواړو‬‫مونږ‬،‫عبارت‬‫بل‬‫په‬‫يا‬.‫لرو‬‫هيله‬‫کولو‬
‫خپل‬ ‫په‬ ‫روغتيا‬ ‫خلکو‬ ‫خپلو‬ ‫د‬
‫ښه‬ ‫رسېدلو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫هدف‬ ‫دې‬ ‫به‬ ‫څرنګه‬ ‫خو‬ .‫کړو‬ ‫اوچته‬ ‫ته‬ ‫پوړيو‬ ‫ي‬‫آخر‬ ‫منابعو‬ ‫محدودو‬ ‫و‬
‫ارزيابۍ‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫يې‬ ‫لپاره‬ ‫ندلو‬‫ژ‬‫پې‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫دی‬ ‫ځای‬ ‫هغه‬ ‫دا‬ ‫شو؟‬ ‫ای‬‫ړ‬‫ک‬ ‫پيدا‬ ‫الره‬
‫اقتصاد‬ .‫ي‬‫کېږ‬ ‫ل‬‫اچو‬ ‫کار‬ ‫په‬ ‫وسايل‬
‫ډېر‬‫ترټولو‬‫منځه‬‫له‬‫الرو‬‫متبادلو‬‫ډېرو‬‫د‬‫روغتياپالنې‬‫د‬‫ي‬‫کو‬‫هڅه‬‫تل‬‫پوهان‬
cost-effective
‫ي‬‫دو‬‫او‬،‫ي‬‫کړ‬‫خپل‬‫انتخاب‬
‫مؤثر‬ ‫د‬‫منابعو‬‫خپلو‬ ‫د‬ ‫اندازه‬‫همدې‬ ‫په‬
Efficient/
‫ک‬ ‫هڅه‬‫په‬‫استعمال‬
‫ي‬‫و‬ ‫ې‬
.

6. 5
Efficiency
‫ډېرو‬ ‫د‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫ي‬‫مبالغو‬ ‫په‬ ‫ي‬ ‫ش‬‫کېدای‬ ‫دا‬ .‫دی‬ ‫مقياس‬ ‫استعمال‬ ‫ښه‬ ‫د‬ ‫منابعو‬ ‫د‬ ‫لپاره‬ ‫رسيدلو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫پايلې‬ ‫معينې‬ ‫ې‬‫يو‬
‫د‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫کېدای‬ ‫تاسو‬ .‫دی‬ ‫تعریف‬ ‫صحيح‬ ‫ټکو‬ ‫لنډو‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫بيا‬ ‫مګر‬ ،‫ي‬‫و‬ ‫ل‬‫کو‬ ‫خالصه‬ ‫لفظ‬ ‫لرونکي‬ ‫مفاهيمو‬
‫ي‬ ‫تخصيص‬
/‫مؤثريت‬
Allocative Efficiency
‫د‬ ‫څخه‬ ‫منابعو‬ ‫د‬ ‫دا‬ .‫ي‬‫و‬ ‫آورېدلی‬ ‫نوم‬
‫لرونکو‬ ‫وړتيا‬ ‫د‬ ‫کولو‬ ‫استفادې‬ ‫ې‬ ‫ښ‬ ‫ترټولو‬
.‫دی‬ ‫مقياس‬ ‫لو‬‫ر‬‫سپا‬ ‫د‬ ‫منابعو‬ ‫د‬ ‫ته‬ )‫مریضانو‬ ‫(يا‬‫اشخاصو‬
‫لپاره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫مېګرين‬ ‫د‬ ‫بيا‬ ‫یوځل‬ ‫او‬ ،‫وڅېړو‬ ‫ډېر‬ ‫لږ‬ ‫دا‬ ‫اځۍ‬‫ر‬
WONDERLEVE
‫د‬ ‫مونږ‬ ‫ۍ‬‫کړ‬ ‫فرض‬ .‫اوګرځو‬‫ر‬ ‫ته‬
‫ل‬‫ر‬‫د‬ ‫ار‬‫ر‬‫ق‬ ‫يې‬ ‫کې‬ ‫خطر‬ ‫لوړ‬ ‫په‬ ‫ميګرين‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫ی‬‫هغو‬ :‫لودل‬‫ر‬‫د‬ ‫ګروپونه‬ ‫دوه‬ ‫مريضانو‬
‫خطر‬ ‫لږ‬ ‫له‬
ً
‫نسبتا‬ ‫چې‬ ‫ی‬‫هغو‬ ‫او‬ ،‫ود‬
‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ .‫وو‬ ‫مخ‬ ‫سره‬
WONDERLEVE
‫تر‬ ‫لپاره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫مريضانو‬ ‫لرونکو‬ ‫خطر‬ ‫لوړ‬ ‫د‬
AVERAGE-AID
‫و‬ ‫ګټور‬ ‫ډېر‬
‫ته‬ ‫ی‬‫دو‬ ‫چې‬ ‫ده‬‫ښکاره‬ ‫نو‬
‫د‬
WONDERLEVE
.‫ده‬ ‫ډېره‬ ‫ورکولو‬ ‫له‬‫ته‬ ‫لرونکو‬ ‫خطر‬ ‫ټيټ‬ ‫نظر‬ ‫ګټه‬ ‫ورکولو‬ ‫د‬
‫د‬ ‫ته‬ ‫مریضانو‬ ‫لرونکو‬ ‫خطر‬ ‫لوړ‬ ‫ځکه‬ ‫نو‬
WONDERLEVE
‫مو‬ ‫که‬ .‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫مؤثريت‬ ‫ي‬ ‫تخصيص‬ ‫لوړ‬ ‫د‬ ‫ل‬‫ورکو‬
‫لوړې‬
ً
‫نسبتا‬ ‫د‬ ‫به‬ ‫ته‬ ‫خلکو‬ ‫چې‬ ،‫کړو‬ ‫تخصيص‬ ‫ته‬ ‫مريضانو‬ ‫لرونکو‬ ‫خطر‬ ‫لوړ‬ ‫د‬ ‫يې‬ ‫به‬ ‫مونږ‬ ‫نو‬ ‫سو‬ ‫خالص‬ ‫سر‬ ‫پردې‬
.‫ي‬‫وکړ‬‫مرسته‬‫کې‬ ‫کولو‬ ‫برخه‬ ‫ورپه‬ ‫روغتيا‬ ‫درجې‬
‫ي‬ ‫ش‬ ‫کېدای‬ ‫تاسو‬
/‫مؤثريت‬ ‫تخنيکي‬
Technical Efficiency
‫هغو‬ ‫تر‬ ‫دا‬ ‫؛‬‫ي‬‫و‬ ‫آورېدلې‬ ‫هم‬
