2. Είναι η τέχνη της απεικόνισης αγίων και θρησκευτικών θεμάτων, με σκοπό
να γεφυρώσει τον φυσικό με τον πνευματικό κόσμο.
Η Βυζαντινή αγιογραφία είναι η φυσική εξέλιξη των πορτρέτων Φαγιούμ. Τα
πορτρέτα Φαγιούμ ήταν προσωπογραφίες τις οποίες
φιλοτεχνούσαν Έλληνες ζωγράφοι από τον 1ο έως τον 3ο αιώνα της
ύστερης ελληνιστικής παράδοσης.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΉ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
3. Ο όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που
ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και
το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, αναφορικά με τη λατρεία των χριστιανικών
εικόνων.
Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους
και Εικονολάτρες.
ΠΕΡΊΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΊΑΣ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
4. Η αγιογραφία παίζει ρόλο γέφυρας ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θείο. Χωρίς
απεικονίσεις του Χριστού και των Αγίων είναι αδύνατο για τον πιστό να πλησιάσει
αυτά τα πρόσωπα.
Στην απεικόνιση των θρησκευτικών θεμάτων έχουν θεσπιστεί ορισμένοι κανόνες.
Είναι απαραίτητο οι ζωγράφοι να αποδίδουν με πιστότητα τα χαρακτηριστικά των
αγίων προσώπων, όπως έχουν παραδοθεί είτε από παλαιότερα γραπτά κείμενα είτε
από διάφορα εικαστικά μέσα τα οποία ονομάζονται "αρχέτυπα". Έτσι βλέπουμε να
επαναλαμβάνεται μέσα στους αιώνες ένας αυστηρά καθορισμένος τύπος για κάθε
ιερό πρόσωπο. Επίσης, είναι απαραίτητο οι μορφές να αποπνέουν πνευματικότητα.
Οι άγιοι εικονίζονται αυστηροί αλλά επιεικείς, ουδέποτε χαμογελαστοί και
ουδέποτε με κοσμική έκφραση.
Στη Βυζαντινή αγιογραφία, αναπαρίστανται κυρίως περιστατικά από την Παλαιά
Διαθήκη, το Ευαγγέλιο και τους βίους των αγίων. Το χρυσό φόντο που
χρησιμοποιείται στις εικόνες, δημιουργεί την εντύπωση ενός υπερβατικού κόσμου, ο
οποίος απομονώνει τη μορφή από το γήινο περιβάλλον.
Ο ΧΑΡΑΚΤΉΡΑΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑΣ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
5. Καταργεί το κοσμικό φως.
Καταργεί τον κοσμικό χώρο και χρόνο.
Καταργεί την προοπτική.
ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑΣ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
6. Την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας
Την τέχνη της Ανατολής
Την ελληνιστική τέχνη (πορτραίτα του Φαγιούμ)
Την ελληνορωμαϊκή τέχνη (τοιχογραφίες
της Πομπηίας)
ΕΠΙΡΡΟΈΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑΣ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
7. Η σχολή αυτή γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, άνθισε κυρίως στην Μακεδονία με
κέντρο την Θεσσαλονίκη και πέρασε και στη Σερβία. Η τεχνοτροπία αυτή χαρακτηρίζεται
από έντονα χρώματα με πλατιά σαρκώματα και φωτίσματα, τα δε ισκιωμένα μέρη είναι
μικρότερης έκτασης και δεν χωρίζονται απότομα από το φως. Ο προπλασμός είναι
φτιαγμένος από ανοιχτόχρωμη ωμή σιέννα ή υποπράσινος. Τα σώματα διαγράφονται κάτω
