In 1913 vond in Gent de Wereldtentoonstelling plaats. Honderd jaar later (12 november 2013) organiseert de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) de Werelddag van de Stedenbouw in Gent (in de prachtige Bijloke). Wat waren de ruimtelijke issues in 1913 en zijn ze nog relevant nu? Met als thema 'Waar ligt de grens?' bogen experts uit binnen- en buitenland zich over prangende vraagstukken: verdichting, duurzaamheid, betaalbaar en energiezuinig wonen, mobiliteit, ruimtelijk-economische vernieuwing...

1. Met een vernieuwend
Vlaams ruimtelijk beleid
door de grens?
Peter Cabus
Ruimte Vlaanderen
Gent, 12 november 2013
1

2. Inhoud
1. Van ruimtelijke ordening naar
ontwikkeling
2. Van structuurplanning naar
beleidsplanning
3. Van ruimte naar omgeving
2

3. Van ruimtelijke ordening naar
ruimtelijke ontwikkeling
Ruimte als decor van maatschappelijk debat
•
Ruimte = medium waarin (vele) dikwijls conflicterende
maatschappelijke ontwikkelingen en vragen samenkomen
•
Ruimtelijke doelstellingen
– Maatschappelijk geformuleerd
– Slechts 1 absolute (maar wel cruciale) ruimtelijk doelstelling:
Ruimte moet zowel nu als in de toekomst (beter) functioneren
– alle maatschappelijke activiteiten een plaats
– goede ruimtelijke keuzes voor een maximale
maatschappelijk toegevoegde waarde
•
Ruimtelijk ontwikkelingsbeleid:
• Regierol + inbreng ruimtelijke expertise, geen notaris
• Zoekt naar maximale maatschappelijke toegevoegde waarde
• Governancemodel aangepast aan context
3

4. Ruimtelijke ontwikkeling en
weerstand van de “geologie”
“Geologie” van de ruimte
Huidige ruimtelijke organisatie:
– ‘Geologie’ van historische maatschappelijk & individuele
beslissingen
=Contentieux van de maatschappelijke consensus
– Ook andere keuzes met RO impact:
• Bv fiscaliteit, infrastructuur- en mobiliteitsbeleid,
subsidiebeleid, huisvestingsbeleid, enz.
• Even sterke (grotere?) impact op ruimtelijk gedrag als
RO-beleid zelf
– Structuur versus functie:
• Functies wijzigen snel
• Zelfs succesvol ruimtelijk ontwikkelingsbeleid werkt
slechts langzaam door in structuren
4

5. Ruimtelijke ontwikkeling en
weerstand van
de “geologie”
“Geologie” van plansystemen
Wet van 1962
1. Nationaal plan: nooit gemaakt
2. Streekplannen (provincies): nooit gemaakt
3. Gewestplannen:
1.
2.
T
T
P
–
Algemene Bestemmingsplannen (APA):
bijna nooit gemaakt (bv Roeselare)
–
T
N
N
P
P
N
T
N
P
T
P
P
T
P
N
N
P
N
T
P
P
T
N
P
P
T
N
P
P
P
T
P
N
T
P
T
N
P
P
N
N
P
P
P
P
P
P
T
N
P
P
P
N
P
P
T
T
P
T
P
N
N
P
C
N
P
P
P
C
P
P
P
P
P
N
N
N
T
P
P
N
N
N
N P
N
PP
N
N
P
P
P
P
N
P
P
PP
P
T
T
P
P
P
N
N
P
P
T
N
N
P
T
N
Gebiedsdekkende bodembestemmende plannen
Product van de jaren 70 en begin jaren 80
Gemeentelijke plannen:
N
N
N
T
4.
P
P
N
T
N
N
R
N
N
CC
T
T
R
N
P
P
II
P
N
P
II
M
N
P
P
N
C
N
P
NN
C
N
N
N
N
C
N
P
N
T
Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA):
N
N
N
N
N N
R
N
N
P
N
Samen met gewestplan: gewone praktijk
5

6. Ruimtelijke ontwikkeling en
weerstand van de “geologie”
“Geologie” van plansystemen
–
–
Ruimtelijk structuurplan (1997):
Vlaanderen open & stedelijk
Kwantitatieve opdrachten voor de verschillende sectoren:
ruimtebalans/ ruimteboekhouding
•
Woningen: 60% stedelijk gebied vs 40% buitengebied
•
Bedrijvenzones: 80%<> 20%
•
Open ruimte (landbouw, bos, natuur)
Selectie en afbakening stedelijke gebieden
6

7. Van ruimtelijke ordening naar
ruimtelijke ontwikkeling via beleidsplanning
Beleidsplanning: (op tijd) vooruitkijken
• Nieuwe uitdagingen en opportuniteiten
(klimaat, demografische transitie, logistieke ontwikkelingen, …)
• Vertrekkende van Vlaanderen zoals het is (geologie)
• Continu proces: geen bijbel
• Ruimte op de agenda zetten als niet-hernieuwbare grondstof
Beleidsplanning: samen realiseren
•
•
•
•
Overheden
ook burgers, bedrijven, ontwikkelaars, buurtcomités, ….
= governance
Subsidiariteit:
alles doen op meest aangewezen niveau (verticaal) en
met meest geëigende actor (horizontaal)
Grenzen minder belangrijk dan effectieve realisatie
7

