Бичил уурхай эрхлэгчдийн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй

1. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Ãàð×èã
Íýãä¯ãýýð á¯ëýã.
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äèéí õºäºëìºðèéí àþóëã¿é
áàéäàë, ýð¿¿ë àõóé 2
1.1. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí çîðèëãî,
à÷ õîëáîãäîë 2
1.2. Àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã øàëãàõ 5
1.3. Îñîë 6
1.4. ͺõºðëºëèéí àõëàã÷èéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà 8
1.5. ͺõºðëºëèéí ãèø¿¿äèéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà 10
ÕΨÐäóãààð á¯ëýã.
Àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõîä àíõààðàõ ç¿éëñ 12
2.1. Èë óóðõàéä àøèãëàëò ÿâóóëàõàä àíõààðàõ ç¿éëñ 12
2.2. Îëáîðëîëòûí ¿åä àâàõ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà
õýìæýý 13
2.3. Äàëä óóðõàéä àøèãëàëò ÿâóóëàõàä àíõààðàõ ç¿éëñ 13
2.4. Àãààðæóóëàëòûí ñèñòåì õèéõýä àíõààðàõ ç¿éëñ 15
Ãóðàâäóãààð á¯ëýã.
Òåõíèê òîíîã òºõººðºìæòýé àæèëëàõ åðºíõèé çààâàð 17
3.1. Ãàãíóóð, òºìºð ç¿ñýã÷ äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà 18
3.2. Òàòëàãà, ãàí òàòëàãàíû àþóëã¿é àæèëëàãàà 18
3.3. Íàñîñíû àþóëã¿é àæèëëàãàà 19
3.4. Ãàð òàéëü (äàìàðò ºðã¿¿ð) äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà 20
3.5. Áóòëóóðûí àþóëã¿é àæèëëàãàà 20
3.6. Àëõàí áóòëóóðûí àþóëã¿é àæèëëàãàà 21
3.7. Òýýðìèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà 21
3.8. Øëþçíèé àþóëã¿é àæèëëàãàà 22
3.9. Õóóðàé áàÿæóóëàõ òºõººðºìæòýé àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà 23
3.10. Ñýãñðýõ øèðýýí äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é àæèëëàãàà 23
ĪðªÂä¯ãýýð á¯ëýã. 24
Õ¿äýð áàÿæóóëàõ öåõèéí àþóëã¿é àæèëëàãààíû æóðàì 24
4.1. Àëò õàéëóóëàõ ëàáîðàòîðèéí àþóëã¿é àæèëëàãààíû
æóðàì 25
4.2. Õàéëóóëàõ àæèëëàãàà 27

2. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Íýãä¯ãýýð á¯ëýã.
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äèéí õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë,
ýð¿¿ë àõóé
Áè÷èë óóðõàéí çîðèóëàëòààð îðîí íóòãèéí òóñãàé õýðýã-
öýýíä îëãîñîí ¿éëäâýðëýëèéí áóñ àãóóëãàòàé ýäèéí çàñãèéí
¿ð àøèãã¿é îðä, àøèãëàëòûí áîëîí òåõíîëîãèéí õàÿãäëààð
áèé áîëñîí ¿¿ñìýë îðä, èëðýë á¿õèé òàëáàéä àøèãò
ìàëòìàë îëáîðëîõ çîðèëãîîð íºõºðëºëèéí õýëáýðýýð çîõèîí
áàéãóóëàëòàíä îðæ àæèëëàæ áàéãàà èðãýäèéã áè÷èë óóðõàé
ýðõëýã÷èä ãýíý.
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ òà
á¿õýí õºäºëìºðèéí àþóëã¿é
áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí õóóëü
òîãòîîìæ, ä¿ðýì æóðìûí õ¿ðýýíä
¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñíààð
ãàð÷ áîëîõ ýðñäëýýñ ººðèé㺺
õàìãààëæ ãýð á¿ë ¿ð õ¿¿õäèéíõýý
òºëºº èòãýë òºãñ àæèëëàõ
áîëîìæîî á¿ðä¿¿ëýõ áîëíî.
1.1. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí
çîðèëãî, à÷ õîëáîãäîë
Àæèë õºäºëìºð ýðõëýæ áàéãàà õ¿í á¿ðò íýí òýð¿¿íä
õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóé, ìýðãýæëýýñ
øàëòãààëàõ ºâ÷èí, áýðòýæ ãýìòýõ, îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ
àæèëëàõ øààðäëàãà òàâèãääàã.
Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí çîðèëãî íü àæèë
õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà èðãýäèéí ýð¿¿ë ìýíä, õºäºëìºðèéí
÷àäâàðûã õýâýýð õàäãàëæ ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èíä àæèëëàõ
íºõöºë áîëîìæîîð õàíãàõàä îðøèíî.
Ýíýõ¿¿ çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä:
õºäºëìºðèéí õóóëü òîãòîîìæ, ä¿ðýì æóðàì•

3. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí áàéäàë, çîõèîí áàéãóóëàëò
òåõíèê òåõíîëîãè
àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóé
çýðýã àñóóäëûã öîãöîîð íü øèéäâýðëýñýí áàéõ øààðäëàãà
òàâèãäàíà.
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä õóóëü òîãòîîìæèéí õ¿ðýýíä ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä òàâèãääàã ¿íäñýí
øààðäëàãà áîë îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ õóâèéí õàìãààëàõ
õýðýãñëèéã õýðýãëýõ ÿâäàë þì. Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéã
áèåäýý òààðóóëàí çºâ ñîíãîæ õýðýãëýõ íü ãàð÷ áîëçîøã¿é îñîë
ãýìòëýýñ òàíûã õàìãààëàõ óðüä÷èëñàí íºõöºë áèëýý. Õóâèéí
õàìãààëàõ õýðýãñýë ÿìàð ¿¿ðýãòýé áîëîõûã äàðààõ õ¿ñíýãòýýñ
õàðíà óó.
Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýë
Õóâèéí õàìãààëàõ
õýðýãñëèéí íýð
Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéí ¿¿ðýã
Í¿äíèé õàìãààëàëò Í¿äýíä òîîñ øîðîî îðîõ, ìîä ÷óëóó
¿ñðýõýýñ õàìãààëíà.
×èõíèé õàìãààëàëò Õýò èõ äóó ÷èìýýòýé ãàçàð óäààí õóãàöàà-
ãààð àæèëëàõàä õ¿íèé òîëãîé ºâäºõ, ÷èõ
ä¿ëèéðýõ, àíõààðàë ñàðíèõ çýðýã ñºðºã
¿ð äàãàâàð áèé áîëäîã ó÷èð ñîíñãîëûí
ýðõòýíèéã õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé.
Ñîíñãîëûí ýðõòýí õàìãààëàõ ÷èõíèé
õàìãààëàëòûã òîãòìîë õýðýãëýñíýýð
ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëíý.
Àìüñãàëûí çàìûí
ýðõòýíèé õàìãààëàëò
Òîîñ øîðîîòîé îð÷èíä àìíû õààëòûã
òîãòìîë õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé.
Àìíû õààëò íü àìüñãàëûí çàìûí ýðõòýí
ãýìòýõ áîëîí ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ
ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëíý.
•
•
•

4. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Òîëãîéí õàìãààëàëò Õàìãààëàëòûí ìàëãàé íü äýýðýýñ ýä ç¿éëñ
óíàõ, þì ìºðãºõ çýðýã ãàäíû íºëººíººñ
òîëãîéã õàìãààëíà.
Ãàð, òîõîéí
õàìãààëàëò
Ãàð òîõîéí õàìãààëàëò íü ãàðàà ç¿ñýõ,
øàëáàëàõ, ò¿ëýãäýõ, òºìºð ÷óëóóíû ¿ðòýñ
øèãäýõ çýðýã ãýìòëýýñ õàìãààëíà.
Õºë, ºâäºãíèé
õàìãààëàëò
Óíàõ, ýðãýõ, õàëòèð÷ ãóëãàõ, õºë äýýð õ¿íä
áà øîâõ ¿ç¿¿ðòýé ç¿éë óíàõ áîëîí õ¿÷òýé
öîõèëò äîðãèëòûí ¿åä õºëèéã õàìãààëíà
Àæëûí õóâöàñ Ãýðýë îéëãîã÷òîé õàíòààç, õ¿ðýì,
êîìáèíçîí çýðýã èæ á¿ðýí çîðèóëàëòûí
àæëûí õóâöàñ ºìñºõ õýðýãòýé.
Àæëûí õóâöàñ íü áèåä ýâòýéõýí, àæèë
õèéõýä ñààäã¿é, õàìãààëàõ çîðèóëàëòòàé
áàéõ øààðäëàãàòàé.

5. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
1.2. Àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã øàëãàõ
Àæèë ýõëýõýýñ ºìíº îñîë ãýìòýë ãàðàõààñ óðüä÷èëàí
ñýðãèéëæ àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã ñàéòàð øàëãàíà.
Àæèë÷èí õºäºëìºðëºõ ÷àäâàðàà àëäàõ, àìü íàñ áîëîí
ýð¿¿ë ìýíäýýðýý õîõèðîõ áîëîí ýä ìàòåðèàë, ìàøèí òîíîã
òºõººðºìæ, ºì÷ õºðºíãèéí õîõèðîë ó÷èð÷ áîëîõ íºõöëèéã
àæëûí áàéðíû àþóë ãýíý.
Àþóëûã òºð뺺ð íü õàðàãäàõóéö, íóóãäìàë, äààìæèð÷ áóé
àþóë ãýæ àíãèëäàã.
Àþóëûí òºðºë Àþóëûí øèíæ ÷àíàð
Õàðàãäàæ áóé àþóë
¿çëýã øàëãàëòûí ÿâöàä èëýðñýí ýâäðýë,
ãýìòýë, ñîãîãóóä
Íóóãäìàë àþóë òàíû àíõààðàëä òºäèéëºí øóóä ºðòäºãã¿é àþóë
Äààìæèð÷ áóé àþóë ìýäñýýð áàéæ õàéõðàõã¿é îðõèñîí àþóë
Èéìýýñ òóõàé á¿ðò íü øóóðõàé àðãà õýìæýýã àâ÷ àæèëëàâàë
àëèâàà õîõèðëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ ÷àäíà. Àæëûí áàéðíû
àþóë íü áîëãîîìæã¿é ¿éëäýë, õýâèéí áóñ áàéäàë ãýñýí 2
¿íäñýí õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìààð÷ ¿¿ñäýã.
Àþóë ýðñäëèéí çýðýãëýë
ªíäºð ýðñäýëòýé
àþóë
- Àìü íàñàà àëäàõ
- Íàñàí òóðø
õºãæëèéí
áýðõøýýëòýé áîëîõ
- Ìàòåðèàë òîíîã
òºõººðºìæèä
èõýýõýí õýìæýýíèé
õîõèðîë ó÷ðàõ
Äóíä ýðñäýëòýé
àþóë
- Ò¿ð õóãàöààãààð
àæëûí ÷àäâàðàà
àëäàæ áýðòýæ ãýìòýõ
- Ñóë çîãñîëòîíä
õ¿ðãýñýí áîëîâ÷
äóíä çýðãèéí
õîõèðîë, ýâäðýë
ãàðàõ
Áàãà ýðñäýëòýé
àþóë
- Õºäºëìºðèéí
÷àäâàðàà àëäààã¿é
áàãà çýðýã áýðòýæ
ãýìòýõ
- Ñóë çîãñîëòîíä
õ¿ðãýýã¿é áàãà
çýðãèéí ýâäðýë
ãýìòýë ãàðàõ

6. 6 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
1.3. Îñîë
Áè÷èë óóðõàé÷äûí õóâüä àøèãò
ìàëòìàë îëáîðëîõäîî óóðõàéí àìíû
áýõýëãýý, ìàëòàëòûã áóðóó õèéõ,
õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë
àõóéí øààðäëàãà õàíãàäàãã¿é, õºäºëìºð
õàìãààëàë, àþóëã¿é àæèëëàãààíû ä¿ðýì
æóðàì ìºðäºæ àæèëëààã¿éãýýñ áîëæ
àìü íàñàà àëäàõ, íàñàí òóðø õºãæëèéí
áýðõøýýëòýé áîëîõ, ýä ìàòåðèàëûí
õîõèðîë àìñàõ çýðýã ýðñäýëä ºðòºõ íü ýëáýã.
Òýä îëáîðëîëò õèéõäýý áóðóó ìàëòàëò õèéæ íóðàíãàíä
äàðàãäàõ, àãààðã¿éäýõ, çîðèóëàëòûí áóñ òàòëàãà àøèãëàõ,
ãàí òàòëàãà òàñðàõ, àæëûí á¿ñýä àìàð÷ óíòàõ çýðýã îëîí
øàëòãààíààñ áîëæ àìü íàñ áîëîí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà
àëäñààð áàéíà.
Áàéãàëèéí àþóëòàé ¿çýãäýë, ¿éëäâýðëýëèéí
áîëîí áóñàä àþóëòàé õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëººíä
ºðòºæ ãýìòýæ áýðòýõ, ýð¿¿ë ìýíäýýðýý
õîõèðîõûã îñîë ãýíý.
Îñëûí ýðñäýëèéí ìåíåæìåíò

7. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Çóðàã 1. Îñîëä õ¿ðãýäýã àþóëòàé íºõöë¿¿ä
Çóðàã 2. Îñîëä õ¿ðãýäýã øàëòãààíóóä

8. 8 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Çóðàã 3. Îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãóóä
1.4. ͺõºðëºëèéí àõëàã÷èéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà
ãèø¿¿äèéíõýý àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ
çîõèîí áàéãóóëàëò, óäèðäëàãààð õàíãàæ
àæèëëàõ;
ãèø¿¿ääýý àþóëã¿é àæèëëàãààíû àíõàí
øàòíû çààâàð÷èëãàà çààâàë ºãñºí áàéõ áà
óëèðàë òóòàìä äàâòàí çààâàð÷èëãàà ºãºõ;
íºõºðëºëä øèíýýð ãèø¿¿í ýëñýæ áàéãàà òîõèîëäîëä àþóë-
ã¿é àæèëëàãààíû àíõàí øàòíû çààâàð÷èëãàà çààâàë ºãºõ;
ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààòàé óÿëäóóëàí àæëûí
çààâàð÷èëãàà òîãòìîë ºãºõ;
àæèë ýõëýõèéí ºìíº àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã
ñàéòàð øàëãàæ, çºð÷èë èëýðñýí òîõèîëäîëä çºð÷ëèéã
àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõ;
ãèø¿¿äèéíõýý ýð¿¿ë ìýíäèéí
áàéäàë, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà
õýðýãëýñýí ýñýõ áîëîí íýã á¿ðèéí
õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýë íü
á¿ðýí á¿òýí áàéãàà ýñýõýä õÿíàëò
òàâèõ.
•
•
•
•
•
•
- Îñëûã øóóä ìýäýýëæ
áàéõ
- ¯çëýã øàëãàëò òîãòìîë
õèéõ
- Øàëãàëòûí ìºðººð
ãàðñàí çºð÷ëèéã
øóóðõàé ìýäýýëæ, á¿õ
òºðëèéí çºð÷ëèéã óñòãàæ
áàéõ
- Îñëûí òàëààð òîãòìîë
ìýäýýëýõ
- àíõààðóóëãà, ñàíóóëãà
ºã÷ áàéõ

