Fake News, Shqipëri

2
Udhëheqësi i Erisjan Bregu vërteton se ky është version i miratuar i
Mikrotezës së mëposhtëme:
FAKE NEWS
Prof.Dr. Lorena Licenji
__________________________

3
FAKE NEWS
Përgatitur nga:
Erisjan Bregu
Mikroteza e paraqitur në:
Fakultetin i Shkencave Politike-Juridike Universiteti “Aleksandër
Moisiu” Durrës
Në përputhje të plotë
Me kërkesat
Për gradën “Bachelor”
Universiteti “Aleksandër Moisiu”, Shtator, 2020

4
Deklarata e studentit
Kjo deklaratë është bërë më datë 30/09/2020
Unë, Erisjan Bregu student në universitetin “Aleksandër Moisiu” Durrës, deklaroj se
punimi i titulluar “Fake News” është puna ime origjinale.Të njëjtin punim nuk e kam
kopjuar nga asnjë punim të studentëve tjerë, apo nga ndonjë burim tjetër përveç atyre
burimeve të cituara në mënyrë të rregullt, apo për të cilat është vënë shpjegim
eksplicit në tekst, apo i njëjti nuk ka qenë pjesë e ndonjë punimi të shkruar nga unë
apo ndonjë person tjetër.
___/___/2020 Erisjan Bregu (51758)
Data e dorëzimit të punimit Emri i studentit (nr. ID)
Parametrat e vërtetimit të disertacionit
Përmes këtij dokumenti, po ashtu konfirmoj dhe deklaroj me vullnet të lirë, se ky
punim diplome do të vendoset zyrtarisht në Arkivin e universitetit“Aleksandër
Moisiu” Durrës, me të drejtat dhe lejimet e mëposhtme:
• Ky punim diplome është pronë ligjore vetëm e universitetit“Aleksandër
Moisiu”.
• Universiteti“Aleksandër Moisiu” ka të drejtën ligjore për të bërë kopje të këtij
punimi vetëm për qëllime akademike dhe hulumtuese, e jo për qëllime të tjera.
• Universiteti“Aleksandër Moisiu” ka të drejtën ligjore të digjitalizimit të
përmbajtjes së disertacionit për Bibliotekën e universitetit“Aleksandër
Moisiu”.
• Universiteti“Aleksandër Moisiu” ka të drejtën ligjore për të bërë kopje të
disertacionit në shërbim të këmbimeve akademike mes Institucioneve të
Arsimit të Lartë.

5
ABSTRAKT
Çështja e lajmeve të rreme dhe ndikimi i saj është bërë shumë e theksuar vitet
e fundit. Përkundër faktit se lajmet e rreme nuk janë një fenomen i ri, përparimet
teknologjike kanë ndërtuar një mjedis pjellor që lajmet e rreme të përhapen me
shpejtësi. Platformat e mediave sociale, të tilla si Facebook, Twitter ose YouTube,
ofrojnë terren për gjenerimin dhe shpërndarjen e lajmeve të rreme.Si pasojë, është e
rëndësishme të studiohet mënyra e funksionimit të mediave sociale dhe mediave
tradicionale, si prodhohen dhe përhapen lajmet e rreme nëpër faqet e rrjeteve sociale
dhe cili është roli që luajnë përdoruesit. Në veçanti, ky studim shqyrton metodat dhe
mjetet që përdoruesit shqiptar zbatojnë për të zbuluar lajme të rreme në mediat sociale
dhe tradicionale për të luftuar përhapjen e saj.
Për më tepër, ky hulumtim kontribuon në teorinë e lajmeve të rreme duke
adresuar çështjen e bashkëveprimit të përdoruesve me lajmet dhe bashkëpunimin e
përdoruesve në epokën e informacionit. Të dhënat e paraqitura në këtë studim u
mblodhën nga specialist të fushës së mediave në Shqipëri dhe përdorues të rregullt të
tyre.Instrumenti i përdorur për mbledhjen e të dhënave është një pyetësor i
standartizuar i cili përmban pyetje të hapura dhe të mbyllura.Popullata pjesmarrëse në
studim është 100 persona të cilët janë pjesëtar në fushën e lajmeve dhe janë
përzgjedhur në mënyrë rastësore pa dallim gjinie, moshe, rrace dhe përkatësi fetare.
Pas mbledhjes së të dhënave është bërë analizimi i tyre në bazë statistikore me
përqindje dhe rezultatet janë paraqitur në grafikë dhe tabela me qëllim që të ketë një
paraqitje të mirë të rezultateve të studimit dhe të merret informacioni i duhur në lidhje
me studimin në kohën më të shkurtër.
Fjalë kyçe: Lajme të rreme, Media sociale, Përdorues, Aktivizmin, Bashkëpunimin.

6
FALENDERIME
Pikë së pari, përpara së të filloj të paraqes punimin tim, nuk mund të harroj pa
falenderuar ata persona që dhanë ndihmesën e tyre për të realizuar këtë detyrë.
Në radhë të parë falenderoj udhëheqësen time Lorena Licenji, e cila më ofroj
ndihmën e saj në hartimin e studimit, metodologjinë, kryerjen e vlerësimit dhe
shkrimin e saj paraprak si dhe të gjithë grupin e punës për plotësimet, komentet
redaktimin dhe mbështetjen e vazhdueshme.
Po kështu u jam mirënjohës dhe punonjësve të bibliotekës, që m’u gjendën në
çdo moment për të më ndihmuar me informacione dhe materiale nga më të ndryshme
duke treguar ndaj meje një përkushtim të madh.
Mirënjohje e veçantë shkon për universtitetin “Aleksandër Moisiu”, për
mundësinë e ofruar, si dhe për të gjithë pedagogët me të cilët kam patur kënaqësinë të
ndajmë së bashku orët e leksioneve duke na u përkushtuar në maksimum.

7
TABELA E PËRMBAJTJES
ABSTRAKT ..................................................................................................................5
FALENDERIME ...........................................................................................................6
Lista e grafikëve ……………………………………………………………………....8
KAPITULLI I: HYRJE..................................................................................................9
1.1 Prezantimi ................................................................................................................9
1.2 Qëllimi dhe objektivat............................................................................................10
1.3 Pyetjet kërkimore dhe hipotezat.............................................................................10
1.4 Metodologjia e kërkimit.........................................................................................11
1.5 Kufizimet e studimit ..............................................................................................12
KAPITULLI II: RISHIKIMI I LITERATURËS .........................................................13
2.1 Përkufizimi dhe kuptimi i lajmeve të rreme ..........................................................13
2.2 Përdoruesit, ri-shkëmbimin e sjelljes dhe lajmet e rreme......................................15
2.3 Motivimi prapa lajmeve të rreme...........................................................................16
2.4 Mediat sociale dhe lajmet e rreme .........................................................................17
2.5 Flluskë, filtra, dhe algoritme..................................................................................18
2.6 Shembuj të lajmeve të njohura të rreme ................................................................19
KAPITULLI III: METODOLOGJIA E STUDIMIT PRAKTIK.................................22
3.1 Përshkrimi i studimit..............................................................................................22
3.2 Dizajni i studimit të rastit.......................................................................................23
3.3 Mbledhja e të dhënave ...........................................................................................23
3.3.1 Instrumenti i mbledhjes së të dhënave................................................................24
3.3.2 Procesi i mbledhjes së të dhënave.......................................................................24
3.4 Besueshmëria dhe vlefshmëria ..............................................................................25
3.5 Konsiderata etike për studimin ..............................................................................26
3.5.1 Kufizimet e studimit ...........................................................................................26
KAPITULLI IV: REZULTATET E STUDIMIT ........................................................27
4.1 Rezultatet e studimit ..............................................................................................27
4.2 Përgjigjet e intervistës............................................................................................34
Përfundime dhe rekomandime.....................................................................................39
Referenca .....................................................................................................................42
Shtojca 1 (Pyetsori)......................................................................................................45
Shtojca 2 (Intervista)....................................................................................................49

8
Lista e grafikëve
Grafiku 1……………………………….……………………………………………..27
Grafiku 2………………………………….…………………………………………..27
Grafiku 3……………………………………………………………………………..27
Grafiku 4………………………………………….…………………………………..27
Grafiku 5…………………………………………….………………………………..28
Grafiku 6……………………………………………….……………………………..28
Grafiku 7………………………………………………….…………………………..28
Grafiku 8…………………………………………………….………………………..29
Grafiku 9……………………………………………………….……………………..29
Grafiku 10……………………………………………………..……………………..29
Grafiku 11……………………………………………………..……………………..29
Grafiku 12……………………………………………………...……………………..30
Grafiku 13……………………………………………………...……………………..30
Grafiku 14……………………………………………………..……………………..31
Grafiku 15……………………………………………………...……………………..31
Grafiku 16……………………………………………………..……………………..31
Grafiku 17……………………………………………………..……………………..31
Grafiku 18……………………………………………………..……………………..32
Grafiku 19……………………………………………………..……………………..32
Grafiku 20……………………………………………………...……………………..33
Grafiku 21……………………………………………………...……………………..33
Grafiku 22………………………………….…………………..……………………..34

9
KAPITULLI I: HYRJE
1.1 Prezantimi
"Fake news" është një term mjaft i ri. Megjithëse manipulimi i përmbajtjes
nuk është i ri dhe është studiuar më parë nën emra të ndryshëm si dezinformata,
dezinformim, thashethemet dhe shaka, ndërgjegjësimi publik për lajmet e rreme është
rritur vitet e fundit. Kjo mund të shihet, për shembull, në një paralajmërim zyrtar nga
Forumi Ekonomik Botëror i cili përshkruan lajmet e rreme si një "zjarr të egër
dixhital" dhe "rrezik global" për "botën tonë të lidhur me hiper-lidhje".Mediat sociale
kanë ndryshuar sjelljet e konsumit të lajmeve dhe prodhimit, thellësisht duke
mjegulluar konturet midis gazetarëve profesionistë dhe përdoruesve. Kjo zhvendosje
nga një peizazh mediatik i mbizotëruar nga gazetarët të cilët vepruan si portierë
informacioni në atë i cili karakterizohet nga sasi të mëdha të përmbajtjes së krijuar
nga përdoruesi ka diversifikuar informacionin në dispozicion por gjithashtu thjeshton
shpërndarjen e lajmeve të rreme. Një informacion i tillë i rremë mund të përhapet nga
llogari të kontrolluara nga njerëzit, si dhe nga ato të drejtuara nga algoritme, të
quajtura "bots social". Shembujt e fundit të lajmeve të rreme përfshijnë raporte që
Papa Françesku miratoi Donald Trump për President të Shteteve të Bashkuara dhe
ndërmarrjeve kineze që përhapin thashethemet për konkurrentët.
Në kontrast me konceptin e lidhur me thashethemet, i cili është informacion i
paqartë që mund të vërtetohet ose i vërtetë ose i rremë, lajmet e rreme mund të
karakterizohen si gjithmonë të rreme.Sidoqoftë, dikush që përhap histori nuk është
domosdoshmërisht i vetëdijshëm se është i rremë.Verifikimi i tij mund të jetë më i
vështirë për disa sesa për të tjerët, në varësi të faktorëve të ndryshëm të brendshëm
dhe të jashtëm.Lajmet e rreme shpesh përdorin gjuhë sensacioniste dhe prezantohen
rregullisht me ndihmën e karakteristikave.Megjithëse qëllimi i dyqaneve dhe
individëve që po përhapin lajme të rreme është më i vështirë për t'u hetuar, sesa
përmbajtja e lajmeve të rreme ose studiuesit e perceptimit të përdoruesit pajtohen që
shpërndarja e lajmeve të rreme shpesh është e lidhur me qëllimet politike ose
përfitimet financiare që priten nga dërguesi.
Pasi fenomeni i lajmeve të rreme është përshkruar në këtë mënyrë, ne mund të
konsiderojmë se si veprojnë përdoruesit për ta zbuluar atë në internet, dhe si veprojnë
ata, në përgjithësi, për të përcaktuar besueshmërinë e një mesazhi. Kur përdoruesit

