2. NİÇİN ULTRASONOGRAFİ
• Ultrasonografi yöntemi, tetkiki yapanın deneyimine oldukça bağımlı ,subjektif yanılgılara çok açık
olması gibi sınırlamalarına karşılık , tanıda sık kullanılan görüntüleme yöntemi haline
gelmiştir.Bunun başlıca nedenleri ucuz ve her yerde kullanılabilen bir teknoloji olması, yan
etkilerinin neredeyse önemsiz olması ,her yaşta ve istenilen sıklıkta ,anında görüntü oluşturan real
time potansiyeli ile çeşitli girişimlerin izlenerek yapılmasına uygun olmasıdır.
• Her klinisyen ultrasonografi ile kesin teşhisin konulması için sıklıkla uzmanlık becerisinin
gerektiğinin bilincinde olduğu gibi ultrasonografinin teşhis için güçlü yönünün bilincindedir. Öte
yandan temel tecrübeleri ve normal ultrasonografik bulguları tanımlamak zor olmaktan uzaktır.
• Aile hekimliği pratiğinde ultrasonografinin kullanımı kesin teşhisi koyma amacından çok anormalliği
belirleme amacını taşır.
• Aile hekimliği pratiğinde ultrasonografi kullanımının en gerçekçi amaçları:
1-İlişkili belirli organların normalliğini doğrulamak
2-Belirgin lezyonları yorumlayabilme yeteneğini kazanma (safra taşları gibi)
3-Yorumlayamadığı şüpheli lezyonları ileri araştırmalar için uzmana sevk etmek .
• 4-Ultrason ile gebelik takibi ve fetusun büyüme ve gelişmesinin takibi
5- Herhangi önemli bir lezyonu gözden kaçırmamak.
• Bilmemek her zaman ; kendine güvenme hissinin düşüreceği yanlışlıktan daha iyidir. Biri teşhisten
emin değilse yardım için sevk etmelidir.
3. ÖNCE SÖZLÜK
• EKOJENİTE:Yansıyan ses dalgasının şiddetini ,dolayısıyla görüntüdeki yapının
parlaklığını tanımlamada kullanılan kavramdır.cihazın o anda kullanılan
ayarlarına özgü gri ton ölçümüdür.bu nedenle ekojenite bir dokunun
diğerlerine göre karşılaştırmasıyla ifade edilir.
• ANEKOİK:siyah olarak izlenen alanlardır.
• HİPOEKOİK :bir alanın diğer alanla karşılaştırmasında o alanın karşılaştırılan
alana göre daha siyah olduğunu ifade eder.
• HİPEREKOİK:görüntüde beyaza yakın tonları ifade eder
• HOMOJEN EKOJENİTE:Refleksiyon düzeyi ne olursa olsun birbirine yakın
ekojenitenin olmasını ifade eder.
• HETEROJEN EKOJENİTE:aynı dokuda farklı ekojenitelerden oluşan alan yada
lezyonları tanımlar.
4. BÖBREK ULTRASONOGRAFİSİ
• POZİSYON:Supin ,sol ve sağ anterior oblik ve
gerekirse pron pozisyon
• PROB:3,5-5 MHz konvex transducer
• METOD:Sağ böbreği kc i akustik pencere olarak kullanarak görüntüleyin sol
böbrek biraz zor görüntülenir.sol ant.oblik 45 derece veya sağ dekübit
pozisyon yardımcı olabilir nefesini tutması böbrek hareketini engelleyerek
yardımcı olabilir.böbrekler uzun eksen ve transvers ve planların her
ikisinde görüntülenmelidir.
• GÖRÜNÜM:Renal korteks komşu karaciğer ve dalağa göre daha hipoekoik,
Renal sinus ise pelvis kalisiel yapılar damar ve yağ dokusu içeriğinden dolayı
daha hiperekojen yapı olarak görülür.
5. BÖBREK ULTRASONOGRAFİSİ:
• Böbrekler karaciğer ve dalağa göre daha hipoekoik düzgün
dış konturları olan perirenal yağ doku ekosu ile çevrili
organlar olarak belirlenir.
