Borskanker affekteer baie Suid-Afrikaanse vroue en is die mees algemene kanker onder vroue in die land. Deur jou geesteswelstand te prioritiseer, kan die borskankerervaring meer hanteerbaar maak. KANSA verstaan dit, en bied beradingsdienste en ondersteuningsgroepe om kankeroorwinnaars en versorgers emosioneel te ondersteun. Lees meer: https://cansa.org.za/die-impak-van-borskanker-op-geestesgesondheid/

1. Impak
van Borskanker op
Geestesgesondheid
Oktober 2023
#WomensHealth
www.cansa.org.za
Toll free 0800 22 66 22
072 197 9305
071 867 3530
English, Afrikaans
Xhosa, Zulu,
Sotho, Siswati

2. Impak van Borskanker op Geestesgesondheid
• Borskanker affekteer baie Suid-Afrikaanse vroue en is die mees algemene kanker
onder vroue in die land
• Dit is nie maklik om te hoor dat jy kanker het nie. Dit gaan nie net oor die liggaam nie,
maar ook oor die verstand. Dit affekteer jou en jou familie se geestestoestand
• Alhoewel borskanker nie noodwendig depressie veroorsaak nie, kan dit jou emosies
affekteer soos jy die diagnose en behandeling moet hanteer. Sommige kan
posttraumatiese stresversteuring ervaar
• Chemoterapie kan dalk skielike persoonlikheidsveranderinge teweeg bring, wat as
‘chemo-woede’ bekend staan. Dit het te doen met die steroïede wat tydens
behandeling gebruik word.
• Pasiënte kan ook ‘chemo-brein’ ontwikkel wat dit moeilik maak om te konsentreer en te
onthou, en dus aan te hou werk en met die daaglikse lewe voort te gaan
• Wanneer jy ’n bors verloor of probleme as gevolg van die operasie ervaar, byvoorbeeld
limfedeem, kan dit uitmergelend wees en jou selfbeeld aantas

3. • Indien jy te veel stres of gemoedskommelings ervaar, is dit belangrik om emosionele
ondersteuning te kry
• Deur jou geesteswelstand te prioritiseer, kan die borskankerervaring meer
hanteerbaar maak. KANSA verstaan dit, en bied beradingsdienste en
ondersteuningsgroepe om kankeroorwinnaars en versorgers emosioneel te
ondersteun
• KANSA het gekwalifiseerde maatskaplike werkers wat via hulle Teleberadingslyn met
berading kan help en is in sewe tale beskikbaar (Afrikaans, Engels, isiXhosa, isiZulu,
siSwati, Sesotho en Setswana)
• Ons bestuur ses aanlyn (WhatsApp) ondersteuningsgroepe wat ook ondersteuning
vir metastatiese borskankerpasiënte insluit
• Hoe om die gesondheidstelsel te hanteer - Kanker gaan gepaard met baie papierwerk
en prosesse, leer ook meer oor jou regte as ’n pasiënt
• Siftingstoetse dra krag - vroeë opsporing maak effektiewe behandeling moontlik en
gee aan jou ’n beter kans om van kanker te herstel
Impak van Borskanker op Geestesgesondheid

4. Borskanker - Waarskuwingstekens
Doen maandelikse bors-selfondersoeke ~ Gaan vir gereelde sifting (kliniese borsondersoeke)
Simptoomvrye vroue moet elke jaar vir ’n mammogram gaan vanaf ouderdom 40
(vroue 55 jaar & ouer moet verander na elke 2 jaar)
Rimpeling in die
borsvel
'n Knop in die bors of
armholte
'n Verandering in die vel
rondom die tepel
Kuiltjievorming /
inkering van die tepel
Buitengewone vergroting
of verkleining van een bors
of onlangse asimmetrie van
die borste
Een bors is
buitengewoon
laer as die ander. Tepels
op verskillende vlakke
’n Vergroting van die
kliere
Buitengewone swelsel in
die armholte

5. Bors-selfondersoek in 3 maklike stappe
Video: https://youtu.be/7ef2RF_9U4c

6. • Omtrent alle servikale kankers word deur Menslike
Papilloomvirus (MPVs) veroorsaak en is 'n
algemene virus wat deur direkte velkontak,
liggaams-vloeistowwe en genitale kontak oorgedra
kan word
• Servikale kanker kan effektief behandel word
indien dit vroegtydig opgespoor en gediagnoseer
word
• Papsmeer = 'n betroubare siftingstoets vir die
opsporing van servikale kanker - die neem van 'n
monster van die selle van die serviks
• Vroue tussen 18-25 wat seksueel aktief was
behoort elke 3 jaar vir 'n Papsmeer te gaan - of 2
jaar na eerste seksuele aktiwiteit (wat ookal laaste
plaasvind) en voortgaan tot ouderdom 70
Servikale kanker – Vroeë Opsporing is NB

