Reconstructie van Johan van de Beek en mij over radicalisering, jihad en dood van twee Maastrichtse jongens. Deel 2

1. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 07 februari 2015
V
Vervolg van < vorige pagina
V
eelzeggend als het gaat
om (het gebrek aan) ex-
pertise is deze zin in de
politiehandleiding: „In
gesprekken en verho-
ren van personen met
jihadistische dan wel radicaal-islamiti-
sche achtergrond, is enige kennis van
de islam en het jihadisme noodzake-
lijk.” Enige kennis? Daarna wordt ver-
wezen naar een begrippenlijstje, een
soort islam voor dummies, met begrip-
pen als Allah (God) en Ali (neef van
de profeet). Relevante verwijzingen
naar websites zoals ontdekislam.nu,
forums.marokko.nl of een verplichte
basisliteratuurlijst ontbreken.
Zelfs voor mensen die wel onder-
legd zijn, zoals het familielid van Azad,
is het moeilijk door te dringen tot het
brein van iemand die al een bepaalde
afstand heeft afgelegd op de radicalise-
ringslijn. Logica dringt dan niet meer
door. „Ik ben met sommige van die Ma-
rokkanen in Maastricht gaan praten.
Als je zo bezig bent met het geloof en
zuiverheid, waarom ga je dan niet naar
Marokko? Waarom begin je daar niet
met je zendingswerk? Daar hebben ze
hoeren, nachtclubs, drugs en alcohol in
overvloed. Maar dat willen ze niet ho-
ren, nee. Ze moeten naar Syrië.”
Oliver Roy, een Franse islamexpert,
heeft het over een moderne geweldscul-
tuur, waarin iemand die gisteren nog
een nobody was plots de held kan spe-
len, ook al is hetlen, ook al is het
een negatieve held.
Van zero tot hero
noemen islamologe
Anne Dijk en imam
Mohammed Chep-
pih het fenomeen
van jongeren die
menen in Neder-
land geen rol van
betekenis te kun-
nen spelen, maar in
Syrië een held kun-
nen zijn. Geen won-
der dat, zo blijkt uit
onderzoek van Roy,
uiterst gewelddadi-
ge films als Scarfacege films als Scarface
in jihadistenmilieus populair zijn. „Het
is de fantasie van de almacht, een pop-
cultuur. Wil je met een terreinwagen
tegen Het Boze optrekken en ook nog
geld en vrouwen krijgen? Wil je
Koning zijn? Kom dan naar Syrië!”
Ook Sultan wil naar Syrië, om huma-
nitaire hulp te verlenen. Althans, die
wens heeft hij thuis geuit. Zijn vriend
Azad begint vlak voor de zomer van
2014 meer interesse te tonen in de
islam en bezoekt met Sultan de mos-
kee. Prima, denkt de familie. Het past
bij het beeld van de lieve zorgzame jon-
gen. Azad verdient bij in een restaurant
waar hij afwast, maar ook meehelpt ko-
ken. Hij is altijd stipt op tijd. Ook Azad
past, net zoals Sultan, niet in het vaak
geschilderde plaatje van de ‘uitgeslote-
ne’, de jongeman die niet mee mag
doen in de samenleving en daarom ra-
dicaliseert. Azad begint juist te radicali-
seren door zijn omgang met nieuwe
vrienden, vooral van Marokkaanse af-
komst. Die nieuwe vrienden worden
thuis wel met enige argwaan bekeken.
Wat spookt hij uit?
Azad uit, tot afgrijzen van de familie,
zijn sympathie voor IS. Dat leidt tot hef-
tige discussies over de islam. Over goed
en kwaad. Over Islamitische Staat. De
vader van Azad heeft een grote kennis
van de Koran, die hij heeft bestudeerd
aan de universiteit van Bagdad in de
tijd van Saddam Hussein. Maar Azad
erkent vaders autoriteit niet meer. Een
week voor vertrek valt op dat hij een
nieuw Facebook-account heeft aange-
maakt onder een verzonnen naam met
het (in strijderskringen gebruikelijk)
voorzetsel abu (vader). Hij wordt ge-
dwongen dat account op te heffen na-
dat een familielid zijn ‘vrienden’ een
bericht heeft gestuurd dat ze moeten
ophouden met hun vergif te versprei-
den. Dat Azad zich voorbereidt op de
jihad is een gedachte die ondanks deze
signalen, nooit in hun hoofden is opge-
komen. Een eigen familielid, Koerd no-
ta bene, dat zich aansluit bij IS? On-
denkbaar.
