MedVET module 1 part 2 TR

1. MODÜL 1:
KONJENİTAL DİZABİLİTELİ VE PREMATÜRE BEBEKLERİN
EBEVEYNLERİ İLE ETKİLEŞİME GİRİŞ
BÖLÜM 2
MedVET support
Training programme
Asociația Unu și Unu - România

2. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İÇİNDEKİLER
2
1.2. Stres ve travmatik potansiyel
1.2.1 Tanımlar........................................................................................4
1.2.2. Beden ve zihin strese nasıl tepki verir.........................................9
1.2.2.1. Vücudun tepkisi…………………....…............................12
1.2.2.2. Aklın tepkisi...……………………...................................17
1.2.3. Stres travmatik olduğunda…………………………………… ...26
1.2.4. Travmatik sürecin evreleri............................................................29

3. MODÜL 1
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
MedVET support
Training programme
Asociația Unu și Unu - România

4. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.1. TANIMLAR
Strese maruz kalma, özellikle ebeveynlerin yenidoğanlarının doğuştan
engelli, prematüre veya diğer kronik hastalıkları olduğunu
öğrendiklerinde yaşadığı travmatik stres, zihinsel ve fiziksel sağlığı
üzerinde derin ve uzun süreli etkilere sebep olabilir.
Stresi ele almak için üç yaklaşım vardır:
Uyarıcı olarak stres - zorlu bir iş gibi
Yanıt olarak stres - kişinin fizyolojik stres faktörlerine reaksiyonları
(gerginlik, kalp kiloları, ağız kuruluğu) ve psikolojik stres faktörlerine
reaksiyonlarıdır (kaygı, öfke, korku vb.)
Süreç olarak stres – stres kaynakları ve reaksiyonu içeren süreçtir
4

5. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.1. TANIMLAR
Psikolojik olarak, stres terimini, fiziksel ve zihinsel kaynakların uyarlanıp harekete geçirilerek
organizmada oluşturduğu akut gerginliği belirtmek için kullanıyoruz,
Sıkıntı, fiziksel veya zihinsel bir acı veya ıstırap halidir.
Stresörler, stres kaynaklarıdır . Aşağıdaki sebepler sayılabilir:
 psikolojik olarak zorlayıcı olaylar (travmatik ve travmatik olmayan): doğal bir felaket, ciddi
yaralanmalı bir kaza, çok hasta çocuk, bir arkadaşının veya sevilen birinin ölümü, boşanma, ilişkilerdeki
sorunlar, sınavlar, yaşam değişiklikleri (doğum, ebeveynin evinden ayrılma, emeklilik vb.)
fiziksel çevre koşulları: sesler, aşırı sıcaklıklar
günlük sorunlar
5

6. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.1. TANIMLAR
Az miktarda stres faydalıdır, bizi dikkatli, aktif ve motive
tutar.
Ancak kişi sürekli zorluklarla karşı karşıya kalırsa,
stresörler arasında rahatlama olmazsa veya algılanan stres
çok yüksekse, vücudun yerleşik stres tepkisine sahip
otonom sinir sistemi kronik olarak aktive edilebilir.
6

7. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.1. TANIMLAR
7
Düşük stres seviyesi
___ Sınıflara kaydolmak
___ Yeni arkadaşlar edinmek
___ İşe ya da okula gidip gelmek
___ İlk buluşmaya çıkmak
___ Yeni bir döneme başlamak
___ Birisiyle düzenli buluşmak
___ Hasta olmak
___ İstikrarlı bir romantik ilişki
sürdürmek
___ İlk kez evden uzakta
yaşamak
Orta stres seviyesi
___ Nefret ettiğiniz bir sınıfta olmak
___ Uyuşturucuya karışmak
___ Oda arkadaşı ile zorluk çekmek
___ Erkek/ kız arkadaşını aldatmak
___ İş değiştirmek ya da işte zorluk
çekmek
___ Uyku eksikliği
___ Ebeveynlerle çatışmak
___ Yeni bir rezidansa taşınmak ya
da uyum sağlamak
___ Alkol veya uyuşturucu
kullanmanın olumsuz sonuçlarıyla
karşılaşmak
___ Bir sınıfın önünde konuşmak
zorunda kalmak
Yüksek stres seviyesi
___ Yakın bir arkadaş veya aile üyesinin
ölümü
___ Uykudan uyanamayıp sınavı
kaçırmak
___ Bir sınıfta başarısız olmak
___ Uzun süren bir arkadaşlık ilişkisini
sonlandırmak
___ Erkek/ kız arkadaş tarafından
aldattığını öğrenmek
___ Mali problemler
___ Bir arkadaş veya ailenizin ciddi bir
hastalığıyla başa çıkmak ___ Hile
yaparken yakalanmak
___ Tecavüze uğramak
___ Birinin sizi tecavüzle suçlaması

8. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2. BEDEN VE ZİHİN STRESE NASIL TEPKİ VERİR?
Stres tepkisinin veya kronik stresin uzun süreli aktivasyonu yeteneklerimizi baskılar ve aşağıdakilere yol
açar:
fizyolojik değişiklikler: bağışıklığın baskılanması, kardiyovasküler ve endokrin reaktivite, baş ağrısı, baş
dönmesi, mide bulantısı, yüksek kan basıncı, göğüs ağrısı, cinsel işlev bozukluğu, uykusuzluk, iştah artışı
veya kaybı, yorgunluk, tükenme vb.
psikolojik reaksiyon veya duygusal sıkıntı: ruminasyon, depresif ruh hali, depresyon, panik atak, öfke,
kaygı, endişe
sağlıktan ödün veren davranışlar: alkol, sigara, uyku yoksunluğu, kötü beslenme, egzersiz yapmama
vb.
8

9. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2. BEDEN VE ZİHİN STRESE NASIL TEPKİ VERİR?
1.2.2.1. Vücudun tepkisi
1.2.2.2. Aklıntepkisi
9

10. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Endokrinolog Hans Selye, stresi vücudun herhangi bir baskıya veya talebe karşı spesifik olmayan yanıtı
olarak görmektedir.
Vücudun aşırı veya uzun süreli stres altındaki genel tepki modelini Genel Adaptasyon Sendromu (GAS)
olarak tanımlar.
GAS'ın üç aşaması vardır:
1. Alarm reaksiyonu
2. Direnç veya adaptasyon aşaması
3. Tükenme aşaması
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. VÜCUDUN TEPKİSİ
10

11. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. VÜCUDUN TEPKİSİ
1. Alarm reaksiyonu
bu ilk savunma hattı
acil bir stresörün algılanması (örn, sizi tehdit eden bir kişi, yakın bir arkadaşınızın ölümü, size doğru hızlanan
bir araba) vücudu zorluklara hazırlanmak için harekete geçirir
vücudun otonom sinir sistemi, vücudun stresli durumlarla savaşmasına izin vermek için fizyolojik
değişikliklere neden olan yerleşik bir stres tepkisine sahiptir.
vücut reaksiyonları, bedensel uyarılmayı artıran ve endokrin sistem tarafından stres hormonlarının salınımını
tetikleyen hypothalmic-hipofiz-adrenal eksen (HPA) (böbreküstü bezleri, hipofiz bezi tarafından kontrol edilen,
vücut savunma mekanizmasını harekete yardımcı olan stres hormonlarının ve kortikal steroidlerin salınımını
tetikler) ve/veya sempatik sinir sistemi tarafından aktive edilir.
fizyolog Cannon Walter bu tepkiyi kaç ya da savaş tepkisi olarak adlandırdı. Bu reaksiyon acil bir durumda
aktive edilir ve atalarımızın karşılaştıkları tehlikelerle başa çıkmasına, ya hızlı bir şekilde kaçmasına ya da
savaşmasına yardımcı olur.
11

12. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. VÜCUDUN TEPKİSİ
Alarm reaksiyon aşamasında meydana gelen değişiklikler:
 Kortikosteroidler salınır
Epinefrin ve norepinefrin salınır
Kalp: daha hızlı ve daha sert atar
Akciğerler: hızlı, derin solunum oluşur
Kan damarları: büyük damarlar genişledikçe kan basıncı artar
Kan iç organlardan iskelet kaslarına geçer
Kaslar: daha gergin hale gelir; titreme oluşabilir
Gözler: pupillalar dilate olur
Cilt: kan damarları daralır, titreme ve terleme olabilir
Tükürük: salınımı azalır
Mide: sindirim enzimlerinin çıkışı azalır, sindirim engellenir
12
Tehdit ortadan
kaldırılırsa, vücut tekrar
düşük bir uyarılma
düzeyini yeniden sağlar.
Ancak bir stresörün
kalıcılığı, bir sonraki
aşamaya geçmemizi
sağlar.

13. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. VÜCUDUN TEPKİSİ
2. Direnç veya adaptasyon aşaması
endokrin ve sempatik sinir sisteminden gelen tepkiler yüksek seviyelerde kalır, ancak bir alarm reaksiyonu
aşamasında olduğu kadar değildir.
vücut harcanan enerjiyi yenilemeye ve hasarları onarmaya çalışır
stres kaynağı daha uzun sürerse veya başka bir tane ortaya çıkarsa, son aşamaya ilerleriz
3. Tükenme aşaması
otonom sinir sisteminin (OSS) parasempatik dalı baskındır, kalp ve solunum hızı yavaşlar
stresör uzarsa, alerjik reaksiyonlardan kalp hastalığına, depresyona, tükenmişliğe ve hatta bazen ölüme kadar
adaptasyon bozuklukları gelişebilir
13

14. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Stresin bir süreç olarak üçüncü yaklaşımı Lazarus'un (1991) işlemsel stres teorisine dayanmaktadır. Bu model
şunları içerir:
Stresörler - dengeyi bozan iç veya dış çevre tarafından yapılan talepler
dengeyi sağlamak için psikolojik ve fizyolojik reaksiyonlar
davranışsal, bilişsel ve duygusal stratejiler aracılığıyla kişi ve çevresi arasındaki işlemler, stresin etkisini farklı
şekilde değerlendirebilen ve etkileyebilen aktif bir ajan gibi görülür.
14
Bu modelde, aynı stresli yaşam olayı, olaya atfettikleri
bilişsel ve duygusal değerlendirmeye bağlı olarak, farklı
tepkiler ve etkilere yol açan her bir kişi tarafından farklı
şekilde değerlendirilir.

15. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Şekil 2: İşlemsel stres ve başa çıkma modeli
15
Birincil değerlendirme-
olayın önemi
Zarar kaybı
Tehdit
Meydan okuma
Stres faktörü
Şiddet
Etki
Süre
Öngörülebilirlik
Kontrol
edilebilirlik
Başa Çıkma Sonuçları
(kişinin strese adaptasyonu)
Duygusaliyilik/ Olumsuz etkiler
Depresyon
Anksiyete
Uzun uzun düşünme
Endişe
Yalnızlık, vb.
Fonksiyonel durum (sağlık
durumu) / fizyolojik değişiklikler
Endokrin sistem
İmmün sistem
Sinir sistemi
Sağlık davranışı / Sağlığı
tehlikeye atan davranış İstenilen
sağlık davranışı:
bakım istemek, sağlıkla iletişim
kurmak, egzersiz yapmak
Ödün veren davranışlar:
sigara, alkol, uyku yoksunluğu,
dengesiz beslenme, egzersiz
yapmama vb.
İkincil değerleme-kaynaklar
Kişisel
Sosyal
Malzeme
Baş etme çabasıProblem
odaklıbaş etme
•aktif baş etme
•problem çözme
•bilgi arama
•sosyaldestek kullanma
Duygusalodaklanma
•ret
•bilişsel kaçınma
•davranışsal kaçınma
•dikkati başka yöne çekme
•isteğini yerine getirme
düşüncesi
Mana temelli başa çıkma
Pozitif yeniden değerlendirme
Manevi inanç
Kabul
Olumlu olaylar
Din
Moderatörler
Sosyal destek
Tek yönlü başa çıkma stili
Dayanıklılık
İyimser
Öz yeterlilik

16. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Stresli durumların özellikleri: öngörülemezlik, düşük arzulanırlık, belirsizlik, düşük kontrol edilebilirlik ve yaşam
geçişleri (bir yaşam koşulundan veya aşamadan diğerine geçme, örneğin yeni bir topluluğa geçme, ebeveyn olma ve
kariyerden çekilme)
Birincil değerlendirmede kişi, etkinliğin önemini stresli, pozitif, iyi huylu veya alakasız olarak değerlendirir ve
bunların sonucunda: zarar-kayıp, tehdit, meydan okuma.
zarar-kayıp: hasar zaten meydana gelmiştir: değerli kişilerin, önemli nesnelerin, kendine değer, sosyal duruş vb.
yaralanma veya kaybı.
tehdit: kişi tehlikeyi algılar, fiziksel yaralanmaları ya da benlik saygısına zarar gelmesini bekler.
meydan okuma: kişi bir girişimden kazanç veya kişisel gelişim öngörerek kendini kanıtlamak için durumunu fırsat
görebilir.
Bu değerlendirmede, stresli durumlarda diğer insanlarla empati kurduğumuzda, stresleyici doğrudan bizimle ilişkili
olmasa bile stresi nasıl hissettiğimizi etkileyebilir.
Sağlık sorunları genellikle başlangıçta tehdit edici veya olumsuz stres olarak değerlendirilir.
16

17. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
İkinci değerlendirmede kişi başa çıkma için mevcut
kaynaklarını (kişisel, maddi, sosyal) ve seçeneklerini
(durum hakkında neler yapabileceğini) değerlendirir.
Bu ikinci değerlendirmenin sonucu genellikle
yaşadığımız stresi etkiler; örneğin, kaynaklarımızın
talepleri karşılamak için yeterli olduğunu
düşündüğümüzde, daha düşük düzeyde stres
yaşayabiliriz.
17

18. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Başa çıkma çabası:
 Problem odaklı başa çıkma / ilgi çekici başa çıkma: Stresli bir durumu değiştirmeye yönelik stratejiler.
İnsanlar stres etkenini inceler ve olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik bilgi arama, problemi çözmeyi
planlama, aktif baş etme, sosyal desteği kullanma gibi stratejiler geliştirir.
Duygu odaklı başa çıkma / başa çıkma başlangıcı: Stresli bir durum hakkında düşünme veya hissetme
şeklini değiştirmeyi amaçlayan stratejiler
İnsanlar, varlığını inkar ederek, - bilişsel, davranışsal – durumu düşünmeyerek, isteklerini yerine
getirmeye odaklanarak ve dikkatlerini dağıtarak stresin etkisini hemen azaltmaya çalışırlar.
18

19. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Başa çıkma çabası:
 Bu eylemler stres etkenini ve etkilerini ortadan kaldırmaz
 Dikkat kayması başlangıçta kişinin stresle ilgili duygu ve düşüncelerinden kaçınarak ilk sıkıntısını
azaltmasına izin verebilir.
 Nihayetinde kaçınma ve inkar, sıkıntıyı zamanla artırabilir, müdahaleci düşüncelere yol açabilir.
 Bu model, problem odaklı başa çıkma stratejilerinin değişken ve kontrol edilebilir bir stresör için daha
uyarlanabilir olacağını öngörür. Ancak duygu odaklı başa çıkmada, stresör değişmez olarak algılandığında
veya bu strateji bir problem çözme stratejisi ile birlikte kullanıldığında en uyumludur.
19

20. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Başa çıkma çabası:
 Stres etkeni kontrol edilemez ve son derece tehdit edici olarak algılandığında, kişinin ayrışan bir başa çıkma
stratejisini kullanması (inkar, dikkat dağıtma, istek yerine getirme düşüncesi, bilişsel ve davranışsal
kaçınma, başkalarından kaçınma, duyguları gizleme, hastalık hakkında düşünmeyi reddetme) daha olasıdır.
Başlangıçta, bu stratejiler kişinin dikkatini stresörden kaydırmasına izin verir, rahatsız edici duygu ve
düşüncelerden kaçınarak ilk sıkıntıyı en aza indirir. Ancak kaçınma veya inkar, zamanla sıkıntıyı
artırabilecek müdahaleci düşüncelere yol açabileceğinden uyumsuz stratejiler olarak kabul edilir.
Stresör kontrol edilebilir olarak görüldüğünde ve kişinin öz yeterliliğe sahip olduğuna inandığında, ilgi
çekici başa çıkma stratejileri (aktif başa çıkma, problem çözme, bilgi arama, sosyal destek) kullanma
olasılığı yüksektir.
20

21. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.2.1. AKLIN TEPKİSİ
Sağlık tehditlerine karşı bir başka başa çıkma
yanıtı, anlam temelli başa çıkmadır:
Bu başa çıkma, stresli bir durumun kişisel ve
anlamlı bir şekilde yorumlanmasını içerir.
Amaç başa çıkma süreci sürdürülürken, başa
çıkılacak sorun ya da duygunun yeniden
canlandırılmasına izin vererek olumlu bir duygu
üretmektir.
Bu, dinin ve maneviyatın olumlu bir
yorumunu, kabulünü ve kullanımını içerir.
21

22. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.3. STRES TRAVMATIK OLDUĞUNDA
Duygusal veya psikolojik travma:
Tehlikeli bir dünyada herhangi bir savunma olasılığı olmadan bir
kişinin güvenlik duygusunu parçalayan, kendisini çaresiz hissettiren,
terk eden, son derece stresli bir olay ile bireysel yetenekler arasında
hayati bir tutarsızlığın sonucudur.
Bu, benlik ve dünya anlayışının kalıcı bir sarsılmasına yol açar.
22
Travmatik deneyimler genellikle kişinin veya sevdiği birinin yaşam veya güvenlik tehdidini içerir. Aslında,
kişiyi bunalmış, korkmuş, dehşete kapılmış ya da çaresiz hissettiren herhangi bir durum, fiziksel zarar içermese
bile travmatik olabilir.
Stresli bir durumun travmatik bir durum olup olmadığını belirleyen şey nesnel gerçekler değil, kişinin
öznel duygusal deneyimidir.

23. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.3. STRES TRAVMATIK OLDUĞUNDA
Travmanın yaygın nedenleri şunlar olabilir:
Bir kerelik olaylar: doğal bir felakete maruz kalma, kazalar, cerrahi müdahale (özellikle yaşamın ilk üç
yılında), travmatik doğum, şiddetli saldırı, sevilen birinin ani ölümü, travma yaşayan diğer insanlara tanık olma
veya hakkında bilgi edinme, yakın bir arkadaş veya aile üyesi tarafından yaşanan şiddet veya kaza sonucu
travmatik bir olay.
Devam eden kalıcı stres / bir dizi stresli olay: hayatı tehdit eden bir hastalık, kişinin ya da çocuğun; ailede
zehirli bir ortamı, ihmali, tekrarlayan fiziksel ve psikolojik istismarı.
Doğru ya da yanlış bir duygu ya da düşünce yoktur, tüm duygusal ve fiziksel reaksiyonlar anormal olaylara
normal tepkilerdir.
Travmatik bir olayın cevabı, akut stres reaksiyonu ile somutlaştırılabilir. Sinir sisteminiz stresle boğulmuş ve
çok çeşitli yoğun duyguları ve fiziksel reaksiyonları tetiklemiştir.
23

24. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
M.J. Horowitz ve ardından G. Fischer ile P. Riedesser, psişik travmatizasyon sürecinin gelişimini
dört aşamada tanımladılar:
1. Şok
2. İşgal
3. Eylem aşaması
4. Bitirme
24

25. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Travmatik bir olay anında ya da hemen sonra başlar.
Karakteristiktir, uyuşukluk, şaşkınlık, çoğu zaman inkarın ardından, bedenini ve zihnini savunmak amacıyla,
duygusal olarak bir tür “kapanma” halidir.
İnsanlar çoğu zaman başlarına gelenlere inanamaz ve boş, şaşkın, sersemlemiş, duygusal olarak kopuktur.
Bazen insanlar korktuğunu veya tehdit edildiğini inkar ederler ve hiçbir şey olmamış gibi davranabilirler;
diğerlerinin güçlü ve dokunulmaz olduklarına, onları etkilemelerine izin vermediklerine ya da
umursamadıklarına inanabilirler, ancak bunlar sadece kendini savunma mekanizmalarıdır.
25
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
1. ŞOK EVRESİ

26. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Bir saatten bir haftaya kadar sürebilir. Şok ve inkar durumu yavaş
yavaş kaybolur ve yerini diğer duygu ve düşüncelere bırakır.
Davranışsal reaksiyon, immobilizasyon, huzursuzluk veya sonu
düşünülmeden yapılan eylemlerle karakterizedir.
Vücudun gerginlik, baş ağrısı, mide ağrısı, bulantı, titreme ve hızlı
kalp atışıyla reaksiyona girmesi muhtemeldir.
Dissosiyatif deneyim biçimleri –duyarsızlaşma ve çevreye
yabancılaşma-, psişik ve aynı zamanda yaşam süresinin (hızlanma
veya yavaşlama) veya algılama modunun (tünel görme)
korunmasına yönelik bir girişim olarak da ortaya çıkabilir.
26
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
1. ŞOK EVRESİ

27. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
Bu aşamada travmatize olmuş kişi şunları hissedebilir:
Anksiyete ve korku; korkutucu bir durumda yalnız kalma, kendine ya da sevdiklerine karşı tehlike oluşturma,
kontrolünü kaybetme ve benzer bir şeyin tekrar olabileceği korkusu. Bunlar travmaya karşı en yaygın duygusal
tepkilerdir, korkunç bir olay karşısında kesinlikle normaldir.
Ebeveynler, çocuklarının gelecekteki gelişimi hakkında endişe duyarlar, eğer teşhis doğruysa sonuçları ne olur,
eğer tüm durumu doğru yönetebilirlerse çocukları normal bir bağımsız yaşama sahip olurmu soruları hep
akıllarındadır.
Öfkeyle; ne olduğunu, kimin sorumluluğu olduğunu, olaya neden olan şeylerin anlamsızlığını düşünen ve sık sık
“Neden ben?” diye soran ebeveyn, öfkesini tüm bunların sebebi olduğunu düşündüğü sağlık profesyonellerine ve/
veya kendisine yöneltebilir.
27
2. İŞGAL

28. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
Çaresizlik, kırılganlık, boşluk - çünkü kötü bir şey
oldu ve hiçbir şey yapamadı.
Ebeveynler, çocuğun durumunu iyileştiremediklerini
ve çocuğun engeli ile başa çıkma yeteneğinden veya
kaynaklarından yoksun olduklarını hissedebilirler.
Mutsuzluk, üzüntü - kayıpları için, geçici olarak
anlamını kaybeden ve korkutucu hale gelen dünya için.
28
2. İŞGAL

29. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Suçluluk - olayı öngöremediği ya da engelleyemediği, "bu şeylerin olmasına izin verdiği”, farklı davrandığı,
hayatta kaldığı ya da başka bir kişinin ölümünden/ yaralanmasından sorumlu hissettiği için.
Ebeveynler, bozukluğun nedenleri ve etiyolojisindeki olası etkilerini bilmediklerinden daha önce uyarı
işaretlerini tanıyamadığı veya önleyemedikleri için suçlu hissedebilirler. Bunların bir kısmı, hamilelik ve
doğum sırasında onlara yardım eden sağlık çalışanlarını da suçlayabilir.
29
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
2. İŞGAL

30. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Utanç - bu duygu ve tepkilere sahip olduğu, onları kontrol
edemediği veya başkalarının desteğine ihtiyacı olduğu
için.
Ebeveynler tanıyı tartıştığında veya ailenin diğer
üyelerine ilettiğinde ortaya çıkabilir. Bazen başkalarını
üzmemek veya sorun yaratmamak için kimseye
söylemek istemezler.
Biraz sinirli - kişiler arası gergin ilişkiler, artan çatışmalar
aile üyeleri veya diğerleriyle anlaşmazlıklara yol açabilir.
30
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
2. İŞGAL

31. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Kişi bunları yaşayabilir:
Ortak faaliyetlere ilgisini kaybeder.
Deneyimi hatırlamak / travmatik deneyimin hafızasını
tekrarlamak - zihin olaya tekrar tekrar döner, ne olduğunu
anlamaya ve farklı tepki vermesi gerekip gerekmediğini fark
etmeye çalışır.
Ağlamak- kaç ya da savaş tepkisini sakinleştirmek için bir
yoldur; ağlama bedeni ve zihni yatıştırır parasempatik sinir
sistemi ile ilişkilidir.
31
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
2. İŞGAL

32. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Çok yoğun olabilen tüm bu duygu ve düşünceler, kişiyi fiziksel düzeyde de etkileyerek bir dizi travmatik stresin
fiziksel semptomlarına yol açar:
Travmatik olayla ilgili uykusuzluktan rüyalara veya kabuslara kadar değişen uyku sorunları
Kas gerginliği, baş dönmesi, titreme, baş ağrısı, terleme, yorgunluk
Huzursuzluk ve ajitasyon, boğazda düğümlenme
Çevresel faktörlere karşı artan duyarlılık
İştah ve libidodaki değişiklikler
Akıl yürütme, konsantre olma, ezberleme, bazı şeyleri hatırlamadaki zorluklar (özellikle travmatik olayın
yönünde).
İnsanlar bu duygusal ve bedensel tepkilerin tümünü veya birkaçını yaşayabilir ve herkesin tepkisinin farklı
olduğunu bilmek önemlidir.
32
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
2. İŞGAL

33. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Etkilenen kişinin yavaş yavaş kendiyle yüz yüze geldiği, kendi ritminde ve
tarzında, başına gelenleri, kayıp duygularını, acıyı kabul ettiği, travmatik
bilgilerin kişisel olarak işlenmesinin bir aşamasıdır.
Benlik ve dünya anlayışının bilişsel-duygusal kalıplarını değiştirme süreci
vardır.
Bu aşamada, daha önce tarif edilen duygusal, zihinsel ve bedensel reaksiyonlar
yavaş yavaş azalır.
Bununla birlikte, benzer uyaranların varlığında, kişi canını yakan anılar veya
duygular tarafından rahatsız edilebilir, ancak bunlar eskisi gibi onu boğmaz.
33
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
3. EYLEMAŞAMASI

34. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Kişi, bunalmış hissetmeden veya zorlayıcı bir şekilde düşünmeden travmatik durumunu hatırlayabilir.
Olanları kabul eder ve kendini geleceğe yönlendirmeye başlar.
travmatik deneyimi yaşam tarihine entegre eder ve yaşam deneyiminin bir parçası olarak görür.
Bilgiye gönüllü erişimi vardır, o zaman ne olduğunu bilir, travmatik olay ve günümüz arasındaki ayrımı bilir,
uygun duygulara sahip olur.
34
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ
4. BİTİRME

35. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Travma geçirmiş bir kişinin, travmatik sürecin bu dört aşamasını
başarıyla geçmesi gerekir. Aksi takdirde, sadece ilk iki aşamayı
deneyimleyebilir, tekrar inkar ve kaçınma mekanizmalarına başvurabilir
ve daha sonra travmatik stres bozuklukları (akut stres bozukluğu veya
travma sonrası stres bozukluğu) ve depresyon gibi bir patoloji bile
geliştirebilir.
Aşama 1'de, ebeveyni desteklemenin en iyi yolu fiziksel olarak
orada olmak, konuşmak, dinlemek veya birlikte sessiz kalmak
isteyip istemediğini sormak ve günlük görevlere yardımcı olmaktır.
35
2. aşamada, işgal, nazik olmak, kişinin düşüncelerini dinlemek ve
tüm duygularının normal ve anlaşılır olduğunu belirtmek gerekir.
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ

36. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
Prematüre veya konjenital dizabilite ile dünyaya gelen bebeklerinin zorluklarıyla yüzleşmek ve
üzüntülerinin üstesinden gelmek için ebeveynlerin tüm bu acı verici ve olumsuz duygulara açık kalmaları,
onları inkar etmemeleri, onlar tarafından boğulmamaları gerekir.
Onların karmaşıklığı ve yoğunluğu ile baş etmeye çalışan bu duyguların tanınması, deneyimi ve ifadesi, yavaş
yavaş bulanıklaşmalarını sağlar.
Uzun zaman, hatta bazen aylar süren bir süreçtir, ancak farkındalığı artırarak ve acı verici duygularla yüzleşerek,
ebeveynler yavaş yavaş olumlu duygulara yol açar, bebekleriyle hem bebeğe hem de ailesine fayda
sağlayan güçlü bir bağlantı kurar ve geliştirir.
Bağlanma ilişkisi ebeveynler için bir şifa kaynağı haline gelir. Bu da onlara sorunların üstesinden gelme ve
bebeği yetiştirme konusunda umut ve beceri kazandırır.
36
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
1.2.4. TRAVMATİK SÜRECİN EVRELERİ

37. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932 37

38. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
1.1. DUYGUSALİNİŞ ÇIKIŞLAR (1.1.2.)
Bolch, C. E., Davis, P. G., Umstad, M. P., & Fisher, J. R. W. (2012). Multiple birth families with children with
special needs: A qualitative investigation of mothers' experiences. Twin Research and Human Genetics, 15(4),
503–515
Bowes, S., Lowes, L., Warner, J., & Gregory, J. W. (2009). Chronic sorrow in parents of chil- dren with type 1
diabetes. Journal of Advanced Nursing, 65(5)
Cadwagan, J., Goodwin, J. (2018). Helping parents with the diagnosis of disability. Pediatrics and child health,
28
Coughlin, M.B., Sethares, K. (2017).Chronic Sorrow in Parents of Children with a Chronic Illness or
Disability: An Integrative Literature Review, Journal of pediatric nursing 37, 108-116
Fernandez-Alcantara, M. et al. (2016).Feelings of loss and grief in parents of children diagnosed with autism
spectrum disorder. Research in Developmental Disabilities 55, 312-321
Fernández-Alcántara, M.et. all (2015). Feelings of loss in parents of children with infantile cerebral palsy.
Disability and Health Journal, 8, 93–101
Glidden, L. M., Billings, F. J., & Jobe, B. M. (2006). Personality, coping style and well-being of parents rearing
children with develop- mental disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 50(12), 949–962
Harmon, R.J., Plummer, N.S., and Frankel, K.A. (2000) Perinatal loss: parental grieving, family impact and
intervention services. In Handbook of Infant Mental Health. Vol. 4. Osofsky, J.D. and Fitzgerald, H.E., Eds.
John Wiley & Sons, New York. pp. 327–368
38

39. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
1.1. DUYGUSAL İNİŞ ÇIKIŞLAR (1.1.2.)
Hedderly, T., Baird,G., McConachie, H.(2003). Parental reaction to disability. Current Paediatrics (2003) 13,
30 -35
Kearney, P. M., & Griffin, T. (2001). Between joy and sorrow: Being a parent of a child with developmental
disability. Journal ofAdvanced Nursing, 34(5), 582–592
Kubler-Ross, E. (1969) On Death and Dying. Macmillan, New York
Olshansky, S. (1962). Chronic sorrow: a response to having a mentally defective child. Social Casework 43,
190–195.
Patrick-Ott,A., & Ladd, L. D. (2010). The blending of boss's concept of ambiguous loss and olshansky's
concept of chronic sorrow:Acase study of a family with a child who has significant disabilities. Journal of
Creativity in Mental Health, 5(1), 73–86
Riley, C., Rubarth, L.B. (2015). Supporting families of children with disabilities. JOGNN, Vol. 44, 536-542
Vitale, S. A., & Falco, C. (2014). Children born prematurely: Risk of parental chronic sor- row. Journal of
Pediatric Nursing, 29(3), 248–251.
39
KAYNAKLAR

40. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
1.1. DUYGUSALİNİŞ ÇIKIŞLAR (1.1.2.)
Aagaard, H., & Hall, E. (2008). Mother’s experiences of having a preterm infant in the neonatal care
unit: A meta-synthesis. Jour- nal of Paediatric Nursing, 23(3), 26–36.
Skene, C., Frank, L., Curtis, P., Gerrish,K. (2012). Parental Involvement in Neonatal Comfort Care,
JOGNN, 00, 1-12;
Brazelton, T.B. The Irreducible Needs of Children: What Every Child Must Have to Grow, Learn and
Flourish
Stern, D. The Interpersonal World of the Infant
https://www.brazeltontouchpoints.org
https://developingchild.harvard.edu/resources/the-foundations-of-lifelong-health-are-built-in-early-
childhood/
https://developingchild.harvard.edu/resources/inbrief-the-science-of-early-childhood-development/
https://developingchild.harvard.edu/resources/maternal-depression-can-undermine-the-development-
of-young-children/
https://developingchild.harvard.edu/resources/toxic-stress-derails-healthy-development/
40

41. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
1.2. STRES VE TRAVMATİK POTANSİYEL
Fischer, G., Riedesser, P.(2001), Tratat de psihotraumatologie, București, editura Trei
Glanz, K., Rimer, B., Viswanath, K. (editors)(2008). Health Behaviour and health education, Theory,
research and practice, 4th edition
Ogden, J. (2007). Healh psychology, a textbook, fourth edition, Open University Press
1.3. ANKSİYETE, PANİK ATAK, DOĞUM SONRASI DEPRESYON, TRAVMATİK
STRES BOZUKLUKLARI
Aleeca F.Bell și EwaAndersson, The birth experience and women’s postnatal depression: A systematic
review, Midwifery 39(2016)112–123
Beck CT. The effects of postpartum depression on child development: a meta-analysis. Arch Psychiatr
Nurs 1998;12:12–20.
Luoma I, Tamminen T, Kaukonen P, Laippala P, Puura K, Salmelin R, et al. Longitudinal study of
maternal depressive symptoms and child well-being. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry
2001;40:1367–74.
41

42. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
1.3. ANKSİYETE, PANİK ATAK, DOĞUM SONRASI DEPRESYON, TRAVMATİK STRES
BOZUKLUKLARI
Martins C, Gaffan EA. Effects of early maternal depression on patterns of infant–mother attachment: a meta-
analytic investigation. J Child Psychol Psychiatry 2000;41:737–46.
O’Hara MW, Swain AM. Rates and risk of postpartum depression –a meta-analysis. Int Rev Psychiatry
1996;8:37,38–54
SN Vigod,L Villegas,C-L Dennis, LE Ross, Prevalence and risk factors for postpartum depression among women
with preterm and low-birth-weight infants: a systematic review, 2010
Nevid, J.,Rathus, S., Green, B. (2014). Abnormal psychology in a changing world, ninth edition, Pearson
NICE guidlines (National Institute for health and care excellence ) for anxiety disorder, for PTSD
1.4. İDDİALI İLETİŞİM TEKNİKLERİ
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/stress-management/in-depth/assertive/art-20044644
42

43. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
https://medvet-project.eu
https://www.facebook.com/Medvetproject
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License tarafından
lisanslıdır.
Bu ppt dahil tüm görüntüler aşağıdaki adreslerden alınmıştır:
https://pixabay.com
https://unsplash.com
https://unusiunu.com
The European Commission support for the production of this publication does not constitute an
endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be
held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
43

44. Psih. Delia Manciuc
Parent of premature twins, Corina Croitoru
Asociatia Unu si Unu, Romania