• böbrekler sonografik olarak renal parenkim ve renal sinüs
olarak iki ayrı kısma ayrılır.
• renal sinüsten böbrek dış yüzeyine kadar uzanan alana
renal parenkim denir.
• renal sinüs ise içinde kaliksler ,infundibulum
yapıları,pelvis,damarlarve lenfatik yapıları bulunduran yağ
dokusu açısından zengin ve değişken konturlara sahip
yoğun ekolar içeren bir alan olarak görülür.
• Böbreğin daha dışta olan korteksi içteki medullaya göre
artmış kan perfüzyonundan dolayı daha koyu renklidir.
6. BÖBREK ULTRASONOGRAFİSİ
ÖLÇÜMLER
• 3 Ölçüm alınır
• Uzunluk:sagital görüntüde en uzun
craniocaudal uzunluk alınır
• Anteroposterior çap:uzun aksa dik olacak
biçimde sagital görüntüden ölçülür
• Genişlik:transvers görüntüde böbrek lateral
kenarından hilusa olan mesafe ölçülür
• Böbrekler ortalama:9-13 cm uzunluk-AP:3,5-
4,5cm ile Genişlik:4,5-5,5 cm dir
8. BÖBREK PARENKİM EKOJENİTESİ
• NORMAL:Karaciğere göre daha hipoekoiktir
• Evre1 :Karaciğer ile eş ekojenitededir
• Evre2:Karaciğere göre daha ekojendir ancak
sinus parenkim ayrımı yapılabilir
• Evre3:sinus –parenkim ayrımı yapılamayacak
kadar artmıştır ancak çevre yağ dokusundan
ayrım yapılabilir.
• Evre4:Böbrek çevre yağ dokusundan ayırt
edilemez
9. BÖBREK TOPLAYICI SİSTEM
• Toplayıcı sistem:minör kaliksler,majör kaliksler ve renal
pelvisten oluşur.
• Minör kaliksler 7-14 adet majör kaliksler 2-3
adettir.majör kaliksler birleşerek renal pelvisi oluşturur ve
renal pelvis üreter ile devam eder
• Üreterin 3 anatomik darlığı:UPJ,iliac damarların
çaprazlandığı,üretero-vezikal bileşkedir
• Böbrek toplayıcı sistemi ve üreter genişlemedikçe
sonografik olarak görülmez
• Üreterler 25-30 cm uzunluğunda ve 5 mm çapındadır
• Üreterler görülebiliyor ve ölçülebiliyor olması duvar
kalınlaşması anlamına gelir
12. RENAL SONOGRAFİK ÖLÇÜLER
• Böbreğin normal sonografik ölçüleri:
• Her iki böbrek yaklaşık olarak aynı
boyuttadırlar.1 cm yi aşan farklılık anormal
olarak kabul edilebilir.
• Böbreğin uzunluğu=9-12 cm
• Böbreğin genişliği=4-6 cm
• Böbreğin kalınlığı =2.5-3.5 cm dir
•
13. BÖBREĞİN SONOGRAFİK DEĞERLENDİRİLMESİNDE DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR:
• 1-Böbrek varmı?Yokmu?
• 2-Böbrek normal anatomik lokalizasyondamı?
• 3-Böbrek yerleşim anomalisi gösteriyormu
• 4-Böbreğin büyüklüğü(normal/hipertrofik/atrofik)
• 5-Böbreğin parenkimal ekojenitesi(normal/parlak/koyu)
• 6-Böbreğin parenkimal yapısında renal parenkim hasarını düşündüren bulgular varmı
• 7-Sürrenal loj izleniyormu
• 8-Böbreğin yüzey ve kenarlarında düzensizlik olup olmadığı
• 9-Böbrekte yer kaplayan lezyonun olup olmadığı
• 10-renal sinüs ve korteks ayırımı net yapılabiliyormu
• 11-Böbreğin pelvikalisiyel yapılarında dilatasyon olup olmadığı
• 12- renal venin izlenip izlenmediği
• 13- renal arterin izlenip izlenmediği
• 14- renal arter de akım olup olmadığı
• 15- renalvende de akım olup olmadığı
• 16-Arkasında posterior akustik gölge veren taş ekosunun olup olmadığı
• 12-Böbrek çevresinde asit,inflamatuar sıvı,serbest mayii,kan olup olmadığı
• 13-Böbrek kapsulu ile parenkim arasında anormal bir görünüm ,hematom olup olmadığı
• 14-Böbreklerde pelvikalisiyeldilatasyon olup olmadığı
24. BÖBREKÜSTÜ BEZİ (SÜRRENAL GLAND):
• Ultrasonografinin adrenal patolojilerdeki rolü daha çok
lezyon saptamaya yöneliktir,lezyon
karakterizasyonunda rolü sınırlıdır .
