ad

1. НИИСЛЭЛИИН ИРГЭДИИН
ГТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРАЛ ДАХЬ П
“МАХН - МҮАН - ЫН ШУДАРГА ЁС
ЭВСЭЛ”-ИЙН БҮЛГИЙН ДАРГА
НИЙСЛЭЛИЙН и б а я р а а т а н а а
ИРГЭДИИН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИИН ХУРАЛ
15160 Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг,
Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай 7,
Утас: 32-58-26
иоп № ог/м!/
танай___________ -ны №____________ -т
г п
Нийслэлийн 2015 оны төсвийн
төслийн тухай
Нийслэлийн удирдлага нийслэлийн орон нутгийн төсөвт 2015 онд 485.4
тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлж, 372.1 тэрбум төгрөгийн урсгал зардал, мөн
Төсвийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1 - д заагдсан нийслэлийн төсвийн
үндсэн чиг үүргийн дагуу 514.1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга
хэмжээг хэрэгжүүлж, төсвийн орлого, зарлагын зөрүү 400.8 тэрбум төгрөгийг Улсын
төсвийн санхүүгийн дэмжпэгээр санхүүжүүлэх төсвийн төслийг холбогдох санхүү,
төсвийн хууль, журмын хүрээнд боловсруулан хуулийн хугацаанд Сангийн яаманд
хүргүүлсэн.
Сангийн яам 2014 оны 09 дүгээр сарын 15 - ны өдрийн байдлаар
нийслэлийн төсвийн суурь орлогыг 499.2 тэрбум төгрөгөөр, суурь зарлагыг 228.6
тэрбум төгрөг байхаар хянасан.
Төсвийн тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2 - д “Доод шатны төсвийн
үндсэн тэнцлийн ашгаас суурь зарлагатай тэнцэх хэсгийг тухайн шатны төсөвт
үлдээж, үлдэх хэсгийг дээд шатны төсөвт төвлөрүүлнэ" гэж заасны дагуу 228.6
тэрбум төгрөгийг Төсвийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1 - д заасан
нийслэлийн төсвийн үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд зарцуулахаар үлдээж, Улсад
41,9 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр хянасан байсан.
Гэтэл Монгол Улсын Засгийн газрын 2014 оны 09 дүгээр сарын 26-ны
өдрийн хуралдаанаар “Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай” хуулийн төслийг
хэлэлцэх явцад салбар сайдуудын багцад тусгагдаж батлагдаж байгаа цагдаа, ахмад
настан болон хөгжпийн бэрхшээлтэй иргэд, оюутны унааны нөхөн олговрын зардал
болох 53.1 тэрбум, нийслэлийн боловсрол, соёл, биеийн тамир, эрүүл мэндийн анхан
шатны тусламж үйлчилгээний зардал болох 280.4 тэрбум төгрөгийн зардлыг
нийслэлийн төсвийн суурь зардалд тооцож, Төсвийн тухай хуульд заагдсан
нийслэлийн төсвийн чиг үүргээр хэрэгжүүлэх зардлыг хасахаар шийдвэрлэсэн
байна.
Дээрх Засгийн газрын хуралдааны шийдвэрийн дагуу Сангийн яам
нийслэлийн 2015 оны төсвийн төслийг дахин боловсруулж, нийслэлийн төсвийн
суурь орлогыг 506.4 тэрбум, суурь зардлыг 562.1 тэрбум төгрөг байхаар тооцож,