9. 9Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
ͺõºðëºëèéí àõëàã÷ àæëûí áàéðíû
àþóëã¿é áàéäëûã øàëãàõäàà äàðààõ
ç¿éëèéã àíõààðíà:
Áýõýëãýý á¿ðýí á¿òýí, íàéäâàðòàé áàéãàà
ýñýõ;
àãààðæóóëàëò õàíãàëòòàé áàéãàà ýñýõ;
Òîíîã òºõººðºìæ, áàãàæ õýðýãñýë, ýä ìàòåðèàë á¿ðýí
á¿òýí ýñýõ;
ýðãýëäýõ, áóöàõ, äàâøèõ õºäºë㺺íòýé òîíîã
òºõººðºìæèä òàòàãäàõ õàâ÷óóëàãäàõ àþóë áàéãàà ýñýõ;
óíàõ, õàëòèðàõ àþóë áàéãàà ýñýõ;
ßìàð íýãýí áèåòýä öîõèóëàõ àþóë áàéãàà ýñýõ;
Øàòàõ, òýñýð÷ äýëáýðýõ ìàòåðèàë, ýä ç¿éëñ ýðãýí
òîéðîíä áàéãàà ýñýõ;
ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé ýä ç¿éë áàéãàà ýñýõ;
Öàõèëãààíû õýò à÷ààëàë áàéãàà ýñýõ;
àâààðûí ãàðö ÷ºëººòýé ýñýõ;
õàìãààëàõ õýðýãñýë, ãàë óíòðààõ áàãàæ õýðýãñýë á¿ðýí
á¿òýí ýñýõ.
íºõºðëºëèéí àõëàã÷ àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã
øàëãàæ ãèø¿¿äýä çààâàð÷èëãàà ºãíº. ¯¿íèé äàðàà ãèø¿¿ä
òóñ òóñûíõàà àæëûí àþóëã¿é áàéäëûã äàõèí øàëãàæ àæèëä
ãàðíà.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé ýä ç¿éë áàéãàà ýñýõ;
õàìãààëàõ õýðýãñýë, ãàë óíòðààõ áàãàæ õýðýãñýë á¿ðýí

10. 0 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
1.5. ͺõºðëºëèéí ãèø¿¿äèéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà
ãèø¿¿ä íü àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÿâöäàà õºäºëìºðèéí
àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí ä¿ðýì æóðìûã ñóäàëæ, òîãòìîë
ìºðäºæ àæèëëàíà. íºõºðëºëèéí ãèø¿¿ä àþóëã¿é àæèëëàãààíû
àíõàí øàòíû áîëîí äàâòàí çààâàð÷èëãààã çààâàë àâñàí
áàéõ ¸ñòîé. ªäºð òóòàìä õèéæ ã¿éöýòãýõ àæëûí íºõöëèéã
õàðãàëçàí àæëûí áàéðíû àþóëã¿é àæèëëàãààíû çààâàð÷èëãààã
íºõºðëºëèéí àõëàã÷ààñ òîãòìîë àâ÷ àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýíý.
ͺõºðëºëèéí ãèø¿¿ä àæèë ýõëýõýýñ ºìíº ººðèéí
àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿¿ðýãòýé.
àþóëã¿é àæèëëàãààíû ä¿ðýì æóðìûã ìºðäºæ
àæèëëàõ;
õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýë á¿ðýí á¿òýí áàéãàà
ýñýõèéã øàëãàõ;
àþóëòàé ¿éëäëýýñ çàéëñõèéõ;
àæëûí áàéðàà ýìõ öýãöòýé öýâýð áàéëãàõ;
àþóëòàé íºõöºë áàéäàë ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é òàëààðõ
ìýäýýëëèéã áóñäàä ºãºõ;
Ǻâ ãýäýãò ýðãýëçýæ áàéãàà
ç¿éëýý õèéõã¿é áàéõ;
àæëûí áàéðíû àþóëûã òîãòìîë
õÿíàæ áàéõ;
àæëàà àþóëã¿é ã¿éöýòãýõ àðãà
áàðèëä ñóðàëöàõ;
àþóëã¿é àæèëëàãààíû ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí áàéõ;
àþóëûã ìýäñýýð áàéæ õàéõðàõã¿é îðõèõ íü àþóë
äààìæèð÷ òàíä àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíä, ýä ìàòåðèàëûí
èõýýõýí õîõèðîë ó÷èð÷ áîëîõûã ÿìàãò ñàíàæ àæèëëà!
ãýíýòèéí îñîë àâààð ãàðàõ, àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíäýä àþóëòàé
íºõöºë áàéäàë ¿¿ññýí òîõèîëä àõëàã÷èä ÿàðàëòàé ìýäýãäýæ
îñëûã çàéëóóëàõ øóóðõàé àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàíà.
Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä àþóëûí á¿ñèéã îðõèíî.
àæëûí áàéðàíä óíòàæ àìðàõûã õîðèãëîíî.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

11. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
àæèë õºäºëìºð ýðõëýã÷ òàíû ìàðòàæ áîëîõã¿é 10 ä¿ðýì
á¿¿ ìàðò - 0
1. Òà õºäºëìºð õàìãààëàë, àþóëã¿é àæèë-
ëàãààíû çààâàð÷èëãàà àâààã¿é áîë àæèëä
ãàð÷ áîëîõã¿é.
2. Òà àæëûí òóñãàé õóâöàñ, ãóòàë, õóâèéí
õàìãààëàõ õýðýãñýë õýðýãëýýã¿é òîõèîëäîëä
àæèë ã¿éöýòãýæ áîëîõã¿é.
3. Òà õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéã èæ á¿ðýí çºâ õýðýãëý.
4. Òà á¿ðýí áóñ òåõíèê, ºìíº íü òóðøèãäààã¿é áàãàæ
õýðýãñýë, ìàøèí òîíîã òºõººðºì溺ð àæèë ã¿éöýòãýæ
áîëîõã¿é.
5. Òà ººðèéí àæëûí áàéðàà òàâ òóõòàé, ýìõ öýãöòýé
áàéëãàæ, áîëçîøã¿é àþóëààñ õàìãààëàõ ¸ñòîé.
6. Òà àæèë ã¿éöýòãýõ òåõíîëîãèéí çààâàð÷èëãààã çºð÷èæ
áîëîõã¿é.
7. Òà àæèë ã¿éöýòãýõ ¿åäýý àíõààðëàà òºâëºð¿¿ë.
8. Òà ãàëûí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàæ àæèëëàõ ¸ñòîé.
9. Òà õºäºëìºð õàìãààëàë, àþóëã¿é
àæèëëàãààíû øààðäëàãà çºð÷èãäñºí
òîõèîëäëûã õàðñàí áîë ýíý òóõàé
óäèðäëàãàäàà ìýäýãäýõ ¸ñòîé.
10.Òà ¿éëäâýðëýëèéí îñîë, ãýìòýë ãàðñàí
òóõàé óäèðäëàãàäàà ìýäýãäýæ ýìíýëãèéí
àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé.

12. 12 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõîä àíõààðàõ ç¿éëñ
Áè÷èë óóðõàéãààð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ
áàéãàà èðãýä íü Çàñãèéí ãàçðûí 2010 îíû
308 äóãààð òîãòîîëûã äàãàëäàí ãàðñàí
“Áè÷èë óóðõàéí àþóëã¿é àæèëëàãààíû
íýãäñýí ä¿ðýì”-èéã ìºðäºæ àæèëëàõ ¸ñòîé.
2.1. Èë óóðõàéä àøèãëàëò ÿâóóëàõàä àíõààðàõ ç¿éëñ
1. Èë óóðõàéä õýò ºíäºð, îãöîì
áîñîî ìºðºãöºã, ñàðàâ÷ ¿¿ñãýæ
(õàæóó õàíà) ìàëòàëò õèéõèéã
õîðèãëîíî.
2. Àøèãëàëòûí íºõöºë, àþóëã¿é
áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð àæëûí
õýä õýäýí äîãîë ãàðãàæ àøèãëàëò
ÿâóóëíà.
3. ̺ðºãöºãèéí ºíäºð 2.5 ì-ýýñ
èë¿¿ã¿é áàéíà.
4. Àæëûí ìºðºãöºãèéí íàëóóãèéí ºíöºã 纺ëºí òîãòâîðòîé
÷óëóóëàãò 50 ãðàäóñààñ èõã¿é, õàäàðõàã ÷óëóóëàãò 80
ãðàäóñààñ èõã¿é áàéíà.
5. Îëáîðëîëòûí òàëáàéí ºðãºí íü õ¿í, òåõíèê àæèëëàõàä
÷ºëººòýé, àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàñàí áàéõ áà 2 ì-ýýñ
áàãàã¿é áàéíà.
6. Äýýä, äîîä äîãîëóóä äàõü àæëûí ìºðãºöã¿¿ä íýã áîñîî
øóãàì äýýð äàâõöàæ áîëîõã¿é.
7. Óóðõàéí íýã äîãîëîîñ íºãººä øèëæèõýä 0.8 ì-ýýñ áàãàã¿é
ºðãºíòýé áàò áºõ øàò àøèãëàõ ýñâýë 45 ãðàäóñààñ èõã¿é
íàëóóòàé ãàðö ãàðãàñàí áàéíà.
8. Óóðõàéí àøèãëàãäñàí õîîñîí îðîí çàéã áóöààæ áóëàõ,
õàøàà áîñãîõ, àíõààðóóëàõ òýìäýã òàâèõ çàìààð àþóëã¿é
áîëãîíî.
9. Àæëûí ìºðºãöºãò ñàðàâ÷ ãàðãàæ óõàõûã õîðèãëîíî.