ً
‫نسبتا‬
.‫دی‬ ‫مفهوم‬ ‫مغلق‬
‫ي‬‫کېږ‬ ‫ل‬‫سنجو‬ ‫الرو‬ ‫دوو‬ ‫په‬ ‫مؤثريت‬ ‫تخنيکي‬
‫؛‬
‫ی‬‫لومړ‬
:
‫او‬ ،‫ترکيب‬ ‫ښه‬ ‫منابعو‬ ‫د‬ ‫خاطر‬ ‫په‬ ‫اوړنې‬‫ر‬ ‫السته‬ ‫اعظمي‬ ‫د‬
:‫دوهم‬
‫غوږ‬‫د‬‫مصرف‬‫لږ‬‫ترټولو‬‫په‬‫مونږ‬‫توګه‬‫په‬‫مثال‬‫د‬.‫ي‬ ‫ش‬‫کېدای‬‫ممکنه‬‫ې‬‫پر‬‫اوړنه‬‫ر‬‫السته‬‫يوه‬‫چې‬‫منابعو‬‫د‬‫مقدار‬‫حداقل‬
‫د‬
‫اوږده‬ ‫ډير‬ ‫د‬ ‫درمل‬ ‫زيات‬ ‫ډېر‬ ‫يا‬ ‫درمل‬ ‫ي‬‫غيرضرور‬ ‫مونږ‬ ‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ .‫استعمالوو‬ ‫مؤثريت‬ ‫تخنيکي‬ ‫لپاره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫انتان‬
‫به‬ ‫مونږ‬ ‫نو‬ ،‫تجويزوو‬ ‫کې‬ ‫موجوديت‬ ‫په‬ ‫درملو‬ ‫انو‬‫ز‬‫ار‬ ‫د‬ ‫دواګانې‬ ‫کمپنيو‬ ‫انبيه‬‫ر‬‫ګ‬ ‫د‬ ‫ياهم‬ ‫او‬ ،‫کوو‬ ‫توصيه‬ ‫لپاره‬ ‫وخت‬
‫کفايې‬ ‫عدم‬‫تخنيکي‬‫د‬ ‫خامخا‬
Technical Inefficiency
‫مرتک‬
.‫وو‬ ‫ي‬‫شو‬ ‫ب‬
Perspective
‫نو‬ ،‫کوو‬ ‫فکر‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫ارزيابيو‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫مونږ‬ ‫چې‬ ‫کله‬
‫بايد‬
‫ډېر‬ ‫دلته‬ .‫وپلټو‬ ‫نظر‬ ‫مناسب‬ ‫لپاره‬ ‫نيولو‬ ‫تصميم‬ ‫د‬
‫کې‬ ‫وختونو‬ ‫خاصو‬ ‫په‬ ‫يې‬ ‫ځينې‬ ،‫ندۍ‬ ‫غلط‬ ‫يې‬ ‫يو‬ ‫هېڅ‬ ‫ي؛‬ ‫ش‬ ‫ل‬‫کړ‬ ‫انتخاب‬ ‫منځه‬ ‫له‬ ‫يې‬ ‫يو‬ ‫بايد‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫لر‬ ‫وجود‬ ‫ليدلوري‬
‫په‬ ‫تل‬ ‫د‬.‫دي‬ ‫مناسب‬ ‫ډېر‬ ‫ترنورو‬
‫تص‬ ‫کېدونکي‬ ‫ل‬‫نيو‬ ‫د‬ ‫دا‬ ،‫څېر‬
‫ميم‬
.‫ي‬‫لر‬ ‫او‬‫ړ‬‫ت‬ ‫پورې‬ ‫څرنګوالي‬ ‫تر‬
‫وټاکي؛‬ ‫ليدلوری‬ ‫خدماتو‬ ‫روغتيايې‬ ‫د‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫کولی‬ ‫تحليل‬ ‫اقتصادي‬ ‫يو‬
‫لګښت‬ ‫مستقيم‬ ‫ې‬‫يواز‬ ‫دلته‬
Direct Cost
‫په‬
‫غيرمستقيم‬ ‫د‬ ‫کوو‬ ‫هڅه‬ ‫مونږ‬ ‫دلته‬ ،‫ي‬ ‫ش‬ ‫نيولی‬ ‫صورت‬ ‫هم‬ ‫اړخه‬ ‫اجتماعي‬ ‫يوه‬ ‫له‬ ‫تحليل‬ ‫بڼه‬ ‫ورته‬ ‫په‬ .‫نيسو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬

7. 6
‫لګښ‬
‫په‬‫امله‬‫له‬‫حاضرېدلو‬‫نه‬‫د‬‫ته‬‫وظيفې‬‫ل‬‫ډو‬‫څرګند‬‫په‬‫چې‬،‫کړو‬‫ورګډ‬‫هم‬‫مقياس‬‫يو‬‫ت‬
productivity
‫کمښت‬‫له‬‫کې‬
‫تصميم‬ ‫سخت‬ ‫يوه‬ ‫د‬‫مګر‬،‫ندۍ‬ ‫ناسم‬ ‫هم‬ ‫يې‬ ‫يو‬ .‫دۍ‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬
‫لپاره‬ ‫نيولو‬ ‫د‬
.‫ې‬‫شو‬ ‫استفاده‬‫الرو‬ ‫مختلفو‬ ‫له‬
‫ليدلوري‬ ‫اجتماعي‬ ‫اقتصاد‬ ‫صحي‬
ً
‫عموما‬
Societal Perspective
‫اولو‬ ‫ته‬
‫د‬ ‫څخه‬ ‫تحليل‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫ځکه‬ ،‫ي‬‫ورکو‬ ‫يت‬
‫م‬ ‫کوم‬
‫چې‬ ‫کې‬ ‫حال‬ ‫ې‬ ‫پداس‬ ‫؛‬‫ي‬‫اکمو‬‫ر‬ ‫خطر‬ ‫کېدلو‬ ‫پاتې‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫هم‬
‫په‬ ‫لکه‬ ،‫ي‬ ‫ش‬ ‫ل‬‫وغورځو‬ ‫پامه‬ ‫له‬ ‫بايد‬ ‫لګښتونه‬ ‫ځينې‬
‫ياهم‬‫او‬‫خدماتو‬‫روغتيائي‬‫پر‬‫لګښت‬ ‫کله‬‫چې‬‫کې‬‫صورتونو‬‫هغو‬
‫د‬
‫روغتياپالن‬
‫په‬‫ې‬
.‫ښندلی‬‫ي‬ ‫نش‬‫اغيز‬‫کوم‬‫کوونکو‬‫عرضه‬
‫چې‬ ‫ولرو‬ ‫ياد‬ ‫په‬ ‫تل‬ ‫بايد‬
