http://xristx.blogspot.gr/2013/04/13-1.html#.UWV9U6KeP5E Γλώσσα Δ΄ 13. 1. ΄΄Όλου του κόσμου τα παιδιά΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://xristx.blogspot.gr/
Γλώσσα Δ΄- Ενότητα 13η - Κεφάλαιο 1ο
:
Όλου του κόσμου τα παιδιά ΄΄΄΄
Γραμματική - Φύλλα εργασιών
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.1

2. Σα παηδηά ζε όιν ηνλ θόζκν δελ έρνπλ ην ίδην ρξώκα. Άιια παηδηά έρνπλ άζπξν
δέξκα θαη άιια παηδηά έρνπλ καύξν δέξκα.
Σα παηδηά ζε όιν ηνλ θόζκν δελ κηιάλε ηελ ίδηα γιώζζα. Άιια παηδηά κηιάλε
αγγιηθά θαη άιια παηδηά κηιάλε ειιεληθά.
γεηά hello
Μεξηθά παηδηά δπζθνιεύνληαη λα κηιήζνπλ θαη δελ ζέινπλ λα κηιάλε πνιύ.
Μεξηθά παηδηά δπζθνιεύνληαη λα αθνύζνπλ θαιά θαη θνξάλε αθνπζηηθό ζην
απηάθη.
Μεξηθά παηδηά δπζθνιεύνληαη λα πεξπαηήζνπλ θαιά γηα απηό θάζνληαη ζε
θαξνηζάθη.
Όια ηα παηδηά ζέινπλ λα ληώζνπλ ραξνύκελα θαη λα ηα αγαπνύλ νη άιινη
eva-edu
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.2

3. Σν όλνκά κνπ
Δίκαη ίδηα κε ηα άιια παηδηά γηαηί ... Δίκαη δηαθνξεηηθή από ηα άιια παηδηά γηαηί ...
Πεγαίλσ θαη εγώ ζην ζρνιείν όπσο όια
ηα παηδηά
Δγώ είκαη μαλζηά ελώ άιια παηδηά έρνπλ
καύξα καιιηά.
Μνπ αξέζεη ην παηρλίδη όπσο ζε όια ηα
παηδηά
Δγώ μέξσ λα παίδσ θαιά ππνινγηζηή ελώ
άιια παηδηά παίδνπλ θαιά πνδόζθαηξν
Με αγαπάλε νη θίινη κνπ θαη ε δαζθάια
κνπ ε θπξία Σδέλε ζην ζρνιείν
Δγώ μέξσ λα παίδσ ηακπνπξίλν ελώ άιια
παηδηά μέξνπλ λα παίδνπλ θηζάξα.
Γεηά ζαο! Σν όλνκά κνπ είλαη Δύα!
Βγαίλεη από ην όλνκα Δπαγγειία!
Δπαγγειία ζεκαίλεη θαιό λέν όπσο ην
λέν πνπ είπε ν άγγεινο ζηελ Παλαγία
πσο ζα γελλήζεη ην Υξηζηό!
Σν όλνκά κνπ γηνξηάδεη ζηηο 25
Μαξηίνπ καδί κε ηνλ Δπαγγειηζκό ηεο
Θενηόθνπ δειαδή ηεο Παλαγίαο
Δύα
΢ηνλ πίλαθα από θάησ ζα ζαο γξάςσ κε
πνηόλ ηξόπν είκαη ίδηα κε ηα άιια παηδηά
αιιά θαη κε πνηόλ ηξόπν είκαη δηαθνξεηηθή
από ηα άιια παηδηά
eva-edu
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.3

4. ΢ήθσ (ξήκα) ζύθν (θξνύην) θύιιν (δέληξνπ) θύιν (αξζεληθό ή ζειπθό)
Κιείλσ ( ηελ πόξηα) θιίλσ (ην ξήκα) Ώκνο (ζην ζώκα) όκσο
εγώ παίδσ εζύ παίδεηο
Λείπεη ην θαγεηό από ην ςεγείν = δελ είλαη εθεί ιύπε (ζηελαρώξηα)
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.4

