4. ÜSTÜN YETENEKLİ BİREY KİMDİR?
• Morelec; üstün yeteneği şöyle tanımlamıştır:
“Üstün yeteneklilik, normal standartlardan
nitelik ve nicelik olarak farklı, içsel
deneyimler ortaya koyan ve ileri becerileri içeren
uyumsuz (asenkronik) gelişimdir.”
4
5. ÜSTÜN YETENEKLİ BİREY KİMDİR?
• Zekâ, yaratıcılık, sanat,
spor, liderlik kapasitesi
veya özel akademik
alanlarda akranlarına
göre yüksek düzeyde
performans gösteren
bireyler, üstün yetenekli
olarak tanımlanmaktadır
(MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).
5
6. ÜSTÜN YETENEKLİ BİREY KİMDİR?
• Üstün yetenekli çocukların tüm hayat
deneyimlerindeki aşırı yoğunluk, duygusal olarak
onları karmaşıklıklara yöneltir. Bu çocuklar için
çoğunlukla kendi hayatlarına ait mevcut gelişimsel
normlar uygun değildir
ve genelde akademik olarak diğer yaşıtlarından daha
ileridirler.
6
9. CUMHURİYET ÖNCESİ
ENDERUN MEKTEPLERİ
• Altı yüzyıldan fazla hizmet veren saray mektepleridir. II.
Mahmut devrine kadar sistemli bir şekilde devam
ettirilmiş, sadrazamlar, kaptan paşalar, yeniçeri ağaları,
eyalet valileri, sancak beyleri, şairler, edipler, ressamlar,
mimarlar, müzisyenler, tarihçiler yetiştirmiştir.
• Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla sarsılmış, batı
metotlarıyla eğitim veren harp okullarının açılmasıyla
önemi azalmış ve 1908’de de kapatılmıştır.
9
10. CUMHURİYET SONRASI
• 1929 da 1416 sayılı kanunun 3. Maddesi uyarınca Ecnebi
Memleketlere Talebeler gönderilmektedir.
• 1940 da açılan Köy Enstitüleri 1950 de kapatılmıştır.
• 1948 de 5245 sayılı kanunla İdil Biret ve Suna Kan’ın
yabancı memleketlere gönderilerek devlet hesabına müzik
öğrenimi görmeleri sağlanmıştır.
• 6660 sayılı kanun güzel sanatlarda fevkalade istidat
gösteren çocukların devlet tarafından yetiştirilmesi
hakkında kanun,
10
11. • Fazıl Say ve 1998 de 7 yaşındaki Emre Can
Yavuz 1976 da çıkarılan Özel Statü
Yönetmeliğinden faydalanarak yetişmişlerdir.
• 1997 de çıkarılan 573 sayılı kanun hükmünde
kararname, özel yetenek gerektiren bireyler ve
sunulacak eğitim hizmetlerini kapsar.
• Bilim sanat merkezleri
• Destek eğitim odaları
11
14. a. Fiziksel Özellikleri
Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarının ilerisindedirler.
Doğumda diğer çocuklardan daha ağırdırlar.
Fiziksel yapı ve genel sağlıkları normalin üstündedir.
Aşırı duyarlı sinir sistemine sahiptirler. Duyu organları
keskindir. Bebeklerde bu aşırı duyusal uyarılabilirlik,
battaniyelerini üstlerinden atma, altlarının ıslanmasından
rahatsız olma, gürültüye yoğun tepki gösterme ve tat alma
duyularında aşırı duyarlılık şeklinde ifade bulabilir.
Hastalıklara karşı daha dirençlidirler.
Diğer gruptakilere oranla daha fazla yaşarlar. 14
17. • Konuşmayı
severler. Gerek
ders dışında
küme
tartışmalarında,
gerekse ders
esnasında
sınıfın
yönetimini ve
konuşma
düzenini
sağlamak
oldukça zordur.
17
20. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN
SOSYAL ÖZELLİKLERİ
• Güçlü bir konsantrasyona sahiptirler. Azimli ve
sabırlıdırlar,
• Sorumluluk duyguları gelişmiştir. Sorumluluk almayı
çok ister ve bunu yerine getirmekten hoşlanırlar,
• Espri yetenekleri vardır, fıkra anlatmaktan hoşlanırlar
• Üstün yetenekli çocukların da tıpkı diğer çocuklar ya
da insanlar gibi farklılıkları, ve özelleşmiş alanlarda
daha belirgin olan yetenekleri olabilmektedir. Bu
nedenle üstün yetenekli çocuklar terimine özel
yetenekli çocuklar eklemesi yapılmaktadır.
