જમીનના ભૌતિક ગુણધર્મ અને મહત્વ

1. જમીનના ભૌતિક ગુણધમમ અને
મહત્વ

2.  જમીનનું પોત
 જમીનનો બ ુંધો
 જમીનની સઘટયત
 જમીનની ચિક શ
 જમીનનું ફૂલવું સુંકોિ વું
 સુંલગ્નત -આસુંજન
 જમીનનો રુંગ
 જમીનની ઘનત
 જમીનની છિદ્ર ળુત
 જમીનનું સ્કુંદન

3.  જમીનમ ું રહેલ છિછિધ કદન કણોન સુંબુંછધત પ્રમ ણને અનલક્ષીને દશ ાિિ મ ું
આિતી જમીનની સુંિ ળપ કે કકાશત ની મ ત્ર ને જમીનનું પોત કહેિ મ ું આિે િે.
કદની મય ાદ પ્રમ ણે જદ પ ડેલ કણોન સમહમ ું એકમને સેપરેટ કહેિ મ ું આિે
િે. જમીનમ ું જાડી રેતી, બ રીક રેતી, ક ુંપ, મ ટી િગેરે જેિ સેપરેટ આિેલ િે.

4.  જમીનન છિછિધ કદન કણો એકબીજા સ થે જોડ ઇને કણોન સમૂહ બન િે િે.
કણોનો આ સમૂહ દ્વિછતયક કણો તરીકે ઓળખ ય િે. જમીનની અંદર પ્ર થછમક કણો
અને દ્વિછતયક કણો િોકકસ રીતે ગોઠિ ઈને ખ સ પ્રક રનું મ ળખું-સ્રક્િર બન િે િે.
તેને જમીનનો બ ુંધો કહેિ મ ું આિે િે.

5.  એકલ દ ણ નો બ ુંધો
 સુંયોજજત બ ુંધો
એકલદ ણ ન બ ુંધ મ ું જમીનન પ્ર થછમક કણો એક્બીજા સ થે
જોડ યેલ હોત નથી. તેઓ જમીનમ ું સ્િતુંત્ર રીતે રહેત હોય િે.
જય રે રજકણો સમહમ ું િળગી રહે િે. અને તે સમૂહો રજકણોની જેમ
િતે િે. ત્ય રે બુંધ યેલ રજકણોન ું સમૂહ બે િે. અને તેને સુંયોજીત બ ુંધો કહે
િે.

6.  સોપ રી જેિો બ ુંધો
 દ ણ દ ર બ ુંધો
 છિદ્ર ળુ દ ણ દ ર બ ુંધો
 પ્રીઝમ જેિો બ ુંધો
 થ ુંભલ જેિો બ ુંધો
 પટ્ટી જેિો બ ુંધો
 િપટો બ ુંધો
 ઘન ક ર બ ુંધો
 ટકડ મય બ ુંધો

7.  િધ રે પડતી ખેડ કરિ થી.
 િધ રે ભીની અથિ િધ રે સકી જમીનમ ું ખેડ કરિ થી.
 પ કની યોગ્ય ફેરિણી નહીં કરિ થી
 સમય િગરની અને અયોગ્ય મ િજતની રીતથી.
 સેન્દ્રદ્રય પદ થા બ ળી ન ખિ થી.
 િધ રે પડતું છપયત કરિ થી.
 જમીનન ધોિ ણથી જમીનન ઝીણ ું રજકણો ધોિ ઈ જિ થી.

8. • િોડન છિક સ સુંબુંધમ ું જમીનની ભોછતક પરરસ્સ્થછતને જમીનની ટીલ્થ તરીકે
ઓળખિ મ ું આિે િે.
• િોડન છિક સ સ થે સુંકળ યેલ જમીનની ગણધમો સુંકચલત રીતે જમીનની
ટીલ્થ કહેિ ય િે.
• જમીનની ટીલ્થ સ થે સુંકળ યેલ ગણધમો
• જમીનનું પ્રત
• જમીનન ભેજનું પ્રમ ણ
• જમીનમ ું પ ણી ઉતરિ નો દર
• જમીનમ ું પ ણીનો નીત ર.
• જમીનમ ું કેશ કર્ાણીય પ ણીનો ફેરફ ર.

