Қазақтың ұлттық тағамдары және салт-дәстүрлері

1. АШЫҚ ТӘРБИЕ ШАРА
ТАҚЫРЫБЫ: “ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ
ЖӘНЕ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ”
ДАЙЫНДАҒАН:ОҚУ-ӨНДІРІСТІК ШЕБЕРІ- Р.Б.КИТАРОВА
Жылыой Мұнай және газ технологиялық колледжі

2. (АШЫҚ ТӘРБИЕЛІК ШАРА)
ҚҰРМЕТТІ ОҚЫТУШЫЛАР МЕН
СТУДЕНТТЕР
15-ТОП 2-КУРС
МАМАНДЫҒЫ:“ТАМАҚТАНДЫРУДЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ”
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ МЕН
САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ АТТЫ АШЫҚ
ШАРАМЫЗҒА ХОШ КЕЛДІҢІЗДЕР!
АЛДАРЫҢЫЗДА ТҰРҒАН ҰЛТТЫҚ
ТАҒАМДАРДАН ДӘМ АЛА
ОТЫРЫП,ШАРАМЫЗДЫ
ТАМАШАЛАҢЫЗДАР!
БАҒДАРЛАМ
А:

3. ОҚУ ӨНДІРІСТІК ШЕБЕРІ-КИТАРОВА Б.Р
 Қазақ халқы барлық уақытта өзінің
қонақжайлығымен және ұлттық асханасы
мен салт-дәстүрімен ерекшеленеді.
 Сондықтан болар халықта “Жер танитын
десең атың болсын,ел танитын десең
асың болсын ”деген мақал бар.
 Қазақ халқы ертеден мал
шаруашылығымен айналысқан,ата-
бабамыздың негізгі асы –ет пен сүт
болған.

4. Қазақтың
ұлттық
тағамдары
және салт-
дәстүрлері.

5.  1-жүргізуші- Есқалиева Ақерке
 Қазақтың ұлттық тағамдары.
Қазақстан - жер көлемі өте үлкен республика.
 Ол - батыста Каспий теңізінен басталып, шығысында
- Алтай тауларына диінгі жазықтық, қыратты жерлерді алып жатыр,
 әрі бірнеше мың шақырымға созылады.
 Қазақстанның жер бедеріндегі таулы өлкелер оңтүстік –
 шығысы мен шығысында орналасқан.
Оның даласында, тауларында,өзендері мен көлдерінде
 көптеген жануарлар тіршілік етеді және сан алуан
өсімдіктер өседі. Елдің көптеген жерлерінде әртүрлі мәдени
 өсімдіктер өсіруге қолайлы климаттық жағдай
да жеткілікті. Осындай кең байтақ өлкені мекендеген қазақтар
 өзінің әрекеттері үшін мал
өсірумен айналаскан. Ал мал үшін ең маныздысы жайылым .
 Осыған орай қазақтар жайылым іздеп көшіп -
қонып отырған .Қазыр отырықшылыққа ауыскан, ірі қалалары
 мен кенттері бар дамып келе жатқан
тәуелсіз ел.
 2-ЖҮРГІЗУШІ-Нұртаева Нұрайна
 Өзінің тарахи даму кезінде эканомикасы мен мәдениеті, аспаздық өнері қатар дамып отырды.
Ұлттық тағамдар түрлері коп. Оларды өңдеудің, дайындаудын, ұсынудың көшпенділерге тән
өзіндік ерекшеліктерді бар. Бұл ерекшеліктер өнімнің тез өңделуіне, тез пісірілуіне және астың
құнарлы, сінімді, дәмді, хош иісті болуына негізделген. Қазақтың ұлттық тағамдарын дайындауда
бірінші орында ет және оның өнімдері тұрады. Еттен кейін көкөніс пен жеміс - жидектер. Сосын
балық, сут және оның өнімдері қазақ халқының дастархан мәзірінен ерекше орын алады.
Десек те қазақтардың өмір сүрген жеріне қарай тағамдарына пайдаланылатың өнімдері де әр
түрлі болып келеді. Мысалы , өзен - көл жағаларында тіршілік ететіндері көбіне - көп балықты
пайдаланса, оңтүстік аудандағылар дәнді - дақылдарды, бау-бақша өнімдерін (көкөніс түрлерін,
жеміс - жидектерді ) жиі пайдаланады .
Халық арасында тараған мына әңгіме осының дәлелі бола алады. Теңіз жағасын жайлаған
балықшының қызы алыстағы малды ауылдың жігітіне тұрмысқка шығады. Балық етіне уйренген ол
қасындағы құрбыларына былай депті:- « Еренің бал кеспесін жемейтін басым, қойдың құйқалы
етіне қор болдым-ау»
Қазақ отбасыларының дастархан мәзріне ыссы тағамдар да, салқын тағамдар да және дәмді
татымдар да, сусындар да болады. Сол сияқты тәтті тағамдар да, талғажау тағамдарды да өз
орынын тауып отырады. Дастарханға қойылатын тағамдар түрі жағынан сан алуан. Енді соларды

6. ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ

7. ЕТ ЕТКЕ СОРПА БЕТКЕ ДЕЙДІ ҚАЗАҚТАР,ЕТТІҢ ҚАМЫРДЫҢ ДӘМІ ТҰЗЫ ТОЛЫҚ СОРПАҒА
ӨТЕДІ, АЛ ДАЙЫНДАЛУЫ ЕТ ЖАС МАЛДЫҢ ЕТІ БОЛСА ЖЫЛЫП ТҰРҒАН СУДА САЛЫП,ЖАЙ
ЖАЙ ҚАЙНАТЫП ПІСІРІП АЛЫНАДЫ,СӘБІЗ САЛЫНАДЫ,ОДАН СОҢ КАРТОШКА ЖУА
САЛЫНЫП ҚАЙНАТЫЛАДЫ ҚАЙНАТЫЛҒАН СОПРАНЫҢ МАЙЫН АЛЫП ЖУАДАН ТҰЗДЫҚ
ДАЙЫНДАЛАДЫ,ПІСКЕН ЕТТІ СҮЗІП АЛЫП ,СОРПАСЫНА ҚАМЫР САЛЫП ЖАҚСЫЛАП
ПІСІРІП ҚАМЫРДЫ СҮЗІП ТАРТАСЫН,АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӨТЕ ПАЙДАЛЫ ,ӘСІРЕСЕ
ҚЫС АЙЫНДА СУЫҚТАН САҚТАЙДЫ
3-ЖҮРГІЗУШІ-САЙПОЛ АЙДАНА.
“БЕШБАРМАҚ”

8. ҚУЫРДАҚ-ЖАҢА СОЙЫЛҒАН МАЛДЫҢ ӨКПЕ-БАУЫРЫНАН,МОЙЫН,ТӨСТІК ЕТІНЕН,ЖҮРЕК
БҮЙРЕГІНЕН,СОНДАЙ-АҚ ІШЕК-ҚАРЫНАН ҰСАҚТАП ТУРАП ӘЗІРЛЕЙДІ.ОЛ ҮШІН ҚАЗАНҒА
ІШ МАЙДЫ НЕМЕСЕ ҚҰЙРЫҚ МАЙДЫ ТУРАП САЛЫП ШЫЖҒЫРЫП АЛАДЫ ДА,АЛДЫМЕН
ҮСТІНЕ ОТЫН ҚАТТЫ ЖАҒЫП 15-20МИНУТ ҚУРАДЫ. СОДАН КЕЙІН БАУЫРЛЫ САЛЫП
ҮСТІНЕ БҰРЫШ,ПИЯЗ ҚОСЫП,ӘБДЕН ПІСКЕНШЕ ҚУЫРАДЫ.ТҰЗДЫ ТАТЫМЫНА ҚАРАЙ
САЛАДЫ.ӘБДЕН ПІСКЕН ҚУЫРДАҚТЫ ТАБАҚҚА САЛЫП,ДАСТАРҚАНҒА ҚОЯДЫ.
ҚУЫРДАҚҚА;1 КГ ЕТ,500 Г ӨКПЕ,500 Г БАУЫР,300Г ЖҮРЕК,200 Г БҮЙРЕК,300 Г ҚҰЙРЫҚ
МАЙ,2 БАС ПИЯЗ, 1 ШӘЙ ҚАСЫҚ БҰРЫШ,1 АС ҚАСЫҚ ТҰЗ ҚАЖЕТ.
4-ЖҮРГІЗУШІ-БЕКТІҒАЛИЕВ НҰРЖАН
“ҚУЫРДАҚ”