10
duhet të vlerësojnë nëse një mesazh është i besueshëm, ata nxjerrin përfundimin e tyre
bazuar në dërguesin, mediumin dhe përmbajtjen e mesazhit.Ndërsa hulumtimi më i
besueshmërisë bazohet në burimin e një mesazhi, karakteristikat e vetë mesazhit u
treguan gjithashtu se kishin një ndikim të rëndësishëm në besueshmërinë e perceptuar
të individëve.Eastin (2001) zbuloi se karakteristikat e një mesazhi shpesh kanë një
ndikim më të madh në gjykimet e besueshmërisë sesa burimet.Siç tregohet nga modeli
i mundësisë për të bindur, karakteristikat e një mesazhi janë më me ndikim sesa
burimi kur njohuria, përfshirja dhe rëndësia personale e një individi janë të larta, duke
çuar në një motivim të shtuar për të vënë në dyshim përmbajtjen e mesazhit.Kurdo që
ka pak ose aspak informacion në lidhje me burimin, individët përdorin vetë mesazhin
për gjykime të besueshmërisë.Ndërsa efektet e mesazheve paralajmëruese nuk janë
studiuar në mënyrë të qartë, këto rezultate nuk përjashtojnë mundësinë që një mesazh
paralajmërues i shfaqur së bashku me mesazhin mund të inkurajojë përdoruesin të
vërë në dyshim besueshmërinë e një pretendimi.Kjo është e vërtetë veçanërisht nëse
mesazhi tregon, për shembull, se si identifikimi i raporteve të pasakta është
personalisht i rëndësishëm për përdoruesit.
1.2 Qëllimi dhe objektivat
Qëllimi i këtij studimi është të paraqes të gjitha karakteristikat që shoqërojnë
një lajm të rrem “fake news” dhe mënyrën sesi ai depërton me shpejtësi në publik.
Objektivat kryesore të studimit janë:
• Të evidentohen të gjithë faktorët dhe motivet që drejtojnë një person ose
organizatë të prodhoj fake news.
• Të vërtetohet a ekziston një marrëdhënie midis kushteve aktuale politike,
ekonomike sociale në prodhimin e lajmeve të rreme.
• Të ofrohen disa strategji sesi mund të luftohen dhe reduktohen fake news.
• Të shpjegohet në detaje sesi mund të zbatohen këto strategji në realitet në
Republikën e Shqipërisë.
1.3 Pyetjet kërkimore dhe hipotezat
Në mbëshetje të qëllimit dhe objektivave të studimit do ti jepet përgjigje pyetjeve të
mëposhtëme kërkimore:

11
PK1:A i ndihmojnë përdoruesit të dallojnë lajmet e rreme nga lajmet e
vërteta?
PK2:A ndihmon përfshirja e këshillave për trajtimin e rreziqeve (të përshtatur
negativisht) në mesazhin paralajmërues që më tej përdoruesit të dallojnë
lajmet e rreme nga lajmet e vërteta?
PK3: Si mund të luftohen lajmet e rreme në kohën e sotme me qëllim që
përdoruesit të jenë më të sigurt?
PK4: Cilat janë strategjitë më të mira në luftimin e lajmeve të rreme në
Shqipëri?
Hipotezat
H1: Niveli i ulët i edukimit të përdoruesve bën të mundur përhapjen e shpejt të
“fake news”.
H2:Përshtatja e historisë me situatat aktuale politike, ekonomike, sociale bën
të mundur rritjen e besueshmërisë në publik të “fake news”
1.4 Metodologjia e kërkimit
Metodat dhe mënyrat e hulumtimit në këtë punim nё pёrgjithësi kanë të bëjnë
me aspektin shkencor dhe praktik. Në aspektin shkencor ka të bëjë me literaturën që
do të shfrytëzohet dhe do të përdoret nё punim.
Gjithashtu do tё përdoren metodat eksploruese dhe kualitative si nё shumicën
e hulumtimeve të bëra më parë. Do të shfrytëzoj edhe literaturë bashkëkohore nga
fusha tё cilat kanë studiuar konceptin e fake news dhe mënyrën sesi këto lajme të
rreme depërtojnë në publik.
Në këtë studim, burimet primare dhe sekondare të të dhënave do të përdoren
në punën kërkimore me qëllim arritjen e një informacioni të dëshiruar për kryerjen e
hulumtimit.
Të dhënat primare do të bazohen në sasiore (që përfshin përdorimin e
pyetësorëve ose instrumenteve për të anketuarit që do të marrin pjesë në studim) dhe
metodat cilësore.
Të dhënat sekondare do të bazohen gjithashtu në studime shkencore të huaj,
tekstet shkollore, faqet elektronike, artikujt dhe revistat.
Kjo pjesë shpjegon popullsinë sa i përket hulumtimit. Ai përfshin popullatën
që duhet intervistuar dhe metodën që do të përdoret për ta bërë këtë. Për shkak të

12
natyrës së temës në studim dhe natyrës së të anketuarve, do të përdoret një teknikë e
marrjes së mostrave të jo-probabilitetit (mostrimi i komoditetit).
1.5 Kufizimet e studimit
Ky studim përballet me kufizimet e tilla si, përqëndrohet në studimin e
prodhimit dhe shpërndarjes së lajmeve të rreme vetëm në Republikën e Shqipërisë dhe
nuk bën krahasime midis shteteve si motra. Studion një numër të caktuar personash të
cilët janë përzgjedhur në mënyrë të rastësishme por dhe një numër personash që janë
përcaktuar paraprakisht sepse duhej të vendosnim një orar takimi përpara se të
takoheshim.Një kufizim tjetër janë burimet financiare të pakta për të kryer një studim
gjithëpërfshirës dhe për të pasur një popullatë më të madhe pjesmarrëse në studim.

13
KAPITULLI II: RISHIKIMI I LITERATURËS
2.1 Përkufizimi dhe kuptimi i lajmeve të rreme
Termi "lajm i rremë" nuk është i ri. Diskursi bashkëkohor, veçanërisht
mbulimi i mediave, duket se përcakton lajmet e rreme si postime virale të bazuara në
llogari të rreme të bëra për t’i parë si raporte lajmesh.Sipas një studimi të fundit nga
Allcott dhe Gentzkow (2017), artikujt që janë me qëllim dhe verifikueshmëri të rremë,
dhe që mund të mashtrojnë lexuesit, përcaktohen si lajme të rreme. Siç vë në dukje
Albright (2016), lajmet e rreme janë bërë një fjalë kyçe, veçanërisht pas zgjedhjeve
presidenciale të vitit 2016 në Shtetet e Bashkuara, një ushtrim demokratik i shënuar
nga ngarkesa të dezinformatave dhe lajme të rreme. Mediat kryesore të lajmeve kanë
raportuar gjerësisht në lidhje me lajmet e rreme, dhe madje institucionet politike në të
gjithë botën kanë diskutuar mënyra për të frenuar fenomenin. Një përcaktim i thjeshtë
por edhe i saktë për termin e lajmeve të rreme është dhënë nga Leonhardt dhe
Thompson (2017) në artikullin e tyre në New York Times, ku ata përshkruajnë lajmet
e rreme si një lloj propagande ose gazetari të verdhë dhe mashtruese që përbëhet nga
qëllime dezinformatash, e përhapur përmes mediave tradicionale botimet e tyre të
shtypura ose në internet ose media sociale në internet. Nga ana tjetër, një studim i
kohëve të fundit (Tandoc et al. 2018) shtjellon më shumë rreth kësaj, duke siguruar
një përmbledhje të llojeve të ndryshme të lajmeve të rreme. Shkurtimisht, studimi
zbulon gjashtë lloje të lajmeve të rreme: satira e lajmeve, parodi e lajmeve, trillime,
manipulime, reklama dhe propagandë. Duke përmbledhur këto gjetje, mund të
përshkruhen lajme të rreme thjesht si histori që përmbajnë fakte mashtruese dhe të
rreme, të cilat synojnë ose përhapjen e propagandës dhe ndikimin në pikëpamjet
politike të audiencës, ose në prodhimin e një përmbajtjeje qesharake dhe fitimin e tij.
Sidoqoftë, përveç termit 'lajme të rreme', ekzistojnë terma të ngjashëm ose krejt të
ngjashëm, siç janë post-vërteta ose dezinformata, të cilat përdoren gjithashtu në
përpjekje për të mbuluar këtë proces kompleks të prodhimit të informacionit
mashtrues.
Në një raport të fundit për lajme të rreme dhe dezinformim në internet nga
Grupi i pavarur i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (HLEG) të Komisionit Evropian, termi
"lajm i rremë" është shmangur qëllimisht. Siç nënvizoi HLEG, termi lajm i rremë
është i papërshtatshëm për të kapur problemin kompleks të dezinformatave, i cili
përfshin përmbajtje që nuk janë në të vërtetë ose plotësisht "të rreme", por përbëhet

14
nga informacione të fabrikuara të ndërthurura me fakte dhe praktika që shkojnë përtej
çdo gjëje që i ngjan "lajmeve" për të përfshirë disa forma të llogarive të automatizuara
të përdorura për astroturfing, ndjekësve të rrjeteve të rremë, video të fabrikuara ose të
manipuluara, reklama në shënjestër, trolling të organizuar, meme vizuale, dhe shumë
më tepër. Për më tepër, raporti përdor termin "dezinformim" për të adresuar të gjitha
format e informacionit të rremë, të pasaktë ose mashtrues të dizajnuar, prezantuar dhe
promovuar për të shkaktuar me dashje dëm publik ose për fitim. Ky përkufizim i
dezinformimit është më i gjerë dhe ndërthur aspekte të ndryshme të informacionit
mashtrues të qarkulluar në internet. Në fakt, mund të thuhet se lajmet e rreme, siç
përshkruhet më lart, janë pjesë e këtij përkufizimi më të gjerë të dezinformimit dhe
kur bëhet fjalë për lajmet e rreme përqëndrimi është kryesisht në të dhëna, fakte ose
informacione që lidhen drejtpërdrejt me ato që njihen si lajme. Prandaj, vendimi i
HLEG për të shmangur përdorimin e lajmeve të rreme nuk do të thotë që vetë termi
nuk pranohet ose nuk mund të përdoret për të përshkruar saktësisht fenomenin e
lajmeve të rreme të prodhuara dhe shpërndara në internet. Për më tepër, brenda këtij
studimi, termi i lajmeve të rremë preferohet me terma si "dezinformim", pasi fokusi i
këtij studimi është kryesisht në mënyrën se si përdoruesit vërejnë informacione
mashtruese në lajmet që qarkullojnë në mediat sociale. Kështu, theksi vihet
posaçërisht vetëm në artikuj dhe raporte (prodhohet ose nga media ose nga
përdoruesit) dhe termi lajm i rremë konsiderohet si i mjaftueshëm për të mbuluar këtë
fushë kërkimore.
Në një farë kuptimi, ky studim përdor termin e lajmeve të rreme sipas
përkufizimit të Michailidis dhe Viotty (2017), ku ata përshkruajnë lajmet e rreme si
histori të mashtruara, të cilat përjetësojnë dëgjimin, thashethemet dhe dezinformatat.
Siç theksojnë ata, mënyra se si gazetarët dhe organizatat e lajmeve raportojnë të
vërtetën në epokën dixhitale ka qenë subjekt i shumë debateve. Pyetjet në lidhje me
kontigjencën dhe saktësinë e asaj që qarkullohet publikisht si "e vërteta" kanë qenë
prej kohësh thelbësore për hulumtime në të dy studimet kulturore, por edhe më shumë
fillesat sociologjike të hetimit të mediave ndërkombëtare (Këndi, 2017). Sidoqoftë,
fluksi i dezinformatave rreth zgjedhjeve presidenciale të SH.B.A.-së 2016 vendosi
problemin e lajmeve të rreme në axhendën në të gjithë botën.Wardle (2017) përcakton
lajmet e rreme si raporte lajmesh të fabrikuara të prodhuara ose për përfitime ose për
qëllime politike.Bazuar në përkufizimet e ndryshme të përshkruara më lart, është e