‫سره‬ ‫بوديجې‬ ‫محدودې‬ ‫ې‬‫ډېر‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫کوونکی‬ ‫اداره‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫سربېره‬ ‫اهميت‬ ‫پر‬ ‫ټکو‬ ‫تېرو‬ ‫د‬
‫کې‬‫تحليل‬‫دې‬‫په‬‫ځله‬‫ډېر‬‫(او‬‫ي‬‫اغيزمنو‬‫بوديجه‬‫ی‬‫ددو‬‫چې‬‫ي‬‫کو‬‫فکر‬‫اړه‬‫په‬‫لګښتونو‬‫هغو‬‫د‬‫ې‬‫يواز‬
ً
‫معموال‬‫ي‬‫لر‬‫سروکار‬
.)‫ندي‬‫هم‬ ‫غلط‬
‫ات‬‫ر‬‫تأثي‬ ‫هغه‬
ً
‫معموال‬ ‫چې‬ ‫داده‬ ‫ګټه‬ ‫تطبيق‬ ‫د‬ ‫نظر‬ ‫اجتماعي‬ ‫د‬
‫يې‬
ً
‫مستقيما‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫و‬ ‫ي‬‫شو‬ ‫ل‬‫نيو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫ې‬ ‫پکښ‬
‫ې‬‫چېر‬‫که‬‫ۍ‬‫وکړ‬‫فکر‬.‫ي‬ ‫ش‬‫کولی‬‫حس‬‫ناروغ‬
WONDERLEVE
‫په‬‫د‬‫چې‬،‫ي‬‫و‬‫مستحضر‬‫استعمالېدونکی‬‫يوځل‬‫کې‬‫ورځ‬‫په‬
‫استعمالېدونکي‬‫ځله‬‫ۍ‬‫در‬‫کې‬‫ورځ‬
AVERAGE-AID
‫چې‬‫ځکه‬،‫ي‬‫ورورسو‬‫ګټه‬‫ډېره‬‫ته‬‫مريض‬‫به‬‫خامخا‬‫نو‬‫ي؛‬ ‫ونيس‬‫ځای‬
‫يې‬ ‫امکانات‬ ‫ېدلو‬‫ر‬‫دهې‬ ‫او‬ ،‫ي‬‫کېږ‬ ‫پيدا‬ ‫ضرورت‬ ‫ته‬ ‫ګرځولو‬ ‫سره‬ ‫ځانه‬ ‫له‬ ‫ګوليو‬ ‫لږو‬ ‫ډېرو‬ ‫د‬ ،‫ي‬ ‫ش‬ ‫استعمالېدای‬ ‫آسانه‬
‫مستق‬‫مريض‬ ‫چې‬ ‫ګټې‬ ‫او‬‫لګښتونه‬،‫ي‬‫و‬ ‫نيولی‬ ‫صورت‬ ‫تحليل‬ ‫مخې‬ ‫له‬‫خدماتو‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬‫ې‬‫چېر‬‫که‬ ‫نو‬ .‫دي‬‫لږ‬
ً
‫نسبتا‬
ً
‫يما‬
‫کې‬‫نظر‬‫په‬‫ددې‬‫توګه‬‫په‬‫برخې‬‫ې‬‫يو‬‫د‬‫تحليل‬‫اقتصادي‬‫د‬‫چې‬‫کې‬‫حال‬‫ې‬ ‫پداس‬.‫ي‬‫و‬‫غورځېدلې‬‫پامه‬‫له‬‫خامخا‬‫به‬‫متأثروي‬
‫مريض‬ ‫د‬ ‫موجوديت‬ ‫اتو‬‫ر‬‫مستحض‬ ‫مختلفو‬‫د‬ .‫ندي‬ ‫ستونزمن‬ ‫دومره‬ ‫هم‬ ‫ل‬‫نيو‬
COMPLIANCE
‫کنټرول‬ ‫په‬ ‫مرض‬ ‫د‬‫چې‬
‫همدارنګه‬‫او‬،‫ي‬ ‫ش‬‫کوالی‬‫تقويه‬‫دی‬‫لرونکی‬‫ارزښت‬‫زيات‬‫ا‬‫ر‬‫خو‬‫د‬‫کې‬
‫اوږو‬‫ر‬‫پ‬‫اجتماع‬‫د‬‫امله‬‫له‬‫مېګرېن‬‫ي‬‫شو‬‫غيرکنترول‬‫د‬
.‫ي‬‫سپکو‬ ‫بار‬ ‫پروت‬
‫ل‬‫نيو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫اړخونه‬ ‫ل‬‫ټو‬ ‫کې‬ ‫تحليلونو‬ ‫اقتصادي‬ ‫په‬ ‫بايد‬ ‫څرنګه‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫کو‬ ‫ډاګه‬ ‫په‬‫مثال‬ ‫ساده‬ ‫دا‬
‫په‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫امله‬ ‫همدې‬ ‫له‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫کېدای‬ ‫او‬ ‫ډېروي‬ ‫ارزښت‬ ‫تحليل‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫نيوونکو‬ ‫تصميم‬ ،‫يې‬ ‫تطبيق‬ ‫چې‬ .‫ي‬‫و‬ ‫ي‬‫شو‬
‫تصمي‬
.‫ي‬‫ولوبو‬‫رول‬ ‫ارزښتناک‬ ‫ډېر‬ ‫يو‬‫کې‬ ‫نيولو‬ ‫م‬
ECONOMIC EVALUATION
‫چې‬‫ي‬‫کو‬‫امنځته‬‫ر‬‫الره‬‫تګ‬‫باهدفه‬‫او‬‫سيستماتيکه‬،‫مستقيمه‬‫يوه‬،‫ارزيابي‬‫اقتصادي‬ ،‫له‬‫ړ‬‫وڅي‬‫چې‬‫مو‬‫څرنګه‬‫لکه‬
‫معلو‬‫دا‬.‫ي‬‫کو‬‫آسانه‬‫مقايسه‬‫ترمنځ‬‫ګټو‬‫متوقعو‬‫لګښتونواو‬‫د‬‫تداويو‬‫روغتياپالو‬‫نويو‬‫د‬‫ته‬‫پوهانو‬‫اقتصاد‬
‫ښايي‬‫مات‬
‫لګښتونو‬ ‫د‬ .‫ي‬‫ورسيږ‬ ‫ته‬ ‫نتيجې‬ ‫غښتلې‬ ‫ې‬‫ډېر‬ ‫ترڅو‬ ‫ي‬‫ورکړ‬ ‫وړتيا‬ ‫ددې‬ ‫ته‬ ‫نيوونکو‬ ‫تصميم‬ ‫او‬ ‫ي‬‫و‬ ‫برخمن‬ ‫ارزښته‬ ‫ډېر‬ ‫له‬