13. 13Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
2.2. Îëáîðëîëòûí ¿åä àâàõ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà
õýìæýý
1. Îëáîðëîëò ÿâóóëñàí ãàçàðò
õ¿í, ìàë, òåõíèê óíàæ
ãýìòýõýýñ õàìãààëñàí õààëò,
äàëàí áàéãóóëíà.
2. Òýñýëãýýíèé öîîíîã, óñ
çàéëóóëàõ ñóâàã, øóóäóó,
ìàëòàëò, óñàí ñàí çýðýãò
òàãëàà, õààëò, õàìãààëàëò
õèéíý.
3. Óóðõàéí á¿ñýä ¿åð, óñíû
àþóëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ óñ çàéëóóëàõ ñóâàã, øóóäóó
ãàðãàñàí áàéíà.
4. Óóðõàéí á¿ñýä àþóëã¿é àæèëëàãààíû àíõààðóóëàõ ñàìáàð
áàéðëóóëíà.
2.3. Äàëä óóðõàéä àøèãëàëò ÿâóóëàõàä àíõààðàõ ç¿éëñ
Äàëä óóðõàéí á¿ñýä àæèëëàõ
¿åä áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä
í ý ã á ¿ ð è é í ç î ð è ó ë à ë ò û í
ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã õýðýãëýíý.
Ãýðýëò¿¿ëýã÷ íü 8 öàãààñ äîîøã¿é
õóãàöààíä òàñðàëòã¿é, õýâèéí
àæèëëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áàéõ
¸ñòîé.
Àøèãëàæ áàéãàà îðäûí øèíæ
÷àíàð, áàéðëàë, ÷óëóóëãèéí
õàòóóëãààñ õàìààðàí äàëä
óóðõàéä áîñîî, íàëóó, õýâòýý àì
ãàðãàíà. Óóðõàéí àìûã ãàðãàõäàà
àëü áîëîõ áàò áºõ, àí öàâã¿é,
õàòóó ÷óëóóëàãòàé, íóðàëò, ãóëñàëò ¿¿ñýõýýðã¿é, õºðñíèé
áîëîí ¿åðèéí óñ îðîõîîðã¿é ãàçðûã ñîíãîíî.
•
•

14. 14 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Äàëä óóðõàéä îëáîðëîëò ÿâóóëàõäàà äàðààõ
øààðäëàãûã õàíãàæ àæèëëàíà. ¯¿íä:
1. Óóðõàéí íàëóó àìíû íàëóóãèéí ºíöºã íü òîãòâîðòîé
õàòóó ÷óëóóëàãòàé ãàçàðò 45 ãðàäóñààñ, õàòóóëàã áàãàòàé
áóþó òîãòâîðã¿é ÷óëóóëàãòàé ãàçàðò áîë 10 ãðàäóñààñ
èë¿¿ã¿é áàéíà.
2. Óóðõàéí áîñîî 2 àìíû õîîðîíäûí çàé 20 ì-ýýñ áàãàã¿é
áàéíà.
3. Óóðõàéí áîñîî, íàëóó àìñàðûã çîðèóëàëòûí ìàòåðèà-
ëààð õàøèæ áýõëýõ áà àìûã òîéðñîí õàìãààëàëò õ¿ðýý
õèéæ “Àþóëòàé” ãýñýí ¿ã á¿õèé àíõààðóóëàõ òýìäýã
òàâèíà.
4. Óóðõàéí ìàëòàëòûí ºíäºð íü 1.5 ì, ºðãºí íü 1.2 ì-ýýñ
áàãàã¿é áàéíà.
5. Óóðõàéä õ¿í ÿâàõàä çîðèóëñàí õýñãèéí íàëóó íü 15
ãðàäóñààñ èõã¿é áàéõ áà ¿¿íýýñ èõ áîë áýõýëãýýíä
áàðèóë, ãèøã¿¿ð, øàò çýðãèéã õºäºë㺺íã¿é áýõëýí
òîíîãëîíî.
6. Áè÷èë äàëä óóðõàéí ã¿í íü 5 ì áà ò¿¿íýýñ èõ áàéâàë
äàìàðò ºðã¿¿ð àøèãëàíà.
7. Óóðõàéí ã¿íä õàòóóëàã áàãàòàé, òîãòâîðã¿é ÷óëóóëàã
äóíäóóð íýâòýðñýí õýâòýý áà íàëóó ìàëòàëòûã äàðààõ
áàéäëààð áýõýëíý:
Õ¿äðèéí áèåò, õîîñîí ÷óëóóëãààð áàãàíà ¿¿ñãýæ
¿ëäýýõ;
ìîä, òºìðººð òóëãóóð, áàãàíà áîñãîõ;
Ýëñ, øîðîîã øóóäàéä ñàâëàæ áýõýëãýý áàãàíà
áîñãîõ;
Ìîä, òºìºð ðàì çàíãèäàæ ÷óëóóãààð ä¿¿ðãýñýí
áàãàíà áîñãîõ;
•
•
•
•
Óóðõàéãààñ àæèëòíóóä ãàðãàõàä áîëîí àøèãò ìàëòìàëûí
áèåòýä õ¿ðýõýä çîðèóëàãäñàí õîîðîíäîî õîëáîîòîé
õî¸ðîîñ äîîøã¿é ãàðö ãàðãàñíû äàðàà îëáîðëîëò ÿâóóëíà.
•

15. 15Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Ìàëòàëòàà íèéòýä íü ìîä, òºìðººð áýõëýõ.
8. Àøèãëàõã¿é áîëñîí, öààøèä õ¿íäðýë áýðõøýýë ó÷ðóóëæ
áîëçîøã¿é äàëä ìàëòàëòûã óñòãàæ àþóëã¿é áîëãîõ àðãà
õýìæýý àâíà.
9. Äàëä óóðõàéã öýâýð àãààðààð õàíãàõûí òóëä
àãààðæóóëàëòûí çºâ ñèñòåì àøèãëàõ õýðýãòýé áà àãààð
ºãºõ ñýíñèéã ãàçðûí ãàäàðãà äýýð áàéðëóóëàõ ¸ñòîé.
Àãààðæóóëàõ ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõäàà:
Ñýíñíèé ñîðîõ òàëä ñààäã¿é áàéõ
Ñýíñíýýñ õàìãààëàõ òºìºð òîðòîé áàéõ
Öîîð÷ ãýìòýýã¿é àãààðûí õîîëîé àøèãëàõ
Çóðàã 4. Áè÷èë äàëä óóðõàéí áýõýëãýý õèéõ àðãóóä
2.4. Àãààðæóóëàëòûí ñèñòåì õèéõýä àíõààðàõ ç¿éëñ
1. Óóðõàéí ã¿íèé ìàëòàëò óðò áàéâàë áàéãàëèéí áîëîí
çîõèîìîë àãààðæóóëàëòûí ñèñòåì àøèãëàíà.
2. Áàéãàëèéí àãààðæóóëàëòûã çºâ õèéõèéí òóëä óóðõàéí àìóóä
ãàçðûí ãàäàðãóó äýýð 2 ººð ò¿âøèíä áàéõ øààðäëàãàòàé.
Ýíý øààðäëàãûã õàíãàõ áîëîìæã¿é áîë ýíãèéí õîîëîé
(ÿíäàí) ãàðãàæ àãààðæóóëíà.
3. Óóðõàéí ìàëòàëòûí íèéò óðò íü 10 ì, ò¿¿íýýñ èõ áàéâàë
çîõèîìîë àãààðæóóëàëò õèéíý.
•
•
•
•