15
qartë se termi i lajmeve të rreme përdoret në praktikë për të mbuluar çdo informacion
mashtrues dhe të pasaktë të prodhuar dhe shpërndarë në internet si një histori lajmesh
me motivime dhe qëllime të ndryshme.
2.2 Përdoruesit, ri-shkëmbimin e sjelljes dhe lajmet e rreme
Bazuar në teoritë e përshkruara më lart, është e qartë se platformat e mediave
sociale luajnë një rol të rëndësishëm në shpërndarjen e lajmeve të rreme, por
gjithashtu është e qartë se përdoruesit janë gjithashtu përgjegjës për përhapjen e
informacionit mashtrues në internet. Siç argumentojnë Koohikamali dhe Sidorova,
faqet e ndarjes së informacionit në faqet e Rrjetit Social (SNS) zakonisht përfshijnë
njërën nga dy format: vetë-zbulimi, shkëmbimi i informacionit personal nga një
përdorues dhe rishpërndarja, me anë të së cilës përdoruesit ndajnë përmbajtje që është
postuar nga përdorues të tjerë të SNS ose palët e treta. Sjellja e rishpërndarjes, e cila
mund të quhet retweeting, ri-postim, ri-vining, ose rishikim, është një nga
mekanizmat kryesorë të shpërndarjes së informacionit në internet dhe si i tillë
përfaqëson një kategori të rëndësishme të informimit.Për shembull, është e
zakonshme që përdoruesit në mediat sociale të postojnë artikuj dhe lajme, t'i ndajnë
ato përmes rrjeteve të tyre individuale dhe t'i diskutojnë ato në internet.
Platformat e mediave sociale u ofrojnë përdoruesve një larmi mjetesh që
mundësojnë këtë sjellje të rishpërndarjes. SNS si Twitter, YouTube dhe Facebook
përdoren për shpërndarjen e shpejtë të informacionit, përfshirë shpërndarjen e
informacionit gjatë fushatave politike si dhe situatat e krizës. Për më tepër,
përdoruesit ndajnë lajme në llogaritë e tyre në median sociale dhe ndihmojnë
përhapjen e informacionit brenda rrjeteve të tyre. Ndërsa ri-shkëmbimi i informacionit
me cilësi të lartë mund të ndihmojë në krijimin e një shoqërie të informuar mirë, ri-
shkëmbimi i përmbajtjes që përmban cilësi të dobët, të pasaktë ose informacion
mashtrues qëllimisht mund të ketë pasoja negative, siç është përhapja e lajmeve të
rreme. Për shembull, ka raste kur një përdorues poston lajme të rreme në mediat
sociale ose madje gjeneron një histori të tërë të rreme dhe e poston atë dhe meqenëse
platformat e mediave sociale ofrojnë mjete të riparimit, përdoruesit e tjerë ri-ndajnë
historinë e rreme dhe ndihmojnë përhapjen e saj në internet. Ndërsa vetë përcaktimi i
lajmeve të rreme, roli i mediave sociale në përhapjen e lajmeve të rreme dhe efekti i
lajmeve të rreme në rezultatet sociale dhe politike mbeten objekt debatesh,
propozohen qasje të ndryshme për luftimin e lajmeve të rreme.Platformat e mediave

16
sociale, përdoruesit dhe organizatat që luftojnë përhapjen e lajmeve të rreme janë ndër
aktorët kryesorë që mund të jenë në gjendje të kundërshtojnë shpërndarjen e
informacionit mashtrues në internet.
2.3 Motivimi prapa lajmeve të rreme
Pas paraqitjes së një përmbledhje teorike të termit të lajmeve të rreme, është e
rëndësishme të diskutohen motivimet që vijnë nga prodhimi dhe qarkullimi i lajmeve
të rreme në mediat sociale. Sipas Allcott dhe Gentzkow (2017), duket se ka dy
motivime kryesore për të dhënë lajme të rreme.
Motivi i parë është monetar: artikujt e lajmeve dhe postimet që bëhen virale
në mediat sociale mund të tërheqin të ardhura të konsiderueshme nga reklamat kur
përdoruesit klikojnë në faqen e internetit origjinale. Bazuar në këtë konkluzion, nuk
është për t'u habitur që dëmshpërblimi duket se ka qenë motivimi kryesor për
shumicën e prodhuesve, identiteti i të cilëve është zbuluar (Subramanian, 2017).Për
shembull, adoleshentët në Veles prodhuan histori që favorizojnë si Trump ashtu edhe
Clinton që u sollën atyre fitime dhjetëra mijëra dollarë, ndërsa Paul Horner prodhoi
histori pro-Trump për fitim, pavarësisht se pretendonte se ishte personalisht kundër
Trump.Këto shembuj zbulojnë faktin se arritja e një fitimi monetar është një motiv i
fortë në mesin e prodhuesve të lajmeve të rreme të qarkulluar në internet, të cilët
preferojnë të gjenerojnë dhe të ndajnë artikuj mashtrues, në mënyrë që të mbledhin
më shumë klikime nga përdoruesit e mundshëm dhe të fitojnë para përmes reklamave.
Motivimi i dytë ideologjikë, siç përshkruajnë Allcott dhe Gentzkow (2017)
në studimin e tyre në lidhje me përhapjen e lajmeve të rreme gjatë zgjedhjeve
presidenciale në SHBA, është ideologjike. Në fakt, disa ofrues të lajmeve të rremë
kërkojnë të avancojnë pikëpamje specifike politike dhe të shpërndajnë propagandën e
tyre duke përdorur fakte dhe të dhëna mashtruese brenda artikujve të tyre. Për
shembull, njeriu që vrapoi në fundingthefed.com, pohoi se ai filloi faqen kryesisht për
të ndihmuar fushatën e Donald Trump (Townsend, 2016), ndërsa disa ofrues të tjerë të
lajmeve të rreme të krahut të djathtë thanë se ata në fakt e identifikojnë veten si të
majtë dhe kërkojnë të turpërojnë ata në të djathtën duke treguar se ata do të
qarkullonin me mjeshtëri histori të rreme.

17
Duke përmbledhur sa më sipër, dy motivime kryesore janë prapa prodhimit të
lajmeve të rreme: financiare dhe ideologjike. Nga njëra anë, histori fyese dhe të rreme
që shkojnë virale pikërisht sepse ato janë të egra dhe i sigurojnë prodhuesit e
përmbajtjes me klikime, që janë të konvertueshme në të ardhurat nga reklamat.Nga
ana tjetër, disa ofrues të tjerë të lajmeve të rreme prodhojnë lajme të rreme për të
promovuar ide ose njerëz që i favorizojnë, shpesh duke diskredituar të tjerët.
2.4 Mediat sociale dhe lajmet e rreme
Kompanitë e njohura të mediave kanë investuar në mënyrë të konsiderueshme
në zhvillimin dhe përmirësimin e gazetarisë dixhitale, publikimit të përmbajtjes për
mjediset e tyre në internet dhe zgjerimin e rrjeteve të tyre përmes mediave sociale dhe
Internetit.Shkëmbimi i informacionit, rrjetëzimi dhe komunikimi janë ndër motivimet
kryesore të përdorimit të mediave sociale dhe, si rezultat, media sociale po shfaqet si
një nga platformat kryesore për shpërndarjen e informacionit.Përparimet teknologjike
të lidhura me shfaqjen e mediave sociale kanë rritur përhapjen e informacionit dhe
demokratizuan konsumin e saj globalisht. Sipas Burkhardt (2017), shpërndarja e
informacionit lejon që idetë të ndahen dhe rajone më parë të paarritshme të lidhen me
njëri-tjetrin. Ai gjithashtu lejon përdoruesit të bëjnë zgjedhje në lidhje me
informacionin e marrë dhe ofron një platformë për shumë këndvështrime. Gjatë dy
dekadave të fundit, organizatat e mediave kanë investuar në ndërtimin e pranisë së
tyre në internet, me përdorimin e mëvonshëm të platformave të mediave sociale që
luan një rol të rëndësishëm. Në fakt, ata përdorin mediat sociale si Facebook ose
Twitter, për të shpërndarë përmbajtjen e tyre, për të shkëmbyer informacionin e tyre
dhe për të ndërtuar një rrjet të audiencës dhe të angazhohen me ta. Nga ana tjetër,
përdoruesit përfitojnë nga përparimet teknologjike që ofrojnë mediat sociale pasi që
ata kanë fituar qasje në burime të shumta informacioni dhe mënyra se si ata
konsumojnë lajme gjithashtu ka ndryshuar ndjeshëm.
Peizazhi i ri dixhital për shpërndarjen dhe përhapjen e informacionit, në
ndërthurje me presionin me të cilin organizatat e mediave përballen në mjedisin
anomnitor të mediave, kanë vendosur ndryshime të konsiderueshme në organizatat e
lajmeve pasi ato aktualisht janë të strukturuara. Siç nënvizoi Kellner (2013), presionet
ekonomike, teknologjike, politike dhe shoqërore të kombinuara me nevojën për të
qenë vazhdimisht prezent, të raportojnë me shpejtësi dhe zell të barabartë, dhe të
fitojnë ndjekës në proces, ka çuar në një peizazh ku lajmet e rreme janë pothuajse

18
kudo, madje edhe në media të spikatura. Është e qartë se përparimet e reja
teknologjike të lidhura me mediat sociale për shembull shpërndarja falas dhe në kohë
reale e lajmeve dhe informacionit gjithashtu kanë siguruar një mjedis pjellor që
dezinformata në internet të rritet.Burkhardt (2017) argumenton se në një medium
kryesisht të parregulluar, të mbështetur dhe nxitur nga reklamimi, nxitja për të mirë
shpesh tejkalohet nga nxitja për të ardhura, dhe kjo ka një ndikim të madh në mënyrën
se si media zhvillohet me kalimin e kohës. Duke diskutuar përparimet e reja
teknologjike të lidhura me mediat sociale, Burkhardt e përshkroi përhapjen e lajmeve
të rreme si një nga rezultatet e tyre. Në fakt, ajo thekson se ndërsa ekzistenca e
lajmeve të rreme nuk është e re, shpejtësia me të cilën udhëton dhe shtrirja globale e
teknologjisë që mund ta përhapë atë, janë të pashembullt. Bazuar në sa më sipër,
lajmet e rreme ekzistojnë në të njëjtin kontekst si lajmet reale në mediat sociale dhe
problemi duket se po bën dallimin midis asaj që është e rreme dhe asaj që është e
vërtetë. Në fakt, sipas Burkhardt (2017), ndërsa lajmet e rreme nuk janë një dukuri e
re, mjetet me të cilat shpërndahet kanë ndryshuar si në shpejtësi ashtu edhe në
madhësi: platformat e mediave sociale si Facebook, Twitter dhe Instagram janë terren
pjellor për të shpejtuar përhapjen e lajmeve të rreme. Për më tepër, i njëjti autor
tregon se algoritmet e njohura si bots gjithnjë e më shumë po vendosen për të
manipuluar informacionin, për të prishur komunikimin në mediat sociale dhe për të
fituar vëmendjen e përdoruesve.
2.5 Flluskë, filtra, dhe algoritme
Gjatë viteve të fundit, lajmet e rreme dhe efekti i flluskës së filtrit të mediave
sociale janë bërë gjithnjë e më të rëndësishme si në diskutimin akademik ashtu edhe
në atë të përgjithshëm. Kjo është përkeqësuar nga roli i perceptuar i lajmeve të rreme
dhe filtrimit selektiv të lajmeve në zgjedhjet e fundit presidenciale të Shteteve të
Bashkuara (SH.B.A.) dhe në referendumin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian
(BE). Sipas një përkufizimi të siguruar nga Technopedia, një "flluskë filtri është
izolimi intelektual që mund të ndodhë kur faqet e internetit përdorin algoritme për të
supozuar në mënyrë selektive informacionin që një përdorues do të dëshironte të
shihte dhe pastaj t'i jepte informacion përdoruesit sipas këtij supozimi". Pariser
(2011), në librin e tij të mirënjohur "Flluska e filtrit: Çfarë po fsheh Interneti nga ju",
përshkruan se kompani si Google ose Facebook bëjnë supozime bazuar në
informacionin që lidhet me përdoruesin të tilla si historia e shfletimit, vendndodhja