‫لګښتونو‬ ‫د‬ ‫چې‬ .‫دی‬ ‫بنسټ‬ ‫مشترک‬ ‫يو‬ ‫لپاره‬ ‫ارزيابيو‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫مقايسه‬ ‫ترمنځ‬ ‫فوائدو‬ ‫او‬
(inputs)
‫او‬ ‫ۍ‬‫ګير‬ ‫اندازه‬ ‫د‬

8. 7
‫م‬ ‫کېدونکو‬ ‫امنځته‬‫ر‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫نتيجه‬ ‫په‬ ‫مداخلې‬ ‫د‬
‫اوړنو‬‫ر‬ ‫السته‬ ‫صحي‬ ‫توقعو‬
(benefits)
‫څخه‬ ‫ې‬ ‫مقايس‬ ‫له‬ ‫هغو‬ ‫د‬ ‫سره‬
.‫دی‬ ‫عبارت‬
‫تر‬ ‫ميتودونه‬ ‫ګوني‬ ‫ۍ‬‫در‬ ‫استعمالېدونکي‬ ‫ډېر‬ ‫ترټولو‬ ‫ارزيابۍ‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫اقتصاد‬ ‫په‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫کتاب‬ ‫دا‬
‫؛‬‫ي‬‫لر‬ ‫ار‬‫ر‬‫ق‬ ‫ې‬ ‫پکښ‬ ‫لګښتونه‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫کو‬ ‫تمرکز‬ ‫خوا‬ ‫هغې‬ ‫پر‬ ‫مساواتو‬ ‫د‬ ‫ميتود‬ ‫هر‬ .‫ي‬ ‫نيس‬ ‫الندې‬ ‫نې‬‫ړ‬‫څي‬
‫لګښتونه‬ ‫چې‬ ‫ځکه‬
‫د‬ ‫نتائجو‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬ ،‫سربېره‬ ‫پردې‬ .‫ده‬ ‫محاسبه‬ ‫لګښتونو‬ ‫د‬ ‫هم‬ ‫ريښتيا‬ ‫دا‬ ‫او‬ .‫ي‬ ‫ش‬ ‫کېدلی‬ ‫اندازه‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫ساده‬ ‫ډېر‬ ‫په‬ ‫تل‬
‫به‬ ‫مونږ‬.‫ي‬‫لر‬ ‫ايستنې‬‫ر‬‫تې‬ ‫ې‬‫ډېر‬ ‫ا‬‫ر‬‫خو‬‫ل‬‫نيو‬ ‫کې‬ ‫نظر‬ ‫په‬ ‫ټولو‬ ‫ددې‬ ‫چې‬ ‫ځکه‬ ‫دا‬ ‫او‬ ،‫دي‬ ‫موجود‬ ‫توپيرونه‬‫ترمنځ‬ ‫ۍ‬‫ګير‬‫اندازه‬
‫ته‬‫ډولونو‬‫ارزيابيو‬‫اقتصادي‬‫د‬
‫څکه‬‫لږ‬‫يې‬‫ترهغو‬‫اندې‬‫ړ‬‫و‬‫مګر‬،‫اوګرځو‬‫ر‬‫کې‬‫برخو‬‫وروستيو‬‫په‬‫کتاب‬‫ددې‬
/
‫مزه‬
‫اندې‬‫ړ‬‫و‬
.‫کوو‬
CostMinimization Analysis (Chapter 3)
.‫ي‬‫کړ‬ ‫پيدا‬‫ې‬‫الر‬‫ينې‬‫ر‬‫انت‬‫ز‬‫ار‬ ‫ته‬ ‫بديلونو‬ ‫ټولو‬ ‫ترڅو‬‫ي‬‫کو‬‫هڅه‬‫تحلیل‬ ‫رسولو‬ ‫ته‬‫حداقل‬ ‫لګښتونو‬ ‫د‬ ‫ټکو‬ ‫ساده‬ ‫په‬
‫پورې‬ ‫حالتونو‬ ‫ترهغو‬ ‫ې‬‫يواز‬ ‫بايد‬ ‫دا‬ ‫او‬
‫بديلونو‬ ‫ټولو‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫وساتل‬ ‫محدود‬
‫ورته‬ ‫سره‬
ً
‫کامال‬ ‫پايلې‬ ‫استعمال‬ ‫د‬
‫ونه‬ ‫بايد‬ ‫يې‬ ‫يا‬ ‫او‬ ‫کارولی‬ ‫شو‬ ‫ونه‬ ‫تحليل‬ ‫کمولو‬ ‫د‬ ‫لګښتونو‬ ‫د‬ ‫شايد‬ ‫کې‬ ‫حاالتو‬ ‫اکثرو‬ ‫په‬ ‫مګر‬ ،)‫ي‬‫پېښېږ‬ ‫لږ‬ ‫ډېر‬ ‫(چې‬ ،‫ي‬‫و‬
.‫کاروو‬
‫يوه‬ ‫د‬ ‫يې‬ ‫مثال‬ ‫کالسيک‬ ‫ساده‬ ‫يو‬ .‫دي‬ ‫مساعد‬ ‫ته‬ ‫تحلیل‬ ‫کمولو‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ‫حالتونه‬ ‫ځينې‬
‫لرون‬ ‫نامه‬ ‫تي‬‫ر‬‫تجا‬
‫کي‬
‫نو‬ ‫يک‬‫ر‬‫جن‬ ‫ې‬‫يو‬ ‫په‬ ‫دي‬ ‫ل‬‫بدلو‬ ‫درمل‬
‫بيه‬ ‫برخه‬ ‫لسمه‬ ‫دوا‬ ‫بلې‬ ‫د‬ ‫يې‬ ‫لرونکې‬ ‫نوم‬ ‫يک‬‫ر‬‫جن‬ ‫ۍ‬‫کړ‬ ‫فرض‬ .‫باندې‬ ‫دوا‬ ‫لرونکې‬ ‫م‬
‫ي‬‫لر‬
.‫کوو‬ ‫ترالسه‬‫قيمت‬‫لږ‬ ‫ډېر‬ ‫په‬ ‫نتائج‬ ‫عين‬‫او‬‫شو‬ ‫ی‬‫بدلو‬ ‫يک‬‫ر‬‫جن‬ ‫په‬‫شکل‬ ‫تجارتي‬ ‫آسانه‬ ‫په‬ ‫ډېر‬ ‫مونږ‬ ‫نو‬ ،
‫آسانه‬ ‫ترټولو‬ ‫تحلیل‬ ‫دا‬
‫لپاره‬ ‫ددې‬ .‫ي‬ ‫ش‬ ‫لودی‬‫ر‬‫د‬ ‫هم‬ ‫نتائج‬ ‫غلط‬ ‫همدومره‬ ‫نو‬ ‫شو‬ ‫تطبيق‬ ‫غلط‬ ‫که‬ ‫او‬ ،‫ي‬‫تطبيقيږ‬
‫اتو‬‫ر‬‫تأثي‬ ‫صحي‬ ‫د‬‫بديلونو‬ ‫ټولو‬‫د‬ ‫نظره‬‫له‬‫کلينيک‬‫د‬‫بايد‬ ‫ئ‬ ‫ش‬ ‫ډاډه‬‫يې‬ ‫سموالي‬ ‫له‬ ‫چې‬
.‫ئ‬‫ولر‬ ‫ثبوتونه‬ ‫ي‬‫قو‬‫والي‬‫ي‬‫مساو‬‫د‬