9.  Қазақтардың ет даярлаудағы ең әйгілі ұлттық ерекшелікке ие тәсілдерінің
бірі-қазы аудару.Қазыны әзірлеу үшін көкірек қуысының әрбір жартысынан
(бұлшық еттері бойынша)сүйектің,қабырғаның тұтастығын бұзбай 6-дан
бастап,17-мен аяқтай отырып кеседі.Әрбір жұптан ішкі жағынан
шеміршектерін алады,қабырғалар арасындағы талшықтарды
қабырғалардың омыртқамен қосылған жерінен бастап олардың
шеміршекпен қосылғын жеріне дейін кеседі.Қазының әрбір қабатына тұздау
қоспасын не тұз себеді,24 сағат сақтайды,тұзсу құяды және 2-3 тәулік
сақтайды.
 Қазы түрлерінің Қазақстанның барлық облыстарына ортақ мынадай
атаулары бар:
 -Кере қазы; -Табалдырық қазы; -Дөңбек қазы;
 -Сере қазы; -Би қазы; -Шынтақ қазы жәнеде
көптеген түрлері бар.
ҚАЗЫ-ҚАРТА

10. БАУЫРСАҚ-ЖОҒАРЫ НЕМЕСЕ БІРІНШІ СОРТТЫ БИДАЙ ҰНЫНАН ПІСІРІЛЕТІН ТАҒАМ.БАУЫРСАҚТЫҢ ТҮРЛЕРІ
КӨП.ОНЫ АШЫТЫП ТА, АШЫТПАЙ ДА,КӨЛЕМІН ӘР ТҮРЛІ ЕТІП,ПІСІРЕ БЕРЕДІ ЖӘНЕ ӘР АСПАЗДЫҢ ӨЗ
ҚҰПИЯСЫ БАР.
БАУЫРСАҚТЫҢ МЫНАНДАЙ ТҮРЛЕРІ БАР:
-ШИ БАУЫРСАҚ;
-АҚ БАУЫРСАҚ;
-ШӘЙ БАУЫРСАҚ;
-ТҰШ БАУЫРСАҚ;
-АШЫҒАН БАУЫРСАҚ;
-БАРМАҚ БАУЫРСАҚ;
-ЖАЛПАҚ БАУЫРСАҚ;
-ЖОЛ БАУЫРСАҚ.
6-ЖҮРГІЗУШІ-АСҚАР ЕРБОЛАТ
БАУЫРСАҚ

11. ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ---
ВИДЕОСЫН ТАМАШАЛАҢЫЗДАР!

12. 1-ЖҮРГІЗУШІ-ЕСҚАЛИЕВА АҚЕРКЕ
Қашаннан қонақжай халқымыз дастарханнан
дәм, төрінен жан кетпегенін тілеген, «қонақ
келсе- құт», «құтты қонақ келсе –қой егіз
табады» деп ең тәтті тамағын қонағына
сақтаған. Ұрпағына ұлағат болар осындай ғұрпы
бар ұлтымыз үйіне келген қонағын қадірлей
білген, сый-құрмет, қошемет көрсетіп, кішілік
кісілік танытқан. Солардың айқын айғағы
ретінде бүгінге әдемі әдептер, ырымдар жеткен.
Осындай әдет-ғұрыптың бірнешеуін ортаға
салсақ дейміз. Әлбетте, «әр елдің салты басқа»
демекші, әр облыс, әр ауылдың бұрыннан
қалыптасқан тұрмыс-тіршілігіне, күнкөріс, қам-
қаракетіне орай дәстүрге айналған, сол өңірге
ғана тән үрдістер де болуы әбден мүмкін.
Оларды жоққа шығармай, тек соларды бізде
білейік, жақсысы болса қабылдайық деген
ниетпен оқырманға қозғау салу үшін де бұл

13. 1-ЖҮРГІЗУШІ-ЕСҚАЛИЕВА АҚЕРКЕ
ҚАЗАҚТЫҢ ДӘСТҮРЛЕРІНІҢ БІРІ-ТАБАҚ ТАРТУ ӘДІСТЕРІНЕ СИПАТТАМА БЕРУ

14. БАС ТАБАҚ - БАС, ЖАМБАС, ОРТАН НЕ АСЫҚТЫ ЖІЛІК, ЕКІ-ЕКІДЕН
САБАҚТЫ ЖӘНЕ ҚАНАТТЫ ОМЫРТҚА, 2 -3 ҚАБЫРҒА (ЖЕТІМ ҚАБЫРҒА
САЛЫНБАЙДЫ), СҮБЕ, БІР БІЛЕМ ҚҰЙРЫҚ, ҚАЗЫ-ҚАРТА, ЖАЛ-
ЖАЯ САЛЫНАДЫ. БАСТЫ ЖАСЫ ҮЛКЕН КІСІГЕ ТАРТАДЫ.
БАС ТАБАҚ