19
ose sjelljen e klikimit të formës dhe me përdorimin e algoritmeve ata ndërtojnë një
flluskë filtri ku qarkullojnë vetëm informacione selektive. Prandaj, një flluskë filtri
mund të bëjë që përdoruesit të marrin ndjeshëm më pak kontakte me pikëpamjet
kundërshtuese, duke bërë që ata të izolohen intelektualisht. Disa teoricienë pohojnë se
algoritëm personalizimi që filtron përvojat tona në internet në mënyrë efektive na
vendos në një dhomë eko të besimeve tona dhe është shkaku më i fortë i polarizimit
dhe një faktor kritik në rëndësinë në rritje të lajme të rreme. Ndërsa media sociale
luan një rol në rritje në konsumin e lajmeve dhe informacionit, efektet e polarizimit
ideologjik në konsumin e informacionit bëhen më të dukshme.Vitet e fundit, rrjetet
sociale kanë shfaqur simptoma të polarizimit ideologjik dhe formimin e të
ashtuquajturave flluska filtri të shoqëruara me fenomenin e shfaqjes së lajmeve të
rreme. Sjellja selektive e ekspozimit, paragjykimi i konfirmimit dhe paragjykimi i
disponueshmërisë që na bëjnë më të predispozuar për të bashkëvepruar me
përmbajtjen që konfirmon pikëpamjet tona para-ekzistuese janë shkaktari më i
mundshëm i polarizimit ideologjik, si offline ashtu edhe online.
2.6 Shembuj të lajmeve të njohura të rreme
Për të kuptuar më mirë se cilat janë lajmet e rreme, motivimet që vijnë nga
gjenerimi i tij dhe qarkullimi në internet, si dhe ndikimi që mund të ketë ai tek
audienca, është e dobishme të shikoni disa shembuj të njohur të lajmeve të rreme. Siç
theksojnë Allcott dhe Gentzkow në studimin e tyre në lidhje me përhapjen e lajmeve
të rreme gjatë zgjedhjeve presidenciale në SHBA, shprehin se lajmet e rreme nuk janë
një fenomen i ri dhe ai ka një histori të gjatë para zgjedhjeve (2017). Një shembull
historik i lajmeve të rreme është "Great Moon Hoax" i vitit 1835, në të cilin Dielli i
Nju Jorkut publikoi një seri artikujsh për zbulimin e jetës në Hënë.Zbulimi u atribua
në mënyrë të rreme nga gazeta Sir John Herschel, një nga astronomët më të famshëm
të asaj kohe.Qarkullimi i gazetës u rrit në mënyrë dramatike për shkak të historisë së
rreme dhe pas një kohe u zbulua se ngjarja nuk ishte asgjë tjetër veçse një shaka. Një
shembull më i fundit i lajmeve të rremë është 'Flemish Secession Hoax' 2006, në të
cilën një televizion publik belg raportoi se parlamenti flamand kishte shpallur
pavarësinë nga Belgjika, një raport që një numër i madh shikuesish e keqkuptuan si të
vërtetë (Allcott dhe Gentzkow, 2017 ). Vlen të përmendet fakti që raporti u prodhua si
një mashtrim dhe, për ta bërë atë më të besueshëm, u zhvilluan intervista me
politikanë të shquar belgë - disa prej të cilëve ishin informuar për mashtrimin.

20
Sidoqoftë, raporti ishte keqkuptuar si i vërtetë dhe ishte përgjegjës për një diskutim të
gjatë publik dhe ngriti shqetësime për këtë çështje.Përshtatja në radion e famshme e
Orson Welles për klasiken "Lufta e botëve" dhe ndikimi i saj famëkeq nuk duhet të
mungojë nga një listë me shembuj të njohur të lajmeve të rreme. Më 1938, 'Lufta e
botëve', një episod i një serie antologjike të dramës radio, u transmetua në rrjetin
radiofonik të Sistemit të Transmisionit Columbia. Episodi u transmetua nga Orson
Welles dhe u bë i famshëm për gjoja shkaktimin e panikut masiv. Siç shpjegon
Schwartz (2015) në librin e tij Broadcast Hysteria, gjatë transmetimit të këtij episodi
të dramës në radio, Welles përshkroi një sulm të huaj i cili u keqkuptua nga shumë
dëgjues si i vërtetë.Kishte njerëz që vraponin nëpër rrugë me një panik duke besuar se
transmetimi ishte i vërtetë.Vlen gjithashtu të theksohet se një seri raportesh lajmesh
që përshkruajnë një pushtim shkatërrues të huaj që po ndodhte në të gjithë Shtetet e
Bashkuara dhe në botën e ndjekur.
Të gjitha gjërat e konsideruara, duket se origjina e lajmeve të rreme datojnë që
para shtypshkronjës. Burkhardt (2017, f. 5) shpjegon se thashethemet dhe rrëfimet e
rreme kanë qenë pothuajse për aq kohë sa njerëzit kanë jetuar në grupe ku fuqia ka
rëndësi. Siç përshkruan ajo në studimin e saj, derisa u shpik shtypshkronja, lajmet
zakonisht transferoheshin nga personi në person përmes fjalës për gojë dhe aftësia për
të patur ndikim në atë që njerëzit e dinë ishte një pasuri që u vlerësua për shumë
shekuj. Sidoqoftë, një ndryshim domethënës midis lajmeve të rreme 'të vjetra' dhe
lajmeve të rreme në epokën e mediave sociale, është fakti që tregimet tani mund të
shpërndahen me shpejtësi të lartë, në kohë reale, të arrijnë një audiencë të madhe dhe
prandaj mund të ndikojnë te shumë njerëz. Për shembull, siç theksojnë Allcott dhe
Gentzkow, një përdorues individual pa rekord ose reputacion mund të arrijë në disa
raste me aq lexues sa Fox News, CNN, ose New York Times. Një shembull i
mirënjohur i lajmeve të rremë të shpërndarë nga përdoruesit që mundën të arrijnë një
audiencë të madhe dhe të fitojnë shumë para duke gjeneruar histori mashtruese është
çështja ‘Veles’. Sipas Subramanian (2017), ky rast i referohet një qyteti të vogël në
Ballkan ku më shumë se 100 site që postojnë lajme të rreme në lidhje me zgjedhjet në
SHBA u drejtuan nga adoleshentët. Këto uebfaqe gjeneruan mijëra informacion
mashtrues në lidhje me zgjedhjet dhe pronarët fituan para nga reklamat që ata kishin
shtuar në faqet e tyre të internetit.Gjatë fushatave zgjedhore në SHBA, këto faqe në
internet po shpërndanin histori të bujshme - dhe të rreme - për të fituar para nga

21
reklamat. Një shembull tjetër i kohëve të fundit për një burim të rremë lajmesh është
faqja e internetit e endingthefed.com, që ishte përgjegjëse për katër nga dhjetë
historitë më të njohura të lajmeve të rreme në Facebook për zgjedhjet në SHBA dhe u
drejtua nga një burrë 24-vjeçar (Townsend, 2016) .Një kompani amerikane e quajtur
Disinfomedia zotëron shumë site lajmesh të rreme, duke përfshirë NationalReport.net,
USAToday.com.co dhe WashingtonPost.com.com dhe pronari i saj pretendon se
punëson midis 20 dhe 25 shkrimtarëve (Sydell, 2016).

22
KAPITULLI III: METODOLOGJIA E STUDIMIT PRAKTIK
3.1 Përshkrimi i studimit
Fake News ose siç i quajmë në shqip Lajmet e Rreme kanë një ndikim shumë
të madhë në audiencë dhe në shtrëmbërimin e ngjarjeve ekonomike, politike dhe
sociale. Bashkëveprimi midis prodhuesve të Fake News dhe audiencës është shumë i
ngushtë në ditët e sotme për shkak të mediave sociale dhe kanaleve të tjera moderne
të ditëve të sotme dhe kjo bën të mundëson përhapje të lajmit në kohë shumë të
shkurtër tek një pjesë e madhe e audiencës.Në këtë punin diplome do të prezantohen
disa nga strategjitë të cilat përdorin prodhuesit e Fake News për te ndikuar një numër
të madhë të individëve dhe i drejtojnë ata drejt një bote tjetër nga ajo reale, për këtë
arsye në këtë punim diplome do të studiohet ndikimi i Fake News në popullsinë
shqiptare dhe do të studiohen metodat dhe mjetet që përdoruesit shqiptarë zbatojnë
për të zbuluar lajme të rreme në mediat sociale dhe tradicionale për të luftuar
përhapjen e saj.
Për zhvillimin e mëtejshëm të kësaj teme diplomë kam kryer një studim i cili i
përkon një pyetsori si instrument të standartizuar për mbledhjen e të dhënave nga
popullata e marrë në studim. Pyetsori përmban 23 pyetje, është gjysmë i strukturuar
dhe ndahet në 2 sektorë, të dhënat demografike dhe studimi i ndikimit të Fake News
në shoqërinë shqiptare në të gjitha aspektet e saj, ekonomik, politikë dhe social.
Popullata e zgjedhur për të zhvilluar këtë studim është 100 persona të cilët
janë pjesëtar në fushën e lajmeve dhe janë përzgjedhur në mënyrë rastësore pa dallim
gjinie, moshe, rrace dhe përkatësi fetare. Kjo mënyrë e zhvillimit të studimit është
kryer në mënyrë që të studiohen të gjitha aspektet e ndikimit të Fake News në
shoqërinë shqiptare dhe të sugjerohen metodat më të mira të zbulimit të një Fake
News në kohën më të shkurtër me qëllim që të bllokohen të gjithë portalet dhe mediat
e ndryshme online që prodhojnë Fake News dhe të krijohet një shoqëri e shëndoshë
dhe e mirë informuar në çdo sektor të jetës.
Qëllimi i këtij studimi është të paraqes të gjitha karakteristikat që shoqërojnë
një lajm të rrem “fake news” dhe mënyrën sesi ai depërton me shpejtësi në publik.

23
Objektivi i këtij studimi është të ofrojë modele të ndryshme të strategjive të
cilat do të luftojnë dhe reduktojnë maksimalisht ndikimin dhe përhapjen e lajmeve të
rreme në shoqërinë shqiptare.
Kohëzgjatja e realizimit të këtij studimi ka qënë 15 ditë, ku gjatë këtyre ditëve
kam shkuar dhe kam anketuar profesionistët e fushës së medias dhe lajmeve, kam
biseduar me ta dhe kam mbledhur të dhëna në lidhje me përhapjen dhe ndikimin e
Fake News në shoqërinë shqiptare. Nxjerrja e rezultateve për këtë studim ka qënë një
sfidë sa e vështirë aq dhe e bukur sepse të bën të kuptosh realisht metodat e përhapjes
dhe ndikimin e Fake News në Shqipëri.
Pas nxjerrjes së rezultateve të studimit janë sugjeruar rekomandimet e duhura
për luftimin dhe reduktimin në nivel maksimal të përhapjes dhe bllokimit të mediave
sociale që prodhojnë lajme të rreme.
3.2 Dizajni i studimit të rastit
Sipas Yin (1994), një studim i rastit është një hetim empirik që heton
fenomenin bashkëkohor brënda kontekstit të jetës së tij reale kur kufijtë midis
fenomenit dhe kontekstit janë të qarta dhe në të cilat përdoren dëshmi të shumëfishta.
Për më tepër, karakteristikat procedurale në situatë përfshijnë shumë variabla të
interesit, burime të shumta të provave, propozime teorike për të udhëhequr mbledhjen
dhe analizën e të dhënave. Duket se zgjedhja e një qasje studimi të rasteve në
hulumtim është e përshtatshme.
Sa i përket këtij studimi, u zgjodhën siç u përmend sikurse më sipër 100
persona të cilët janë pjesëtar në fushën e lajmeve dhe janë përzgjedhur në mënyrë
rastësore pa dallim gjinie, moshe, rrace dhe përkatësi fetare. Për më tepër lidhur me
pyetjen e hulumtimit se përse është i rëndësishëm luftimi i mediave dhe portaleve që
prodhojnë Fake News do ti jepet përgjigje në rezultatet e studimit.
3.3 Mbledhja e të dhënave
Studimi i rastit zgjidhet
Për zhvillimin e këtij hulumtimi janë zgjedhur si rast 100 persona të cilët janë
pjestar në fushën e lajmeve dhe janë përzgjedhur në mënyrë rastësore pa dallim gjinie,

