[Ұ] мен [Ү]дауысты дыбыстары

1. Сабақтың бөлімі:тіл дамыту
Сабақтың тақырыбы:[Ұ] мен [Ү]дауысты дыбыстары
Сабақтың түрі: топтық сабақ
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:[Ұ] мен [Ү] дыбыстарыныңайтылуы мен артикуляциясын салыстыру. [Ұ] мен [Ү] дыбыстарынбуында, сөзде
дұрыс айтуға машықтандырыпжәне сөздің ішінде дұрыс ажыратабілуге үйрету.
Дамыта-түзетушілік:Артикуляциялық және ұсақ моторикасынжетілдіру, естіп-ажыратуын дамыту, айтып ажыратуын
бекіту. Дұрыс тыныс алуын жетілдіру.
Тәрбиелігі:бір-бірінің жауабын мұқияттыңдап, кезектілікпен сөйлеуге, қойылған сұрақтарғатолықжауап беруге баулу.
Көрнекілігі: «Ұ» және «Ү» дыбысыныңпрофилі, дыбыстардыңартикуляциялық кескіндері, айна, буындар, суреттер,
тапсырмалар.
Сабақтың барысы:
№ Сабақтың кезеңдері Мұғалім мен оқушының бірлескен
іс- әрекеті
Оқушы іс әрекетінің
нәтижесі
I.
II.
Ұйымастырукезеңі
Психологиялық дайындық -Балалар, бізге бүгін сабаққа қонаққа кім келді?
(Дымбілмес)
-Неге, Дымбілмес деп айтады? (Өйткені ол түкте
білмейді. Ендеше бар білетіндерімізді ортаға саламыз
ба? )
Арайлап таң атты,
Алтын күн, жарқын күн.
Шуағыңды төге бер,
Оқушылар мұғалімнің
айтқанын қайталайды.
Балалардың қызығу-
шылығы артады.
Оқушылар мұғалімнің
айтқанын қайталап,
орындайды.

2. III. Негізгібөлім.
1. Қол саусақтарына арнал-
ған жаттығу.
2.Логопедиялық массаж
Арайыңнан нәр алған
Біз бақытты балдырған.
Бір дегенде – бар күшіміз бен саусақтары-
ңызды жұдырыққатүйеміз, екі дегенде - жан-жаққа
тарбитамыз.
Саусақтарыңды жазып, бас бармағымызбен
алдымен оңға қарай, кейін солғақарай айналма қозға-
лыстар жасаймыз.
Тамшылар» жаттығуы
Күркіредікүн,күн...(оң саусақ, сосынсолсаусақ)
Терезелер шың - шың, (екі саусақ бірге)
Жауды жаңбыр топ, топ, ( оң аяқ, сосынсолаяқ)
Шелек – шелек, көп – көп. (екі қол және екі аяқ бірге)
-Біз ұйқыдан тұрған соң не істейміз?
-Қане, барлығымыз айнаға қарап бетімізді жуамыз.
Сосын маңдайымызды, көзімізді, қасымызды,
мұртымызды, сақалымызды, құлағымызды жуамыз.
(5-6 рет)
-Жуынып болған соң айнаға қарап былай деп айтамыз:
Мен барынша сабырлымын,
Қол саусақтарының
қимылы дамытылады.
Ұсақ моторикасы,
қолдыңкөру-қимыл
үйлесімділігі және
зейіні дамытылады.
Массаж түрлерін
өздеріорындайды.

3. 3.Мимикалық гимнастика.
4. Артикуляциялық
жаттығулар.
Мен әдемі сөйлеймін,
Мен нақты сөйлеймін,
Мен асықпай сөйлеймін.
-Көзімізді ашып – жұмамыз (қатты – жай);
-Ернімізді түтікше тәрізді алға созамыз;
-Ұртын үрлеу.
-Ернін созу"у", "о"
-Жымияды " и"
-Қасынкөтеру "Ой" (таң қалу)
-Дем алу және тыныс шығару: са – со – су - сы.
а) «Күлу», «Ине», «Әткеншек», «Кесе», «Тәтті тосап»-
жоғарғы тісті жалау, «Тістердітазалаймыз», «Аттар»,
«Сылақшы».
Ойлауын, есте
сақтауын дамытады.
Оқушылар мұғалімнің
айтқанын қайталап,
орындайды.
Артикуляциясын
дамытады.

