COASE ve WILLIAMSON: MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ

1. Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Mülkiyet Hakları İktisadı, Divan Kitabevi, 2019
Sunumu Hazırlayan: Muhammet Furkan Uzun
COASE ve WILLIAMSON:
MÜLKİYET
HAKLARININ
İKTİSADİ ANALİZİ
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan

2. 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 Kategori 4
Seri 3
Seri 2
Seri 1

3. İşlem maliyetleri kavramını iktisat biliminin gündemine getiren ilk kişi Ronald
Coase olmuştur.Coase, 1937 yılında yazmış olduğu “Firmanın Doğası” adını taşıyan
makalesinde işlem maliyetlerinin iktisadi analizlerde gözden kaçırılan bir kavram
olduğuna işaret etmiştir:
“Ekonomide her şey piyasa ve piyasanın görünmez eli olan fiyat mekanizması tarafından organize
ediliyorsa, firmalara neden ihtiyaç vardır?”

4. Coase, piyasadaki üretimin tek belirleyicisinin fiyat mekanizması olmadığını, piyasadaki
firmaların üretim çatısı altında kendilerine has belli karar ve politikaları olduğuna dikkat
çekmiştir.Coase, piyasayı oluşturan firmaların varoluş amacının “işlem maliyetlerini”
asgariye indirmek olduğunu ifade etmiştir.

5. RONALD COASE’A GÖRE
❖ Ekonomi kendiliğinden işler haldedir.
Firmaların piyasada var olabilmesinin en önemli
kriteri fiyat mekanizmasına uygun politika
üretebilmesidir.

6. COASE’A GÖRE
❖ Coase ,firmaların varoluş sebebini açıklarken işlem maliyeti kavramını fiyat
mekanizmasının elde edilmesinde katlanılan her türlü maliyet olarak açıklamıştır.
Coase’a göre; firmaların misyonu fiyat mekanizması sürecinde katlanılacak her
türlü maliyetin yani işlem maliyetlerinin en uygun seviyeye çekilmesini sağlamaktır.

7. ❖ Coase sözleşmeleri piyasadaki aktörlerin “belli bir bedel karşılığında bazı işlemleri yapma ya
da yapmama tahahhüdü vermesidir” şeklinde açıklamıştır.Coase ,firma içinde bir düzen
olduğunu ve firmada çalışanların belli hiyerarşik kalıplar çerçevesinde iş yaptıklarını öne
sürmektedir. Firmadaki işçilerin nerede çalışacağına, ne iş yapacağına fiyat mekanizması
değil, firmanın sahibi yani yönetimi elinde bulunduran karar vermektedir.
Coase’a göre

8. Coase, işlem maliyetleri iktisadının kardeş disiplini olan mülkiyet hakları iktisadının da fikir
babasıdır.
İşlem maliyetleri iktisadı, hukuki bir açıdan bakıldığında en başta mülkiyet hakları ile doğrudan
ilişkilidir. Mülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunduğu bir ekonomik düzende işlem maliyetleri
de azalmış olur.
Coase ,özellikle mülkiyet haklarının tesis edilmesi, korunması ve transferi dolayısıyla ortaya çıkan
işlem maliyetlerine vurgu yapmıştır.

9. Ronald Coase’un makalelerinden ilham
alarak konuyu inceleyen Oliver
Williamson organizasyon teorisini
disiplini ile hukuk ve iktisat yaklaşımını
buluşturmuş ve “işlem maliyetleri
iktisadı” adı verilen bir disiplinin
kurucusu ve öncüsü olmuştur
İŞLEM MALİYETLERİ
İKTİSADI
ORGANİZASYON
TEORİSİ
HUKUK İKTİSAT

10. Oliver Wlliamson’ın eleştiri sunduğu nokta Coase’un değerlendirmelerinin
genel ve teori olarak kaldığıdır. Coase, 1991 yılındaki Nobel Ekonomi Ödülü
konuşmasında Williamson’a yönelik övgü dolu şu sözleri ifade ederek
Williamson’u tasdiklemiştir:
“Firmanın Doğası adını taşıyan makalemde ifade etmiş olduğum işlem
maliyetleri kavramı o haliyle kullanışsız ya da kullanımı sınırlı bir haldeydi.
Ancak Oliver Williamson bu kavramı operasyonelize ederek işlem
maliyetlerini bir teori haline getirmiştir.”