24
moshe, rrace dhe përkatësi fetare të cilët jetojnë në Republikën e Shqipërisë ku për
arsye privatësie nuk do t`i bëjmë publikë emrat e tyre.
3.3.1 Instrumenti i mbledhjes së të dhënave
Instrumenti i përdorur për mbledhjen e të dhënave nga pjesmarrësit në studim
është një pyetësor i standartizuar. Pyetësori është gjysmë i strukturuar pra ka pyetje të
hapura dhe të mbyllura me qëllimin që t`i japi mundësi pjesmarrësve të shprehin
mendimet e tyre përsa i përket studimit dhe me objektivin final të merret informacioni
i duhur në lidhje me rëndësinë e luftimit dhe reduktimit të Fake News dhe bllokimit të
atyre mediave që i prodhojnë këto lajme të rreme.
Pyetësori është paraqitur në shtojcat e punimit i cili përmban 23 pyetje dhe
është i ndarë në dy sektorë. Në sektorin 1 janë trajtuar pyetjet demografike ku
studiohet mosha, gjinia, vitet e eksperiencës në punë të popullatës së përzgjedhur dhe
kjo bëhet për faktin që të hidhet dritë mbi profesionlizmin dhe aftësitë përceptuese të
pjesmarrësve në studim.
Në sektorin 2 studiohen specifikisht të gjitha aspektet e ndikimit të Fake News
në shoqërinë shqiptare dhe mënyrat e shpërndarjes së lajmeve të rreme me shpejtësi
nëpërmjet mediave online dhe portaleve të ndryshme.Po në këtë sektor pyetjet kanë
një karakter sugjerues me qëllim që të rekomandojmë disa lloje strategjish për
luftimin dhe reduktimin e përhapjes së lajmeve të rreme dhe bllokimin e portaleve të
ndrysme online që prodhojnë këto lajme. Pyetja e fundit të pyetësorit është e hapur
me qëllim që tju japi mundësi pjesmarrësve në studim që të shprehin mendimet e tyre
për temën në studim.
3.3.2 Procesi i mbledhjes së të dhënave
Në përgatitjen për intervista mund të përdoren metoda të intervistimit të
pastrukturuara dhe gjysmë të strukturuara. Bryman dhe Bell (2016) deklaruan se
hulumtimi cilësor që ka tendencë të jetë shumë më pak i strukturuar është mjaft i
ndryshëm nga intervista e strukturuar. Ajo thekson në formulimin e hulumtimit
fillestar në përgjithësi dhe në pikëpamjen e të intervistuarve. Në hulumtime cilësore,
liria e fjalës ose ndryshimi i temës kur intervistuesi ka një frymëzim të papritur shpesh
inkurajohet.

25
Biseda tenton të jetë fleksibël. Përgjigjet e pasura dhe të hollësishme
favorizohen nga hulumtuesit. Frekuenca e intervistave ishte 1 herë. Qasja e adoptuar
në këtë studim është intervista gjysmë e strukturuar, e cila është një lloj intervistimi
cilësor dhe sasior. Në thelb, do të kërkohen të gjitha pyetjet në listë dhe do të përdoren
fjalë të ngjashme. Janë përgatitur pyetje të hollësishme për t'u përdorur në procesin e
intervistimit.Si Bryman dhe Bell (2016) përmendën, përveç përgatitjes së pyetjeve,
intervistuesi gjithashtu duhet të jetë i hapur për pyetjet e reja gjatë intervistës. Për më
tepër, ndërgjegjësimi dhe njohuria e çdo profesionisti në fushën e medias dhe lajmeve
po rritet çdo ditë e më tepër me qëllim bllokimin e përhapjes së lajmeve të rreme dhe
uljen e ndikimit të tyre në shoqëri. Prandaj, bazuar në kornizën teorike, do të
përgatitet udhërrëfyesi i duhur i intervistës që mbulon të gjitha elementet e
mësipërme. Në këtë rast, përdoret metoda e ngjashme për të mbledhur të dhëna.
3.4 Besueshmëria dhe vlefshmëria
Bryman dhe Bell (2016) shpjeguan konceptet e besueshmërisë dhe
vlefshmërisë në detaje, dhe besueshmëria dhe vlefshmëria janë kriteret e duhura për
hulumtime cilësore të cilat janë shumë relevante për këtë studim. Besueshmëria
qëndron për konsistencën e një matjeje të një koncepti (Bryman & Bell, 2016). Do të
thotë nëse personat e tjerë të interesuar e përsërisin kërkimin nën të njëjtën situatë, të
njëjtat rezultate do të merren. Vlefshmëria përbëhet nga vlefshmëria e brendshme dhe
vlefshmëria e jashtme.
Vlefshmëria e brendshme i referohet ndeshjes midis vëzhgimeve të
hulumtuesve dhe kornizës teorike, dhe vlefshmëria e jashtme i referohet shkallës në të
cilën gjetjet mund të zbatohen në mjediset e përgjithshme shoqërore (Bryman & Bell,
2016). Vlefshmëria ka të bëjë me shkallën në të cilën i gjithë procesi i kërkimit është i
sinqertë, si dhe gjetjet gjykohen se janë interpretuar në mënyrë korrekte (Golafshani,
2003). Në këtë studim do të përpiqem të përmirësojë vlefshmërinë dhe besueshmërinë
e hulumtimit.
Për shkak të intervistuarve gjuha e pyetësorit është tërësisht shqip. Pas
intervistimit, janë rilexuar dhe vendosur në database. Megjithatë, disa gabime të vogla
janë të pashmangshme për faktin se shumë të dhëna janë mbledhur gjatë intervistimit.
Përveç kësaj, të dhënat sekondare, të tilla si faqja e universitetit, revista relative dhe
debati në burimet online janë gjithashtu të qëndrueshme pasi vlefshmëria e tyre dhe

26
besueshmëria janë konfirmuar nga profesorët e universitetit. Ajo që është më e
rëndësishme, nëse disa studiues të tjerë dëshirojnë të bëjnë të njëjtin hulumtim nën të
njëjtat situata, rezultatet që kanë marrë do të jenë të njëjta.
3.5 Konsiderata etike për studimin
Ky studim është ndërtuar në përputhje të plotë me konsideratat etike të çdo
institucioni, përsa i përket të gjithë institucioneve u informua drejtuesi i tyre për
zhvillimin e studimin dhe u mor leja për të intervistuar disa nga profesionistët që
punonin me kohë të plotë, në përputhje të plotë me ligjin në fuqi për të ruajtur
privatësinë e çdo pjesmarrësi në studim. Për të marrë informacione nga profesorë të
ndryshëm është kërkuar leje në sekretarinë e universitetit ku u është informuar
gjithçka në lidhje me studimin. Për të gjithë personat e marrë në studim është ruajtur
privatësia dhe janë zbatuar të gjitha konsideratat etike për rregullat e realizimit të një
studimi produktiv.
3.5.1 Kufizimet e studimit
Ky studim përballet me kufizimet e tilla si, përqëndrohet në përhapjen dhe
ndikimin e Fake News në shqoërinë shqiptare dhe nuk bën krahasime midis shoqërive
të tjera si Kosovare, Maqedonase etj…. Studion një numër të caktuar personash të
cilët janë punonjës dhe profesionist te mediave dhe lajmeve.Një kufizim tjetër janë
burimet financiare të pakta për të kryer një studim gjithëpërfshirës dhe për të pasur një
popullatë më të madhe pjesmarrëse në studim.

27
KAPITULLI IV: REZULTATET E STUDIMIT
4.1 Rezultatet e studimit
Grafiku 1 Grafiku 2
Në dy grafikët e parë studiohet mosha dhe gjinia e pjesmarrësve në studim dhe mund
të tregojmë që 9% e pjesmarrësve janë të moshës nga 21 – 25 vjeç, 49% e
pjesmarrësve janë të moshës 26-35 vjeç, 31% janë të moshës 36-45 vjeç, 11% janë të
moshës 46-55vjeç. Përsa i përket gjinisë janë të ndarë 54% meshkuj dhe 46% femra.
Grafiku 3 Grafiku 4
Në grafikun 3 është bërë pyetja se në cilin vendbanim jetojnë dhe pjesmarrësit në
studim janë përgjigjur që 43% jetojnë në fshat dhe 57% jetojnë në qytet. Në grafikun
4 është bërë pyetja mbi nivelin e edukimit që kanë pjesmarrësit në studim dhe janë
9%
49%
31%
11%
0%
Mosha juaj?
21-25
26-35
36-45
46-55
56-65
46%
54%
Gjinia juaj?
Femer
Mashkull
43%
57%
Vendbanimi juaj?
Fshat
Qytet
11%
45%
31%
13%
0%
Niveli i edukimit tuaj?
9-vjeçare
Shkolla e mesme
Bachelor
Master
PhD

28
përgjigjur 45% kanë një arsim të mesëm, 31% kanë një nivel edukimi Bachelor dhe
13% kanë një nivel edukimi Master dhe 11% kanë një nivel edukimi Dr.
Grafiku 5 Grafiku 6
Në grafikun 5 studiohet profesioni i pjesmarrësve në studim ku 36% kanë profesionin
në shkencat ekonomike, 24% kanë profesionin në shkencat sociale, 16% kanë
profesionin në shkencat juridike, 24% janë të pa punë. Në grafikun 6 është bërë pyetja
që sa kohë keni që punoni në këtë profesion dhe pjesmarrësit në studim janë
përgjigjur që, 3% kanë <1vite punë, 28% kanë nga 1-3 vite, 31% kanë 3-5 vite dhe
38% kanë më shumë se 5 vite punë në profesionin e tyre, pra kjo tregon një shkall të
lartë profesionaliteti të pjesmarrësve në këtë studim.
Grafiku 7
Në grafikun 7 është studiuar pyetja nëse
markat e mediave sociale facebook, twitter
snapchat dhe instragram mund të
konsiderohen si burime lajmesh, ku 90% e
pjesmarrësve në studim janë përgjigjur me
JO dhe 10% me PO, por studime të tjera
kan provuar që këto media kanë një
ndikim shumë të madhë në keqinformimin
e audiencës dhe prodhimin e lajmeve të
rreme. Raste të tilla mund të përmenden
kur portale të ndryshme spekulonin rënien
3%
28%
31%
38%
Prej sa vitesh keni qe punoni ne
kete profesion?
<1vit
1-3vite
3-5vite
>5vite
36%
24%
16%
24%
Cili është profesioni juaj?
Shkenca
ekonomike
Shkenca sociale
Shkenca juridike
I papunë
10%
90%
Kur mendoni për markat e mediave
sociale (p.sh., facebook, twitter,
snapchat dhe instagram), i
konsideroni ato burime lajmesh?
PO
JO

29
e tërmetit dhe nivelin e shkallës rihter.
Grafiku 8 Grafiku 9
Në grafikun 8 është bërë pyetja “A mbështeteni në një nga burimet e mëposhtme për
lajme?” dhe pjesmarrësit në studim janë përgjigjur, 68% Tradicionale TV, Radio,
54% Versione digitale Google, HuffPo, BuzzFeed, 48% Media sociale. Në grafikun 9
është studiuar pyetja “A e dini se cfarë janë lajmet e rreme?” Pjesëmarrësit në studim
janë përgjigjur 86% PO dhe 14% JO.
Grafiku 10 Grafiku 11
68%
54%
48%
A mbështeteni në një nga burimet e
mëposhtme për lajme?
86%
14%
PO JO
A e dini se cfarë janë lajmet e rreme?
8%
29%
63%
PO JO Jo me siguri
A e dini kur jeni duke lexuar lajme të rreme?
92%
8%
Po ka rëndësi Jo nuk ka rëndësi
A ka rëndësi për ju nese lajmet qe po lexoni
konsiderohen si lajme të vërteta apo lajme të
rreme?