2. нийслэлд Улсаас 55.6 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн дэмжлэг олгох төсвийн төслийг
Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлээд байна.
Ирэх 2015 онд Улсын төсвөөс нийслэлийн хөрөнгө оруулалтад зориулж
45.9 тэрбум төгрөг, нийслэлийн орон нутгийн хөгжпийн нэгдсэн санд 36.4 тэрбум
төгрөгийг олгохоор Монгол Улсын 2015 оны төсвийн төсөлд тусгажээ. Гэхдээ дээрх
хөрөнгө оруулалтад зориулж олгох 45.9 тэрбум төгрөг нь нийслэлд Улсын төсвийн
хөрөнгөөр он дамжин хэрэгжиж буй хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний
үлдэгдэл санхүүжилтэд дутагдах хөрөнгө юм.
Монгол Улсын Төсвийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1 - д “нийслэл
өөрийн төсвөөр дараах чиг үүргийг бие даан хэрэгжүүлнэ” гэж бусад салбар
сайдуудын багцад тусгагддаггүй зөвхөн нийслэлийн төсвийн чиг үүргээр хэрэгжүүлэх
нийслэл, дүүргийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх, хот төлөвлөлт, усан хангамж,
инженерийн шугам сүлжээ, орон сууц, нийтийн аж ахуй, үерийн хамгаалалт, нийтийн
тээвэр, авто зам, гүүр, тэдгээрийн гэрэлтүүлэг, гэрлэн дохио, хот тохижилт зэрэг
үндсэн 18 чиг үүргийг хуульчлан зааж өгсний дагуу нийслэл хот өнгөрсөн хоёр жилд
дээрх хуулиар олгогдсон үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд жилд дунджаар 224.0 -
227.0 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө зарцуулж ирсэн.
Одоогийн өргөн мэдүүлсэн 2015 оны төсвийн төсөлд салбар сайдуудын
багцад тусгагдан батлагдаж байгаа цагдаа, ахмад настан болон хөгжпийн
бэрхшээлтэй иргэд, оюутны унааны нөхөн олговрын зардал болон нийслэлийн
боловсрол, соёл, биеийн тамир, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний
зардал болох нийт 333.5 тэрбум төгрөгийг нийслэлийн төсвөөс санхүүжүүлэхээр
тусгасан нь нийслэл хот Төсвийн хуулиар заасан дээрх үндсэн чиг үүргүүдээ
хэрэгжүүлэх санхүүгийн эх үүсвэргүй болж, нийслэл хотын хэвийн үйл ажиллагаа
алдагдахад хүрнэ.
Монгол Улсын Төсвийн тухай, Боловсрол, Эрүүл мэндийн тухай болон
бусад салбарын чиг үүргийн хуулиудаар зохицуулагдаж Төсвийн Ерөнхийлөн
захирагч, салбар сайдуудын багцад батлагдаж байгаа дээрх зардлуудыг нийслэл
хоттой зөвшилцөлгүйгээр шууд орон нутгийн төсөвт тусгах гэж байгаа нь Монгол
Улсын Үндсэн хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.2 - д заасан “Нутгийн өөрөө удирдах
байгууллагын эрх хэмжээний асуудлыг дээд шатны байгууллага нь шийдвэрлэж үл
болно. Хэрэв нутаг дэвсгэрийн амьдралын тодорхой асуудлыг шийдвэрлэх талаар
хууль, төрийн зохих дээд байгууллагын шийдвэрт тухайлан заагаагүй бол нутгийн
өөрөө удирдах байгууллага Үндсэн хуульд нийцүүлэн бие даан шийдвэрлэж болно”
гэсэн заалтыг ноцтой зөрчиж байна.
Хэрэв цагдаа, ахмад настан болон хөгжпийн бэрхшээлтэй иргэд, оюутны
унааны нөхөн олговрын зардал болон нийслэлийн боловсрол, соёл, биеийн тамир,
эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний зардлыг нийслэлийн орон
нутгийн төсөвт тусгахаар батлагдвал нийслэл хот дээрх зардлыг цаг хугацаанд нь
бүрэн санхүүжүүлэх чадваргүй бөгөөд цалин, халамжийн сангийн зардлыг
санхүүжүүлэх боломжгүйгээс үүдэж, нийгмийн хямралт байдал үүсэж болохыг
анхаарах ёстой.
Му. с!ос 1оо1:Дот

3. Учир нь нийслэлийн төсвийн орлогыг бүрдүүлдэг хүн амын орлогын албан
татвар зөвхөн ажиллагсдын цалин хөлс олгогдсоны дараа төсөвт төвлөрдөг бол,
үндсэн хөрөнгө, авто тээвэр болон өөрөө явагч хэрэгсэл, бууны зэрэг албан
татварууд жилд нэг удаа төсөвт төвлөрдөг тул дээрх салбарын ажиллагсдын цалин,
урамшууллыг хугацаанд нь олгох санхүүгийн эх үүсвэрийн боломж бүрдэхгүй.
Тухайлбал 2015 оны нэгдүгээр улиралд 66.8 тэрбум, эхний хагас жилд 96.7 тэрбум
төгрөгийн санхүүгийн эх үүсвэр дутагдах тооцоо урьдчилсан байдлаар гарч байна.
Үүсээд байгаа хүндрэлтэй нөхцөл байдлыг дараах арга замаар
шийдвэрлэх боломжтой гэж үзэж байна. Үүнд:
1. Сангийн яамнаас 2014 оны 09 дүгээр сарын 15 - ны өдөр нийслэлийн төсвийг
хянасан байдлаар нийслэлийн төсвийг баталж өгөх,
2. Салбар сайдуудын багцад батлагдаж байгаа урсгал зардлыг нийслэлд
зайлшгүй шилжүүлэх нөхцөлд аймгуудын төсвийн бүтэц, зохион байгуулалттай
харьцуулахгүйгээр 2003 оноос өмнө хэрэгжиж байсан хууль, эрх зүйн
зохицуулалтын дагуу нийслэлийн хэмжээний аж ахуйн нэгжийн орлогын албан
татвар, гаалийн татвар, онцгой, нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг нийслэлийн
төсвийн орлогод төвлөрүүлэхээр холбогдох хуулийн заалтуудад өөрчлөлт
оруулах.
Дээрх асуудлыг судлан үзэж, хамтран ажиллахыг хүсье.
Му. Ьос ЮогДот