7. • KANSA ondersteun die Departement van Gesondheid
se HPV Skoolinentingsprogram (lees meer)
• Voortdurende infeksie met HPV kan lei tot servikale
kanker - alle vroue in die ouderdomsgroep van 9-26
(mits hulle nie seksueel aktief is nie) kan ingeënt word
• Vroue wat gebruik maak van openbare gesondheids-
dienste vir siftingstoetse is geregtig op drie gratis
Papsmere per leeftyd. Dit geld vir vroue van 30 jaar
en ouer met ’n interval van 10 jaar tussen elke
Papsmeer
• Vroue wat as hoë risiko gesien word, insluitend vroue
wat MIV+ is, kan meer gereeld aanmeld
Servikale Kanker – HPV

8. Kolorektale Kanker – Vroeë Opsporing is NB
• Meeste kolorektale kankers begin as 'n POLIEP, 'n klein uitgroeisel van
weefsel wat in die voering begin en wat later versprei tot in die middel
van die kolon of rektum
• Dokters kan poliepe tydens ‘n kolonoskopie prosedure verwyder
• Gaan vir gereelde kolon siftingstoetse soos kolonoskopie of
sigmoïdoskopie vanaf 50 jaar - elke 10 jaar
Tekens & Simptome*
• Verandering in dermgewoontes, insluitende
diarree/hardlywigheid
• Rektale bloeding of bloed in die stoelgang
• Voortdurende abdominale ongemak (krampe/gas/pyn)
• 'n Gevoel dat die dikderm nie heeltemal ledig nie
• Swakheid of moegheid
• Onverklaarbare gewigsverlies
* Baie mense ervaar
geen simptome nie

9. Kolorektale Kanker – Risiko Faktore
’n Aktiewe
Gebalanseerde
Lewenstyl
Verlaag
die Risiko vir
Kolorektale
Kanker
AANSIENLIK
Gebrek aan
gereelde oefening
Lae vrugte/
groente inname
Lae-vesel &
hoë-vet dieet
Oorgewig
(vetsug)
Tabak-
gebruik
Alkohol-
gebruik
Swak mond/
tandhigiëne
HereditarySyndromes
suchas Lynch
Syndrome
Persoonlike of familie-
geskiedenis van
kolorektale poliepe
en/of kanker
Old age Type2
Diabetes
Inflammatory
BowelDisease
Ouderdom Tipe2
diabetes
Inflammatoriese
dermtoestande
Lewenstyl Faktore Genetiese Faktore
Ander Faktore

10. Uteruskanker
Kanker van die uterus word ook ENDOMETRIUM kanker genoem
Kwaadaardige kankerselle vorm in weefsel van endometrium/baarmoeder
Simptome
• Abnormale vaginale bloeding of ontslag wat nie vir jou normaal is nie
• Pyn in die pelvis, bekken of buik veral as jy urineer of tydens seksuele
omgang
Risiko Faktore
• Genetika
• Onvermoë om swanger te raak
• Onreëlmatige menstruasiesiklus of
aanvang van menstruasie voor 12jr
• Oestrogeen-vervangingsterapie sonder
progesteroon
• Diabetes

11. Nie-Hodgkin Limfoom
… is kanker van die limfoïede weefsel, wat die limfknope, milt
en ander organe van die immuunstelsel insluit
Simptome
• Geswelde limfknope in nek, onderarms, lies of ander gebiede
• Nag sweet
• Jeuk
• Koors en kouekoors
• Gewigsverlies
• Abdominale pyn of swelling, wat kan lei tot verlies aan eetlus,
hardlywigheid, naarheid en braking
• As die kanker selle in die brein aantas, kan die persoon hoofpyn,
konsentrasieprobleme, persoonlikheidsveranderinge of aanvalle hê
• Hoes of kortasem as die kanker die timusklier of limfknope in die
bors beïnvloed

12. Nie-Hodgkin Limfoom
Sifting
• ‘n Dokter sal 'n fisiese ondersoek doen
en liggaamsareas met limfknope
nagaan om te voel of hulle geswel is
• Biopsie van vermoedelike weefsel,
gewoonlik 'n limfknoopbiopsie
• Beenmurgbiopsie
Risiko Faktore
• Meer algemeen by ouer mense
• Meer algemeen by mans
• Familiegeskiedenis
• Pasiënte met siektes / toestande
wat die immuunstelsel beïnvloed
(MIV + / vigs en ontvangers van
orgaanoorplantings) kan 'n groter
risiko hê
• Outo-immuunafwykings
• Oorblootstelling aan industriële
en landbouchemikalieë