8. Beleidsplanning:
Hoe?
Beleidsplan Ruimte Vlaanderen
• Participatief proces
• Groenboek, witboek, beleidsplan, beleidskaders, programma’s en
acties
–
Kick off najaar 2010
–
Groenboek BRV: goedgekeurd als discussie document door VR in mei 2012
» Start Consultatieproces (burgers, belanghebbenden, sectoren)
–
Witboek : deze legislatuur
» Politiek commitment om nieuwe ruimtelijke doelstellingen toe te passen in
programma’s met ruimtelijke impact
–
Beleidsplan en eerste beleidskaders/programma’s en acties: volgende regering
–
BRV zal RSV geleidelijk vervangen!
» Geen bijkomende “geologische” laag
Aanpassing decreet noodzakelijk
–
8

9. Doelstelling toegespitst op ruimtelijke condities
voor evenwichtige maatschappelijke ontwikkeling
en slimme transformatie van de ruimte
9

10. Met het Witboek door de grens?
Governance van ruimtelijke ontwikkeling
•
Aangepast plansysteem:
–
–
–
–
•
Meer vrijheidsgraden
Meer strategisch, dynamisch en cyclisch karakter
Tegelijkertijd robuust en flexibel
Beleidskaders zullen geleidelijk RSV vervangen
Netwerkmodel op maat:
samenwerken met verschillende rollen Vlaams ruimtelijk beleid
(van aanvoerder tot inspirator)
•
Bevestiging van inhoudelijke kapstokken van groenboek
– Metropool, op maat van mensen en veerkrachtige ruimte
– Ontwikkelen van de interagerende netwerken
(stedelijk, groenblauw, logistiek)
– Ruimtelijk rendement als actief onderdeel van een
ontwikkelingsstrategie
– Aangepast instrumentarium voor effectieve realisatie
10

11. Hoger ruimtelijk rendement:
is dat mogelijk?
Flanders:
– High population density:
• 472 inh/km²
• Belgium: 364; Brussels: 7156; Wallonia: 212
• In relation to ‘artificial space’: +- 18 inh/ha
– Land take 2011: 6 ha / day
– Positive evolution: from 12ha in 1990 tot 6 ha today
– Forecast (BAU)
land take / day
BAU
• 2030: 3 ha
• 2050: 1.5 ha
– Forecast 2050=0ha
Forecast BAU
• 2030: 2.4 ha
• 2050: 0 ha
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
Forecast 2050=0
11
2
1
0
1980
11
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050
2060
2070

12. Hoger ruimtelijk rendement:
is dat mogelijk?
Population growth (+ transition)
– 2011-2050:
– 2011-2030:
• Flanders: +830 000
• Flanders: +600 000
• Brussels: +220 000
• Brussels: +200 000
– In BAU: stable densities: +- 17.6 inh/ha
– In scenario 2050= 0 ha
slight increase
densities to 18.3 inh/ha
Density BAU
in 2050
22.0
21.0
20.0
Density 2050= 0ha
19.0
18.0
17.0
16.0
15.0
1980
12
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050
2060
2070

13. Van ruimte naar omgeving
Drie grote initiatieven
• Decreet complexe projecten
• V.I.P. - behandeling
• Decreet omgevingsvergunning
13

14. Van ruimte naar omgeving
Decreet complexe projecten
Principes
• Projectgedreven: Publiek & privaat
•
Vereenvoudiging en integratie
–
–
•
Huidige procedure
= opeenvolgende stappen (MER op plan en projectniveau, planproces,
vergunningsprocess(en)
= veelvuldige beslismomenten : 11 stappen en 5 openbare onderzoeken
Nieuwe procedure:
5 stappen en 3 beslismomenten (“drietrapsraket”)
• Start beslissing
• Voorkeursbesluit
• Project besluit = plan + vergunning(en)
• Integratie MER
Participatie + probleemoplossend
14

15. Van ruimte naar omgeving
V.I.P. - behandeling
•
V.I.P. (Vlaamse InvesteringsProjecten)
•
Geïnstalleerd einde 2012
•
Werkt reeds binnen de nieuwe principes: probleemoplossend
–
–
In 80 gevallen resulteerde de bemiddeling in win-win
Toegevoegde waarde door sectorale logica’s te overstijgen
15

16. Van ruimte naar omgeving
Decreet omgevingsvergunning
Principes
• Huidige situatie: twee procedures + twee vergunningen
Nieuwe procedure: 1 vergunning = stedenbouwkundige +
milieuvergunning
•
Subsidiariteit:
–
–
Lokaal bestuur is principieel beslisser in eerste aanleg
Uitzondering voor projecten met grote impact (ruimtelijk en/of milieu)
•
Permanente vergunning: vandaag max 20 jaar (milieu)
•
Loop in de procedure is mogelijk
•
Digitale procedure en vergunning tegen maart 2014
16

17. Door de grenzen van de ruimte naar omgeving?
Stap naar omgevingsvergunning is meer dan procedure!
•
Begrip ruimte wordt verruimd naar begrip omgeving
– Voor burgers, bedrijven en belanghebbenden:
• ‘Van nature’ sterke samenhang tussen ruimte en milieu(beleid)
• Het gaat immers over dezelfde omgeving waarin
‘omgevingsvraagstukken’ zich voordoen
• Is 5D benadering (x, y, z, z-bis en tijd)
•
Beleid is nu versnipperd en beperkt afgestemd
(en is vandaag oorzaak van nogal wat procedures RvS)
– Afstemming en integratie van omgevingsbeleidsprocessen is
beleidsmatige opportuniteit
– Door synergie wordt dienstverlening en effectiviteit van
overheidsbeleid beter
Oproep voor interesse, bewustwording en betrokkenheid
vanuit ruimte voor het omgevingsverhaal !
17