KANSA Vrouegesondheid Slideshow 2020 - Fokus op Metastatiese Borskanker Lees meer: https://cansa.org.za/womens-health/

1. www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
072 197 9305
071 867 3530
English,
Xhosa, Zulu,
Afrikaans
Sotho, Siswati
#WomensHealth
Oktober 2020
WAT VROUE IN SA AFFEKTEER
Fokus op Metastatiese Borskanker
KANKERS

2. Aanlyn Ondersteuning aan
Metastatiese Borskanker Pasiënte
o KANSA stel die iSurvivor Metastatic Breast Cancer (MBC) epos
ondersteuningsprogram as deel van borskanker-
bewusmakingsmaand in Oktober bekend
o Addisioneel tot bestaande aanlyn ondersteuning en
grondvlak ondersteuningsprograame aan kanker-
pasiënte is hierdie program gemik daarop om meestal
MBC pasiënte by te staan en te help met hul uitdagings
o MBC pasiënte kan by https://isurvivor.org.za/mbc.htm
inteken, deel asb ook met ander pasiënte wie kan
baatvind daarby
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22 Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer

3. Aanvaar Eienaarskap
vir Vrouegesondheid
o Die Nasionale Kankerregister (NKR) 2016 wys die top vyf kankers
wat vroue in Suid-Afrika affekteer: borskanker, servikale kanker,
kolorektale kanker, kanker van die baarmoeder en longkanker
o Dit is belangrik om vroue te bemagtig met kennis oor:
• verlaging van risiko’s vir kanker
• algemene gesondheid onder vroue en om
• kennis te neem van waarskuwingstekens
• maandelikse selfborsondersoeke
• jaarlikse mediese ondersoeke
• gereelde siftingstoetse vir kanker
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22 Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer

4. Tallevroueonder50jaarwordmet
borskankergediagnoseer
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
"Die 1ste dokter wat my
ondersoek het, het dadelik my
bekommernis oor die knop verwerp,
gesê ek was te jonk vir borskanker.
Toe ek uiteindelik ‘n 2de opinie
ingewin het, het ons uitgevind dat ek
fase 3 Drievoudige negatiewe
borskanker gehad het. Kanker
gee nie om hoe oud
jy is nie."
- Melissa Willemse, 25 jaar oud met diagnose
Vrouewatoorgewigismetlaevlakkevanfisiese
aktiwiteitloophoërrisiko,veralnamenopouse
Alkohol-entabakverbruikverhoog
dierisiko
Alhoeweldierisikohoërismetfamilie-
geskiedenis,hetvrouemetander
risikofaktoreookverhoogderisiko
Vrouewatnooitkindersgehadhet,ofeers
kindersgehadhetna30,het‘nverhoogde
risiko
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Borskanker – Risiko Faktore

5. Borskanker - Waarskuwingstekens
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Dooen maandelikse bors-selfondersoeke ~ Gaan vir gereelde sifting (kliniese borsondersoeke)
Simptoomvrye vroue moet elke jaar vir ’n mammogram gaan vanaf ouderdom 40
(vroue 55 jaar & ouer moet verander na elke 2 jaar)
Rimpeling in die borsvel 'n Knop in die bors of
armholte
'n Verandering in die vel
rondom die tepel
Kuiltjievorming /
inkering van die tepel
Buitengewone vergroting
of verkleining van een bors
of onlangse asimmetrie
van die borste
Een bors is
buitengewoon
laer as die ander. Tepels
op verskillende vlakke
n Vergroting van die
kliere
Buitengewone swelsel in
die armholte

6. Bors-selfondersoek in 3 maklike stappe
www.cansa.org.za
Toll free 0800 22 66 22
Video: https://youtu.be/7ef2RF_9U4c
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer

7. Beklemtoning van die Behoeftes van
Pasiënte met Gevorderde Borskanker
Wat is METASTATIESE of GEVORDERDE Borskanker (MBK)?
o Dit is wanneer die KANKER VERSPREI het na ANDER DELE van die liggaam
soos die lewer, longe, been, brein en of ander organe en weefsel
o Gevorderde borskanker kan behandel word, maar die siekte
kan nie genees word nie
o Die doel van behandeling is om progressie te beperk, om simptome
te kontroleer en om pyn te beheer/beperk. Ander behoeftes sluit in:
o Toegang tot versorging van geestesgesondheid
o Opgradering van lewenslange waarneming
o Opsporing van pasiënte
o Toegang tot roetine assessering
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22 Highlighting the Needs of
Metastatic / Advanced Breast Cancer Patients