5. Ομώνυμα-Παρώνυμα
Ομώνυμα ή ομόηχες ονομάζονται δύο λέξεις που προφέρονται
με τον ίδιο τρόπο αλλά έχουν διαφορετική σημασία και συχνά
και διαφορετική ορθογραφία.
π.χ.
• ταινία (κινηματογραφικό έργο) – ταινία(παράσιτο που ζει
στα έντερα των θηλαστικών) – ταινία (μακρόστενη λωρίδα από
χαρτί, πλαστικό ή άλλο υλικό/κορδέλα)
• ψηλός (ύψος) – ψιλός (λεπτός)
Άλλα ομώνυμα
• κλείνω (την πόρτα) – κλίνω (το ρήμα)
• πήρα (παίρνω) – πείρα (γνώσεις που έχει αποκτήσει
κάποιος από μια δραστηριότητα που ασκεί)
• (ο) τοίχος (του σπιτιού) – (το) τείχος (του κάστρου)
• όμως (σύνδεσμος) – (ο) ώμος (σώμα)
• (το) κερί – (οι) καιροί
• πάλι (επίρρημα) – (η) πάλη (άθλημα)
• (το) κλήμα (αμπέλι) – (το) κλίμα (καιρός)
• (η) νίκη (επιτυχία) – (το) νοίκι (ενοίκιο)
• (η) λίρα (νόμισμα) – (η) λύρα (μουσικό όργανο)
• (η) στήλη (μνημείο) – (οι) στύλοι(στηρίγματα)
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.5

6. Ομώνυμα με κύρια ονόματα:
• (ο) βόλος (μπίλια) – Βόλος (η πόλη)
• (τα) μέρη (τοποθεσίες) – Μαίρη (όνομα)
• (ο) πόρος (του δέρματος) – Πόρος (νησί)
• (το) δράμα (θεατρικό έργο) – Δράμα (πόλη)
• (ο) πύργος (κτίριο) – Πύργος (πόλη)
Παρώνυμα ονομάζονται δύο λέξεις που μοιάζουν στην
προφορά τους (μπορεί να διαφέρει μόνο ο τόνος), έχουν όμως
διαφορετική σημασία.
π.χ.
• παίρνω – περνώ
• κάνεις – κανείς
• σφήκα (έντομο) - σφίγγα (τέρας της ελληνικής
μυθολογίας)
• νόμος – νομός
• γέρος - γερός
• φόρα – φορά
• διάφορα – διαφορά
• χώρος - χορός
• ράφι – ραφή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6

7. Αναρτήθηκε από Αδάμ Δημήτριος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.7

8. Εγκύκλιος Παιδεία
ΟΜΩΝΥΜΑ – ΠΑΡΩΝΥΜΑ
Ομώνυμα ή ομόηχες λέξεις είναι οι λέξεις που έχουν ακριβώς ίδια
προφορά αλλά διαφορετική ορθογραφία και σημασία. π. χ. σήκω -
σύκο, μίλα - μήλα, λίπη - λύπη κλπ
Παρώνυμα είναι είναι οι λέξεις που μοιάζουν κάπως στην
προφορά, αλλά έχουν διαφορετική ορθογραφία και σημασία. π. χ.
αμυγδαλές - αμυγδαλιές, αμαρτωλός - αρματολός κλπ
Τονικά παρώνυμα είναι οι λέξεις που έχουν την ίδια προφορά
αλλά διαφέρουν στον τονισμό. Έχουν
επίσης διαφορετική σημασία και τιςπερισσότερες φορές
διαφορετική ορθογραφία π. χ. παίρνω - περνώ, νόμος - νομός κλπ
Ποια από τα παρακάτω ζεύγη λέξεων είναι ομώνυμα και
ποια παρώνυμα;
πάλη - πάλι ................
νοίκι - νίκη ................
ωφέλεια - αφέλεια .................
χείλια - χίλια ...................
κύρος - κύριος .................
πιάνω - πιάνο .................
λύπη - λείπει .................
πείρα - πήρα .................
πολιτικός - πολίτικος ...............
χορός - χώρος ...................
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.8

9. 1
ΕΕννόόττηητταα 1133
ΌΌλλοοιι δδιιααφφοορρεεττιικκοοίί,, όόλλοοιι ίίδδιιοοιι
ΌΌλλοουυ ττοουυ κκόόσσµµοουυ τταα ππααιιδδιιάά
Τι να προσέξω στην ορθογραφία!!!
Η λέξη γη όταν ενώνεται µε άλλες λέξεις, κάποιες φορές
γράφεται διαφορετικά!
• Όταν είναι α΄ συνθετικό γίνεται γεω –
π.χ. γεωγραφία
• Όταν γίνεται β΄ συνθετικό γίνεται –γειος, -γεια, -γειο
π.χ. ο υπόγειος, η υπόγεια, το υπόγειο
Ασκήσεις
1. Να γράψεις τις σύνθετες λέξεις
α) υπό + γη = ………………………………………………………
β) γη + πεδίο = ………………………………………………………
γ) γη + µετρώ = ………………………………………………………
δ) από + γη = ………………………………………………………
ε) ίσος + γη = ………………………………………………………
στ) γη + λόγος = ………………………………………………………
ζ) γη + µετρώ = ………………………………………………………
η) γη + πόνος = ………………………………………………………
θ) προς + γη = ………………………………………………………
ι) γη + σφαίρα = ………………………………………………………
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.9