4. IV.
V.
5. Дауысқа арналған
жаттығулар.
6. Тыныс алужаттығулары
Үй тапсырмасын тексеру
Жаңа сабақ
Мақсаты: күші, ұзақтығы, ұзындығы бойынша әр түрлі
дыбыстарды айту бөліктерін дамыту.
Жай
дауыспен
А-а-а О-о-о У-у-у И-и-и
Қатты
дауыспен
А-а-а-а-
а-а
О-о-о-о-
о-о-о
У-у-у-у-
у-у-у
И-и-и-
и-и
Мақсаты: мұрын және ауыз арқылы тыныс алуды
ажырату, диафрагмальды тыныс алуды дамыту (өткізу
уақыты 5 минут)
Жаттығулар:
-ауызбен дем алу-мұрынмендем шығару (3 рет)
-ауызбен дем алу-ауызбен дем шығару (3 рет)
-мұрынмендем алу-ауызбен дем шығару (3 рет)
-мұрынмендем алу-мұрынмен дем шығару (3 рет)
- Әріп пен дыбыстыңайырмашылығы неде?
- Дыбысты естиміз,айтамыз.
-Әріпті көреміз,жазамыз
- Дыбыстар нешеге бөлінеді?
-Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?
Дауысқа арналған
жаттығуларды орын-
дау арқылы дауыстың
анықтылығы, ұзақты-
ғы, ырғақтылығы бо-
йынша әр түрлі ды-
быстарды айту бөлік-
тері дамытылады.
Тыныс алу жолдары
жақсарады.
Берілген сұраққа
жауап береді.

5. -Дауыссыз дыбыстарнешеге бөлінеді?
1.Білімнің жолбасшысы,
Шәкірттің қолбасшысы (Ұстаз)
2. Тұмсығымықты,
Ой мен қырды тегістеп шықты (Үтік)
-Осы, «Ұстаз» сөзіндегібірінші дыбысы қандайдыбыс?
(Ұ дыбысы)
-Ал, «Үтік» сөзіндегібірінші дыбысы қандайдыбыс?
(Ү дыбысы)
- Ендеше бүгін біз сабақта қандай дыбыстардыоқып
және сәйкестендіреміз?
(Ұ және Ү дыбыстары)(Ұ ұ және Ү ү әріптері)
Ұ дыбысының профилі
Ұ дыбысының артикуляциялық қалпы
 Ұ дыбысынайтқанда ерін сүйірленіп, алға қарай
жиырылады;
 Тіл ұшы астыңғы тістен алыстап, арт жағы
жоғары көтеріледі.;
 Дауыс шымылдығы ашық болады.
Ү дыбысының профилі
[Ұ] мен [Ү] дауысты
дыбыстарының
профилі арқылы
дыбыстардың
артикуляциялық
қалпын орындайды.

6. Ү дыбысының артикуляциялыққалпы
 Ү дыбысынайтқанда ерін сүйірленіп, алға қарай
жиырылады;
 үстіңгі тістер мен астыңғы тістердің арасы белгілі
қашықтықтағы жағдайда сақталады;
 тілдің ұшы астыңғы тіске тіреледі де, екі жағы
көтеріліп үстіңгі азу тістерге қабысады.
Дыбыстарғамінездеме [ұ], [ү].
-Балалар, қазір сендер осы [ұ], [ү] дыбыстарына
мінездеме беріңдер.
- [ұ] дыбысы қандай дыбыс?( дауысты)
- [ұ] дыбысы дауысты дыбыс,оныңішінде? (жуан)
- [ү] дыбысы қандай дыбыс?(дауысты)
- [ү] дыбысы дауысты дыбыс,оныңішінде? (жіңішке)
[Ұ] мен [Ү]дыбыстарыныңұқсастығы мен
айырмашылығынанықтайық.
-Балалар,осы екі дыбыстың ұқсастығынеде?
- [Ұ] мен [Ү] дыбыстары дауысты дыбыстар.
- Біз осы екі дыбысты қандайүйге саламыз?
(Қызылүйге)
Берілген сұрақтарға
жауап береді.
(ережеге сүйенеді)
Екі дыбыстыңұқсас-
тығы мен айырмашы-
лығын анықтайды.

7. -Әңдетіледі ме, созылады ма?
-Ал,екі дыбыстың айырмашылығынеде?
- Айырмашылығы [ұ] дыбысы – жуан дауысты дыбыс,
ал [ү] дыбысы-жіңішке дауысты дыбыс.
1-тапсырма. Ұ-Ү дыбыстарынәндетіп айтайық.
Ү Ү Ұ
Ұ Ұ Ұ Ү
2-тапсырма. «Кім зейінді?»ойыны.
Ойынныңшарты:
1.Әр түрлі буындардыңішінен «Ү» мен «Ұ» дыбыста-
рын естігенде сигналдықбелгіні көтеріп,буынды қайта-
лау керек. Буындар: үш, ұш, үз, ұз.
2. «Кім тез?» ойыны.
«Ү» мен «Ұ» дыбыстарынанбасталатын сөздер
айтамын. Ұ дыбысынанкелетін сөздіестісеңдер «Ұ»
дыбысыныңсигналдықбелгісін, ал «Ү» дыбысынан
келетін сөздердіестісеңдер «Ү» дыбысыныңсигналдық
белгісін көтересіңдер.Сөздер:үкі, ұя, ұстаз, үтік, т.б.
3-тапсырма. Ойын «Кім жылдам?»
Ойынның шарты: «Ү» мен «Ұ» дыбыстарына
қатысты сурет көрсетіледі, сол көрсетілген суреттердің
атын атап, буынға бөліп және орнынтауып,
белгілейміз.
Есте сақтау,ойлау жә-
не елестету элемент-
тері дамытылады.
Тез ойлау арқылы екі
дыбысты ажыратуға
үйренеді.