8. Uitdagings van Gevorderde
Borskankerpasiënte
o Gevoel van isolasie en misverstand oor
die omvang van hul siekte
o Hantering van ’n ongeneeslike siekte
o Newe-effekte van behandeling
o Pyn en seksuele disfunksie
o Ondervinding van sosiale isolasie
o Verminderde selfwaarde, angs en
depressie
o Stigma met die wanbegrip van ander
wat dink dat MBK pasiënte self verant-
woordelik gehou moet word vir
die diagnose
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
"Die kanker het versprei
na my ruggraat, ribbes, borsbeen, die
regterkant van my skedel, skouers en bene. Ek
verduur konstante pyn. Dit is vir my ‘n stryd om
aan die lewe te bly. As ek gelukkig genoeg is
om ‘n pynlose dag te beleef, verbaas ek myself
want dan prys ek myself omdat ek dit gemaak
het. Al wat ek nodig het, is vir mense om op te
hou om vir my te sê dat ek net sterk moet
wees want om sterk te probeer wees,
is al tweede natuur by my.."
- Patty Duiker, kankerpasiënt met MBK
Highlighting the Needs of
Metastatic / Advanced Breast Cancer Patients

9. Simptome wat dringende aandag
mag vereis
o Kompressie van die rugmurg –
voortslepende nek- of rugpyn of
verminderde krag in die bene
o Sepsis - koors
o Moontlike long metastases – kort van
asem, hoes, borspyn, droë hoes, pyn
o Stuipe, hoofpyn, verandering van
persoonlikheid of verwarring
o Lewer metastases – naarheid, geelsug
o Hiperkalsemie – vermeerdering van
urinering, uitermatige dors, dehidrasie,
braking en hardlywigheid
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
“Ek lewe nou al amper ‘n jaar
lank met gevorderde borskanker MBK. Ek
het onlangs vir my roetine onder-soek
gegaan en alles het daarop gedui dat ek
vry van kanker was. Maar toe het
geweldige lae rugpyn my gekniehalter en
ek was weer met kanker gediag-noseer
net 2 maande na my ondersoek. Luister
na jou liggaam. Gaan besoek ‘n dokter
as enigiets uit plek is of voel."
- Simoné Klopper Fourie, MBK pasiënt
Highlighting the Needs of
Metastatic / Advanced Breast Cancer Patients

10. Servikale kanker – Vroeë Opsporing is
Uiters Belangrik
o Omtrent alle servikale kankers word deur Menslike Papilloomvirus
(MPVs) veroorsaak en is 'n algemene virus wat deur direkte velkontak,
liggaamsvloeistowwe en genitale kontak oorgedra kan word
o Servikale kanker kan effektief behandel word indien dit vroegtydig
opgespoor en gediagnoseer word
o Papsmeer = 'n betroubare siftingstoets vir die opsporing
van servikale kanker - die neem van 'n monster van
die selle van die serviks
o Vroue tussen 18-25 wat seksueel aktief was behoort
elke 3 jaar vir 'n Papsmeer te gaan - of 2 jaar na
eerste seksuele aktiwiteit (wat ookal laaste plaasvind)
en voortgaan tot ouderdom 70
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22

11. Servikale Kanker
o KANSA ondersteun die Departement van Gesondheid se
HPV Skoolinentingsprogram (lees meer…)
o Voortdurende infeksie met HPV kan lei tot servikale kanker
- alle vroue in die ouderdomsgroep van 9-26 (mits hulle nie
seksueel aktief is nie) kan ingeënt word
o Vroue wat gebruik maak van openbare gesondheidsdienste vir
siftingstoetse is geregtig op drie gratis Papsmere per leeftyd. Dit geld vir
vroue van 30 jaar en ouer met ’n interval van 10 jaar tussen elke
Papsmeer
o Vroue wat as hoë risiko gesien word, insluitend vroue wat MIV+ is, kan
meer gereeld aanmeld
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22

12. Kolorektale Kanker – Vroeë Opsporing is
Uiters Belangrik
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
o Meeste kolorektale kankers begin as 'n POLIEP, 'n klein
uitgroeisel van weefsel wat in die voering begin
en wat later versprei tot in die middel
van die kolon of rektum
o Dokters kan poliepe tydens ‘n
kolonoskopie prosedure verwyder
o Gaan vir gereelde kolon siftings-
toetse soos kolonoskopie
of sigmoïdoskopie vanaf
50 jaar - elke 10 jaar
“Ek het simptome ervaar, maar die
dokters het my siektetoestand telkens verkeerd gediag-
noseer. Uiteindelik het ek direk na ’n spesialis gegaan wat
my met kolorektale kanker gediagnoseer het. As jy enige
bloed/slym in jou stoelgang opmerk, gaan sien dadelik
’n algemene mediese praktisyn of spesialis.”
Carima Adams
gediagnoseer op 28, laat stadium 3