13. • Doen maandelikse bors-selfondersoeke
(http://www.cansa.org.za/steps-how-to-do-a-breast-self-examination-bse/)
• Gaan vir gereelde kliniese borsondersoeke, beskikbaar by KANSA Sorgsentrums
(http://www.cansa.org.za/cansa-care-centres-contact-details/)
• Gaan vir gereelde Papsmere, beskikbaar by KANSA Sorgsentrums landswyd
(’n siftingstoets vir vroeë diagnose van servikale kanker)
• Fekale okkultbloedtoetse by sommige KANSA Sorgsentrums
(monster van stoelgang word verkry om sodoende klein hoeveelhede bloed op te spoor).
Positiewe resultate vereis 'n verwysing na 'n dokter alhoewel dit nie altyd 'n indikasie van
kolonkanker is nie
• Simptoomvrye vroue moet elke jaar vir ’n mammogram gaan vanaf ouderdom 40
(vroue 55 jaar & ouer moet verander na elke 2 jaar)
• Vroue kan dit by publieke hospitale se borsklinieke laat doen met ’n
verwysingsbrief van ’n mediese beroepspersoon of KANSA-suster. Of, kontak die
Radiologiese Vereniging van Suid-Afrika www.rssa.co.za om ’n mammogram te
reël
Sifting beskikbaar vir vroue

14. Hoe help KANSA?
Ons dienslewering behels bewusmakende veldtogte tot gesondheid,
opvoeding, en voorspraak; KANSA Sorgsentrums wat ‘n wye reeks
ondersteuningsdienste bied vir die versorging en ondersteuning van
diegene wat deur kanker geraak word – kankersiftings en vroeë
opsporing; stoma en ander kliniese ondersteuning, tuisversorging en
uithuur van mediese toerusting.
KANSA se kliniese spesialisverpleegkundiges bied gratis advies aan
pasiënte en versorgers rakende newe-effekte van tipes kanker,
behandeling, voeding, pynbestuur en palliatiewe sorg
Ons bied ‘n Tele-beradingsdiens in sewe tale aan en voorsien
pasiëntsorg en ondersteuning in die vorm van 8 KANSA Sorgtuistes
wat in die hoof Metropolitaanse gebiede geleë is vir buitestedelike
kankerpasiënte asook KANSA-TLC tuistes vir ouers / voogde van
kinders wat kankerbehandeling ondergaan.
Die nasionale KANSA Helptoonbank verskaf aanlyn ondersteuning
via die tolvrye lyn, 0800 22 66 22, epos; info@cansa.org.za en
veeltalige WhatsApp lyne; 0721979305 vir Engels en Afrikaans en
0718673530 vir isiXhosa, isiZulu, siSwati, Sesotho en Setswana

15. • Besoek ons webwerf: www.cansa.org.za
• Bel ons tolvry op 0800 22 66 22, of epos info@cansa.org.za
• WhatsApp: 0721979305: Engels/Afrikaans & 0718673530: Xhosa, Zulu, Sotho, Siswati
• Volg ons KANSA nasionale Facebook blad: CANSA The Cancer Association of South Africa
• Indien jy ‘n kankeroorwinnaar is, sluit asb aan by ons Facebook ondersteuningsgroep:
Champions of Hope - CANSA Survivors
• Indien jy ‘n versorger is, sluit asb aan by ons Facebook ondersteuningsgroep:
CANSA Caring for the Carers
• Volg ons op: X (voorheen Twitter) @CANSA | Instagram
@CancerAssociationOfSouthAfrica
TikTok (@cancerassociationza) | Pinterest CANSA
LinkedIn @CancerAssociationOfSouthAfrica
• Kyk na ons videos op YouTube:
https://www.youtube.com/c/CancerAssociationofSouthAfricaCANSA
Kontak Ons

16. Wat Kan Jy Doen om te Help?
Om KANSA te help om ons kankersiftings- en sorg en
ondersteuningsprogramme uit te brei, oorweeg dit asseblief om 'n skenking by
enige van ons KANSA Sorgsentrums landswyd te maak
of Aanlyn by http://www.cansa.org.za/personal-donation-options
of Maak ‘n Donasie via SnapScan of Zapper op jou slimfoon:
Bly op hoogte, teken in op ons e-nuusbriewe:
https://cansa.org.za/subscribe-to-our-email-newsletter/
Volg en Deel ons gesondheidsbewustheids-materiaal
op jou sosiale media ~ dit kan 'n lewe red!

17. Presentation template by SlidesGo
Vrywaring
Terwyl die Kankervereniging van Suid-Afrika (KANSA) elke voorsorgmaatreël getref
het met die samestelling van hierdie aanbieding, kan dit of enige bydraer(s) tot
hierdie aanbieding nie verantwoordelik gehou word vir enige optrede (of die gebrek
daaraan) wat deur enige persoon of organisasie waarookal hulle gebaseer is, as 'n
gevolg, direk of andersins, van inligting vervat in, of bekom is deur middel van
hierdie aanbieding.

18. Impak
van Borskanker op
Geestesgesondheid
Oktober 2023
#WomensHealth
www.cansa.org.za
Toll free 0800 22 66 22
072 197 9305
071 867 3530
English, Afrikaans
Xhosa, Zulu,
Sotho, Siswati