PPT theoretische omkadering (cognitieve ontwikkeling)

1. PXL dpt. Education - Vildersstraat 5 3500 Hasselt
fb.com/PXLEducation
#pxleducation
Ontwikkelingspsychologie
Theoretische omkadering
Cognitieve ontwikkeling

2. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
volgens Piaget
• Denkontwikkeling = Zelfsturend proces:
“Kind construeert kennis.”
• Zelfbepaling, NIET aanleg of omgeving
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
Denkvraag:
Wat is de taak van de leraar volgens
de visie van Piaget?

3. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
volgens Piaget
• 4 stadia:
• Sensori-motorisch stadium (baby)
• Pre-operationele stadium (peuter/ kleuter)
• Concreet operationele stadium
(lagereschoolkind)
• Formeel operationeel stadium (adolescent)
• 2 essentiële ontwikkelingsmechanismen:
‘adaptatie’ en ‘equilibratie’
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

4. Cognitieve ontwikkeling
4 stadia

5. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
volgens Piaget
• Adaptatie = aanpassen aan omgeving
– Assimilatie: realiteit inpassen in denken
– Accommodatie: denken aanpassen aan
realiteit
• Equilibratie = nieuw evenwicht
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

6. INHOUD
Adaptatie?
• Matthias is negen. Hij heeft verschillende hobby’s. Zo speelt
hij volleybal, zit hij bij de scouts en houdt hij van tekenen.
Verder is hij ook erg geïnteresseerd in computers en techniek.
Hij weet hoe hij de laptop van zijn papa moet opstarten. Op
de laptop staan verschillende programma’s, Matthias gebruikt
echter alleen het tekenprogramma. Hij weet hoe hij dit moet
openen en gaat hiermee aan de slag. Hij tekent verschillende
cirkels. Wanneer hij met de kwast in de eerste cirkel klikt,
kleurt deze rood. Wanneer hij dit echter bij de tweede cirkel
doet, is het hele scherm plots rood en is zijn tekening
verknoeid. Matthias weet niet wat er gebeurd is en begint
opnieuw aan zijn tekening. Nu lukt het hem wel om de twee
cirkels in te kleuren. Hij vraagt zich af hoe dit komt en dan ziet
hij dat het begin en het einde van de lijnen van zijn cirkel over
elkaar lopen. Hij tekent een nieuwe cirkel waar dit niet het
geval is en probeert deze opnieuw in te kleuren. Opnieuw is
het hele scherm gekleurd en begrijpt Matthias dat de kleur
wordt tegengehouden door de lijn van de cirkel. Indien de lijn
niet volledig toe is, wordt het hele scherm gekleurd en is de
tekening verpest.
1. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
2. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
3. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
4. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
5. Samenvatting

7. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
in de babyfase
• Baby: sensori-motorisch stadium
– Wereld verkennen via ‘zintuigen’ door te
‘bewegen’
– Handelen = denken
• Verschillende stadia op de weg naar intern denken
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

8. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Pre-operationeel stadium (Piaget)
– ‘Geïnterioriseerd experimenteren’
– Imitatie van modellen
= Leren via nabootsing, bv. mama, zus, …
– Uitgesteld = Beginnend symbolisch denken
 Voorstellingsvermogen - fantasie
 ‘Doen alsof’-spelletjes
 Geboeid door sprookjes, verhalen, etc.
 Anticiperen
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

9. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Pre-operationeel stadium (Piaget)
– Voorstellingsvermogen
 Voorstelling van het zelf
• Geheugen
– Uitgestelde imitatie
– Absorberen, maar geen bewust/ intentioneel
gebruik
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
Denkvraag:
Hoe kan je als leerkracht het denkvermogen van
de peuter stimuleren?

10. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• MAAR: Denkfouten!
– Enkele experimenten:
• Conservatieproeven
• Het ‘drie bergen’-experiment
• De ‘Sally en Anne’-proef
• Het klasse-inclusie-experiment
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

11. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Conservatieproeven
– Inhoud
https://www.youtube.com/watch?v=gnArvcWaH6I
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

12. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Conservatieproeven
– Massa
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

13. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Conservatieproeven: verklaringen
• 3 denkfouten:
1. Centratie: één opvallend kenmerk
2. Geen reversibel (omgekeerd) denken
3. Statisch-gericht denken: geen oog voor
‘overgang’ of transformatie
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

14. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
• ‘Drie bergen’-experiment
• Denkfout: egocentrische perspectiefname
https://www.youtube.com/watch?v=OinqFgsIbh0

15. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• ‘Sally en Anne’-proef
https://www.youtube.com/watch?v=oazK2fkRU1A
• Denkfout: egocentrische perspectiefname
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
Fase 1: Fase 2:
Blokje Blokje

16. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
• Klasse-inclusie-experiment
• Denkfout: geen onderscheid deel-geheel

17. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Verwarring fantasie – werkelijkheid
• Peuterverwarring
– Antropomorfisme of animisme
• Objecten krijgen eigenschappen die kind zelf
ervaart
– Fysiognomisch waarnemen
• Objecten krijgen een ‘gezicht’ met emotionele
geladenheid.
– Artificialisme
• Alles wordt door ‘iemand’ gemaakt.
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

18. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de peuter en kleuter
• Verwarring fantasie – werkelijkheid
• Kleuterverwarring
– Finalisme
• Alles heeft een bedoeling.
– Onlogische, irrationele verbanden
• Verbanden tussen dingen die toevallig
samengaan.
– Magisch denken
• ‘Ik kan dingen beïnvloeden.’
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

19. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de kleuter
• ~ Peuter
– Pre-operationeel stadium (Piaget)
– Denkfouten
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting
• Bloeiperiode van fantasie
– Kleuter > peuter: verwarring 
– Fantasie  bron van plezier en spel
• ‘Doen alsof’-spel
• Hunker naar
sprookjes en verhalen

20. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de kleuter
• Egocentrisme  sociocentrisme
– Wereld wordt minder magisch
– Oog voor geheel
– Ziet verbanden
• Besef van tijd
– Geduld: kleuter kan heel even wachten
– Onderscheid verleden – heden – toekomst
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

21. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de kleuter
• Geheugen
– Grotere perioden overbruggen
– Vlot liedjes, versjes en verhaaltjes
memoriseren
“’k zag twee beren …”
“Op een grote paddenstoel …”
– Nog geen strategieën om doelgericht op te
slaan in geheugen
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

22. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Concreet operationeel stadium (Piaget)
– Realistische, concreet voorstelbare situaties
– Gedachtenhandelingen
 Probleemoplossing 
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

23. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Reversibel denken: ok
• Organisatie van gedachten (↔ centratie): ok
• Toestand + proces (=identiteitsprincipe, ↔
statisch-gericht denken): ok
 Conservatienotie: ok, zolang concreet
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

24. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Positie van andere innemen: ok1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

25. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Klassen/deelklassen: ok
• Seriatie: ok
• Transitief denken: ok
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

26. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Magisch denken
– Onderscheid ‘echt/niet echt’ = duidelijk
– Pure fantasie: afgedaan
– Voorkeur: dingen die ‘echt’ zijn of ‘echt
kunnen zijn’
Bv. verhalen met realistische kenmerken
(over ridders en koningen, in een veraf
gelegen gebied, etc.)
– Toch: ‘magisch’ denken aanwezig!
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

27. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van het lagere schoolkind
• Geheugen
– Sterk associatief geheugen
• Memoriseren
– Einde lagere schoolperiode / begin
adolescentie:
• Leerinhoud structureren
• Geheugentrucs
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

28. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de adolescent
• Formeel operationeel stadium
– Abstract denken
– Propositionele denken
– Hypothetisch-deductief denken
– Combinatorisch denken
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

29. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de adolescent
• Informatieverwerking
– Geheugencapaciteit 
– Metacognitie
– Planmatig en systematisch werken
– Inhoudelijke kennis
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

30. INHOUD
Cognitieve ontwikkeling
van de adolescent
• Consequenties
– Kritische houding
– Zelfreflectie 
– Discussiëren
– Idealisme
– ≠ Intelligenter
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

31. INHOUD
Samenvatting
• Kind construeert kennis
• Adaptatie: assimilatie en accommodatie
Baby:
• Sensori-motorisch stadium:
– Handelen = denken
Peuter:
• Globale waarneming
• Pre-operationeel stadium
– Denkfouten
– Verwarring fantasie – werkelijkheid
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

32. INHOUD
Samenvatting
Kleuter:
• Nog steeds pre-operationeel denken
• Bloeiperiode fantasie: minder verwarring
Lagere schoolkind:
• Perceptuele organisatie, schematisering en
exploratie
• Concreet operationeel denken –
gedachtenhandelingen
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting

33. INHOUD
Samenvatting
Adolescent:
• Waarnemen van meerdere dingen tegelijk
• Formeel operationeel denken
1. Cognitieve
ontwikkeling volgens
Piaget
2. Cognitieve
ontwikkeling in de
babyfase
3. Cognitieve
ontwikkeling van de
peuter en kleuter
4. Cognitieve
ontwikkeling in de
lagere schoolperiode
5. Cognitieve
ontwikkeling van de
adolescent
6. Samenvatting