• Böbreküstü bezleri,böbreklerin üst pollerinin superior-
anteromedialinde yer alırlar.sıklıkla üçgensel bir yapıları
mevcut olup akustik iç eko yapıları çevresel yağ
dokularına benzerlik arz ediyor.ultrasonografide sıklıkla
zor görüntülenir.sol adrenal bez en iyi sağ lateral
dekubitus ,sağ adrenal bez ise supin pozisyonda
karaciğer i pencere olarak kullanılarak görüntülenir.
• Adrenal bez ölçüleri:
• Surrenal bezler :4.0x2.5X0.5 cm boyutunda dırlar
25. Surrenal görüntülemede dikkat edilecek hususlar
• 1-yetişkinlerde böbreküstü bezleri çevre dokulardan net
ayırt edilemediğinden yetişkin yaş gurubunda adrenal bez
yerine adrenal loj (bölge ) terimi kullanılabilir.
• 2-surrenal loj görüntülemesi böbrek üst polu (böbreğin
diafragmaya yakın olan polu) lokalizasyonu incelenir.
• 3-surrenal lojda yer kaplayan lezyon olup olmadığına bakılır
• 4-yenidoğan larda ve çocuklarda böbreküstü bezi daha
belirgindir.
• 5-dikkat edilmesi gereken en önemli surrenal patolojiler
:hiperplazi,kistler,adenom,maligniteler,metastatik lezyonlar
ın olup olmadığına bakılır
29. MESANE :
• Mesane :hem kendi hem pelvik organları değerlendirmek
için mükemmel bir akustik penceredir
• Ultrasonografik olarak her iki cinsde de mesane büyük
oranda distansiyon miktarına göre değişen şekilli anekoik
yapı olarak görülür.iyice gerilmiş bir mesane transvers
düzlemde görüntülendiğinde ,genellikle kenarları birbirine
eşit olmayan dörtgen şeklindedir.sagital yada oblik
düzlemde oval-piramidal şekilde görülür.
• mesane duvarı ise mukoza ,submukoza,kas ve seroza
tabakaları genellikle ayrı tabakalar halinde görülmezse de
,ekojenik mukoza ile daha sonolüsen kas tabakası ayırt
edilebilir ,üreterovezikal bileşke yerleri ise mesane
tabanında ve üreterperistaltizmi ile birlikte idrarın jet akım
verdiği bir fokal kalınlaşma şeklinde görünür.
30. MESANE ÖLÇÜLERİ
• Mesanenin normal sonografik ölçüleri:
•
• Dolu mesanede duvar kalınlığı< 0.4 cm
• Boş mesanede duvar kalınlığı<0.8 cm
•
•
• Mesane hacminin ölçülmesi yaklaşık olarak :
AxBxCx0.52
• A=anterior-posterıor çap
• B=medio-lateral çap
• C=supero-inferior çap
31. MESANE NİN SONOGRAFİK DEĞERLENDİRİLMESİNDE DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR:
• 1-Mesane boşmu dolumu?
• 2-Mesane normal anatomik lokalizasyondamı?
• 3-Mesane de bulunan idrarın ekojenitesi anekoik mi ekojenik odakları
mevcutmu?
• 4-Mesanenin büyüklüğü normalmi yoksa anormal bir büyüklük temi?
• 5-Mesanenin duvar ekojenitesi ve kalınlığı nasıldır.