10. 2
Οµώνυµα
Οι λέξεις που, ενώ ακούγονται το ίδιο, γράφονται διαφορετικά και έχουν
διαφορετική σηµασία λέγονται οµώνυµα.
π.χ. κερί – καιροί (αυτό που ανάβουµε στην εκκλησία – οι εποχές, τα
χρόνια)
χίλια - χείλια (ο αριθµός 1000 – το εξωτερικό µέρος του στόµατος)
Ασκήσεις
1. Να συµπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων
επιλέγοντας τη σωστή λέξη από την παρένθεση.
(Αν χρειαστείς βοήθεια, χρησιµοποίησε το λεξικό σου)
α) (πάλι – πάλη)
Τι θέλεις ………………………………… και µου τηλεφωνείς;
Η ελληνορωµαϊκή ………………………………… αποτελεί ολυµπιακό
αγώνισµα.
β) (αυτί – αυτή)
Ο δάσκαλος του τράβηξε το ………………………………… .
………………………………… δεν είναι η καινούρια δασκάλα;
γ) (κλίµα – κλήµα)
Ήτανε στραβό το …………………………………, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
Ο γιατρός του συνέστησε ν’ αλλάξει ………………………………… .
δ) (πήρα – πείρα)
………………………………… το αυτοκίνητο κι έφυγα.
Είναι ένας καθηγητής, φιλόδοξος αλλά χωρίς …………………………………
ε) (χήρος – χοίρος)
Το γουρούνι λέγεται αλλιώς και ………………………………… .
Ο κ. Γεωργίου είναι ………………………………… τα τελευταία 5 χρόνια.
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.10

11. 3
2. Να γράψεις δίπλα σε κάθε λέξη µια οµώνυµή της.
α) µίλα …………………………………
β) λίρα …………………………………
γ) στύλοι …………………………………
δ) νοίκι …………………………………
ε) κουτή …………………………………
στ) πια …………………………………
ζ) µέλλει …………………………………
η) κλίνω …………………………………
θ) φυλή …………………………………
ι) πείσω …………………………………
ια) πιο …………………………………
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.11

12. µµÚÚÚ››ÛÛÎΈˆ ÙÙÈȘ˜˜ ÛÛ¯¯¤¤ÛÛÂÂÈȘ˜˜ ÙÙˆˆÓÓ ÏÏϤ¤¤ÍÍÍ͈Ó
210
1188..22 ™™˘˘ÓÓÒÒÓÓ˘˘ÌÌ·· –– ∞∞ÓÓÙÙÒÒÓÓ˘˘ÌÌ·· ((··ÓÓÙÙ››ııÂÂÙÙ··))
1188..33 √√ÌÌÒÒÓÓ˘˘ÌÌ·· –– ¶¶··ÚÚÒÒÓÓ˘˘ÌÌ··
™˘ÓÒÓ˘Ì· ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ϥ-
ÍÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÚ›Ô˘ ÙËÓ ›‰È· ÛËÌ·Û›·.
∞ÓÙÒÓ˘Ì· (·ÓÙ›ıÂÙ·) ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ
Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙ›ıÂÙË ÛËÌ·Û›·.
·¿˜ – ÈÂÚ¤·˜
Ï¢Îfi˜ – ¿ÛÚÔ˜
Ì·Ì¿˜ – ·Ù¤Ú·˜
Î.¿.
„ËÏfi˜ – ÎÔÓÙfi˜
ÏÔ‡ÛÈÔ˜ – ÊÙˆ¯fi˜
fiÌÔÚÊÔ˜ – ¿Û¯ËÌÔ˜
¿Óˆ – οو
ÁÂÌ›˙ˆ – ·‰ÂÈ¿˙ˆ
·Ó‚·›Óˆ – ηÙ‚·›Óˆ
Î.¿.
Ô ‰·ÓÂÈÎfi˜ – Ô ‰·ÓÈÎfi˜ (·fi ÙË ¢·Ó›·)
ÙÔ ‰È¿ÏÂÈÌÌ· (ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô) – ÙÔ ‰È¿Ï˘Ì· (˘ÁÚÔ‡)
ۋΈ (¿Óˆ) – Û‡ÎÔ (ÊÚÔ‡ÙÔ)
‹Ú· (οÙÈ) – (·˘Ùfi˜ ¤¯ÂÈ) ›ڷ
Ë ÂÊÔÚ›· (ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˘ËÚÂÛ›·) – Ë Â˘ÊÔÚ›· (ÏÔ‡ÛÈ· ·Ú·ÁˆÁ‹)
ÎÏ›ӈ ÙËÓ fiÚÙ· – Îϛӈ ¤Ó· Ú‹Ì·
ÙÔ Îϛ̷ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ – ÙÔ ÎÏ‹Ì· ÛÙËÓ ·˘Ï‹ Ì·˜ (ÎÏËÌ·Ù·ÚÈ¿, ·Ì¤ÏÈ)
Ô ÎÚÈÙÈÎfi˜ (·˘Ùfi˜ Ô˘ ·ÛΛ ÎÚÈÙÈ΋) – Ô ÎÚËÙÈÎfi˜ (·fi ÙËÓ ∫Ú‹ÙË)
Ë Ï›Ú· (ÓfiÌÈÛÌ·) – Ë Ï‡Ú· (ÌÔ˘ÛÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ)
Ô ÏÈÌfi˜ (›ӷ) – Ô ÏÔÈÌfi˜ (·ÚÚÒÛÙÂÈ·)
Ô fiÚÔ˜ (Û˘Ìʈӛ·) – ÙÔ fiÚÔ˜ (‚Ô˘Ófi)
ۋΈ (Ú‹Ì·) – Û‡ÎÔ (ÙÔ ÊÚÔ‡ÙÔ)
Ô ÙÔ›¯Ô˜ (ÛÈÙÈÔ‡) – ÙÔ Ù›¯Ô˜ (Ù˘ fiÏ˘)
ÙÔ Ê‡ÏÏÔ (‰¤ÓÙÚÔ˘) – ÙÔ Ê‡ÏÔ (·ÚÛÂÓÈÎfi ‹ ıËÏ˘Îfi)
Ô „ËÏfi˜ (Ô˘ ¤¯ÂÈ ‡„Ô˜) – Ô „ÈÏfi˜ (ÏÂÙfi˜)
Î.¿.
√ÌÒÓ˘Ì· Â›Ó·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ÚÔʤÚÔÓÙ·È ÙÔ ›‰ÈÔ
·ÏÏ¿ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÛËÌ·Û›·.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.12