13. Kolorektale Kanker – Risiko, Simptome
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Tekens & SimptomeLewenstyl Risiko Faktore
Ander risiko faktore inflammatoriese dermtoestande en
persoonlike of familiegeskiedenis van kolorektale poliepe en/of -kanker
• Verandering in dermgewoontes,
insluitende diarree/hardlywigheid
• Rektale bloeding of bloed in die
stoelgang
• Voortdurende abdominale
ongemak (krampe/gas/pyn)
• 'n Gevoel dat die dikderm nie
heeltemal ledig nie
• Swakheid of moegheid
• Onverklaarbare gewigsverlies
*Baie mense ervaar geen simptome nie
’n Aktiewe Gebalanseerde Lewenstyl Verlaag
die Risiko vir Kolorektale Kanker AANSIENLIK

14. Uteruskanker
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
o Kanker van die uterus word ook
ENDOMETRIUM kanker of kanker van
die UTERUS genoem
o Kwaadaardige kankerselle vorm in
weefsel van endometrium/baarmoeder
Simptome
• Abnormale vaginale bloeding of
ontslag wat nie vir jou normaal is nie
• Pyn in die pelvis, bekken of buik veral
as jy urineer of tydens seksuele
omgang
Risiko Faktore
o Genetika
o Onvermoë om swanger te raak
o Onreëlmatige menstruasiesiklus of
aanvang van menstruasie voor 12jr
o Oestrogeen-vervangingsterapie
sonder progesteroon
o Diabetes

15. Longkanker
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Risiko Faktore
• 'n Nuwe hoes wat nie weggaan nie
• As ’n hoes verander in kroniese hoes/kug of
'rokershoes'
• 'n Hoes wat vererger en nie weggaan nie
• Die hoes van bloed, selfs 'n klein hoeveelheid
• Kortasem of aamborstigheid
• Konstante borspyn – veral tydens hoesbui
• Gereelde borsinfeksies
• Bors of asemhaling wat fluit/heesheid
• Swelling van die nek en gesig
• Moegheid (voel erg, voortdurend)
• Verlies aan eetlus/gewigsverlies sonder om
te probeer
• Pyn in die bene
• Hoofpyn
Bestuur jou risiko
• Staking van rook ter enige tyd verlaag die
risiko
• Blootstelling aan tweedehandse rook
verhoog die risiko vir nie-rokers twee- of
drievoudig
• Gesonde dieet en matige fisiese aktiwiteit
speel ‘n belangrike rol in die vermindering
van die risiko
• Blootstelling aan asbes verhoog die risiko
en as dit gekombineer word met rook,
vergroot die risiko aansienlik
• Chemikalieë wat in industrieë en tuis
gebruik word, verhoog die risiko.
• Blootstelling aan radon in die huis is die 2de
grootste oorhoofse oorsaak van longkanker
en die nr 1 oorsaak by nie-rokers

16. o Doen maandelikse bors-selfondersoeke
(http://www.cansa.org.za/steps-how-to-do-a-breast-self-examination-bse/)
o Gaan vir gereelde kliniese borsondersoeke, beskikbaar by
KANSA Sorgsentrums landswyd
(http://www.cansa.org.za/cansa-care-centres-contact-details/)
o Gaan vir gereelde Papsmere, beskikbaar by KANSA Sorgsentrums
landswyd (’n siftingstoets vir vroeë diagnose van servikale kanker)
o Fekale okkultbloedtoetse by sommige KANSA Sorgsentrums
(monster van stoelgang word verkry om sodoende klein hoeveelhede bloed op te
spoor). Positiewe resultate vereis 'n verwysing na 'n dokter alhoewel dit nie altyd 'n
indikasie van kolonkanker is nie
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Sifting beskikbaar vir vroue

17. o Simptoomvrye vroue moet elke jaar vir ’n mammogram gaan
vanaf ouderdom 40 (vroue 55 jaar & ouer moet verander na
elke 2 jaar)
o Besoek die CANSA webwerf (https://www.cansa.org.za/womens-
health/) vir ’n lys van openbare hospitale en klinieke wat
mammogramme doen
o Deelnemende lede van die Radiologiese Vereniging van SA (RSSV)
bied mammogramme teen ’n moontlike spesiale verlaagde prys
(waarvoor mediese fondse nie betaal nie) by geaffilieerde klinieke
gedurende Oktober 2018. Besoek www.rssa.co.za of kontak die
RSSV op 011 794 4395, e-pos radsoc@iafrica.com
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Sifting beskikbaar vir vroue