30
Në grafikun 10 është studiuar pyetja, “A e dini kur jeni duke lexuar lajme të rreme?”,
dhe pjesmarrësit në studim janë përgjigjur që 8% PO, 29% JO dhe 63% Jo me siguri.
Në grafikun 11 është studiuar pyetja, “A ka rëndësi për ju nëse lajmet që po lexoni
konsiderohen si lajme të vërteta apo lajme të rreme?”, ku konkretisht pjesëmarrësit në
studim jan përgjigjur, 92% po ka rëndësi dhe 8% Jo nuk ka rëndësi.
Në grafikun 12 është studiuar pyetja se cilave lajme i besoni më shumë dhe
pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur 49% Lajme nga mediat tradicionale të
lajmeve, 16% Lajmet që burojnë nga mediat sociale dhe 35% Nga të dyja sipas rastit.
Në grafikun 13 studiohet pyetja “Sipas mendimit tuaj, pse mendoni se lajmet e rreme
publikohen në internet?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur, 50% Për të
avancuar një pozicione apo axhendë specifike, 27% Për të ngarkuar njerëzit, 6% Për
argëtim, 17% Nuk edi.
49%
16%
35%
Lajme nga
mediat
tradicionale
Lajmet që
burojnë nga
mediat sociale
Nga të dyja
sipas rastit
Cilave lajme i besoni më shumë?
50%
27%
6%
17%
Për të
avancuar
një
pozicione
apo
axhendë
specifike
Për të
ngarkuar
njerëzit
Për argëtim Nuk edi
Sipas mendimit tuaj, pse mendoni se lajmet e
rreme publikohen në internet?

31
Në grafikun 14 është studiuar pyetja “A mendoni se faqet e lajmeve tradicionale
raportojnë lajme të rreme?dhe pjesmarrësit në studim janë përgjigjur 88% PO dhe
12% JO. Ndërsa në grafikun 15 studiohet pyetja “Pse mendoni se lajmet e rreme
raportohen nga media tradicionale?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur,
27% Nuk ndodh aksidentalisht, 59% Cilësia e raportimit/ kontrollimit të fakteve është
e dobët, dhe 14% Nuk e di.
88%
12%
PO JO
A mendoni se faqet e lajmeve tradicionale
raportojnë lajme të rreme?
27%
59%
14%
Nuk ndodh
aksidentalisht
Cilësia e
raportimit/
kontrollimit të
fakteve është e
dobët
Nuk e di
Pse mendoni se lajmet e rreme raportohen
nga media tradicionale?
62%
12%
24%
1%
Duke menduar për median tradicionale, sipas
mendimit tuaj, cili është roli i mediave
tradicionale në peizazhin e sotëm të
mediave?
1%
59%
32%
8%
0 herë 1-3 herë 4-8 herë > 9 herë
Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga
burime tradicionale të lajmeve në TV ose në
shtyp?

32
Në grafikun 16 është studiuar pyetja “Duke menduar për median tradicionale, sipas
mendimit tuaj, cili është roli i mediave tradicionale në peizazhin e sotëm të
mediave?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur 62% Për të ofruar më shumë
raportime në thëllësi me forma të gjata, 12% Për të ndërtuar një marrëdhënie me
lexuesit, 24% Të informojë lexuesit dhe 1% Për të argëtuar. Në grafikun 17 studiohet
pyetja “Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga burime tradicionale të lajmeve në TV
ose në shtyp?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur, 2% 0 herë, 52% 1-3
herë, 38% 4-8 herë dhe 8% > 9 herë.
Në grafikun 18 studiohet pyetja “Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga një burim
dixhital i lajmeve?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë përgjigjur, 2% 0 herë, 52% 1-
3 herë, 38% 4-8 herë dhe 8% > 9 herë. Në grafikun 19 është studiuar pyetja “A
paguani të regjistroheni në ndonjë burim dixhital të lajmeve?”, dhe pjesëmarrësit në
studim janë përgjigjur 16% PO dhe 84% JO.
2%
52%
38%
8%
0 herë 1-3 herë 4-8 herë > 9 herë
Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga një
burim dixhital i lajmeve?
16%
84%
PO JO
A paguani të regjistroheni në ndonjë burim
dixhital të lajmeve?

33
Në grafikun 20 studiohet pyetja “Sa shpesh diskutoni se çfarë po ndodh në lajme,
media tradicionale, me familjen ose miqtë tuaj në ndonjë platformë (p.sh.,
personalisht, në telefon, në media sociale, etj.)?”, dhe pjesëmarrësit në studim janë
përgjigjur, 39% Çdo ditë, 59% Disa herë në javë, 1% Një herë në javë, 0% Rrallë,
0% Kurrë. Në grafikun 21 studiohet pyetja “Sa shpesh i ndani titujt / tregimet e
lajmeve me familjen ose miqtë tuaj përmes mediave sociale?”, dhe pjesëmarrësit në
studim janë përgjigjur 19% Çdo ditë, 44% Disa herë në javë, 11% Një herë në javë,
26% Rrallë, 1% Kurrë.
39%
59%
1% 0% 0%
Çdo ditë Disa herë
në javë
Një herë
në javë
Rrallë Kurrë
Sa shpesh diskutoni se çfarë po ndodh në
lajme, media tradicionale, me familjen ose
miqtë tuaj në ndonjë platformë
19%
44%
11%
26%
1%
Çdo ditë Disa herë
në javë
Një herë
në javë
Rrallë Kurrë
Sa shpesh i ndani titujt / tregimet e lajmeve
me familjen ose miqtë tuaj përmes mediave
sociale?

34
Grafiku 22
4.2 Përgjigjet e intervistës
Siç u shpjegua dhe në fillimin të punimit të diplomës për përmbushjen e
qëllimit të studimit është kryer dhe një intervistë me gazetarin Aleksandër Çipa i cili
është treguar shumë bashkëpunues në dhënien e përgjigjeve dhe mendimeve përsa i
përket çështjes në studim “Fake News”.
1-Cilat strategji bindëse bëjnë që lajmet e rreme të duken të vërteta?
Përgjigjia do të duhej të ishte shkurt: Të gjitha ato që shpërfillin parimet e
drejtinformimit dhe kriteret e raportimit profesional. Por tashmë në kohën e internetit
kur dy sëmundjet sundonjëse të mediumeve ndërkombëtare janë ajo e çinformimit
dhe e keqinformimit, kuptohet që janë shpërfaqur disa strategji të cilat përkohësisht ia
dalin të formësohen si strategji të dukjes së rrenës dhe së rrëmes si të vërteta. Kujdes;
e rrëme është gënjeshtërta në shqipen tonë. Ndoshta është një fjalë që rrallë e më
rrallë përdoret prej leksikut të dialektit tosk të shqipes, por që ndoshta më mirë se
sinonime të tjera të saj, shpreh veshjen materiale të mendimit shenjues apo
karakterizues. Në këto strategji përfshihen manipulimet vizive, fotografimet e
pjesshme apo shitja e detajit si e tëra, shkëputjet fragmentare nga kontekste
Supozoj
se ajo
që po
lexoj
duhet të
jetë e
vertetë
sepse
është e
botuar.
Unë nuk
vë në
dyshim
vlefshm
ërinë e
asaj që
po lexoj
sepse të
gjitha
gjërat…
Shikoj
adresën
e URL
për të
parë
nëse
ekziston
një
gjurmue
s i…
Shikoj
emrin e
botuesit
për të
parë
nëse
është
një
burim i
njohur…
Unë
kërkoj
për
shenja
të tjera
të
raporti
mit
autentik
të…
Unë
pyes
dikë që
kam
besim
nëse ata
mendoj
në se
lajmet
janë të…
Unë vë
në
dyshim
gjithçka
gjatë
gjithë
kohës
sepse
jam
skepti…
Unë
injoroj
shumicë
n e
gjërave
që shoh
sepse
kuptoj
se
shumi…
Si e dini nëse ajo që po lexoni
është e saktë dhe e besueshme?
65% 62% 34% 30% 30% 34% 36% 17%
Si e dini nëse ajo që po lexoni është e saktë dhe e besueshme?

35
ligjërimore apo pohime dhe servirje si e tëra e pohuar dhe kuptohet më e shquar është
strategjia e interpretimit të përkundërt, duke amplifikuar ndjeshmëritë apo përfshirjet
subjektive të grupeve virtuale të ndjekësve apo fansave. Logjika e krijimit të një
stuhie ndjekësish të nxehtë apo pasionantë e zhbën mundësinë e triumfit të ftohësisë
raportuese apo të ngadaltësisë për fakte të provueshme e të faktueshme në kohë.
2-Cilat tema kanë të ngjarë të jenë në qëndër të lajmeve të rreme?
Temat politike janë ato që kryesojnë morinë e lajmeve të rreme. Fakte të
pohuara dhe të servirura populisht për korrupsionin, për përfitimin financiar apo
ekonomik, për përvetësimin sipas shkëndijës thashethemuese si dhe ato që lidhen me
elemente të privatësisë dhe seksizmit, janë gjithashtu tema që lehtësisht vendosen në
qendër të lajmeve të rreme. Në shoqëritë e vogla sikundër është kjo jona, janë edhe
tema që lidhen me identitetet, entitetet apo përkatësitë e ndryshme gjinore apo etnike
të individëve, sidomos atyre me profil dhe njohje publike.
3-Pse janë disa tema më të mira se të tjerat?
Natyrisht këtë e përcakton ndjeshmëria publike. Duhet pohuar se faktor
ndikues është edhe mendësia kolektive apo ajo lokale. Ka lidhje me psikologjinë
shoqërore dhe atë të grupit, me mentalitetet lokale dhe kombëtare si dhe me
diversitetet aq të theksueshme në shoqërinë dhe komunitetet tona.
4- Çfarë e bën një temë një zgjedhje të mirë për lajmet e rreme?
E bën vlera ndikuese e saj. Ndjeshmëria shoqërore që mbart apo përcjell ajo si
dhe konteksti me axhendën e debatit dhe diskutimit publik. Në shoqëri si e jona ku
kaosi, informaliteti dhe mungesa e sistemeve janë në kuota alarmante dhe ku
elementet parashoqërorë janë aq të shtuar, diçka e tillë është më evidente.Tema të tilla
për shkak të ndërgjegjes së molepsur shoqërore, për shkak të kuotave dhe niveleve të
larta të korrupsionit dhe pandëshkueshmërisë, kuptohet që krijojnë terren maksimal
për lajmet e rreme dhe për temat që ushqejnë rrenën dhe fake news-in.
5- Çfarë lloj detajesh duhet të përfshihen?
Në lajmet e rreme të besueshme detajet më favorizuese për to janë përdorimi I
fytyrës apo imazhit real. Shoqërimi me material audioviziv apo fotografik edhe kur
nuk është autentik. Përdorimi I elementeve të faksimiles, pavarësisht se mund të mos