• 6-Mesande yer kaplayan lezyon varmı? yokmu
• 7-Mesane duvarından kaynaklanan lezyon olup olmadığı
• 8-Mesane iç mukozal yüzde ve düzensizlik olup olmadığı
• 9-Mesane üretero-vezikal bileşkede yer kaplayan lezyonun olup olmadığı
• 10-Mesane penceresinden distal üreter izlenip izlenmediği
• 11-Prostatın mesaneye protruze olup olmadığı
• 16-Mesanede arkasında posterior akustik gölge veren taş ekosunun olup olmadığı
• 12-Mesane çevresinde asit,inflamatuar sıvı,serbestmayii,kan olup olmadığı
•
•
32. Mesane ve mesane duvarının transvers görünümü
mesane volumu:uzunluk X genişlik X derinlikX (pi/6=0,51)
39. PROSTAT:
• Prostat mesane tabanının inferiorunda ,symphyisis
pubisin posterioru ve rektumun anteriorunda tersine
dönmüş bir piramid şeklinde yerleşmiş fibromusculer
bir organdır,üretra prostatın santralinde yer almaktadır.
• prostatın genel sonografik görünümü simetrik özellik
göstermektedir.Prostatın anterior fibromuskuler
dokusu aneokik ve ya hipoekoik görünür.periüretral
dokular hipoekoik olarak izlenmektedir.Üretra bu bölge
içerisinde ekojenik yapıdadır.prostat bezinin geri kalan
bölümü homojen olup hipo veya izoekoik
görünümdedir.seminal veziküller septalı ,simetrik ve
hipoekoik yapıdadır.
40. Prostatın normal ultrasonografik
ölçüleri:
• Prostatın normal ultrasonografik ölçüleri:
•
• Anterior-posterior çapı: 2.5 cm
• Transvers çapı:4cm
• Apexten mesane boynuna kadar:3.5 cm
• Measurement of prostat:
• Expression as a gram(normal less than 20 gram)
• G=thickness X width X length
•
• Thickness=antero-posterior diameter in transvers scan
• Width=left to right side in transvers scan
• Length=antero-posterıor diameter in longitudinal scan
•
•
•
41. PROSTAT BEZİNİN ULTRASONOGRAFİK İNCELEMESİNDE DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR:
• 1-prostat bezi en iyi mesane dolu iken
değerlendirilebilir.
• 2-prostatın şekli iç eko yapısı ve kapsülü incelenmelidir.
• 3-prostat mesane ye doğru taşma gösterip
göstermediği incelenmelidir
• 4-prostat transrektal sonografik incelemesi uygun –
noninvaziv iyi görüntü almada yardımcıdır.
• 5-Protat ta yer kaplayan lezyon olup olmadığına
bakılmalıdır.
•
45. ERKEK GENİTAL ULTRASONOGRAFİSİ
• Scrotum, testis ve epididimisin içerisinde olduğu birkaç tabakadan
oluşan bir kesedir.testisler homojen ve orta düzeyde ekojeniteye
sahiptir.testisin posterior- superior yüzünde seminifer tubulleri rete
testise drene eden yüksek ekojeniteli lineer bir yapı olan
mediastinum testis yer almaktadır.bu yapıların dışında testis
ekojenitesi homojen iç eko yapısına sahiptir.Epididim ise testise
yakın yada daha ekojenik üçgen şekilli bir yapı olarak testisin
postero-lateralinde yer alır.
•
• Testis ölçümleri:
•
• Testisler yaklaşık 4x3x3 cm boyutlarında ovoid şekilli
yapılardır.normalde her iki testis birbirine yakıın
boyutlardadır.scrotum duvar kalınlığı ise 3-6mm arasında değişir
•
50. KADIN PELVİS SONOGRAFİK ANATOMİSİ:
Uterus:
-uterusun myometrial kısmı homojen eko yapısında düzgün sınırlıdır,normal arkuat damarlar uterus
periferinde görülür ve patolojik bulgular ile karıştırılmamalıdır.servikal kanalı çevreleyen doku
ekojenitesi homojendir .uterus boyutu hastanın yaşı ve doğum sayısı ile ilişkilidir.uterusun
antefleks,retrofleks,antevert ,retrovert pozisyonları olabilir.