16. 6 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
4. Çîõèîìîë àãààðæóóëàëòàíä ñýíñ
àøèãëàíà. àãààð äàìæóóëàõäàà
àãààð íýâòð¿¿ëäýãã¿é ãÿëãàð
ìàòåðèàëààð õèéñýí õîîëîé
àøèãëàõ áà àãààðûã õîë
ÿâóóëàõûí òóëä íóãàëàõ,
õàçàéëãàõààñ ñýðãèéëæ àãààð
àëäàõã¿é ÷ºëººëòýé íºõöºë
á¿ðä¿¿ëæ ºãºõ õýðýãòýé.
Õîðèãëîõ ç¿éëñ:
1. óóðõàéãààñ ãàðàõ íýã àìòàéãààð îëáîðëîëò
ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.
2. ãàçàð äîîð õ¿ì¿¿ñ àæèëëàæ áàéãàà ¿åä äàìàðò ºðã¿¿ðèéã
àæèëëóóëàõ õ¿íã¿é îðõèõ, ò¿ãæýýã¿é äàìàðò ºðã¿¿ð
àøèãëàõûã õîðèãëîíî.
3. óóðõàéí ã¿íä öýâäýãòýé, òîãòâîðòîé õàòóó ÷óëóóëàã
äóíäóóð íýâòýðñýí õýâòýý áà íàëóó ìàëòàëòûã áýõëýõã¿é
áàéæ áîëîõ áºãººä íóðàëò ¿¿ñýõ¿éö õýò èõ îðîí çàé ãàðãàæ
ìàëòàõûã õîðèãëîíî.
4. äàëä óóðõàéä íýã á¿ðèéí ãýðýëò¿¿ëýã÷ã¿é îðîõ, óóðõàéí
ìàëòàëòàíä ãýðëýý àñààõã¿é àæèëëàõûã õîðèãëîíî.
5. äàëä óóðõàéä óíòàæ àìðàõûã õîðèãëîíî.
6. äàëä óóðõàéä íýã á¿ðèéí õàìãààëàõ õýðýãñýëã¿é àæèëëàõûã
õîðèãëîíî.

17. 17Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Ãóðàâäóãààð á¯ëýã.
Òåõíèê òîíîã òºõººðºìæòýé àæèëëàõ åðºíõèé çààâàð
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ àæèëä ãàðàõààñ ºìíº
òîíîã òºõººðºìæèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã
øàëãàæ áàãèéí àõëàã÷äàà ìýäýýëíý. Õýðýâ
ýâäðýë ãýìòýëòýé òºõººðºìæ áàéãàà áîë
òýäãýýð òºõººðºìæèéã çàñàæ ÿíçàëñíû äàðàà
àæëûã ýõë¿¿ëíý. Àæèë ýõëýõèéí ºìíº òîíîã
òºõººðºìæèéí òîîñ øîðîîã ñàéòàð öýâýðëýñýí
áàéõ õýðýãòýé. Ó÷èð íü òîîñ òîðòîã, òîñòîé
áîë òîíîã òºõººðºìæèéí ýâäðýë ãýìòýë ñàéí
õàðàãäàõã¿é.
Áè÷èë óóðõàéãààð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõîä õóóðàéãààð
áàÿæóóëàõ òºõººðºìæ, øëþç, öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð, íàñîñ,
êîìïðåññîð, äàìàðò ºðã¿¿ð, ãàí òàòëàãà çýðãèéã ºðãºí
õýðýãëýäýã.
Ýäãýýð òîíîã òºõººðººìæèéã àøèãëàõäàà äàðààõ
çààâðûã ìºðäºæ àæèëëàíà. ¯¿íä:
Àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã ñàéòàð õàíãàæ
àæèëëàõ;
Òîíîã òºõººðºìæèéã çààâðûí äàãóó àøèãëàõ;
Òîíîã òºõººðºìæèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã øàëãàõ;
Òîíîã òºõººðºìæèä ¿çëýã õèéõäýý í¿äíèé øèë çààâàë
ç¿¿ñýí áàéõ;
Òîíîã òºõººðºìæèéí äîòîð ãàäíû áèåò îðñîí ýñýõèéã
øàëãàõ;
Òîíîã òºõººðºìæèéí àæëûí õýñãèéã òîñëîõ;
Øëþçíû íàëóóã òîãòìîë øàëãàõ;
Òîíîã òºõººðºìæ àæèëëàæ á¿ðýí äóóññàíû äàðàà
ò¿¿íèéã öàõèëãààí òýæýýëýýñ ñàëãàæ äàðààãèéí àæèëä
áýëòãýæ öýâýðëýõ;
Áàÿæóóëàõ òºõººðºìæ íü á¿õýýã, ñàðàâ÷, õààëò
õàìãààëàëòòàé áàéõ;
•
•
•
•
•
•
•
•
•

18. 18 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
3.1. Ãàãíóóð, òºìºð ç¿ñýã÷ äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà
Ãàãíóóð, òºìºð ç¿ñýã÷ äýýð àæèëëàõäàà
õàìãààëàëòûí í¿äíèé øèë ýñâýë í¿¿ðíèé
õàìãààëàëò á¿õèé ìàëãàé ºìñºæ àæèëëàíà.
Ãàãíóóð, òºìºð ç¿ñýã÷ àæèëëàæ áàéãàà îð÷èíä
àþóëã¿éí çàéã áàðèìòàëæ àæèëëàíà.
Õóóðàé áýýëèé, õàìãààëàëòûí õóâöàñ ºìñ÷, óñ
÷èéãýíä íîðîõîîñ áàéíãà ñýðãèéëíý.
Öàõèëãààíû õîëáîëòóóä á¿ðýí á¿òýí, õóóðàé
îð÷èíä áàéãàà ýñýõèéã áàéíãà õÿíàíà.
3.2. Òàòëàãà, ãàí òàòëàãàíû àþóëã¿é àæèëëàãàà
1. À÷ààíû ãàí òàòëàãûí áàò áºõèéí íººö íü ãàí òàòëàãà òàñðàõ
õ¿÷äýëýýñ 3 äàõèí èë¿¿, òàòëàãûí áàò áýõèéã 4,5 äàõèí èë¿¿
íººöòýé áàéõààð òîîöñîí áàéíà.
2. ×àíãàëàõ ãàí òàòëàãûí òàñðàëòûí
áàò áýõèéí íººöèéã ò¿¿íèé òàñðàõ
õ¿÷äëýýñ 3,5 äàõèí èõ áàéõààð àâíà.
3. À÷ààíû ãàí òàòëàãûí õîëáîëò
òºãñãºëèéí áîëîí øèëæ¿¿ëýõ
áàðèâ÷èéã çºâõºí õÿëáàð õàéëàõ
ìåòàëëààð öóòãàõ áóþó ýñâýë
øààíòàãèéí òóñëàìæòàé áýõýëæ ÷èãë¿¿ëñýí áàéíà.
4. Òàòàëòûí ãàí òàòëàãûã õºòëºã÷
äàìàðòàé õîëáîãäîõ áàò áºõèéí íººö
íü òîãòîîãäñîí õºäºë㺺íä 1,25,
òîãòîîãäîîã¿é õºäºë㺺íä 1,5-ààñ
äîîøã¿é áàéâàë çîõèíî.
5. Á¿õ òºðëèéí ãàí òàòëàãûã òýäãýýðèéí
ýäýëãýýíèé íîðìûí äàãóó àøèãëàæ,
ýäýëãýýíèé õóãàöàà äóóññàí òàòëàãà
õýðýãëýõã¿é áàéâàë çîõèíî.
•
•
•
•