36
jetë dokument I ekspozuar literalisht apo integralisht etj. Këto lloj detajesh e bëjnë
shumë lehtësisht të besueshëm lajmin e rremë apo fake news. E pohuar filozofikisht
mund të thuhet se : e vërteta e ndarë përgjysëm, shfrytëzon kohën e mbërritjes së
gjysmës tjetër për të shkaktuar ndikim apo lëndim publik.
6- Çfarë lloj audience ka të ngjarë të besojë një histori të rreme?
Hulumtimet dhe studimet aktuale konfirmojnë së interneti është tashmë burimi
kryesor i informacionit. Interneti është bërë infrastruktura dhe megaburimi informues
me një rëndësi jetike. Por njëkohësisht është edhe “oqeani” ndërkombëtar ku
qarkullojnë e serviren dezinformata dhe lajmet e rreme, shumë të dëmshme, të cilat
ndikojnë shumë keq në çdo shoqëri demokratike. Audienca që bie pre shpesh dhe
ndoshta edhe afatgjatë prej lajmeve të rreme apo prej dezinformatave është ajo e
pambrojtura për shkak të mungesës së edukimit, mungesës së arsimimit, mungesës së
kujdesit shoqëror dhe familjar si dhe ajo që është privuar nga lëvizja dhe qarkullimi I
lirë. Historia e rreme mund të mbartë disa kapituj dhe të udhëtojë edhe gjatë në
realitetin dhe përditshmërinë e shoqërisë njerëzore. Prej muash Bota gjendet zyrtarisht
nën pandeminë e COVID-19. Shkenca thotë se vaksina shpëton njerëz. Por, që
qytetarët po bombardohen me gjithë farë lajmesh lidhur me këtë pandemi dhe pasojat
e saj, kjo është një e vërtetë me pasoja të shumta. Kurrë ndonjëherë sa sot, skepticizmi
dhe mosbesimi i audiencave botërore nuk ka qenë më i madh. Njerëzve u është vrarë
besimi tek shtetet, tek kapacitetet shkencore dhe terapeutike të institucioneve të tyre,
qofshin ato edhe më modernet apo më të zhvilluarat në aspektin teknologjik dhe
kapacitetin shkencor. Audiencat kanë nisur të besojnë në pseudoshkencë dhe
rrenacakë të ndryshëm që po na paraqiten në ditët e rënda të pandemisë! Çka është më
keq se gjithë këto lajme të rreme, fake news dhe gjithë paaftësitë shkencore dhe
mjekësore, po ndikojnë keq të fëmijët, po rrënojnë psikologjikisht kategori dhe grupe
të shumta individësh dhe po u nënshtrohen propagandave të tmerrshme, që kanë për
qëllim krijimin e një klime kaotike. Pasojat e informimit të rremë apo e fake news
janë të mëdha për çdo shoqëri dhe në mënyrë të veçantë për vendet e sistemeve
demokratike.
7- Cilat rrethana do ta bënin një histori të rreme më të besueshme?
Rrethanat që do ta bënin një histori të rreme, të besueshme janë ato që lidhen
me konfliktet, politike, ekonomike, sociale, etnike dhe deri edhe ushtarake. Por janë

37
edhe ato të pabarazisë ekonomike dhe të zhbërrjes së parimeve të konkurencës,
përfaqësimit dhe meritokracisë. Rrethanat e prapambetjes kulturore, arsimore dhe
gjinore gjithashtu janë favorizuese për besueshmërinë e një historie të rreme.
8- Si ndikon prejardhja kulturore nëse një audience beson lajme të rreme?
Natyrisht që ndikon shumë. Historitë me rekrutimet e individëve, familjeve
apo edhe grupeve të caktuara në zonat rurale dhe në kushte të margjinalizuara sociale
e ekonomike, prej militantëve dhe radikalëve istamistë janë një shembull I freskët dhe
ilustrim domethenës në vendin tonë. Psikologjia e jetesës me korrupsionin,
pandëshkueshmërinë dhe përfitimin e paligjshëm, janë elemente të rrënjosjes së një
kulture dhe ndërgjegjeje të molepsur. Për këtë shkak betejat tona me antikorrupsionin
apo me ndëshkueshmërinë ende nuk janë transformuese dhe mbesin premtim apo
strategji propagandistike, larg së qëni histori suksesi dhe realitet i transformuar.
9- Cilat përvoja personale mund të ndikojnë te një audiencë që të besojë lajmet e
rreme?
Ju po më ftoni t’u jap një recetë për të keqen? Unë nuk e kam këtë aftësi.Sepse
përvojat personale nuk janë takuar me të keqen aq më tepër me të rrëmen, siç e thotë
ndryshe shqipja jonë. Mjedisi ynë modern I informacionit ofron përditshmërisht
karakteristika të reja. Fatkeqësisht, shumica e këtyre karakteristikave janë negative,
lehtësojnë mashtrimin dhe ndikimin mashtrues mbi audiencat dhe shoqërinë. Një
studim i Reuters i publikuar së fundmi, ku u pyetën njerëz në Argjentinë, Gjermani,
Korenë e Jugut, Spanjë, Britaninë e Madhe dhe SHBA, arrin në përfundimin se
mediat tradicionale gëzojnë një besueshmëri më të madhe se mediat sociale. Në të
njëjtën kohë njerëzit me nivel të ulët arsimor përdorin shumë më rrallë ofertat e tyre të
informacionit dhe u besojnë mediave sociale dhe "Messenger”.
Nga këto të dhëna del për ne gazetarët një përgjegjësi e madhe: Ne duhet të
ndajmë shapin nga sheqeri në të dhënat, nganjëherë kontradiktore, të virologëve,
ekonomistëve apo të ashtuquajturve ekspertë. E në fund duhet ta përgatisim këtë në
mënyrë të kuptueshme e tërheqëse. Kjo është puna normale edhe jashtë kohës së
krizës.
Kemi një situatë, ku oferta e mediave të lira edhe në shtetet demokratike është
më e rëndësishme se kurrë më parë. E në të njëjtën kohë shumë media tradicionale

38
duhet të luftojnë për mbijetesën. Por ne vetë mund të bëjmë diçka kundër kësaj: Ia
vlen çmimi për shumicën e mediave cilësore.

39
Përfundime dhe rekomandime
Lajmet e rreme janë dhe kanë qenë prej kohësh, një pjesë gjithnjë e më e
zakonshme e ekosistemit mediatik. Lajmet false të paqëllimta, pjesët satirike dhe
lajmet që janë të rreme me qëllim janë bërë pjesë e rutinës sonë të lajmeve të
përditshme, ndërsa mediat sociale ofrojnë mjetet për të gjeneruar dhe shpërndarë me
shpejtësi lajme të rreme. Ekzistojnë lajme të rreme qëllimisht të cilat kanë bërë
gjithçka, duke na zbavitur deri në konfuzion, dhe ka shumë thirrje për të ndërmarrë
veprime dhe për të kundërshtuar përhapjen e tyre në mediat sociale dhe internet.
Përhapja e shpejtë e informacionit përmes platformave të mediave sociale të
verifikuara dhe të paverifikuara, nga ofruesit e përmbajtjes profesionale dhe
joprofesionale ka lehtësuar përhapjen e lajmeve të rreme. Bazuar në faktin se
konsumatorët e lajmeve po hasin vështirësi në dallimin midis lajmeve të
verifikueshme dhe përmbajtjeve të falsifikuara të siguruara me qëllim për të
mashtruar lexuesin, është gjithnjë e më e rëndësishme të kuptohet se si përdoruesit e
mediave sociale verifikojnë artikuj për të cilët ata dyshojnë se janë false.
Ky studim ka treguar që përdoruesit duhet të jenë të vetëdijshëm se konsumi i
lajmeve duhet të jetë një proces aktiv. Pjesmarrësit në studim zbatojnë strategjinë e
tyre për të verifikuar lajmet e qarkulluara në internet dhe për të dhënë rezultate me
cilësi të lartë së bashku me anëtarët e tjerë të grupit pjesmarrës dhe rrjetet e tyre në
internet.Gjetjet e këtij studimi kanë treguar se kur përdoruesit marrin një rol më aktiv
dhe kërkojnë burime dhe të dhëna të ndryshme, ata përfundojnë me lajme më të mira
dhe ato kontribuojnë në ndërtimin e një ekosistemi më të mirë të lajmeve. Siç tregon
ky studim, kontributet e përdoruesve në luftën kundër përhapjes së informacionit
mashtrues në internet janë thelbësore për faktin se rezultatet e tyre mund të përdoren
edhe nga media. Për shembull, pjesmarrësit në studim arrijnë jo vetëm të zbulojnë
lajme të rreme dhe të paralajmërojnë përdorues të tjerë, por gjithashtu ka raste kur
gjetjet e tyre përdoren nga gazetarët e ndryshëm të cilët postojnë në portale të
ndryshme. Kontributet e tyre bëhen edhe më të rëndësishme pasi aktet e tyre të
vërtetimit kthehen në artikuj që tregojnë se një histori e shpërndarë në mediat sociale
është e rreme dhe mashtruese.
Gjetjet e këtij studimi kanë treguar gjithashtu se ka përdorues që konsumojnë
lajme në një mënyrë aktive, janë të vetëdijshëm për faktin se lajmet e rreme janë rritur

40
me shpejtësi dhe ata duan të kontribuojnë në eliminimin e tyre. Për më tepër, arsyet që
kanë individët për të lexuar artikuj të lajmeve ndikojnë në shkallën se deri ku do të
shkojnë për të vërtetuar një histori. Sipas Tsfati dhe Cappella (2005), motivet e
konsumit të lajmeve përfshijnë integrime shoqërore (për të qenë pjesë e bisedës),
mbikëqyrje (për të mbledhur informacion për të ndihmuar jetën e përditshme),
menaxhim të humorit (stimulim gjatë momenteve të mërzisë) dhe nevoja njohëse (për
të kuptuar botën, jetën politike dhe argumentet pro dhe kundër temave të
diskutimit).Njerëzit ende mund të konsumojnë lajme që nuk u besojnë nëse i
përmbushin ende këto funksione. Prandaj, një pyetje kërkimore për kërkime në të
ardhmen mund të jetë: në cilat rrethana individët vërtetojnë një histori dhe kur janë të
lumtur të lexojnë, ndajnë ose përdorin informacionin pa e vërtetuar atë? Për më tepër,
një temë tjetër për kërkime në të ardhmen mund të jetë studimi i mënyrës se si
përdoruesit në vendet e tjera përveç Shqipërisë vërtetojnë një histori të shpërndarë në
internet, si janë të organizuar nëse po dhe si arrijnë të dallojnë një histori të rreme dhe
të kundërshtojnë përhapjen e saj.Pastaj, mund të bëhen krahasimet midis vendeve të
ndryshme, duke kontribuar në një strategji më efektive. Do të ishte interesante të
shtjellohej studimi aktual mbi çështjen Shqiptare, duke përdorur, për shembull, fokus
grupe dhe studim të shembujve të lajmeve të rreme në mënyrë që të identifikohen
aktet e vërtetimit të përdoruesve në praktikë.
Pavarësisht nga vështirësia për të gjetur zgjidhje të thjeshta ose fajtorë të qartë
në diskutimin e lajmeve të rreme, ky studim ka treguar se ka mënyra efektive për të
zbuluar dhe kundërshtuar përhapjen e lajmeve të rreme në mediat sociale dhe se
përdoruesit mund të luajnë një rol të rëndësishëm në këtë proces. Në fakt, zhvillimi i
mekanizmave të mëtejshëm për të ndaluar, flamurosur ose fshirë lajmet e rreme nga
mjediset e mediave sociale duket se është një hap i domosdoshëm. Përdoruesit e
mirëinformuar dhe të arsimuar gjithashtu mund të jenë në gjendje t'i japin fund ose të
paktën të ulin ndjeshëm përhapjen e lajmeve të rreme në mediat sociale. Mediat
sociale janë një mjedis pjellor që lajmet e rreme të përhapen me shpejtësi. Sidoqoftë,
platformat e mediave sociale mund të përdoren gjithashtu nga përdoruesit, mediat dhe
reklamuesit si një mjet i fuqishëm për të kundërshtuar qarkullimin e lajmeve të rreme.
Për të ndërtuar një ekosistem më të mirë të lajmeve, me një audiencë të
mirëinformuar, cilësi dhe saktësi në gazetari, ne duhet të ndërtojmë dhe ndjekim një
strategji me qëllim edukimin e përdoruesve për zbulimin dhe frenimin e lajmeve të

41
rreme.Fuqizimi i përdoruesve me mjetet dhe njohuritë për shumë informacion të
shpërndarë në internet mund të çojë në një shoqëri më të mirë në internet me më pak
lajme të rreme.
Përveç përdoruesve të mirëinformuar dhe të arsimuar, të aftë për të zbuluar
lajme të rreme dhe për të frenuar përhapjen e tyre në mediat sociale, kërkohet
gjithashtu cilësi në gazetari për të kundërshtuar përhapjen e informacionit mashtrues.
Në epokën e informacionit, përhapja e mediave sociale dhe fakti që industria e
lajmeve të rreme është një biznes fitimprurës, kanë ndryshuar ekosistemin e medias.
Lajmet e rreme janë kudo, dhe ato gjenerohen dhe shpërndahen me një shpejtësi të
jashtëzakonshme. Sidoqoftë, siç ka treguar ky studim, ka njerëz, media dhe organizata
që po luftojnë përhapjen e lajmeve të rreme dhe janë të gatshëm të bëjnë një përpjekje
për të siguruar një përmbajtje cilësore. Media që prodhojnë përmbajtje cilësore duhet
të mbështetet nga reklamuesit dhe audienca. Qeveritë, autoritetet e pavarura dhe
firmat e teknologjisë duhet të bashkëpunojnë jo vetëm në fushën e luftimit të
industrisë së lajmeve të rreme por edhe në mbështetjen e mediave ose komuniteteve të
audiencës që prodhojnë përmbajtje cilësore, bëjnë kërkime dhe japin të dhëna dhe
fakte të sakta. Gazetaria e shëndetshme duhet të mbështetet në mënyrë që të mbijetojë
dhe të mundë cunamin e lajmeve të rreme. Cilësia në gazetari në kombinim me
shkrim-leximin mediatik dhe audiencën e mirë-arsimuar dhe skeptike mund të jetë
zgjidhja e përhapjes së lajmeve të rreme, duke zhvilluar një ekosistem të ri mediatik
në internet ku nuk do të ketë vend për dezinformim, fakte mashtruese dhe lajme të
rreme .