Achteraf wordt duidelijk hoe het
werkt. Vertrouwen in Nederland, in de
samenleving en de media, wordt voort-
durend ondergraven door de opruiers,
de zogenoemde huilende wolven. Het
is een continu proces van hersenspoe-
len. De dubbele moraal van het Wes-
ten ten opzichte van het Midden-Oos-
ten, de Palestijnse kwestie (met de
Gaza-oorlog van 2014) en andere
geo-politieke ontwikkelingen worden -
terecht of onterecht - ook als argumen-
ten aangehaald om argwaan en woede
tegen de Nederlands/westerse samenle-
ving aan te wakkeren. Dat gaat net zo
lang door totdat iemand is losgeweekt
van de Nederlandse realiteit en zijn fa-
milie. Azad gaat naar lezingen in de re-
gio, naar Arabische les en koranles voor
moslimjongeren in Maastricht. Hij
spreekt immers geen Arabisch, in tegen-
stelling tot Sultan, die hem meeneemt
naar die bijeenkomsten. In alle stilte be-
reiden de twee zich voor op het ver-
trek. Beetje bij beetje nemen ze onder-
goed en T-shirts mee naar een onbe-
kend adres. Op de dag van hun vertrek
nemen ze de paspoorten uit de ouderlij-
ke woning mee. Ook hebben ze onge-
veer tweeduizend euro aan reis- en zak-
geld bij elkaar gesprokkeld. Zaterdag
13 september, de dag dat Sultan en
Azad de voordeur thuis voor het laatst
achter zich sluiten, gaan ze, zo geven ze
aan, naar de moskee in Brunssum.
Daar zijn ze al vaker geweest. Zowel in
Wittevrouwenveld als op het station in
Maastricht wordt het duo die dag nog
door bekenden gezien. Ze hebben kof-
fers bij zich.
Er is een contactpersoon met wie ze
corresponderen via sociale media of
WhatsApp. Voordat ze op het vliegtuig
naar Istanboel stappen, geeft die hen
een telefoonnummer dat ze in Turkije
moeten bellen. Later zal blijken dat Sul-
tan en Azad „degelijke” contacten heb-
ben met broeders in Den Haag en Rot-
terdam. Ze zijn ook vaste bezoekers
van de radicaal-islamitische website De
Ware Religie, gelieerd aan strijders in
Syrië. Die website is offline sinds de be-
heerder en een vaste schrijver zijn aan-
gehouden op verdenking van opruiing
en ronselen.
Bij de familie van Azad slaat paniek
toe als zondag 14 september heel vroeg
duidelijk wordt dat Azad niet thuis is
gekomen. Zijn paspoort ligt niet meer
in de la met identiteitsbewijzen van de
familie. De politie wordt gealarmeerd.
Een familielid klopt in alle vroegte aan
bij de familie Berzel. Waar is Sultan, is
de vraag. Bij vrienden, is het antwoord.
Welke vrienden? Gewoon, vrienden,
zegt de moeder van Sultan.
De familie van Azad gaat zijn digita-
le gangen na en probeert via de tele-
foon contact te krijgen. De telefoon
van Azad wordt ook gepeild. Het spoor
leidt naar Rotterdam, in de buurt van
een moskee. De politie, en ook familie-
leden van Azad, gaan in die buurt op
zoek maar kunnen de jongens niet vin-
den. Er is nog even sms-contact. De be-
richten zijn ondertekend met ‘groeten
Azad’. Zo weet de familie dat die be-
richten niet van hem zijn, want hij sig-
neert ze nooit. Duidelijk is dat ‘iemand’
diens telefoon heeft ingenomen.
Een familielid stuurt Sultan een be-
richt dat de politie is ingelicht over hun
verdwijning en maant hem voorzichtig
te zijn. De vrienden zijn dan gevlogen.
Sultans ouders vinden onder het bid-
matje een afscheidsbriefje: „Als jullie
dit lezen, zit ik in Syrië.” In Turkije bel-
len de Maastrichtenaren het nummer
dat ze in Nederland hebben gekregen
en worden ze opgehaald door een bus-
je dat hen over de grens met Syrië
brengt. In de loop van die week bellen
de jongens naar huis. „We zijn er”,
meldt Azad vanaf een Turks nummer.