9. ભીની મ ટી નરમ હોય િે. અને તેને જેિો આક ર આપિો હોય
તેિો
આક ર મ ટી સક ય ત્ય રે પણ છતર ડો પડય છિન જળિ ઈ રહે િે.
મ ટીન આ ગણને સઘટયત કે સનમ્યત કે ઘટનક્ષમત કહેિ મ ું
આિે િે.

10. જમીનની િીક શનો ગણ તેન રહેલ મ ટીન ું િપટ કચલલો
એકબીજા પર સરકી શકત હોય િે. તેથી જમીન ચિક શનો ગણ દશ ાિતી
હોય િે. જમીન િધ રે પડતી િીકણી હોય તો તેમ ું પ ણીનો નીત ર અને
હિ ની અિરજિર ઓિી થ ય િે. આિી જમીનમ ું ખેડ કરિી અઘરી પડે
િે.

11. મ ટીન ું િપટ રજકણો સક હોય ત્ય રે તેઓ એકબીજાને નજીક હોય
િે. જ્ય રે મ ટી ભીની કરિ મ ું આિેિે. ત્ય રે મ ટી ન રજકણોની સપ ટી
પર પ ણીનું અધીશોર્ણ થ ય િે. તેથી મ ટીન િપટ કણોનું એકબીજા
િચ્િેનું અંતર િધે િે. આ રીતે મ ટીન કદમ ું િધ રો થ ય િે. જેને આપણે
ફૂલવું કહીએ િે.
મ ટી સક ઈ િે ત્ય રે રજકણની િચ્િેનું પ ણી નીકળી જિ થી તેઓ
એકબીજાની નજીક આિે િે. આ રીતે મ ટી સુંકોિ ય િે. જમીનમ ું ફૂલિ
અને સ્રકોિ િ નો ગણ મ તીય ળ જમીનમ ું િધ રે હોય િે. િ રિ ર ફૂલિ
અને સુંકોિ િ ન કરણે જમીનનો બ ુંધો બગડી જાય િે.

12. જમીનની અંદર મ ટીન િપટ રજકણો એકબીજા પ્રત્યેન
આકર્ાણબળને ક રણે એકબીજા સ થે િોંટી જાય િે. આ ગણ ને સુંલગ્નત કે
કોહીઝન કહે િે.
કોઇપણ જદ જદ પદ થો કણો એકબીજા સ થે જોડ િ ન ગણને
આસુંજ કે એડહીઝન કહે િે.

13. જદીજદી જમીનોમ ું રુંગમ ું ખબ જ ચભન્નત હોય િે. કેટલીક િખતે એક
જમીનન પ્રોફ ઈલન જદ જદ સ્તરો જદો જદો રુંગ બત િે િે. જમીનનો આ
ગણધમા સહેલ ઈથી પ રખી શક ય તેિો અને જમીનન િગીકરણ મ ટે અગત્યનો િે.
દ . ત ક ળ રુંગની જમીન ક ળી, લ લરુંગની જમીનો લ લ જમીનો તરીકે
ઓળખ ય િે.
જમીન જ્ય રે ભીની હોય િે. ત્ય રે સકી જમીન કરત તેનો રુંગ િધ રે
ઝ ુંખો હોય િે. આ રીતે જદી જદી જમીનો જ્ય રે ભીની હોય િે.ત્ય રે તેમન રુંગમ ું
ખબજ ચભનત જોિ મળે િે.

14. કોઇપણ પદ થાન એકમ કદન િજનને ઘનત કહેિ મ ું આિે િે.
જ્ય રે કોઇપણ પદ થાન એકમ કદન િજનને તેટલ જ કદન પ ણીન િજન સ થે
સરખ િિ મ ું આિે ત્ય રે તેને પદ થાની છિછશષ્ટ ઘનત કહેિ મ ું આિે િે.

15. જમીન કદરતી અિસ્થ મ ું ભેજ અને હિ ધર િે િે. આ ભેજ અને
હિ જમીનન ઘન રજકણો િચ્િે આિેલી પોલ ણ જગ્ય ને જમીનની
િીદ્ર લુંત કહે િે.
જમીનમ ું, કદને અનલક્ષીને બે પ્રક રન ું છિદ્રો ઓળખી શક ય િે.
 મોટ ું છિદ્રો
 સક્ષ્મ છિદ્રો
સુંદભાગ્રુંથ:- જમીન છિજ્ઞ ન અને વ્યિસ્થ પન
ડૉ.હસમખભ ઈ સથ ર

16. Bechar Rangapara
Khintlawala