20
25. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN
SOSYAL ÖZELLİKLERİ
• Kendilerine güvenir, kolaylıkla sorumluluk alabilirler,
• Yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyarlar,
• Sosyal etkinliklere katılmaktan hoşlanırlar,
• Empati yetenekleri gelişmiştir,
• Başkalarıyla kolayca işbirliği yaparlar.
• Okula severek giderler. Çalışkandırlar, amaçlarına
ulaşmaktan ve başarıdan zevk duyarlar.
25
29. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN
BİLİŞSEL ÖZELLİKLERİ
• Bildiklerini, düşündüklerini yaşıtlarından daha iyi ifade
edebilirler.
• Bir öykünün yada paragrafın ana fikrini yaşıtlarından daha
çabuk bulup çıkarırlar,
• Karmaşık ve zor problemlerden hoşlanır ve yaşıtlarının
çözemediği problemleri çözebilirler,
• Ders başarıları yüksektir,
• Eleştirebilme yetenekleri yüksektir,
• Yaratıcılık ve mucitlik özellikleri vardır.
29
32. Zihinsel Gelişim Özellikleri:
• Yoğun motivasyon gösterebilirler,
• Gelişim basamaklarını yaşıtlarından önce
tamamlarlar,
• Ayrıntılara dikkat ederler,
• Kavrama ve akılda tutma süreleri yüksektir,
• Birbirini takip eden konular, olaylar dizisi karşısında
sonraki adımı tahmin edebilir,
• Derin ve geniş ilgi alanlarına sahiptirler. Bir alanda
öğrendiği konu ile bir başka alanda öğrendiği onu
arasında akla yatkın ilişkiler kurabilir,
32
41. Müzik Alanındaki Yetenek Özellikleri:
• Ritim ve melodiye diğer
çocuklardan fazla tepkide
bulunurlar,
• Müzik parçaları
bestelemeye büyük istek
ve çaba gösterirler,
• Duygu ve düşüncelerini
anlatmak için sık sık
müziği araç olarak
kullanırlar,
• Çeşitli müzik aletleri ile
ilgilenir, onları çalmayı
denerler,
41
42. Resim Alanındaki Yetenek Özellikleri
• Sanatla çok ilgilidirler
• Resimlere derinlik verir ve
parçalar arasında uygun
oranlar kullanırlar,
• Çamur, sabun ve plastilin
vb. yumuşak gereçlerle üç
boyutlu figürler yapmaya
özel bir ilgi gösterirler.
42
43. Matematik Alanındaki Yetenek
Özellikleri
Aynı problemi farklı
yöntemlerle çözebilirler,
• Olağan dışı
matematiksel işlemler
yapar, gayret gerektiren
olağandışı problemler
sorarlar,
• Matematiği başka
kategorilere entegre
edebilirler.
• İlgisiz gibi görünen işlemler
arasında ilgi kurarlar 43
44. Fen Alanındaki Yetenek Özellikleri
• • Fikirleri hem niceliksel hem de
niteliksel ifade edebilirler,
• Fen bilgisini toplumsal değişim
için kullanır ve uygularlar,
• Bilimsel gözlem, veri toplama
ve yorum yapma becerileri
vardır,
• Problemlere yönelik
duyarlılığa, yeni fikirler
geliştirme yeteneğine ve
değerlendirme yeteneğine
sahiptirler,
• Yüksek düzeyde mekanik
düşünme yeteneğine sahiptirler,
uzay ilişkilerine ilgi duyarlar,
44
46. PARLAK ÇOCUK ÖZEL ÇOCUK
İlgilidir. Aşırı meraklıdır.
Çok çalışır.
Etrafta dolanıp çalışmaz gibi
görünürken sınavlarda başarılıdır.
Kolaylıkla öğrenir. Zaten biliyordur.
Tam olarak öğrenmesi için 6-8
tekrar gerektirir.
Tam olarak öğrenmesi için 1-2
tekrar yeterlidir.
Ödevlerini tamamlar. Yeni proje atılımlarında bulunur
İyi ezberler İyi tahmincidir
Yaşıtlarıyla iyi anlaşır. Yetişkinleri tercih eder.
Üst grubu oluşturur. Grubun ötesindedir.
Öğrendiği kadarıyla tatmin olur. Çok fazla öz eleştiri yapar.
