Ang bugtong, pahulaan, o patuturan ay isang pangungusap o tanong na may doble o nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan ang bugtong).[1] May dalawang uri ang bugtong: mga talinghaga o enigma, bagaman tinatawag ding enigma ang bugtong, mga suliraning ipinapahayag sa isang metapora o ma-alegoryang wika na nangangailangan ng katalinuhan at maingat na pagninilay-nilay para sa kalutasan, at mga palaisipan (o konumdrum), mga tanong na umaasa sa dulot ng patudyong gamit sa tanong o sa sagot. Sa panitikang Pilipino, nilalarawan nito ang pag-uugali, kaisipan, pang-araw-araw na buhay at katutubong paligid ng mga Pilipino. Bilang isang maikling tula, madalas itong nagiging isang palaisipan sa tuwing naglalaro ang mga bata. Sa pagsisimula ng isang bugtong sa wikang Tagalog, karaniwang sinasabi muna ang katagang "bugtong-bugtong" bago sabihin ang aktuwal na bugtong at madalas itong may tugma. Isang halimbawa ang sumusunod: Sa pag-aaral ng modyul na ito, inaasahang maisasagawa mo ang sumusunod: a. naiisa-isa ang mga uri at katangian ng karunungang bayan; b. natutukoy ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa karunungang bayan; at c. naiuugnay ang mga mahahalagang kaisipang nakapaloob sa karunungang bayan sa mga pangyayari sa tunay na Alam mo ba na ang karunungang bayan ay kabilang sa panitikan ng mga Pilipino bago pa man dumating ang mga Español? Itinuturing ito na isang mabuting paraan sa pagbibigay ng payo na nag-iiwan ng aral sa buhay at nakatutulong din ito para patalasin ang ating isipan sa pamamagitan ng lohikal at matalinong pag-iisip. Karunungang Bayan – Paraan ng pagpapahayag ng kaisipan ng mga taong nabibilang sa bawat tribo/pangkat o lahi na may pagpapahalaga sa kamalayang tradisyonal at kultural. Mga uri ng karunungang bayan at mga halimbawa nito: 1. Palaisipan (Logic) - Paraan ng paglutas ng isang suliranin sa pamamagitan ng lohikal na paraan gamit ang matalitong pag-iisp. Hal. Ano ang mas mabigat isang kilong bulak o isang kilong bigas? Sagot: Pareho, Dahil parehas silang isang kilo 2. Bugtong (Riddle) - Isang nakalilibang na pahulaan gamit ang salitang naglalarawan sa isang bagay, pook at pangyayari na binibuo ng isa o dalawang maikling taludtod na may sukat at tugma. Hal. Hayan na hayan na Sagot: Hangin Hindi mo pa nakikita 3. Kasabihan/Pamahiin (Saying) - Isang makaluma at maiksing pariralang nagpapahayag ng ideya na pinaniniwalaan bilang gabay sa pang-araw-araw na buhay. Hal. Bawal isukat ang damit pangkasal, baka hindi matuloy ang kasal. Bawal magwalis tuwing gabi, nawawala ang suwerte 4. Salawikain (Proverbs) - Isang patalinhagang salita o pahayag na naglalayong mangaral at magturo ng mabuting asal. Hal. Kung ano ang itatanim ay siya ring aanihin. Kung ano ang puno, siya rin ang bunga Ang lahat ng ito ay mga karunungang bayan na may nakapaloob na mahahalagang kaisipan o ideya. Hindi ito magkakaroon ng maliwanag na kabuluhan kung hindi natin ito maiuugnay sa tunay na buhay. Papaano nga ba ito maiu

1. Pagsulat ng Sariling
Bugtong, Salawikain
at Sawikain na Angkop
sa Kasalukuyan
Unang Markahan-Modyul 3

2. Sa pag-aaral ng modyul na ito, inaasahang maisasagawa mo
ang sumusunod:
A. nakikilala ang bugtong;
B. naiisa-isa ang mga paraan at hakbang sa pagsulat ng bugtong;
C. nakasusulat ng sariling bugtong na angkop sa kasalukuyang
kalagayan;
D. nakikilala ang salawikain;
E. naiisa-isa ang mga paraan at hakbang sa pagsulat ng
salawikain at
sawikain o kasabihan; at
F. nakasusulat ng sariling salawikain at sawikain o kasabihan na
angkop sa kasalukuyang kalagayan

3. Balikan Natin!
 Isang pagtatalo sa pamamagitan ng pagtula
 Nakilala ito noong panahon na ang Pilipinas ay
nasa ilalim ng Amerika
 Ang Balagtasan ay ginamit ng mga manunulat
upang maipahiwatig ang kanilang palagay sa
aspektong politika at napapanahong mga
pangyayari at usapan
 Iminungkahi ni G. Jose Sevilla na tawagin itong
Balagtas. Hinunlapiang “an” ang pangalan kaya
naging Balagtasan na ang tawag dito.
 Ang unang Balagtasan ay nangyari noong Abril 6,
1924
 Si Jose Corazon De Jesus ang nagwagi bilang
unang Hari ng Balagtasan.Nakilala si Jose
Corazon de Jesus bilang si "Huseng Batute"
dahilan sa kaniyang angking kahusayan sa
Balagtasan noong 1920
MAMBABALAGTA
S
MAMBABALAGTA
S
LAKAMBINI /
LAKANDIWA

5. Pag-usapan natin!
1. Magbigay ng halimbawa ng panitikan na
minana natin sa ating mga ninuno.
2. Ano ang kahalagahan ng mga panitikang ito?
3. Paano mo pahahalagahan at mapananatili
ang mga panitikang minana natin sa ating mga
ninuno?