από τα ενδύματα. Η πτυχολογία είναι πλούσια και διακοσμείται με θεαματική λεπτομέρεια,
ενώ παρατηρούνται ένταση, κίνηση, ελευθερία, πλούσια χρώματα και έντονη έκφραση της
ψυχολογικής καταστάσεως των εικονιζομένων προσώπων. Το πρόσωπο και τα ενδύματα είναι
πλατιά φωτισμένα, γι' αυτό και την ονομάζουν «πλατιά τεχνοτροπία». Υποστηρίχθηκε η
άποψη ότι η τέχνη αυτή υπήρξε ιδιαίτερα συμπαθής στους λογίους, στις μορφωμένες τάξεις
και τους αυλικούς. Κύριοι εκφραστές της υπήρξαν ο Μανουήλ Πανσέληνος (ο οποίος
αγιογράφησε το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου Θεσσαλονίκης και το ναό του Πρωτάτου),
ο Μιχαήλ Αστραπάς και ο αδελφός του Ευτύχιος, που αγιογράφησαν στη Σερβία, ο Γεώργιος
Καλλιέργης κ.α.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΉ ΣΧΟΛΉ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
8. Τέλη του 14ου αιώνα, από τη Βασιλεύουσα, η τέχνη πέρασε στον Μυστρά. Η γνήσια Κρητική
Σχολή διαμορφώθηκε στην Κρήτη -εξού και η ονομασία της- μετά το γεγονός τη πτώσης
του Βυζαντίου τον ΙΕ' αιώνα και αρχές του ΙΣΤ' αιώνα. Κύρια χαρακτηριστικά της είναι οι
σκοτεινότεροι προπλασμοί, κυρίως στα πρόσωπα, όπου χρησιμοποιείται το καφέ και όχι το
πράσινο χρώμα της μακεδονικής σχολής. Σε αυτή την τεχνοτροπία, τα σαρκώματα είναι όχι
πολύ φωτεινότερα από τον προπλασμό, στενά και λίγα, τα δε ισκιωμένα μέρη περιβάλλουν
και "κλείνουν" τα σαρκώματα. Για αυτό τον λόγο ονομάζεται "στενή" τεχνοτροπία. Η Σχολή
αυτή παραμένει περισσότερο πιστή στον βυζαντινό ιδεαλισμό. Είναι τέχνη συντηρητική, με
χαρακτηριστικά τις συγκρατημένες κινήσεις, τη λιτότητα, την ευγένεια των προσώπων και
γενικά την προσήλωση στη βυζαντινή παράδοση, με μυστικό και ασκητικό χαρακτήρα. Το
φως είναι πλέον λιγοστό και μοιάζει να πηγάζει από κάποιο βάθος, στοιχείο που υποβάλλει
στο θεατή βαθιά κατάνυξη. Η κρητική τεχνοτροπία θεωρήθηκε ως η τέχνη των μοναχών.
Κύριος εκπρόσωπος αυτής της τεχνοτροπίας είναι ο Θεοφάνης ο Κρης, ο οποίος αγιογράφησε
στα Μετέωρα και στο Άγιο Όρος. Γνωστός για την ιστόρηση του καθολικού της Μονής
Διονυσίου είναι και ο Τζώρζης (1547 μ.Χ.)
ΚΡΗΤΙΚΉ ΣΧΟΛΉ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
9. Η φορητή εικόνα
Το ψηφιδωτό
Η μικρογραφία που κοσμεί χειρόγραφους
κώδικες και βιβλία
ΕΊΔΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑΣ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
11. Το πορφυρό, χρώμα ζωοποιό και αυτοκρατορικό
Το λευκό χρώμα της αγνότητας, της αμοιβαίας σχέσης με το θείο φως
Το μαύρο χρώμα του τέλους και του θανάτου
Το πράσινο χρώμα της νεότητας
Το κυανό το χρώμα του υπερβατικού κόσμου
Το κίτρινο της ώχρας, χρώμα όμοιο του χρυσού
Το χρυσό το χρώμα του φωτός
ΧΡΏΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΣΑΝ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
12. Μιχαήλ ο Αστραπάς και Ευτύχιος
Γεώργιος Καλλιέργης
Μανουήλ Πανσέληνος
Θεοφάνης ο Έλληνας
Όσιος Αντρέι Ρουμπλιόφ
Νικόλαος Ιωάννου και Καστρίσιος
ΣΥΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΙ
70οΔημοτικόΣχολείοΑθηνών