•
• Uterusun sonografik ölçümleri:
• Uterus puberte öncesi dönemde ölçüleri:
• Boyu:3cm
• Eni:0.5-1cm
•
• Uterusun reproduktif dönemde:
• Boy :8cm-9cm
• Eni: 4 cm -5cm
•
• Uterusun postmenopozal dönemde ölçüleri
• Boyu:3.5-5.5 cm
• Eni:1-2 cm
51. Endometrial kavite
• Menstruel fazda:2-m mm
• Erken proliferatif dönemde:4-6 mm
• Periovulatuar dönem:6-8 mm
• Sekretuar dönem:8-15 mm
• Postmenopozal (hrt pozitif) 8mm den küçük
• Ppostmenopozal (hrt negatif ise )5 mm den
küçük olmalı
59. GEBELİK KESESİ:
• -Yuvarlak yada oval şekillidir.
• -düzgün konturlu
• -çevresinde ekojenik trofoblastik reaksiyon halkası olan
kistik bir yapı gibi görünür.
• -uterusun orta yada fundal kısmında yer alır
• -Gestasyonel kese 10 mm den büyük olduğunda yolk –sak
kesesi izlenebilir.
• -Gestasyonel kese 18 mm den büyük olduğunda embriyo
izlenir
• -gestasyonel kesenin büyüme hızı yaklaşık olarak günde
1mm olup (0.7-1.5 mm/gün)
•
64. Color ile fetal kardiak aktivite pozitif
olduğu gözlenen fetal pole
65. ERKEN GEBELİĞİN
• 4-5 Haftası:Embriyo:ekojenik bir yapı olarak
görülür.yolk-sac kesesi ise gebelik kesesi içerisinde fetal
pole üzerinde küçük yuvarlak şekilli bir halka olarak
görülebilir.
• 6-7 haftası:fetal kardiak aktivite görülebilir,fetal baş-
gövde-extremiteler izlenebilir.
• 7-8 Haftası:fetal kardiak aktivite ile birlikte fetal
somatik hareketler gözlenir.
• 8-9 Haftası :gebeliğin 8-9 haftasında plasenta görülür
• 10-11 haftasında serebral ventriküller görülür bu
haftalarda BPD ölçülebilir.
•
66. 5 w ile uyumlu gebelik kesesinin
sonografik görünümü
96. G-SAC(GEBELİK KESESİNİN) ÖLÇÜMÜ:
• G-SAC ölçümü ile ,özellikle 4w-7w lar arasında
gebelik yaşı tahmin edilebilir.
• Gebelik kesesinin ölçümü A-P ,SOL-SAĞ,ALT-
ÜST ölçümleri alınarak ortalama ölçüm
hesaplanır.
99. GEBELİK YAŞININ TAHMİNİNDE BAŞ-POPO ÖLÇÜMÜ(CRL=CROWN TO RUMP LENGTH)
• Fetal CRL ölçümü:
• 7-12 haftalar arasında fetüs düz pozisyonda
iken Baş ile Popo arasındaki mesafe ölçülerek
alınır,özellikle 12. w dan sonra fetal omurgada
oluşan eğrilmeden dolayı tam doğru sonuç
vermeyebilir.YOLK-SAC kesesi fetal baş üzerinde
durduğundan dolayı ölçüm alınırken yanlışlıkla
yolk sac kesesi fetal baş olarak ölçüme dahil
edilmemelidir.
104. GEBELİK YAŞININ TAHMİNİNDE BPD
(Bİ-PARYETAL ÇAP ) ÖLÇÜMÜ
• Hipoekoik kelebek şeklinde talamus ve
serebral hemisferlerin simetrik görüldüğü
yerden ölçüm alınır,BPD ölçümü yapılırken
falx cerebri tam orta hatta yer almalıdır.falx
serebriye en geniş yerden dik olarak paryetal
kemiğin bir tarafının dış tabulasından karşı
tarafın iç tabulasına kadar ölçüm
alınmalıdır.genelikle BPD ÖLÇÜMÜ 16.gebelik
haftasından sonra kullanılır.