‫هدف‬ ‫زمونږ‬
-
)‫معادل‬ ‫نظره‬ ‫کلينيکي‬ ‫(له‬
-
‫کتا‬ ‫پدې‬ ‫وروسته‬ ‫دا‬ ‫چې‬ ‫لدې‬ ‫سره‬ ‫دۍ؟‬ ‫څه‬ ‫څخه‬
‫سره‬ ‫تفصيل‬ ‫په‬ ‫کې‬ ‫ب‬
‫ووايو‬ ‫بايد‬ ،‫ي‬‫کېږ‬ ‫ل‬‫نيو‬ ‫الندې‬ ‫بحث‬ ‫تر‬
‫ستره‬ ‫بلل‬ ‫ي‬‫مساو‬ ‫سره‬ ‫نتائج‬ ‫مداخلو‬ ‫مختلفو‬ ‫کوونکو‬ ‫ي‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫مرض‬ ‫يوه‬ ‫د‬ ‫چې‬
.‫ده‬‫تېروتنه‬
‫سره‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫استعمالېدونکې‬ ‫يوځل‬ ‫کې‬ ‫ورځ‬ ‫په‬ ‫د‬ ‫دې‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫استعمالېدونکې‬ ‫ځله‬ ‫دوه‬ ‫کې‬ ‫ورځ‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫ۍ‬‫کو‬ ‫فکر‬ ‫آيا‬
‫آيا‬‫؟‬‫ي‬‫ولر‬‫نتائج‬‫عين‬
‫رښتيا؟‬‫ئ؟‬ ‫ش‬‫کېدای‬‫ډاډه‬‫آيا‬‫ي؟‬ ‫ش‬‫کوالی‬‫امنځته‬‫ر‬‫نتائج‬‫صحي‬‫ي‬‫مساو‬‫سره‬‫ل‬‫اسېټامو‬‫ر‬‫پې‬‫له‬‫ين‬‫ر‬‫اسپ‬
!‫ئ‬ ‫واوس‬ ‫محتاط‬ ‫زيات‬‫زښت‬‫کې‬ ‫تطبيق‬ ‫يا‬ ‫کولو‬ ‫فکر‬‫په‬ ‫اړه‬‫په‬ ‫تحليل‬ ‫د‬ ‫کمولو‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ‫بايد‬ ‫تاسو‬

9. 8
Cost-Effectiveness Analysis(Chapter 4)
‫ارزښتناک‬ ‫ډېر‬ ‫تحليل‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫دا‬
‫ه‬
‫روغتيائي‬ ‫په‬ ‫او‬
.‫دۍ‬ ‫ل‬‫معمو‬ ‫ډېر‬ ‫کې‬ ‫اقتصاد‬
‫د‬ ‫ترمنځ‬ ‫تداويو‬ ‫دوائي‬ ‫رقابتي‬ ‫دوو‬ ‫د‬ ‫دا‬
‫د‬.‫دۍ‬‫ميتود‬‫ارزيابۍ‬‫د‬‫غوره‬‫ترټولو‬‫لپاره‬‫ې‬ ‫مقايس‬
Cost-effectiveness
‫اتو‬‫ر‬‫تأثي‬‫روغتيائي‬‫ساده‬‫د‬‫او‬‫لګښت‬‫مالي‬‫تحليل‬
‫مېګرېن‬ ‫د‬ ‫ياهم‬ ‫او‬ ،‫کلونه‬ ‫ي‬‫شو‬ ‫ساتل‬ ‫ژوند‬ ‫د‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫کېداي‬ ‫چې‬ .‫ي‬‫کو‬ ‫پرتله‬ ‫سره‬ ‫نتائج‬ ‫روغتيائي‬ ‫کېدونکي‬ ‫اندازه‬ ‫مخې‬ ‫له‬
.‫ي‬‫و‬ ‫څه‬‫نور‬ ‫يا‬ ‫او‬‫حملې‬ ‫ې‬‫شو‬ ‫دفع‬
‫؛‬‫ي‬‫لر‬ ‫ې‬‫نيمګړتياو‬ ‫ځينې‬ ‫کړنالره‬ ‫دا‬
cost-effectiveness analysis
ً
‫نسبتا‬ ‫د‬
ً
‫معموال‬
‫تداويو‬ ‫لرونکو‬ ‫ګټو‬ ‫مختلفو‬
‫دا‬.‫اولي‬‫ر‬‫کمښت‬‫کې‬‫شدت‬‫په‬‫يې‬‫بله‬‫او‬‫ي‬‫کړ‬‫اکم‬‫ر‬‫تعداد‬‫حملو‬‫د‬‫مېګرېن‬‫د‬‫ي‬‫تداو‬‫يوه‬ ‫ښايی‬‫کولی؛‬‫ي‬ ‫نش‬‫مقايسه‬‫ترمنځ‬
.‫ونيسو‬ ‫الندې‬‫نې‬‫ړ‬‫څي‬ ‫تر‬‫وروسته‬ ‫به‬ ‫برخه‬ ‫مهمه‬
Cost Utility Analysis (Chapter 9)
‫کمښت‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬
(cost minimization)
‫مؤثري‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫او‬
‫ت‬
(cost-effectiveness)
‫افاديت‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ‫سره‬
(cost utility analysis)
‫داده‬‫ګټه‬ ‫لويه‬‫ې‬ ‫مقايس‬ ‫د‬
‫د‬ ‫روغتياپالنې‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫تداويو‬ ‫مختلفو‬ ‫د‬ ،‫پلوه‬ ‫ي‬‫نظر‬ ‫له‬‫کمه‬ ‫له‬‫کم‬ ،‫چې‬
‫واحد‬ ‫يوه‬ ‫دا‬ ‫او‬ .‫ي‬‫ممکنو‬ ‫مقايسه‬ ‫ترمنځ‬ ‫ساحو‬ ‫بېالبېلو‬
unit/
‫نتيجه‬ ‫په‬ ‫اړولو‬ ‫د‬ ‫اوړنو‬‫ر‬ ‫السته‬ ‫روغتيائي‬ ‫ټولو‬ ‫د‬ ‫ته‬
‫کې‬
‫هغه‬ ‫چې‬ ،‫ي‬‫کو‬ ‫پيدا‬ ‫امکان‬
QALY
‫يا‬
quality-adjusted life year
.