18. o KANSA bied berading en emosionele ondersteuning aan kankerpasiënte
sowel as mediese toerusting te huur om te help met mobiliteitsprobleme,
soos rystoele, looprame of eierdopmatrasse wat help om bedlêende pasiënte meer
gemaklik te maak
o iSurvivor Metastatic Breast Cancer (MBC) epos ondersteuningsprogram vir MBC pasiënte
o Gratis Tele Berading per afspraak op 0800 22 66 22 in English, Afrikaans, isiXhosa, isiZulu,
siSwati, Sesotho en Setswana
o KANSA se ondersteuning aan kankerpasiënte sluit ook die volgende in: pruike, berading,
ondersteuningsgroepe, aanlyn ondersteuning en hulpbronne, sowel as borsprostese,
mastektomie bras & limfedeem produkte deur ons M Store vennootskap. 11 KANSA
SorgTuistes verskaf verblyf aan pasiënte wat behandeling ver van die huis ontvang
o Ons bied voor- en na-operatiewe berading en ondersteuning aan deur middel van ons
ondersteuningsgroepe by ons Stoma klinieke. Ons verkoop ook stomavoorraad en
waarborg die laagste pryse, professionele bystand en vinnige aflewering
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Wat doen KANSA om te help?

19. CANSA The Cancer Association of South Africa
@CANSA
Wat kan jy doen om te help?
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
o Gedurende Oktober kan mense
deelneem aan KANSA ‘Shades of
Pink’ geleenthede om bewustheid
oor kankers wat vroue raak, te
verhoog en vir befondsing vir
KANSA se sifting- en
ondersteuningsdienste vir vroue.
Kontak jou naaste KANSA
Sorgsentrum om uit te vind:
https://www.cansa.org.za/cansa-care-
centres-contact-details/
o Like en Share ons opvoedings-
materiaal op jou sosiale media
@CancerAssociationOfSouthAfrica
@CancerAssociationOfSouthAfrica

20. Wat kan jy doen om te help?
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Om KANSA te help om ons kankersiftings- en sorg
en ondersteuningsprogramme uit te brei, oorweeg
dit asseblief om 'n skenking by enige van ons
KANSA Sorgsentrums landswyd te maak
of Aanlyn by
http://www.cansa.org.za/personal-donation-options/
of maak ’n donasie deur
SnapScan of
Zapper op jou slimfoon:

21. Kontak ons…
Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
o Besoek ons webwerf: www.cansa.org.za
o Skakel ons tolvry 0800 22 66 22, of epos info@cansa.org.za
o WhatsApp: 0721979305: Engels/Afrikaans | 0718673530: Xhosa, Zulu, Sotho, Siswati
o Like ons KANSA Nasionale Facebook-blad:
CANSA The Cancer Association of South Africa
o As jy ’n kankeroorwinnaar is, sluit asseblief aan by ons Facebook groep ter
ondersteuning van kankeroorwinnaars: Champions of Hope - CANSA Survivors
o As jy ’n versorger, sluit asseblief aan by ons Facebook groep ter ondersteuning
van kanker versorgers: CANSA Caring for the Carers
o Volg ons op: Twitter @CANSA | Instagram @CancerAssociationOfSouthAfrica
LinkedIn @CancerAssociationOfSouthAfrica | Pinterest CANSA
o Kyk ons videos op YouTube: http://www.youtube.com/user/can1000sa

22. Die Groot 5 Kankers
wat Vroue in SA Affekteer
www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
Vrywaring:
Terwyl die Kankervereniging van Suid-Afrika (KANSA) elke voorsorgmaatreël getref het met
die samestelling van hierdie aanbieding, kan dit of enige bydraer(s) tot hierdie aanbieding
nie verantwoordelik gehou word vir enige optrede (of die gebrek daaraan) wat deur enige
persoon of organisasie waarookal hulle gebaseer is, as 'n gevolg, direk of andersins, van
inligting vervat in, of bekom is deur middel van hierdie aanbieding.

23. www.cansa.org.za
Tolvry 0800 22 66 22
072 197 9305
071 867 3530
English,
Xhosa, Zulu,
Afrikaans
Sotho, Siswati
#WomensHealth
Oktober 2018
WAT VROUE IN SA AFFEKTEER
DIE GROOT 5 KANKERS