19. 19Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
6. Ãàí òàòëàãûí ¿çëýãèéã ñàðä 2-îîñ äîîøã¿é óäàà çîõèõ
æóðìûí äàãóó ÿâóóëæ, ä¿íã òóñãàé á¿ðòãýõ äýâòýðò
òýìäýãëýæ áàéõ ¸ñòîé.
7. 2,5 ì-ýýñ äîîø ºíäºðò áàéðëàñàí áóþó õ¿í õ¿ð÷ áîëçîøã¿é
ýðãýõ áóþó õºäëºõ ìåõàíèçìóóä íü õààëò õàøëàãàòàé
áàéíà.
8. Ãàí òàòëàãà õîâèëîîñîî ìóëòàðñàí òîõèîëäîëä òýðãýíöýð
áóöàæ ã¿éõ àþóëààñ õàìãààëñàí õààëò òàâüñàí áàéíà.
9. À÷ààíû ãàí òàòëàãà ìóøãèð÷, îðîîöîëäñîí áàéæ áîëîõã¿é.
10. Òàòëàãà ñýìýð÷ øàëáàðñàí áîë àøèãëàõûã õîðèãëîíî.
3.3. Íàñîñíû àþóëã¿é àæèëëàãàà
1. Íàñîñíû ýðãýëäýã÷ õýñã¿¿äèéã õààëò õàìãààëàëòààð
òîíîãëîñîí áàéíà.
2. Íàñîñíû ýðãýëäýã÷ õýñã¿¿äèéí õààëòíû õàæóóãààð àñãàð÷
äóññàí òîñûã àð÷èæ øàë, øàòûã öýâýð, õóóðàé áàéëãàíà.
3. Íàñîñíû ñòàíöàä àæèëëàõ ÿâöàä 40 ìåòðèéí ðàäèóñ äîòîð
èë ãàë ãàðãàõ, òàìõè òàòàõ, ãàãíóóð õèéõèéã õîðèãëîíî.
4. Íàñîñ, òîíîãëîëûã öýâýðëýõ, çàäëàõ, çàñâàðëàõ àæèëëàãààã
õ¿÷äýëýýñ ñàëãàñíû äàðàà ã¿éöýòãýíý.

20. 20 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
3.4. Ãàð òàéëü (äàìàðò ºðã¿¿ð) äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà
Ãàð òàéëü íü äâóòàâð îãòëîë á¿õèé íýã ðåëüñò ä¿¿æèí
çàìààð à÷ààã øèëæ¿¿ëýí ºðãºõºä çîðèóëàãäàíà.
1. Òàéëèéí äààöûí äýýä õÿçãààðààñ õýòýðñýí õýìæýýíèé à÷ààã
ºðãºæ áîëîõã¿é.
2. Òàéëèéí äàì íóðóóíä çàñâàð òåõíèêèéí
¿éë÷èëãýýã òîãòîîñîí íîðì æóðìûí äàãóó
õèéæ ã¿éöýòãýíý.
3. À÷ààã ºðãºñºí ¿åä ò¿¿íèéã ãàçðààð ÷èðýõèéã
õîðèãëîíî.
4. À÷ààã ãàíõóóëàõ áîëîí äîîä òàëààñ íü õ¿÷òýé
öîõèõûã õîðèãëîíî.
5. Òåõíèêèéí ¿çëýãèéã òîãòìîë õèéæ ýëýãäñýí
ýä àíãèéã æóðìûí äàãóó ñîëüæ áàéíà.
6. Òàéëü áîëîí à÷ààíû ãèíæèéã áàéíãà
öýâýðëýæ çýâðýëòýýñ ñýðãèéëýõèéí òóëä
æèëä íýã óäàà áóäàæ áàéíà.
3.5. Áóòëóóðûí àþóëã¿é àæèëëàãàà
Áóòëóóðûã àæèëëóóëæ ýõëýõýýñ ºìíº îéð áàéãàà ýä
ç¿éëñèéã õîëäóóëæ ýýëæèéí àõëàã÷èä ìýäýãäñýíèé äàðàà
àæèëëóóëæ ýõýëíý.
Áóòëóóðààñ ¿ñðýõ ÷óëóóíä îíîãäîõîîñ ñýðãèéëæ àþóëã¿éí
çàéã áàðèìòàëæ àæèëëàíà.
Áóòëóóðò õ¿äýð áóòëàãäàæ á¿ðýí äóóññàíû äàðàà öàõèëãààí
òýæýýëèéã ñàëãàæ ¿çëýã, öýâýðëýãýý õèéæ äàðààãèéí
¿éë÷èëãýýíä áýëòãýíý.
Áóòëóóðò çàñâàð ¿éë÷èëãýý õèéõäýý õ¿÷äýëèéã á¿ðýí ñàëãàæ,
òîõèîëäëîîð áóþó ãàäíû íºëººë뺺ð äàõèí çàëãàãäàõã¿é
áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, “Á¯¯ ÇÀËÃÀ, Õ¯Í ÀÆÈËËÀÆ
ÁÀÉÍÀ” ãýñýí ñàíàìæ ºëãºæ àæèëëàíà.
•
•
•
•

21. 21Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Óñ ø¿ðøèã÷ àøèãëàí îð÷íû òîîñæèëòûã áàãàñãàíà.
3.6. Àëõàí áóòëóóðûí àþóëã¿é àæèëëàãàà
1. Áóòëóóðûí õºäºëã¿¿ð ò¿¿íèé ýä àíãè ãàçàðäóóëàãäñàí
áàéíà.
2. Ýä àíãè èë áàéãàà áîëîí õºäºë㺺íò õýñã¿¿ä íàéäâàðòàé
õààëò, õàìãààëàëòòàé áàéõ ¸ñòîé.
3. Áóòëóóðûí àëõ, ø¿¿ð, õàâòàñò äàìæóóëàã÷èéí õàâòàíãèéí
õîëáîîñ áîîëòîò áýõýëãýýã àæèë ýõëýõèéí ºìíº áóþó àæëûí
äàðàà øàëãàæ äàðààãèéí
ýýëæèíä õ¿ëýýëöýõ ¸ñòîé.
4. Àëõàí áóòëóóðûã àæèëëóó-
ëàõûí ºìíº ãýðëýí áóþó äóóò
äîõèîã ºã÷ àæèëëàíà.
5. Àæèëëàãààíû ÿâöàä òåõíèêò
ýâäðýë ãýìòýë ãàðñàí òîõèîë-
äîëä ÿàðàëòàé çîãñîîæ øààðä-
ëàãàòàé àðãà õýìæýýã àâíà.
3.7. Òýýðìèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà
Òýýðìèéí òàâöàí äýýð ãàðàõ áîëîí áóóõäàà øàòíû
õàøëàãààñ áàðüæ, óíàæ áýðòýõýýñ ñýðãèéëíý.
Òýýðìèéã àæèëëóóëàõ ¿åä õºë äîîð òýýãëýõ ýä ç¿éëñèéã
çàéëóóëæ, òàâöàíã ýìõ öýãöòýé áàéëãàíà.
•
•
•