.‫نده‬ ‫هم‬ ‫آسانه‬ ‫دومره‬ ‫دا‬ ،‫ووايو‬ ‫رښتيا‬ ‫که‬
QALY
‫الره‬ ‫ته‬ ‫انتقادونو‬ ‫يې‬ ‫تطبيق‬ ‫او‬ ،‫ي‬‫لر‬ ‫ضرورت‬ ‫ته‬ ‫بحث‬ ‫ډېر‬
.‫ي‬‫خالصو‬
‫وخت‬ ‫ځينې‬
QALYs
.)‫کې‬ ‫صحت‬ ‫رواني‬ ‫په‬ ‫(لکه‬ ‫ي‬‫و‬ ‫نه‬ ‫مناسب‬ ‫ډېر‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫کېږ‬ ‫کارول‬ ‫ځای‬ ‫ې‬ ‫داس‬
QALYs
‫به‬
‫چې‬ ‫ځکه‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫ل‬‫ونيو‬ ‫الندې‬ ‫بحث‬ ‫تر‬ ‫تفصيل‬ ‫په‬ ‫کې‬ ‫کتاب‬ ‫پدې‬ ‫وروسته‬
‫هم‬ ‫ريښتيا‬
‫کارول‬ ‫ډېر‬ ‫کې‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫په‬
.‫ي‬‫کېږ‬
==========================================
==================================
۱-۲
:‫وپلټئ‬ ‫تحليل‬‫ګټې‬‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ .‫باکس‬
‫تحليل‬ ‫ګټې‬ ‫د‬‫لګښت‬‫د‬
-
.‫اصطالح‬‫ې‬ ‫خوښ‬‫د‬‫عوامو‬ ‫د‬
‫ځينو‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫ي‬‫لر‬ ‫امکان‬ ‫ډېر‬ ،‫ګورئ‬ ‫تحليل‬ ‫اقتصادي‬ ‫يو‬ ‫کې‬ ‫رسنيو‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫يا‬ ،‫وينئ‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫يو‬ ‫تاسو‬ ‫چې‬ ‫هرکله‬
‫د‬ ‫تشرېحاتو‬
(cost benefit analysis)
.‫ي‬‫کېږ‬ ‫ې‬‫خبر‬ ‫به‬ ‫اړه‬ ‫په‬
‫رسنۍ‬ .‫ي‬‫خېژ‬ ‫نه‬ ‫رښتيا‬ ‫تل‬ ‫دا‬ ‫کې‬ ‫ۍ‬‫نړ‬ ‫په‬ ‫واقعيتونو‬ ‫د‬‫مګر‬
‫اړه‬ ‫په‬ ‫کارونو‬ ‫هغو‬ ‫د‬ ‫دا‬ )‫مخې‬ ‫له‬ ‫دليل‬ ‫ښه‬ ‫يوه‬ ‫د‬ ‫ووايو‬ ‫رښتيا‬ ‫که‬ ‫(او‬ ‫ي‬‫کو‬ ‫اندې‬‫ړ‬‫و‬ ‫لنډيز‬ ‫دندې‬ ‫د‬ ‫پوهانو‬ ‫اقتصاد‬ ‫د‬ ‫تل‬
.‫ي‬‫کو‬ ‫امنځته‬‫ر‬‫ابهامات‬‫ي‬‫کړ‬ ‫پوهانو‬ ‫اقتصاد‬ ‫چې‬
‫تح‬ ‫اقتصادي‬ ‫د‬ ‫تحليل‬ ‫ګټې‬ ‫د‬ ‫لګښت‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫په‬
‫چې‬ ،‫دۍ‬ ‫څخه‬ ‫ډولونو‬ ‫مشخصو‬ ‫ډېرو‬ ‫له‬ ‫لیلونو‬
‫د‬‫ګټې‬ ‫روغتيائي‬‫ورغلې‬ ‫الس‬‫په‬ ‫ته‬ ‫مريض‬
/‫اصطالحات‬‫(پولي‬
cashterms
)
‫وار‬‫کې‬ ‫پدې‬‫آيا‬ .‫ي‬‫کېږ‬ ‫اندازه‬‫ې‬ ‫پکښ‬ ‫وسيله‬‫په‬
‫ورځ‬‫پرته‬‫مېګرين‬‫له‬‫ته‬‫مونږ‬،‫خوښوو‬‫نه‬‫اړول‬‫ته‬‫حساب‬‫پيسو‬‫د‬‫حالت‬‫صحي‬‫خپل‬‫مونږ‬‫وينئ؟‬‫ستونزه‬‫کومه‬‫مخه‬‫له‬

10. 9
‫لر‬ ‫بيه‬ ‫څومره‬
‫آيا‬ ‫؟‬‫ي‬
۲۰
‫زه‬ ‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ ‫دي؟‬ ‫بس‬ ‫ورته‬ ‫پونډه‬
۱۰۰
‫څومره‬ ‫ې؟‬ ‫ش‬ ‫زغملی‬ ‫حمله‬ ‫مېګرين‬ ‫د‬ ‫آيا‬ ،‫درکړم‬ ‫پونډه‬
‫يې؟‬ ‫آماده‬ ‫لپاره‬ ‫ن‬‫خالصو‬‫د‬ ‫نه‬ ‫مېګرېن‬ ‫له‬ ‫ته‬ ‫ورکولو‬ ‫پيسو‬
.‫استعمالېدلی‬‫ي‬ ‫نش‬ ‫ډېره‬ ‫کې‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬‫په‬ ‫کړنالره‬ ‫دا‬ ‫چې‬ ‫ده‬‫ښکاره‬
==========================================
==================================
Checking The Data And Dealing With Uncertainty
‫څېر‬ ‫په‬ ‫ژوند‬ ‫د‬ ‫اقتصاد‬
‫ي‬‫چلېږ‬‫ګمان‬ ‫په‬
.‫ښودلی‬ ‫ور‬ ‫والی‬ ‫يقيني‬ ‫غير‬ ‫اقتصاد‬ ‫د‬ ‫ته‬‫ټولو‬ ‫ۍ‬‫نړ‬ ‫اقتصاد‬ ‫مالي‬ ‫د‬ .