8. VI.
Ұсақ қол моторикасын
дамыту.
6-тапсырма .
Бос торкөзге [Ұ] мен [Ү] дыбыстарын қойып және
қандай буын шыққандығыноқу. [Ұ] мен [Ү]
дыбыстарынажырату.
1.«Саусақтарсәлемдеседі»
Орындалутәсілі: бас бармаққа қалған саусақтарды
сәлемдестіріп, түйістіру. Екі қолдыңсаусақтарына
орындау.
2. «Жұдырық,тақтай, алақан»
Фонематикалық
естуді дамыту.
Ұсақ моторикасы,
қолдыңкөру-қимыл
үйлесімділігі және
зейіні дамытылады.
Н
Р
Ш
Н
Р
Р
Ш

9. VII.
VIII.
VIII.
Көзге арналған жаттығу-
лар.
Дәптермен жұмыс.
Сергіту сәті. Логоритмика
Орындалутәсілі: алақандарды алдымен жұдырыққа
түйіп, одан соңтігінен ұстап, сосыналақанды үстел
үстіне қою. Осы қимылдарды кезектестіре, тез
орындау.
1. Тапсырма.Адасқанәріптерден сөз құрап, сөл
құралған сөзге дыбыстық талдаужасаукерек.
ш а ұ қ (Ұшақ) т ү і к ( үтік)
2. Тапсырма. Экрандакөрсетілген суреттер бойынша
«Ұ» дыбысынанкелетін сөздерді «Ұ» бағанына, ал
«Ү» дыбысынанкелетін сөздерді«Ү» бағанына жазу
керек.
Ұ Ү
Ұршық
құлпынай
құмырсқа
Үй
үтік
түлкі
За-за-за
Сыныпіші тап-таза.
Да-да-да
Бор дайын тұр тақтада.
Ыз-ыз-ыз
Слайдқа қарап орын-
дайды.
Берілген тапсырма-
ларды орындап,
дәптерлеріне көшіріп
жазады.
Екі бағанға бөліп
жазады.
Мұғаліммен бірге
қайталайды.
Ұшақ
__ ___
Үтік
__ ___

10. IX.
IX.
IX.
Оқумен жұмыс.
Бекіту бөлімі
Қорытынды
Жалқаулықты тастаймыз
Ық-ық-ық
Енді орнымызғаотырайық.
1.Тапсырма . Кеспе буындардан сөз құра.
Құ-мы-ра құл-пы-най
Үй-рек түл-кі
Кү-рек Ұс-таз
2.Тапсырма . Cөздерді дұрысоқы.
Дауыстап оқы Жай оқы Сыбырлап оқы
Ұя Ұя Ұя
Үй Үй Үй
Ұстаз Ұстаз Ұстаз
Үтік Үтік Үтік
3-тапсырма. Тіл ширату.
Тұз-мұздай
Мұз-тұздай.
Талап-тұлпар,
Білім-сұңқар.
Көп нүктенің орнына тиісті [ұ] мен [ү] дыбыстарын
қойып, қарындашпен белгілеңдер.
...стаз, т...лкі, ...й, ...я, ...тік, қ...лпынай.
-Бүгін біз сабақта қандай дыбыстардысалыстырдық?
(Ұ және Ү дыбыстары)(Ұ ұ және Үү әріптері)
Кеспе буындардансөз
құрайды.
Көпнүктенің орнына
тиісті дыбысты қояды.
Екі дыбыстың
сәйкестігін анықтай-
ды.

11. X.
Үйге тапсырма
- [ұ] дыбысы қандай дыбыс?( дауысты)
- [ұ] дыбысы дауысты дыбыс,оныңішінде? (жуан)
- [ү] дыбысы қандай дыбыс?(дауысты)
- [ү] дыбысы дауысты дыбыс,оныңішінде? (жіңішке)
Екі дыбыстың ұқсастығымен айырмашылығы
неде? [ұ], [ү].
-Балалар,осы екі дыбыстың ұқсастығынеде?
-Бұл екі дыбыстыңұқсастығыекеуі де - дауысты
дыбыстар.
- Біз осы екі дыбысты қандайүйге саламыз? (Қызыл
үйге)
-Әңдетіледі ме, созылады ма? (Иә)
-Ал,екі дыбыстың айырмашылығынеде?
- Айырмашылығы [ұ] дыбысы – жуан дауысты дыбыс,
ал [ү] дыбысы-жіңішке дауысты дыбыс.
-Дымбілмеске бар білетін білімдеріңді көрсеткендерің
үшін сендергеалғысын білдіреді. Жарайсыңдар!
-Тақпақты жаттап келу.
Сұрақтарғажауап
береді.