22. 22 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Òýýðýìä òýæýýë ºãºõ人 òîãòìîë õóãàöààíä ºã÷ òýýðìèéí
äóãóéíä îíîãäîõîîñ áîëãîîìæèëæ àþóëã¿éí çàéíààñ
àæèëëàíà.
Òýýðìèéã óíòðààæ öàõèëãààí òýæýýëèéã á¿ðýí ñàëãàñíû
äàðàà õ¿äðèéí íóíòàãëàëòûã øàëãàíà.
Òýýðìèéí áóëèíãàð ãàäàãøóóëàõ öîíõíû òîðûã áàéíãà
öýâýðëýíý.
Öàõèëãààíû òýæýýëèéã á¿ðýí ñàëãàñíû äàðàà ýýëæèéí
àõëàã÷ààñ çºâøººðºë àâ÷, òýýðýìä ¿çëýã, çàñâàð ¿éë÷èëãýý,
öýâýðëýãýý õèéíý.
Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð áîëîí áóñàä öàõèëãààí õýðýãñýë äýýð
óñ àñãàõ, íîðãîõ, íàëàõààñ ñýðãèéëíý.
3.8. Øëþçíèé àþóëã¿é àæèëëàãàà
1. Øëþçíèé íàëóóã òîãòìîë øàëãàíà.
2. Øëþçíèé äýâñãýð ä¿¿ðãýëòèéã øàëãàæ,
òîãòìîë õóãàöààíä ñóëëàæ öýâýðëýíý.
3. Øëþçíèé îéð îð÷èìä õºëä òýýãëýõ ýä
ç¿éëñèéã õîëäóóëñàí áàéíà.
•
•
•
•
•

23. 23Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
3.9. Õóóðàé áàÿæóóëàõ òºõººðºìæòýé àæèëëàõ
àþóëã¿é àæèëëàãàà
Õóóðàé àðãààð áàÿæóóëàõ ¿åä õýò èõ òîîñæèëò ¿¿ñýõýýñ
áîëãîîìæèëæ à÷ààëëûã æèãä ºãºõ õýðýãòýé.
Íàñîñíû õºäºë㺺íò õýñãèéí õààëòûã íàëàõ, ò¿øèõ, äàðàõ
çýðýã ¿éëäýë õèéõèéã õîðèãëîíî.
Òîîñ øîðîî èõòýé ó÷èð àìüñãàëûí ýðõòýí õàìãààëàõ àìíû
õààëò áîëîí õîøóóâ÷èéã çààâàë õýðýãëýíý.
3.10. Ñýãñðýõ øèðýýí äýýð àæèëëàõ àþóëã¿é
àæèëëàãàà
Ñýãñðýõ øèðýýíèé îð÷ìûã
òîãòìîë öýâýðõýí áàéëãàíà.
Øèðýýã àæèëëóóëàõûí ºìíº
ýõëýýä óñûã ºã÷ äàðàà íü
õºäºëã¿¿ðèéã àñààíà.
Ø è ð ý ý í è é õ º ò ë ¿ ¿ ð ,
õºäºë㺺íò õýñãèéí õààëòûã
íàëàõ, ò¿øèõ, äàðàõ çýðýã
¿éëäýë õèéõèéã õîðèãëîíî.
•
•
•
•
•
•

24. 24 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
ĪðªÂä¯ãýýð á¯ëýã.
Õ¿äýð áàÿæóóëàõ öåõèéí àþóëã¿é àæèëëàãààíû æóðàì
Òàâèãäàõ åðºíõèé øààðäëàãà:
Öåõèéí òîíîã òºõººðºì-
æ¿¿äèéí àæèëëàõ çàð÷èì,
öàõèëãààí, õèìèéí áîäèñ
òýäãýýðèéí àþóëã¿é àæèëëà-
ãààíû òàëààð ìýäëýãòýé õ¿í
öåõèéã óäèðäàí àæèëóóëíà.
Òîíîã òºõººðºìæ á¿ðèéã
õàðèóöñàí àæèëòàíòàé áàéíà.
Öåõýä çºâõºí çºâøººðºãäñºí
õ¿äðèéã îðóóëæ áàÿæóóëíà.
Öåõèéí äîòîð ãýðýëò¿¿ëýã õàíãàëòòàé áàéõ øààðäëàãàòàé.
Öåõèéã öýâýð, ýìõ öýãöòýé áàéëãàõ
øààðäëàãàòàé.
Ãàë óíòðààõ áàãàæ õýðýãñýë, ãàëûí õîð,
ãàëûí àþóëã¿é àæèëëàãààíû ñàìáàðûã
öåõýä áàéðëóóëñàí áàéíà.
Çààâàë äàãàæ ìºðäºõ ä¿ðýì:
Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë, àþóëã¿é àæèëëàãààíû áîëîí
àæëûí áàéðíû çààâàð÷èëãàà àâ÷ àæèëä ãàðíà.
Öåõýä àæèëëàæ áàéãàà àæèëòàí á¿ð õóâèéí õàìãààëàõ
õýðýãñýë ºìññºí áàéíà.
Öåõýýð ¿éë÷ë¿¿ëæ áàéãàà èðãýí öåõýä îðîõ øààðäëàãà
ãàðñàí òîõèîëäîëä ýýëæèéí àõëàã÷èä ìýäýãäýæ õóâèéí
õàìãààëàõ õýðýãñýë ºìñºæ îðíî.
Ò¿ëõ¿¿ð áàãàæ õýðýãñýë, ýä ç¿éëñèéã ýìõ öýãöòýé áàéëãàæ,
õýðýãëýæ äóóññàíû äàðàà çîõèõ çîðèóëàëòûí áàéðàíä
áàéðëóóëíà.
Òºõººðºìæ¿¿äèéí ðåäóêòîð áîëîí ýðãýõ ýä àíãè á¿õèé
õºäºë㺺íò õýñã¿¿äýä õààëò õàìãààëàëò õèéñýí áàéíà.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

25. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
Òîíîã òºõººðºìæèéã öýâýð áàéëãàæ, òîñ áîëîí õèìèéí
áîäèñ äóññàí òóõàéä íü öýâýðëýíý.
óñíû øóãàì õîîëîéí ø¿¿ðýë áîëîí öàõèëãààíû
õîëáîëòóóäûã øàëãàæ ãàð÷ áîëîõ ýðñäýëýýñ ñýðãèéëíý.
Òîíîã òºõººðºìæèéã àæèëëóóëæ äóóññàíû äàðàà öýâýðëýí,
äàðààãèéí àæèëëàãààíä áýëýí áàéëãàíà.
Õîðèãëîõ ç¿éë
Òîíîã òºõººðºìæ õàðèóöñàí àæèëòàí àæëûí
áàéðàà îðõèõ, àæëûí öàãààð óíòàõ, äýìèé
ñýëã¿¿öýõèéã õîðèãëîíî.
Öåõèéí äîòîð ¿éìýõ, àæèëëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí àíõààðëûã
ñàðíèóëàõ, áóñäàä ñààä áîëîõ àëèâàà ¿éëäëèéã õîðèãëîíî.
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýñýí áîëîí
áèåèéí áàéäàë õýâèéí áóñ ¿åä àæèëä ãàðàõûã õîðèãëîíî.
àøèãëàñàí óñûã óíäíû çîðèóëàëòààð àøèãëàõûã
õîðèãëîíî.
àæèëëàæ áóé òîíîã òºõººðºìæèéí õºäºë㺺íä ñààä
ó÷ðóóëàõ, íàëàõ ò¿øèæ çîãñîõûã õîðèãëîíî.
4.1. àëò õàéëóóëàõ ëàáîðàòîðèéí àþóëã¿é
àæèëëàãààíû æóðàì
Åðºíõèé ìýäýýëýë:
à ë ò í ü à ç î ò û í õ ¿ ÷ è ë ä
óóñäàãã¿é ìåòàëë þì. Áàÿæìàë
äàõü õ¿õýð áîëîí áóñàä õ¿íä
æèíòýé ýðäñèéã õàéëóóëàõàä
àçîòûí õ¿÷èë õýðýãëýäýã. àçîòûí
õ¿÷èë õýðýãëýí áàÿæìàë äàõü
ýðäñ¿¿äèéã õàéëóóëàõ íü àëòíû
ñîðüöûã äýýøë¿¿ëýõýýñ ãàäíà õèéãýýð õàéëóóëàõ àæèëëàãààã
õºíãºâ÷èëäºã. Öýâýð áàÿæìàëûã õ¿÷èë õýðýãëýõã¿éãýýð øóóä
õàéëóóëæ áîëíî.
àçîòûí õ¿÷èëä óóñäàã ýðäñ¿¿ä: Çýñ, Ïèðèò, ãàëåíà, Òºìºð
•
•
•
•
•
•
•
•