‫د‬ ‫قيمت‬ ‫واقعي‬ ‫د‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ .‫نغښتی‬ ‫کې‬ ‫ګمانونو‬ ‫په‬ ‫ځکه‬ ‫نو‬ ‫دی‬ ‫علم‬ ‫سلوکي‬ ‫يو‬ ‫اقتصاد‬
‫تل‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫ارزښت‬ ‫دقيق‬
‫پوښتنې‬ ‫کې‬ ‫ۍ‬‫نړ‬ ‫په‬ ‫واقعيتونو‬ ‫د‬ ‫هم‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫ګټې‬ ‫واقعي‬ ‫او‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫رسېدونکې‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫مريض‬ ‫او‬ .‫ي‬‫لر‬ ‫وجود‬ ‫زړيتوبونه‬ ‫دوه‬
‫ۍ‬‫نړ‬ ‫په‬ ‫اقتصاد‬ ‫د‬ ‫ځکه‬ ،‫دی‬ ‫ګرېوان‬ ‫او‬ ‫الس‬ ‫سره‬ ‫يقين‬ ‫عدم‬ ‫له‬ ‫درجې‬ ‫ې‬‫يو‬ ‫تر‬ ‫ل‬‫متحو‬ ‫وړ‬ ‫تصور‬ ‫د‬ ‫هر‬
ً
‫تقريبا‬ .‫ي‬‫اوالړېږ‬‫ر‬
‫مرګ‬‫(له‬ ‫ندي‬ ‫يقيني‬‫ی‬ ‫ش‬‫هېڅ‬ ‫کې‬
)‫څنګه؟‬ ‫که‬ ،‫پرته‬ ‫ټکس‬‫او‬
‫تحلیلونه‬ ‫زمونږ‬ ‫چې‬ ‫کې‬ ‫کولو‬ ‫اندې‬‫ړ‬‫و‬ ‫په‬ ‫دالئلو‬ ‫ي‬ ‫ساينس‬ ‫هغو‬ ‫د‬ ‫بايد‬ ‫مونږ‬ ،‫کړو‬ ‫کم‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫ګمانونه‬ ‫دا‬ ‫چې‬ ‫لپاره‬ ‫ددې‬
.‫واوسو‬ ‫محتاط‬ ‫او‬ ‫دقيق‬ ‫ي‬‫کو‬ ‫تقويه‬
‫د‬ ‫هدف‬ ‫دا‬
evidence-based medicine
.‫اځي‬‫ر‬ ‫الس‬ ‫په‬ ‫آسانه‬ ‫ډېر‬ ‫کارولو‬ ‫په‬
‫نتا‬ ‫د‬‫ۍ‬‫تداو‬‫د‬ ‫چې‬‫شو‬ ‫ډاډه‬‫بايد‬ ‫مونږ‬
‫يوه‬ ‫په‬ .‫کاروو‬ ‫خالصه‬‫طرفه‬‫بې‬‫او‬‫متوازنه‬،‫دقيقه‬ ‫يوه‬ ‫دالئلو‬‫تخمينوونکو‬ ‫د‬‫ئجو‬
‫ې‬‫بشپړ‬ ‫ې‬‫يو‬ ‫له‬ ‫بايد‬ ‫ارقام‬ ‫دا‬ ،‫کې‬ ‫ۍ‬‫نړ‬ ‫مطلوبه‬
systemic review
‫رسيدلي‬ ‫سرته‬ ‫د‬ ‫توګه‬ ‫ښه‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫يا‬ ‫او‬ ‫څخه‬
meta-
analysis
‫چ‬‫څخه‬
‫ې‬
‫ارقامو‬‫د‬‫به‬‫مونږ‬.‫ي‬‫و‬‫اغلي‬‫ر‬‫الس‬‫په‬‫ي‬ ‫ش‬‫ای‬‫ړ‬‫وک‬‫تخمين‬‫فوائدو‬‫د‬‫ۍ‬‫تداو‬‫د‬
‫وروسته‬‫اړه‬‫په‬‫منابعو‬‫ددې‬
.‫وغږېږو‬
ً
‫مفصال‬ ‫کې‬‫کتاب‬ ‫پدې‬
.‫ولرو‬ ‫کې‬ ‫الس‬ ‫په‬‫څه‬ ‫محدود‬‫ډېر‬ ‫اړه‬ ‫په‬‫هم‬ ‫يې‬ ‫يا‬ ‫او‬‫ي‬‫لر‬ ‫ونه‬‫اساس‬‫کلينيکي‬
ً
‫اصال‬‫موضوعات‬‫ځينې‬ ‫ي‬ ‫ش‬‫کېدای‬
‫آيا‬ ،‫دي‬ ‫لپاره‬ ‫کولو‬ ‫اندې‬‫ړ‬‫و‬ ‫د‬ ‫فرضيو‬ ‫د‬
ً
‫اصال‬ ‫خو‬ ‫پوهان‬ ‫اقتصاد‬ ‫او‬ .‫ي‬ ‫برېښ‬ ‫ي‬‫ضرور‬ ‫ل‬‫کو‬ ‫اندې‬‫ړ‬‫و‬ ‫فرضيو‬‫ځينو‬ ‫د‬ ‫دلته‬
‫هم‬
‫د‬
‫نده؟‬‫ې‬ ‫اس‬
‫سنجونې‬‫قدرت‬‫د‬‫تحلیل‬‫د‬‫بايد‬‫ان‬‫ر‬‫ګ‬‫تحلیل‬‫اقتصاد‬‫روغتيائي‬‫د‬،‫شو‬‫ډاډه‬‫اړه‬‫په‬‫فرضيو‬‫دخپلو‬‫چې‬‫لپاره‬‫ددې‬
‫يو‬ ‫خاطر‬ ‫په‬
sensitivity analysis
‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ .‫ي‬‫ولر‬ ‫کې‬ ‫پام‬ ‫په‬ ‫هم‬
‫په‬ ‫او‬ ‫ورکړو‬ ‫تغير‬ ‫پيمانه‬ ‫اخه‬‫ر‬‫پ‬ ‫په‬ ‫ته‬ ‫فرضيو‬ ‫خپلو‬
‫مطلوب‬ ‫يې‬ ‫کې‬ ‫نتيجه‬
outcome
‫کې‬ ‫نتائجو‬ ‫په‬ ‫ې‬‫چېر‬ ‫که‬ ‫خو‬ .‫ده‬ ‫محکمه‬ ‫مو‬ ‫کړنالره‬ ‫چې‬ ‫سو‬ ‫ويالی‬ ‫نو‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫پاته‬ ‫ثابت‬