Ayrım
46
47. SINIF ORTAMINDA
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR
• Ancak bu çocukların yukarıda sayılan olumlu
özellikleri yanında sınıf yönetimi açısından bir
takım olumsuz özellikleri de bulunmaktadır;
• Bu çocukların bilgi, ilgi ve beceri düzeyleri aynı
yaştaki ortalama öğrencilerin hayli ötesindedir.
Bilgi, ilgi ve becerileri düzeyinde ihtiyaçları
karşılanmazsa çabuk sıkılır ve sınıfta huzursuz,
yerinde duramayan bir duruma gelirler.
• Herhangi bir konu işlenirken yanılgıyı bulmak,
eleştiri, itiraz gibi tepkiler vermeleri olağandır.
47
49. SINIF ORTAMINDA
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR
• Bazı durumlarda
yaptıkları tepkiler
“garip, anormal”
görünebilir. Gerçekte
bu durum yaşlarının
hayli ötesinde bir
algılama ve
değerlendirme
gücünün sonucu
olabilir.
49
50. SINIF ORTAMINDA
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR
• İmgesel etkinlikleri
güçlüdür. Bunun sonucu
olarak imgesel
yaşantılarını gerçek
yaşantıları ile
karıştırmaları olağandır.
Bu durumda hem
gerçeği hayalden
ayırabilmeleri, hem de
imgelerini öncelikle
yaratıcı etkinliklerde
kullanmaları için gerekli
rehberlik yapılmalıdır
(Enç 1979, 217-218). 50
52. Öğretmen, kendisini tehdit altında hisseder, çocuğun
otoriteyi kabul etmeyen saygısız biri olduğunu
düşünerek ona göz açtırtmamaya çalışabilir.
52
53. SINIF ORTAMINDA
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR
• Rutin ödevlerden ve görevlerden çabuk sıkılır, çoğu
zaman da görevi tamamlamaz. Öte yandan görevin
başından fırlayarak kalkıp sınıf içinde sağa sola
dolaşarak başka meşguliyet arayabilir. Bu davranış dikkat
eksikliği, derslere katılmama, olumsuz problem
davranışlar olarak ele alınır ve arkadaşlarına kötü etki
yaptığı sonucuna varılabilir.
• Her şeyle ilgilendiği için kolaylıkla ilgisi başka yöne
kayabilir, ve hiçbir şeyi tamamlayamaz. Bir defada
birden fazla projeyi tamamlamak isterken bitap
düşebilir. Ayrıca yüksek enerji çocuğun Dikkat Eksikliği,
Hiperaktivite olarak yanlış tanılanmasına sebep olabilir.
54. TANILAMADA RİSKLİ DURUMLAR
• Çevresine kolay uyum sağlamayabilir,
• Çok mutlu değildirler,
• Dışlanmışlık ve yalnızlık hissiyle
karşılaşabildikleri kadar, aynı zamanda, kibirli,
küstah olarak algılanma,
• Diğer taraftan düşük benlik saygıları sebebiyle
düşük başarı elde etme riskiyle de
karşılaşılabilir.
55. Bu risklere sebep olan bazı etmenler şunlardır:
• Ebeveynlerin ve öğretmenlerin gerçekçi
olmayan beklentileri,
• Aşırı övgünün uygunsuz kullanımı,
• Çocuğun yetenek ve öğretim ortamı arasında
uyumsuzluk,
• Akran grupları ile yaşadığı zorluklar.
56. ÖZEL YETENEKLİLERLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN
YANLIŞLAR
• Davranış ve ruhsal bozukluklar gözlenir,
• Erken gelişir ve kısa ömürlüdürler,
• Sıska, kısa boylu, iri kafalı, çelimsiz ve gözlüklü olurlar,
• Uyumsuz olurlar,
• En küçük kardeşin özel yetenekli olma olasılığı
yüksektir,
57. • Sosyal yönleri zayıftır,
• Akademik başarısı yüksek her öğrenci özel yeteneklidir.
• Normal sınıflarda eğitim alamazlar,
• Yaş düzeyinin üstündeki konulara ilgisi vardır,
• Sınıf atlatılırsa veya okula erken başlarsa sosyal
problem yaşarlar,
• Zaten ayrıcalıklıdırlar desteklenmelerine gerek yok,
• Yaramaz ve hareketli “Hiperaktif çocuklar” özel
yeteneklidir.
ÖZEL YETENEKLİLERLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN
YANLIŞLAR(DEVAMI)