26. 6 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
àíõààðàõ ç¿éëñ:
õ¿÷èë, ø¿ëòòýé äàäëàãà òóðøëàãàòàé õ¿í õàðüöàæ
àæèëëàíà.
àæèë ýõëýõýýñ ºìíº àæëûí áàéðíû
àþóëã¿é áàéäëûã øàëãàæ, àæëûí áàéðíû
àþóëã¿é àæèëëàãààíû çààâàð÷èëãààã
àâ÷, õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýëèéã
ºìññºí áàéíà.
ëàáîðàòîðèéã òîãòìîë öýâýð àãààðòàé
áàéëãàæ, áàéãàëèéí áîëîí çîõèîìîë
ãýðýëò¿¿ëãýýð ñàéí õàíãàñàí áàéíà.
ëàáîðàòîðèéí ºðººã áîëîí àøèãëàæ áóé ñàâ, áàãàæ
õýðýãñëèéã öýâýð, ýìõ öýãòýé áàéëãàíà.
õ¿÷èë ø¿ëòèéã õàäãàëàõäàà õóóðàé, ñýð¿¿í, íàðíû òóÿà
øóóä òóñàõààðã¿é, õÿíàëò õàìãààëàëòòàé, öîîæòîé
çýâýðäýãã¿é ñàâàíä õàäãàëíà.
õ¿÷èë (àçîò) õýðýãëýí õàéëóóëàõ ¿åä ¿¿ññýí óóðûã
àþóëã¿éãýýð ãàäàãøëóóëàõûí òóëä í¿¿ðñýí ø¿¿ëò¿¿ð á¿õèé
çîðèóëàëòûí á¿õýýãò óã àæèëëàãààã õèéæ ã¿éöýòãýíý.
õýðýãëýñýí õ¿÷ëèéã àþóëã¿é áîëãîõûí òóëä ø¿ëò (òåõíèêèéí
ñîäà)-ýýð ñààðìàãæóóëíà.
Ñààðìàãæóóëñàí óóñìàëûã òóñãàé çîðèóëàëòûí ñàâàíä
õèéæ àþóëã¿é àæèëëàãààíû æóðàìä çààñíû äàãóó óñòãàëä
îðóóëíà.
õ¿÷èë äýýð óñ øóóä íýìñýíýýð õ¿÷òýé áóöëàæ, ñàâíààñ
õàëüäàã òóë áîëãîîìæòîé àæèëëàõ ¸ñòîé.
õýðýâ í¿¿ð, í¿ä, àðüñàí äýýð õ¿ðñýí
òîõèîëäîëä õ¿éòýí óñ áîëîí ñàâàíòàé
á¿ëýýí óñààð äàðóé óãààæ, öýâýð óñààð
ñàéí çàéëíà.
ëàáîðàòîðèä àæèëëàæ áàéãàà
àæèëòàíä, àæèëëàñàí ºäºð òóòàìä íü
íîðìûí ñ¿¿ ºãíº.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

27. Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
4.2. Õàéëóóëàõ àæèëëàãàà:
õàéëóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã
õèéí õàéëóóëàã÷ áà ò¿¿íèé
àþóëã¿é àæèëëàãààíû
òàëààð ìýäëýãòýé ìýðãýøñýí
õ¿í ã¿éöýòãýíý.
àëòíû õàéëàõ òåìïåðàòóð
íü ìàø ºíäºð áóþó 1064°Ñ
þì.
õ à é ë ó ó ë ñ à í à ë ò û ã
õàëáàãà áîëîí õàâ÷ààð
õýðýãëýæ àâíà.
õ à é ë ó ó ë ñ à í à ë ò û ã
ó ð ü ä à à ñ á ý ë ò ã ý ñ ý í
õ¿éòýí óñòàé ñàâàíä
õèéæ õºðãºíº.
õèéí õàéëóóëàã÷èéã
àøèãëàæ äóóññàíû äàðàà õààëòóóäûã õààí, äàðàëò
õýìæèã÷èéã øàëãàí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàíà.
Õ¿÷èëòºðºã÷èéí áàëëîíòàé àæèëëàõàä àíõààðàõ
ç¿éë
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õèéí áàëëîíä óíàæ äîðãèõîîñ
õàìãààëñàí õààëò áýõýëãýý õèéíý.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí áàëëîíû ¿ç¿¿ëýëòèéã ëàáîðàòîðèéí
õÿíàëòûí äýâòýð äýýð òîãòìîë òýìäýãëýæ áàéíà.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õèéí áàëëîí äîòîðõ ¿ëäýãäýë äàðàëòûã
0.05ìÏà (0.5êãõ/ñì2
)-ààñ áàãàã¿é áàéëãàíà.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õèéí áàëëîíû õààëòûã ààæèì ýðã¿¿ëæ íýýõ
áà îãöîì ýðã¿¿ëáýë æèéðýã øàòàõ, òýñðýõ àþóëòàé.
õèéòýé áàëëîíóóäûã àÿíãûí õàìãààëàëò á¿õèé òóñãàé
áàéðàíä çàäãàé àãààðò õàäãàëæ áîëîõ áà àãààðûí ÷èéã,
íàðíû ãýðëýýñ õàìãààëñàí áàéíà.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

28. 8 Áè×èë óóðõàé ýðõëýã×äèéí õªäªëìªðèéí àþóëã¯é Áàéäàë, ýð¯¯ë àõóé
ëàáîðàòîðèä òàâüñàí áàëëîíûã
õàëààëòûí õýðýãñýë áîëîí çóóõíààñ
1 ì-ýýñ áàãàã¿é çàéä, èë ãàëíààñ 5
ì-ýýñ áàãàã¿é çàéä áàéðøóóëñàí
áàéíà.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õèéí áàëëîíòîé
õàðüöàõ ¿åä òîñòîé ç¿éë îéðòóó-
ëàõã¿é áàéõ.
õ¿÷èëòºðºã÷òýé áàëëîí òýýâýðëýõ
¿åä ä¿ðìèéí äàãóó áàéðëóóëàí
纺âºðëºõ.
Õîðèãëîõ ç¿éëñ:
àæëûí áàéðíû àþóëã¿é àæèëëàãààíû çààâàð÷èë-
ãàà áîëîí íýã á¿ðèéí õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýë
(àãààð ø¿¿ã÷ á¿õèé àìíû õààëò, õ¿÷èëä òýñâýðòýé
áýýëèé, õàìãààëàëòûí í¿äíèé øèë, óñíû ðåçèíýí
ãóòàë, õîðìîã÷) õýðýãëýýã¿é àæèëòàíã àæèëä
ãàðãàõûã õîðèãëîíî.
àãààðæóóëàëò õèéãäýýã¿é íºõöºëä öýâýðø¿¿ëýõ áîëîí
õàéëóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.
õ¿÷èë, ø¿ëò äýýð øóóä óñ õèéõèéã õîðèãëîíî.
õ¿÷èë, ø¿ëòèéã ñààðìàãæóóëàõã¿éãýýð
çîðèóëàëòûí áóñ ãàçàð àñãàõ, óñòãàõûã
õîðèãëîíî.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí áàëëîíûã õàëóóí ãàçàðò
áàéðëóóëàõûã õîðèãëîíî.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí áàëëîíû õààëò,
õàìãààëàëòûí òàã ãàöâàë àëõ, õóñóóð çýðýã
î÷ ¿ñðýõ ç¿éëýýð öîõèõûã õîðèãëîíî.
õ¿÷èëòºðºã÷èéí áàëëîí õàäãàëàõ áàéðíû îéð îð÷èì øàòàõ,
òîñëîõ ìàòåðèàë àñãàõ áîëîí èë ãàë ãàðãàõûã õîðèãëîíî.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•