‫دا‬ ،‫ي‬ ‫برېښ‬ ‫نه‬ ‫ځواکمن‬ ‫چندان‬ ‫تحليل‬ ‫اقتصادي‬ ‫نو‬ ‫ي‬‫کړ‬ ‫معکوس‬ ‫تحليل‬ ‫او‬ ‫بدل‬ ‫مطلوب‬ ‫نهائي‬ ‫هم‬ ‫يا‬ ‫او‬ ،‫اغی‬‫ر‬ ‫تغير‬
‫هم‬‫به‬ ‫موضوع‬
.‫وڅيړو‬‫سره‬ ‫تفصيل‬‫په‬ ‫وروسته‬

11. 10
Final Thoughts
.‫ده‬ ‫وسيله‬ ‫مرستندويه‬ ‫ارزښتناکه‬ ‫يوه‬ ‫کې‬ ‫نيولو‬ ‫په‬ ‫تصميمونو‬ ‫روغتياپالو‬ ‫ښو‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫زمونږ‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬
‫سره‬ ‫مونږ‬ ‫له‬ ‫کې‬ ‫نيولو‬ ‫په‬ ‫تصاميمو‬ ‫آګاهانه‬ ‫د‬ ‫اړه‬ ‫په‬ ‫موضوعاتو‬ ‫شويو‬ ‫ذکر‬ ‫اندې‬‫ړ‬‫و‬ ‫د‬ ‫چې‬ ،‫ده‬ ‫الره‬ ‫يوه‬ ‫کولو‬ ‫فکر‬ ‫د‬ ‫دا‬
‫کو‬‫مرسته‬
.‫ي‬
‫جال‬ ‫انتخابه‬ ‫هېڅ‬ ‫له‬ ‫ۍ‬‫تداو‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫کې‬‫ن‬‫سمو‬ ‫په‬ ‫بهير‬ ‫د‬ ‫نيولو‬ ‫تصميم‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫مونږ‬ ‫له‬ ‫ارزيابي‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬
‫کافي‬ ‫سره‬ ‫مونږ‬ ‫له‬ ‫کې‬ ‫انتخاب‬ ‫په‬ ‫تصميمونو‬ ‫د‬ ‫به‬ ‫تحليل‬ ‫ی‬‫شو‬ ‫ترسره‬ ‫ښه‬ ‫يو‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫تمه‬ ‫او‬ ،‫ي‬‫کو‬ ‫مرسته‬ ‫ي‬ ‫نش‬ ‫کېدی‬
‫متباد‬ ‫د‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫يو‬ ‫چې‬ ‫ندل‬‫ژ‬‫پې‬ ‫بهير‬ ‫هغه‬ ‫د‬ .‫ي‬‫وکړ‬ ‫مرسته‬
‫ي‬‫ېږ‬‫ر‬‫تې‬ ‫ې‬‫تر‬ ‫پرمهال‬ ‫انتخاب‬ ‫د‬ ‫ترمنځ‬ ‫درملنو‬ ‫لو‬
‫دې‬ ‫پر‬ ‫او‬ ،
‫ې‬‫يو‬ ‫د‬ ‫منځه‬ ‫له‬ ‫درملنو‬ ‫ډېرو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫ندلو‬‫ژ‬‫پې‬ ‫په‬ ‫هنر‬ ‫ددې‬ ‫سره‬ ‫تاسو‬ ‫له‬ ‫ي‬‫جوړو‬ ‫موډلونه‬ ‫خپل‬ ‫ل‬‫ډو‬ ‫څه‬ ‫ي‬‫دو‬ ‫چې‬ ‫پوهېدل‬
.‫ي‬‫کو‬ ‫مرسته‬ ‫کې‬ ‫ندلو‬‫ژ‬‫پې‬ ‫په‬ ‫علت‬ ‫د‬‫رد‬‫د‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫او‬‫انتخاب‬‫د‬ ‫درملنې‬
‫په‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫يوه‬ ‫د‬ ‫اوس‬ ‫تاسو‬ ‫چې‬ ‫يم‬ ‫مطمئن‬ ‫ترډېره‬ ‫او‬ ،‫ل‬‫کړ‬ ‫روښانه‬ ‫موضوعات‬ ‫ډېر‬ ‫کې‬ ‫فصل‬ ‫پدې‬ ‫مونږ‬
‫او‬ ‫ي‬‫کړ‬ ‫بلد‬ ‫کې‬ ‫عناصرو‬ ‫کليدي‬ ‫ټولو‬ ‫په‬ ‫ارزيابۍ‬ ‫د‬ ‫اقتصاد‬ ‫روغتيائي‬ ‫د‬ ‫تاسو‬ ‫به‬ ‫برخه‬ ‫پاتې‬ ‫کتاب‬ ‫ددې‬ .‫ئ‬‫کو‬ ‫فکر‬ ‫توګه‬
‫روغتيائي‬ ‫د‬ ‫به‬ ‫سره‬ ‫تاسو‬ ‫له‬ ‫ئ‬ ‫واوس‬ ‫پوه‬ ‫اقتصاد‬ ‫پخپله‬ ‫چې‬ ‫لدې‬ ‫پرته‬
...‫ۍ‬‫وکړ‬ ‫مرسته‬ ‫کې‬ ‫پوهېدلو‬ ‫په‬ ‫تحليل‬ ‫د‬ ‫اقتصاد‬
‫هم‬ ‫چې‬
!‫دۍ‬ ‫ځای‬ ‫خوند‬‫د‬ ‫يې‬‫دا‬
—
‫التوفيق‬ ‫هللا‬‫من‬ ‫و‬
—
---------------------------
By: Kalimullah Wardak
08/03/2014-Sat-09:55pm
Kandahar, Afghanistan
---------------------------