„Papa, ik ben in Raqqa”, zegt Sultan.
Na het vertrek van Sultan en Azad
zegt Onno Hoes, burgemeester van
Maastricht dat er „bij ons geen signalen
bekend zijn over een grotere groep mo-
gelijke jihadgangers. We gaan nu wel
kijken of er mogelijk meer radicale mos-
lims in het netwerk van de twee Maas-
trichtenaren zitten”. Over de uitkomst
daarvan worden geen mededelingen ge-
daan. Ook is gekeken of er opruiers,
dan wel ronselaars rondom het tweetal
actief waren. De politie zegt daar niets
over. „Dat is onderzoeksinformatie.”
Sultans moeder in Maastricht begint
niet veel later in gesprekken met wel-
zijnswerkers al een mogelijke terugkeer
van Sultan voor te bereiden. Haar
zoon, zegt ze, wordt niet geaccepteerd
door IS wegens platvoeten. Het valt op
dat Sultan vrijwel dagelijks online is.
Hij belt ook geregeld, zeker twee keer
per week, met zijn familie. Azad belt
met grote tussenpozen. Er is vaak geen
bereik met de mobiel op de plek waar
hij zich bevindt. Ook worden telefoons
soms ingenomen. Wanneer hij niet kan
worden bereikt, maar Sultan wel, hoort
een familielid dat de twee niet meer bij
elkaar zijn. Waarschijnlijk is het lot van
de magere Sultan dan al bepaald: niet
geschikt voor gevechtsacties. Hij lijkt de
taak te hebben om nieuwe strijders in
Nederland te rekruteren. Dat valt te
destilleren uit de berichten die beken-
den in Nederland krijgen. Kennissen in
Maastricht zeggen korte, door Sultan
via WhatsApp ingesproken boodschap-
pen, te ontvangen. Daarin prijst hij IS.
„De lichamen van de mujahedin (jihad-
strijders) ruiken naar musk. De lijken
van de Peshmerga (Koerdische strij-
ders) stinken.”
Azad, een sterke en gespierde jongen
die veel heeft gesport, gaat naar een trai-
ningskamp van IS in Syrië, wordt ver-
moed. In de gesprekken met zijn fami-
lie in Maastricht zegt hij weinig over
wat hij doet. Geen zorgen, zegt hij tel-
kens om hen gerust te stellen. Hij is
hier niet om te vechten. En zijn familie
moet niet geloven wat de Westerse me-
dia allemaal zeggen. Hij heeft niets ge-
zien van gruweldaden door IS of ont-
hoofdingen, wel is er veel ellende on-
der burgers, zegt hij. Later komt zijn fa-
milie erachter dat hij wel degelijk deel-
neemt aan gevechtsacties. Telefonisch
vinden discussies plaats, maar Azad ra-
tionaliseert alles door te verklaren dat
wat het leger van Assad doet, tien keer
erger is dan wat IS doet. Duidelijk is dat
hij niet alleen getraind wordt om te
vechten, maar ook ideologisch ge-
schoold wordt. Er wordt vanuit thuis
op Azad ingepraat om terug te komen.
Vergeefs. Kan niet en wil hij niet. In
een van die twistgesprekken met een
familielid wordt een emotionele wed-
denschap afgesloten. Die gaat over
Kobani, de Syrische stad aan de grens
met Turkije. Die is dan nog grotendeels
in handen van IS, maar wordt fel verde-
digd door de Koerden. Azad is over-
tuigd dat IS de stad volledig zal inne-
men, omdat Allah aan hun zijde is.
Thuis wordt niet geloofd dat de Koer-
den - gesteund door het Westen - de
strijd kunnen verliezen. „Als IS wint,
kom ik naar je toe. Maar als ze verlie-
zen, kom je terug. Allah is met jullie als
jullie tegen een tiran vechten en niet te-
gen mensen die vechten voor hun vrij-
heid en tegen onrecht jegens hun volk.”
IS lijdt in eind januari 2015 een gevoeli-
ge nederlaag in Kobani. Azad is dan al
ruim een maand dood.