15. СЫЙ ТАБАҚ-БАС,ЖАМБАС,ҚАЗЫ-ҚАРТА,ЖАЛ-
ЖАЯ,ҚҰЙРЫҚ,СҮБЕ ЖЫЛҚЫ,СИЫР,ҚОЙ ЕТІ.
7-ЖҮРГІЗУШІ-МАЙЛАШОВА ЖҰЛДЫЗАЙ
СЫЙ ТАБАҚ

16. ҚЫЗ ТАБАҚ-ҚҰЙЫМШАҚ,ТОҚПАН,ЖІЛІК,ҚАБЫРҒА,
ОМЫРТҚА,ЖЫЛҚЫ ШҰЖЫҒЫ,КАРТА,ЖАУЫРЫН,
(ЖЫЛҚЫ,СИЫР,ҚОЙ ЕТІ)
ҚЫЗ ТАБАҚ

17. КУЙЕУ ТАБАҚ-ТӨС,ТОҚПАН,ЖІЛІК,ҚАБЫРҒА,
ОМЫРТҚА,ЖЫЛҚЫ ШҰЖЫҒЫ,КАРТА,
ЖАУЫРЫН (ЖЫЛҚЫ,ҚОЙ ЕТ)
8-ЖҮРГІЗУШІ- ІЗІМ АЛТЫН
КҮЙЕУ ТАБАҚ

18. Шай құю, шыны әперу - қонаққа шайды бабымен құйған лазым. «Самауырдың
суымай, шай сұйылмай» немесе «самаурынның ызыңын кетірмей, шайдың
қызылын кетірмей» дегенде қайнаған суды, қою шайды айтса керек. Шайды
ернеуі бүтін шыныға құяды. Қонаққа кетік, шытынаған шыны, табақ,
майысқан қасық, ұсынуға болмайды. Шай құйылған шынының бүтіндігі,
тазалығы былай тұрсын, ернеуінде, кенересінде сама (шәмбі) немесе қаймақ
жабысып жүрмеуге тиіс. Шыныға самаурыннан құйғанда шорылдатпай,
дыбысын шығармай, шыныларды бір-біріне соғыстырмай құю да сын. Шай
құйылған шыныны қонақтарға әперу үшін үй ішінен арнайы бір адам
отырады. Ол дастархан басындағылардың сұранысын, талап-тілегін
орындап, шынылардың ауысып кетпеуін, бос болмауын, тұрып қалмауын
қадағалайды. Шай әпергенде бос қолының білегіне тигізіп тұрып ұсынады.
Жалғыз қолымен ғана әпергенін қонақ «сыйламай отыр» деп түсінеді. Кей
аймақта шыныны сол қолымен ұсынса да көңіліне алып қалады.
9-ЖҮРГІЗУШІ-ТЕМЕКЕШОВА ЛАУРА
 Шәй құю,шыны әперу.

26. 1-ЖҮРГІЗУШІ-ЕСҚАЛИЕВА АҚЕРКЕ
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒА БАЙЛАНЫСТЫ ӨЗІМІЗДІҢ ҰЛТТЫҚ
ДӘСТҮРЛЕРІМІЗДІ НАСИХАТТАУ МАҚСАТЫНДА ҰЛТТЫҚ
МЕЙРАМХАНАЛАР КӨБЕЮДЕ.СОНЫҢ БІРІ АСТАНА
ҚАЛАСЫНДАҒЫ-”АРНАУ ”ҰЛТТЫҚ МЕЙРАМХАНАСЫНЫҢ
ТАМАША ВИДЕОСЫН НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА ҰСЫНАМЫЗ
 .
 Мейрамхананың аспаздық
тұжырымдамасы- Қазақтың жоғарғы
Ұлттық ас үйі ..
 Мәнерлі және үйдегідей интерьер өзінің
ұлттық нахышымен жайлыда асқан
әдемілігімен, көңілдендіреді,ерекше рух пен
көңіл күй сыйлайды.

27. Қазақтың ұлттық
тағамдары және салт-
дәстүрлері атты тәрбие
шарамызды жабық деп
жариялаймыз.
Көңіл қойып
тындағандарыңызға рахмет!
ДАЙЫНДАҒАН:ОҚУ-ӨНДІРІСТІК ШЕБЕРІ-КИТАРОВА.Б.Р
 15-ТОП СТУДЕНТТЕРІ. 2016-ЖЫЛ