11. DEVLET MÜDAHELECİLİĞİ VE İŞLEM
MALİYETLERİ
Neo-klasik ve keyneslere göre piyasa başarısızlığı devlet müdaheleciliği ile çözümlenmektedir.
Piyasalar üzerinde gerçekleşen bir devlet müdahaleciliği devlete bir işlem maliyeti yüklemektedir.
Bu işlem maliyetleri ise şunlardır:
• Devletin bir politika üretmesi,uygulaması,sürdürmesi başlı başına bir işlem maliyeti
oluşturmaktadır. Bu işlem maliyetler fiziki altyapı ve personel harcamalarına yönelik hususları
içinde barındırır.
• Devletin ekonomide hem kuralları koyması hem de bir oyuncu olarak hareket etmesi piyasa için
uyum maliyetleri ortaya çıkarır. Bu uyum maliyetleri firmalar için işlem maliyetleri ve
enformasyon maliyetleri oluşturur.

12. • Firmalar ve piyasalar ekonomik faaliyetlerinin yanında kamusal regülasyonlara uyum için önemli
bir zaman, personel ve maddi varlık ayırırlar. Bu uyuma harcadıkları maliyetlerden biri de bu
sebeple fırsat maliyetleridir. Bu fırsat maliyetleri idari ve işlem maliyetlerinin toplamıdır.
• Kamu tercihi teorisyenlerine göre devlet mekanizmasını yönetenlerin fırsatçı davranmaları
mümkündür. İktidarını elinde bulunduranlar kendilerinin ve çevrelerinin özel çıkarlarını
maksimize etmek gayesiyle rant kollama maliyeti yaratabilirler.

13. İşlem maliyetleri iktisadının temel gayesi iyi bir organizasyon yapısı ve iyi bir yönetim yapısı
oluşturarak işlem maliyetlerini minimize etmektir.
Neoklasiklerin görüşlerinin tersine hukuk ve iktisat teorisyenleri piyasadaki belirsizlik
durumlarının, işlemlerin karmaşıklığının ve buna bağlı olarak gelişen uyuşmazlıkların yarattığı
işlem maliyetlerinin nasıl giderileceğine dair çalışmalar yürütmektedirler. Ekonomide etkinliği
sağlanmasının ana koşullarından biri firmaların yönetim yapılanmasıdır.

14. İŞLEM MALİYETİ MİNİMİZASYONU
İşlem maliyetleri iktisadında maliyetleri azaltmanın en önemli sonucu etkinliktir. Bu etkinliği
sağlamaya giden yolda şu hususlar önem taşır:
• Bir mal ve hizmetin üretilmesi ya da temin edilmesinde hammaddenin kalitesi ve fiyatı, tedarik
edilmesi, personel giderleri, piyasada ürün ve hizmetin dağılımına dikkat edilemelidir. Bunun
neticesinde firma bir karar verir; ya kendi üretir ya da piyasadan alır.Bu sayede etkinliği
sağlamaya çalışır.

15. • İşlem maliyetlerinin azaltılmasında firmalar fiyat mekanizmasının elde edilmesindeki bilgiye
yönelik yatırımlarını artırmaktadır.Çünkü fiyat mekanizmasını bilmek firmanın karar sürecini
olumlu etkilemektedir. Bilginin elde edilmesiyle işlem maliyetleri azalacağı gibi ürün ve hizmet
üretiminde optimal kararlar alınacaktır.
• Belki de işlem maliyetlerinin oldukça negatif olarak görüldüğü alan kamu kesimidir. Devletin
büyümesi ve devlet bürokrasinin genişlemesi işlem maliyetlerinin artmasının en önemli sebebidir.
Bürokrasi ve kırtasiyecilik maliyetlerinden arındırılmış, görev ve sorumluluk alanları önceden
çizilmiş bir sınırlı devlet modeli işlem maliyetlerini azaltmakta yarar sağlayabilir.