112. HC(HEAD CIRCUMFERENCE=BAŞ ÇEVRESİ )
ÖLÇÜMÜ
• Baş çevresi ölçümü alınırken BPD ölçümü
seviyesi olan ortada falx serebri talamus ların
kelebek şeklinde izlendiği en geniş serebral
hemisferlerin görüldüğü kesit alınarak ölçüm
yapılır.yani BPD Ölçümü ile aynı kesit fakat
kafa kemiklerinin dış kısımdan çevresi
hesaplanır.
116. BPD ile aynı kesitten HC ölçümü ile 29
w ile uyumlu gebelik
117. FETAL AC (ABDOMİNAL CIRCUMFERENCE =ABDOMİNAL ÇEVRE)
ÖLÇÜMÜ
• Fetal AC ölçümü alınırken dikkat edilmesi
gereken en önemli husus:karaciğer,sol portal
ven trunkusunun mide ve vertebra nın aynı
kesitte görüldüğü yerden kesit alınarak AC
ölçümü yapılır.
122. 29 w ile uyumlu AC görünümü(AC=ABDOMİNAL CİRCUMFERENCE)
123. GEBELİK YAŞININ TAHMİNİNDE FEMUR UZUNLUĞUNUN ÖLÇÜMÜ(FL=FEMUR LENGTH)
•
• Sıklıkla gebeliğin orta veya geç döneminde
gebelik yaşının tahmininde kullanılır.Dikkat
edilmesi gereken en önemli husus femur
kartilajı ölçüme dahil edilmemesidir.
274. YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR
• 1-ULTRASONDA ÖLÇÜMLER Pratik El Kitabı Paul S. Sidhu - Wui K. Chong Alper Özel - Ş. Mehmet Ertürk Nobel Tıp
Kitabevleri İstanbul 2008
• 2- Tanısal Ultrasonografi Sandra L. Hagen Çeviri Editör :Okan Akhan Güneş Tıp Kitabevi Baskı Yılı :2005
• 3 - Bruyn rose de, Pediatric Ultrasound, Churchıll Lıvıngstone. Cev. Tunacı A, Yekeler E, İstan- bul Medikal
Yayıncılık, İstanbul 2007
• 4- TEMEL ULTRASONOGRAFİ VE DOPPLER Prof. Dr. Mustafa Seçil Basım : 2013 ISBN : 9789944627269
• 5- Viable Ultrasono Pom Chong LEE,Young Kyun Cho.
• 6- Cochlin LI Dennis, Dubbins A Paul, Goldberg B Barry, Halpern J Ethan. Urogenital Ultra- sound, Taylor and
Francis. Cev. Kadıoğlu A, İstanbul Medikal Yayıncılık, istanbul 2008
• 7- Step By Step Ultrasound by Bhargava, Satish K. Edition: 2nd edition. Jp Medical Ltd: 2011 ISBN-13:
9789380704371 ISBN: 9380704372
• 8- Aile Hekimliği Polikliniğinde Ultrasonografi Kullanımı ve Sonuçlarının Değerlendirilme- si Düzce Üniversitesi Tıp
Fakültesi Dergisi 2009; 11(3):28-32
• 9- DiagnosticImaging: ObstetricsHardcover – 14 Dec 2005 by Paula Woodward MD (Author), Anne Kennedy MD
(Author), Roya Sohaey MD
• 10- Ultrasound and the Evolution of the Physical Examination Michael Blaivas, MD http://
www.wcume.org/wpcontent/uploads/2011/05/Blaivas.pdf, http://www.sonoguide.com/ smparts_testicular.html
11- Ultrasonografi- Mahmut Oğuz Nobel Tıp Kitabevi
• 12- Diagnostic Imagıng Obstetrıcs Woodward – Kennedy-Sohaey
• 13- Acil Serviste Ultrasonografi – Prof Dr. Orhan OYAR – Doç. Dr. E. Erol ÜNLÜLER
• 14- Ürogenital Ultrason (Türkçe Çeviri) - B. Goldberg, D. Cochli, E. B Goldberg, D Cochli, E Halpern, P Dubbins -
İstanbul Medikal yayıncılık
• 15- Normal breast http://www.ultrasoundpaedia.com/normal-breast