42
Referenca
Abrahams, F. C. ( 2015). Modern Albania : From Dictatorship to Democracy in
Europe. New York: New York University Press.
Ahn, Y, Jeong, H, Han, S, Kwak, H, & Moon, S 2007, 'Analysis of topological
characteristics of huge online social networking services', 16Th International World
Wide Web Conference, WWW2007, 16th International World Wide Web Conference,
WWW2007, p. 835-844.
Alimehmeti, E. (2011). The Evolution of the Constitutional System in Albania.
Academicus, International Scientific Journal , 165.
Allcott, H, & Gentzkow, M 2017, ‘Social Media and Fake News in The 2016
Election’, Journal of Economic Perspectives, 31 (2), p. 211–236.
Bakshy, E, Messing, S, & Adamic, L 2015, 'Exposure to ideologically diverse news
and opinion on Facebook', Science, 348, 6239, p. 1130-113
Barner, Matthias, Foreword, In: Media and politics, Foundation Media Democracy &
Konrad-Adenauer-Stiftung, Sofia, 2011.
Binder, D. (1985, January 20). The New York Times. Retrieved from
https://www.nytimes.com/1985/01/20/world/albania-opens-new-doors-to-its-
neighbors.html
Bourke, J, Kirby, A, & Doran, J 2016, Survey & Questionnaire Design: Collecting
Primary Data To Answer Research Questions, np:Ireland:NuBooks, an imprint of Oak
Tree Press.
Brennen, B 2017, 'Making Sense of Lies, Deceptive Propaganda, and Fake News',
Journal of Media Ethics, 32, p. 179-181.
Buchanan, A,E, & Hvizdak, E,E 2009, 'Online Survey Tools: Ethical and
Methodological Concerns of Human Research Ethics Committees', Journal Of
Empirical Research On Human Research Ethics: An International Journal, 2, p. 37.
Burkhardt, JM 2017, 'Combating Fake News in the Digital Age', Library Technology
Reports, 53, 8, p. 5-33.

43
Corner, J 2017, 'Fake news, post-truth and media–political change', Media, Culture
And Society, 39, 7, p. 1100-1107.
Davis, W 2017, 'How to Self-Check the News and Get the Facts’, Communication:
Journalism Education Today, 50, 4, p. 5.
Dylko, I, Dolgov, I, Hoffman, W, Eckhart, N, Molina, M, & Aaziz, O 2017, 'Full
length article: The dark side of technology: An experimental investigation of the
influence of customizability technology on online political selective exposure',
Computers In Human Behavior, 73, p. 181-190.
Fuga, Artan, Media, politika, shoqëria (1990-2000), Botimet Dudaj, Tirana, 2008.
Gil de Zuniga, H 2012, 'Social Media Use for News and Individuals' Social Capital,
Civic Engagement and Political Participation', Journal Of ComputerMediated
Communication, 17, 3, p. 319-336.
Hammer, MJ 2017, 'Ethical Considerations for Data Collection Using Surveys',
Oncology Nursing Forum, 44, 2, p. 157-159.
Hui-Fei, L, & Chi-Hua, C 2017, 'Combining the Technology Acceptance Model and
Uses and Gratifications Theory to examine the usage behavior of an Augmented
Reality Tour-sharing Application', Symmetry, Vol 9, Iss 7, p. 113.
Joseph T. Klapper, a 1957, 'What We Know About the Effects of Mass
Communication: The Brink of Hope', The Public Opinion Quarterly, 4, p. 453.
Kajsiu, Blendi, The instrumentalisation of media in Albania, Link:
https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=147661, 2012
Lani, Remzi, Media e Ballkanit: Lost in transition? In: Gazetaria Profesionale dhe
Vetë-Rregullimi . Media të Reja, Dilema të Vjetra në Europën Jug-Lindore dhe Turqi,
UNESCO 2011
LaRose, R, & Eastin, M 2004, 'A Social Cognitive Theory of Internet Uses and
Gratifications: Toward a New Model of Media Attendance', Journal Of Broadcasting
& Electronic Media, 48, 3, p. 358-377.

44
Leung, L, & Wei, R 2000, ‘More than just talk on the move: Uses and Gratifications
of the Cellular Phone’, Journalism & Mass Communication Quarterly, 77(2), p. 308-
320.
Media Literacy and Education Needs of Journalists and the Public in Albania, Bosnia-
Herzegovina, Macedonia, Montenegro, Serbia. Regional Report - March 2017, Link:
http://www.institutemedia.org/Documents/PDF/Rep_Regional_
Media_Literacy_2017%20-%204.pdf
Mehrdad, K, & Anna, S 2017, 'Information Re-Sharing on Social Network Sites in the
Age of Fake News', Informing Science The International Journal Of An Emerging
Transdiscipline, Vol 20, p 215-235 (2017), p. 215.
Neza, Sami, Tregu i mediave në këndvështrimin e marrëdhënieve mes aktorëve të
komunikimit, Studime Albanologjike, nr.3, Tirana 2010.
Phua, J, Jin, S, & Kim, J 2017, 'Uses and gratifications of social networking sites for
bridging and bonding social capital: A comparison of Facebook, Twitter, Instagram,
and Snapchat', Computers In Human Behavior, 72, p. 115-12.

45
Shtojca 1 (Pyetsori)
PYETSOR
UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS
FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE-JURIDIKE
FAKE-NEWS DHE NDIKIMI I SAJ NË OPINIONIN PUBLIK
I nderuari respondent, unë jam student në Universitetin “Aleksandër Moisiu”
Durrës. Qëllimi i këtij pyetsori është të shohë: Fake-news dhe ndikimi i saj në
opinionin publik. Një rast studimi për Universitetin “Aleksandër Moisiu” Durrës.
Do të jem shumë mirënjohës nëse mund të merrni disa minuta për të plotësuar këtë
pyetësor. Përgjigjet e tua janë shumë të rëndësishme dhe premtoj që do ta ruaj
privatësinë tuaj.
Faleminderit paraprakisht për ndihmën tuaj!
1. Gjinia: Mashkull Femër
2. Mosha: 21-25
26-35
36-45
46-55
56-65
3. Niveli i edukimi: Shkolla e Mesme Bachelor Master PhD
Tjetër (Specifiko) ……………………
4. Cili është vendbanimi juaj? Fshat Qytet
5. Cili është profesioni juaj? __________________
6. Sa vite keni që punoni në këtë sektor ?
<1vit 1-3vite 3-5 vite >5vite
7. Kur mendoni për markat e mediave sociale (p.sh., facebook, twitter, snapchat dhe
instagram), i konsideroni ato burime lajmesh?
PO JO
8. A mbështeteni në një nga burimet e mëposhtme për lajme?
Tradicionale TV, Radio
Versione digitale Google, HuffPo, BuzzFeed
Media sociale
9. A e dini se cfarë janë lajmet e rreme?
PO JO

46
10. A e dini kur jeni duke lexuar lajme të rreme?
PO JO Jo me siguri
11. A ka rëndësi për ju nese lajmet qe po lexoni konsiderohen si lajme të vërteta apo
lajme të rreme?
Po ka rëndësi Jo nuk ka rëndësi
12. Cilave lajme i besoni më shumë?
Lajme nga mediat tradicionale të lajmeve
Lajmet që burojnë nga mediat sociale
Nga të dyja sipas rastit
13. Sipas mendimit tuaj, pse mendoni se lajmet e rreme publikohen në internet?
Për të avancuar një pozicione apo axhendë specifike
Për të ngarkuar njerëzit
Për argëtim
Nuk edi
14. A mendoni se faqet e lajmeve tradicionale raportojnë lajme të rreme?
PO JO
15. Pse mendoni se lajmet e rreme raportohen nga media tradicionale?
Nuk ndodh aksidentalisht
Cilësia e raportimit/ kontrollimit të fakteve është e dobët
Nuk e di
16. Duke menduar për median tradicionale, sipas mendimit tuaj, cili është roli i
mediave tradicionale në peizazhin e sotëm të mediave?
Për të ofruar më shumë raportime në thëllësi, me forma të gjata
Për të ndërtuar një marrëdhënie me lexuesit
Të informojë lexuesit
Për të argëtuar
17. Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga burime tradicionale të lajmeve në TV ose
në shtyp?
0 herë
1-3 herë
4-8 herë
>9 herë

47
18. Sa herë në ditë keni qasje në lajme nga një burim dixhital i lajmeve?
0 herë
1-3 herë
4-8 herë
>9 herë
19. A paguani të regjistroheni në ndonjë burim dixhital të lajmeve?
PO JO
20. Sa shpesh diskutoni se çfarë po ndodh në lajme, media tradicionale, me familjen
ose miqtë tuaj në ndonjë platformë (p.sh., personalisht, në telefon, në media sociale,
etj.)?
Çdo ditë
Disa herë në javë
Një herë në javë
Rrallë
Kurrë
21. Sa shpesh i ndani titujt / tregimet e lajmeve me familjen ose miqtë tuaj përmes
mediave sociale?
Çdo ditë
Disa herë në javë
Një herë në javë
Rrallë
Kurrë
22. Si e dini nëse ajo që po lexoni është e saktë dhe e besueshme?
Supozoj se ajo që po lexoj duhet të jetë e vertetë sepse është e botuar.
Unë nuk vë në dyshim vlefshmërinë e asaj që po lexoj sepse të gjitha gjërat në
internet janë të sakta.
Shikoj adresën e URL për të parë nëse ekziston një gjurmues i klikave.
Shikoj emrin e botuesit për të parë nëse është një burim i njohur informacioni.
Unë kërkoj për shenja të tjera të raportimit autentik të lajmeve siç është emri i
shkrimtarit dhe botuesi.
Unë pyes dikë që kam besim nëse ata mendojnë se lajmet janë të vërteta ose të
rreme.

48
Unë vë në dyshim gjithçka gjatë gjithë kohës sepse jam skeptik në lidhje me
gjithçka në media.
Unë injoroj shumicën e gjërave që shoh sepse kuptoj se shumica e informacioneve
janë në pikëpyetje

49
Shtojca 2 (Intervista)
1-Cilat strategji bindëse bëjnë që lajmet e rreme të duken të vërteta?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2-Cilat tema kanë të ngjarë të jenë në qëndër të lajmeve të rreme?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3-Pse janë disa tema më të mira se të tjerat?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4- Çfarë e bën një temë një zgjedhje të mirë për lajmet e rreme?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5- Çfarë lloj detajesh duhet të përfshihen?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
6- Çfarë lloj audience ka të ngjarë të besojë një histori të rreme?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
7- Cilat rrethana do ta bënin një histori të rreme më të besueshme?

50
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
________________________________________________________________
8- Si ndikon prejardhja kulturore nëse një audience beson lajme të rreme?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
9- Cilat përvoja personale mund të ndikojnë te një audiencë që të besojë lajmet e
rreme?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Fake News, Shqipëri

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Fake News, Shqipëri

Similar to Fake News, Shqipëri (15)

Fake News, Shqipëri