Bie daalt 2

1. ТӨВ АЙМАГ
БОРНУУР
СУМ
ХЗУС-Эрх зүй 1б анги Э.Ганзориг

2. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
БАЙГАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭНТ ДУРСГАЛД ГАЗРУУД
АГЛАГ БҮТЭЭЛЫН ХИЙД
 УБ хотоос баруун хойш 92 км засмал замаар,
7 км шороон замаар явж хүрэх зайд буюу Төв
аймгийн Борнуур сумын Нарт багийн “Далын
ам” хэмээх газарт оршдог. Урьд энэ нутагт
“Далан хар” хэмээх булаг урсаж, эргэн
тойронд нь Далий ягаан хэмээх цэцэг ихээр
ургадаг байсан учраас ийн нэрийджээ. Тус ам
байгаа уулыг Гарьд хэмээх агаад хад, мод
алагласан, уулын сүрлэг үзэмжийг илтгэсэн
газар юм. Тэрхүү сайхан тогтоцыг түшиглэн
мөргөл залбирал үйлдэх буддын шашны
ариун дагшин сүм музейг байгуулжээ.
Үндэслэн байгуулагч нь ард олноо “бурханч
лам” хэмээн алдаршсан Г.Пүрэвбат бөгөөд
энэхүү сүмийг “Өлзийг бадруулагч хийд орон”
болно хэмээн айлдсан байдаг. Сүмийг зорин
очиход хамгийн түрүүнд “Асарт хаалга” угтах
ба хаалганы дээд талд “Язгуурын гурван
бурханы суварга” залагдсан байдаг.

3. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
БАЙГАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭНТ ДУРСГАЛД ГАЗРУУД
НОЁН УУЛЫН БУЛШ
 Төв аймгийн Ноён ууланд байх Хүннүгийн үеийн булш нь ХХ зууны археологийн
томоохон нээлтэнд тооцогддог.1912 онд Богд хаант Монгол улсын нийслэл Өргөө
хотоос 130 км зайд орших Хараа голын эх, Ноён уулын модон дунд Сүжигт,
Журамт, Хужирт гэсэн гурван амны эхэнд олон хонхор байгааг алтны хайгуулын
“Монголор” пүүсийн техникч А.Боллад хэмээх буриад хүн олжээ. Мэдээллийн
дагуу Оросын ШУА-ын хайгуулын анги ирэхээр төлөвлөсөн ч дэлхийн I дайн
гарсантай холбоотойгоор судалгааны ажлаа хойшлуулжээ. Түүний дараа 1924-
1925 онд П.К.Козловын удирдсан Монгол, Төвдийн хайгуулын анги Ноён ууланд
200 орчим булш байгааг илрүүлж, 6-р булшнаас түүхийн маш ховор олдворуудыг
малтан гаргажээ.

4. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
БАЙГАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭНТ ДУРСГАЛД ГАЗРУУД
Бор толгой уул
Домгийн ярихад ядарсан 20 гарсан насны залуу булганаас явж
байгаад нэг чулуу харан мориноосоо буун сууж байтал нэгэн
үзэсгэлэнтэй эмэгтэй хажуу нь сууж байв. Тэрээр хаа хүрч байгаа
хаанаас явж байгааг асуугаад хэдэн үг хэлэв за чи дараа жил энэ
цагтаа хоцрохгүй ирээрэй гээд хулгана болоод нүхрүү орчихов. Нэг
жил өнгөрч залуу ядуу байсан тул нэг хоногоор хоцорчихов .
Уулзаж байсан газар нь хар хайрцагтай үнэт эдлэл үлдээсэн байв.
Ингэж энэ залуу баяжсан юм. Энэ уулыг эмэгтэй савдагтай гэж
ярьдаг.

5. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
БАЙГАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭНТ ДУРСГАЛД ГАЗРУУД
Айраг нуур
Энэ нуурийн түүх үнэн
хачирхалтай. Чингис
хаан байлдаанд орж
яваад цэргүүдтэйгээ нэг
газар бууж хоол ундаа
идэж байгаад Чингис
хаан өөрийн аягатай
айргаа асгаад хожимын
нэг өдөр энэ газарт нуур
бий болбол Айраг нуур
гэж нэрлээрэй хэмээн
хөдөлсөн байдаг.

6. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
БАЙГАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭНТ ДУРСГАЛД ГАЗРУУД
 “Ёл хад” амралтын
газар Төв аймгийн
Борнуур сумын нутагт
орших дээрх амралт нь
Улаанбаатар хотоос 110
км-ын зайд оршдог.
 “Дугана хад” Төв аймгийн Борнуур
суманд байрладаг.

7. ТӨВ АЙМАГ БОРНУУР СУМ
АЛДАРТАН ХҮМҮҮС
Д. Самдан баатар
-1919 оны 5 сарын 3 нд Төв аймгийн
Борнуур суманд төрсөн. Тэрээр 20
насандаа дайнд дайчлагдан 1945 оны
эх орноо чөлөөлөх дайнд амь биеэ үл
хайхран 100 японы тархийг хага цохисон
баатар юм. Энэ байлдаанаар амь
үрэгдэж МУ хүндэт эрхэмд МУ-ын
баатар цол өгсөн юм. Тэрний хөшөө Төв
аймгийн Борнуур сумд байдаг.