11.  Isa sa mga panitikan na minana natin sa ating
mga ninuno
 Ang mga panitikang ito ay lumaganap noon sa
pamamagitan ng PASALIN-DILA kaya
nananatili ito sa isipan ng taong bayan
hanggang sa kasalukuyan
 Ang bugtong ay isang laro na ang layunin ay,
patalasin ang isip, palawakin ang kaalaman,
pukawin ang guniguni at magbigay aliw sa
mga taong nagtitipon-tipon

12. KATANGIAN NG BUGTONG
 ANG BUGTONG AY MAY TUGMA, SUKAT, KARIKTAN AT
TALINGHAGA
 TUGMA – TUMUTUKOY SA MAGKAKAPAREHONG TUNOG NG
MGA HULING SALITA SA BAWAT TALUDTOD
 SUKAT – BILANG NG PANTIG SA BAWAT TALUDTOD
 KARIKTAN- TALINGHAGA NA GINAMIT SA BAWAT TALUDTOD
 TALINGHAGA- NAKATAGONG KAHULUGAN O HINDI LANTAD

13. MGA PARAAN AT HAKBANG SA
PAGSULAT NG BUGTONG
1. Kinakailangan naglalaman ito ng sukat, tugma,
kariktan at talinghaga/diwa.
2. Bumuo ng dalawa hanggang apat na taludtod.
3. Sa unang taludtod, gumamit ng simbolismo o
isang pamilyar na bagay na makikita mo sa iyong
paligid.
4. Sa huling taludtod naman, ilarawan ang ginamit
na simbolo o bagay na ginamit sa unang taludtod.

14. Ngayon naman ay palawakin mo ang iyong kaalaman sa
pag-uugnay ng iyong natutuhan sa binasa. Bumuo ng
tatlong sariling bugtong sa mga bagay na mapipili sa
bahaging ito.
1. sorbetes 6. aklat
2. telebisyon 7. unan
3. telepono 8. aso
4. mansanas 9. kalamansi
5. babae 10. Ilog

15.  Sumulat ng limang bugtong na angkop sa
kasalukuyang kalagayan.
 Sagutin ang tanong:
Ano ang iyong natutuhan sa paggawa ng
bugtong at ano ang iyong naramdaman
habang ginagawa ito? Paano ito
nakatutulong sa iyo bilang mag-aaral?

16. Kapag ang buhay mo'y malungkot, huwag kang
sisimangot
Kapag bulsa'y walang pera, daanin sa tawa
Wala nang pera, sisimangot ka pa?
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
Kapag ikaw, takot sa multo, dala ka ng aso
Kapag ikaw, takot sa daga, dala ka ng pusa
Magsasawa ka sa kuting at tuta
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
Salawikaing ito ay bago
Pampalipas-oras lamang lahat
Biru-biruan lamang na payo
Kami'y nanunuya, natutuwa
Natatawa lang sa mundo
Kapag ikaw, naiinitan, dala ka ng payong
Sa pagdating naman ng ulan, payong mo ang baon
Huwag lang kakanin ang baon na payong
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
Kapag lalaki, may bigote, maraming babae
Kapag babae, may bigote, ito ay lalaki
Kwidaw sa siyota na mayro'ng bigote
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
Salawikaing ito ay bago
Pampalipas-oras lamang lahat
Biru-biruan lamang na payo
Kami'y nanunuya, natutuwa
Natatawa lang sa mundo, oh
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
Kapag 'pinanganak kang pangit, huwag ka nang
masungit
Kapag ika'y laging masungit, lalo kang papangit
Hindi bagay magmasungit ang papangit
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la
SALAWIKAIN
ng Apo Hiking Society

17. 1. Ano-anong aral ang iyong
mga ipinapayo sa iyong kapwa?
2. Paano mo binibigyang payo
ang iyong kapuwa na hindi ka
nakakasakit ng damdamin?
3. Bakit mahalagang magbigay
ng payo o aral sa iyong kapwa?
PAG-USAPAN
NATIN!

18.  Ang salawikain ay isa sa mga karunungang bayan na naglalaman ng
mga karunungan o aral sa buhay.
 Ito ay naglalayong patnubayan ka sa iyong pang-araw-araw na
pamumuhay.
 Ang salawikain ay binubuo lamang ng maiikling pangungusap na
makahulugan o matalinghaga na may nakatagong kahulugan.
 Ito ay ginagamit ng ating mga ninuno noon upang mangaral nang
tama o ituro ang tuwid na daan na dapat lakaran ng mga kabataan
upang hindi maligaw ng landas

19. MGA PARAAN AT HAKBANG SA
SALAWIKAIN
 Ang salawikain ay nangangailangan ng sumusunod:
 Sukat at tugma
 Talinghaga na may kahulugang nakatago
 Nangangaral o naglalaman ng kabutihang asal
Halimbawa:
“Kung ano ang itinanim, siyang aanihin”
Kahulugan:
Kung ano ang ginawa (mabuti o masama) mo sa iyong
kapwa ay babalik din sa iyo.

20. Ang sawikain ay ang tinatawag sa Ingles
na idioms o idyoma.
Ito ay mga pahayag na maaaring salita,
parirala at pangungusap na may mas
malalim na kahulugan kaysa literal.
Mas madalas itong gamitin kumpara sa
tayutay dahil ang mga idyoma ay naging
bahagi na ng ekpresyon sa pang-araw-
araw.

22. Mga Dapat Ipasa Hanggang sa
Biyernes
ARALIN 1
ISAGAWA (pp.6)
PAGYAMANIN (pp.6)