Op 12 november 2014 blaast Sultan
zichzelf op voor een politiebureau in
Bagdad. Hij neemt naar verluidt elf
mensen, onder wie politieagenten, mee
in de dood. Tientallen anderen raken
gewond. In totaal komen 23 mensen
om nadat ook nog een autobom ont-
ploft. Op 20 december 2014 probeert de
familie van Azad contact te zoeken. De
telefoon wordt opgenomen door een
strijdmakker die zegt dat Azad gewond
in het ziekenhuis ligt. Na aandringen,
waarbij de familie vraagt om hem te
kunnen spreken, wordt gemeld dat
Azad kort na een operatie aan zijn ver-
wondingen is bezweken. Die verwon-
dingen liep hij vrijdag 19 december op
bij beschietingen van de militaire vlieg-
basis bij de stad Deir al Zour, die IS pro-
beert te veroveren op het regeringsle-
ger.
De familie van Azad is verscheurd
door verdriet. Maar er is ook dankbaar-
heid dat hun zoon niet de weg van Sul-
tan heeft gevolgd. Een zelfmoordaan-
slag waarbij onschuldigen worden ge-
dood, zou ondraaglijk zijn. Voor zover
ze weten heeft Azad niemand gedood.
Er is nog iets. Iets heel wezenlijks. Er is
opluchting dat hij in de frontlinie stierf,
als een soldaat. En dat hij niet door be-
schietingen van zijn ‘eigen’ Peshmerga
om het leven is gekomen, maar door be-
schietingen van het leger van Assad.
„Als hij dood moest, dan beter door
vuur van het leger van Assad dan door
een zelfmoordaanslag op onschuldige
politiemensen.”
De familie Berzel geeft dubbele signa-
len af. Als duidelijk is dat de jongen die
onder de nom de guerre Abu Abdullah
Al Hollandi een bomvest tot ontplof-
fing brengt Sultan is, spreekt zijn vader
over hem als „een groene vogel in het
paradijs”. Een martelaar dus. Die uit-
spraak zorgt voor ophef en afkeer, voor-
al op sociale media in Nederland. Want
verklaren dat je zoon in het paradijs is,
betekent ook dat je gelooft in de terro-
ristische ideologie van ‘beloning’ die
hier achter ligt.
Op 30 december plaatst IS het video-
testament van Sultan online. Opnieuw
verklaart de vader, in de Volkskrant dit
keer, dat zijn zoon in het paradijs is en
dankt Allah. Later nuanceert hij die uit-
spraak door te zeggen dat hij de dood
van onschuldigen betreurt. Bekenden
en hulpverleners melden zich bij de
moeder van Sultan, die actief is op aller-
lei plekken in de Maastrichtse samenle-
ving. Niet om haar te condoleren met
het verlies van haar zoon - dat staat ge-
lijk aan goedkeuren van de daad - maar
om haar te troosten met haar verdriet
als moeder. In een van die bijeenkom-
sten zou ook duidelijk de sympathie
van de ouders voor IS zijn gebleken.
Bij de familie van Azad is er behalve
verdriet ook woede over degenen in
Maastricht en de Randstad die Azad
hebben vergiftigd. Er is geen seconde
gedacht aan wraak. Kwaad met kwaad
vergelden is geen oplossing en niet te
verenigen met hún islam. Deze week
nog hebben ze telefonisch contact ge-
had met een medestrijder van Azad.
Waar blijft de overlijdensakte? Een foto
van het graf? Een locatie met nummer?
Ergens bij Raqqa zou hij begraven zijn.
Ooit zullen ze hem daar gaan zoeken.
De familie spreekt de wens uit dat op-
sporingsdiensten hun aandacht vooral
richten op opruiers, ronselaars, huiska-
merpredikers en foute imams. Daarom
ook de medewerking aan deze recon-
structie. Misschien dat zo anderen be-
hoed kunnen worden voor een soortge-
lijke reis naar de dood.
Dat is de hoop.
* De naam van Azad is gefingeerd op
verzoek van de familie die vraagt om
respect voor haar privacy.
Vertrouwen in
Nederland, in de
samenleving en
media, wordt
ondergraven.
foto uit Dabiq, propagandatijdschrift IS
Mersin
Adana Gaziantep
Mosul
Homs
Beirut
Haifa
Tel Aviv
Amman
ALEPPO
KOBANI
RAQQA
DEIR AL-ZOUR
DAMASCUS
SYRIË
DEIR AL-ZOUR
Al-Hussainiyah Al Salhiyyah
Al Jaffrah
Marrat
Euf
raat
Vliegveldli
graphicMGL