13. ∂∂∂∂¡¡¡¡¡√√√√√∆∆∆∏∏∏∆∆∆∞∞∞ 111888:: TÈ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ;
211
1188..33 ¶¶ÔÔÏχ‡ÛÛËËÌÌ··
∆ÔÓÈο ·ÚÒÓ˘Ì·: ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜, ÌÔÚÒ Ó· ͯˆÚ›-
Ûˆ ÙȘ ϤÍÂȘ ·˘Ù¤˜ ·fi ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÙfiÓÔ˘.
Á¤ÚÓˆ – ÁÂÚÓÒ
Á¤ÚÔ˜ – ÁÂÚfi˜
ÓfiÌÔ˜ – ÓÔÌfi˜
·›ÚÓˆ – ÂÚÓÒ
›Óˆ – ÂÈÓÒ
Û¯ÔÏÂ›Ô – Û¯fiÏÈÔ
¯ÒÚÔ˜ – ¯ÔÚfi˜
ÌÂÁ¿ÏÔ˜ (= ÌÂÁ·ÏfiÛˆÌÔ˜, ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˜, ÛÔ˘‰·›Ô˜)
ÚfiÛˆÔ (ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ˘ ÎÙ›ÛÌ·ÙÔ˜, ÛÙË ÁÚ·ÌÌ·ÙÈ΋)
ÙÔ ¯Â›ÏÔ˜ (ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ˘ ÔÙËÚÈÔ‡, ÙÔ˘ ÁÎÚÂÌÔ‡)
fi‰È (ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ˘ ÙÚ·Â˙ÈÔ‡ ÎÙÏ.)
ÔÈ ·Ì˘Á‰·ÏȤ˜ (‰¤ÓÙÚ·) – ÔÈ ·Ì˘Á‰·Ï¤˜ (·‰¤Ó˜)
Ô ·Ì·ÚÙˆÏfi˜ (·˘Ùfi˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ì·Úٛ˜) – Ô ·ÚÌ·ÙÔÏfi˜ (·˘Ùfi˜ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ¿ÚÌ·Ù·)
ÂÁÎÏËÌ·ÙÒ (οӈ ¤ÁÎÏËÌ·) – ÂÁÎÏÈÌ·Ù›˙ˆ (ÂÈÛ¿Áˆ οÔÈÔÓ Ì ÔÌ·Ïfi ÙÚfiÔ ÛÙȘ
ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ Û˘Óı‹Î˜)
Ô πÓ‰fi˜ (·fi ÙËÓ πÓ‰›·) – Ô πӉȿÓÔ˜ (Èı·ÁÂÓ‹˜ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜)
ÛÙÂÚÒ (·›ÚÓˆ οÙÈ Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ Û ¿ÏÏÔÓ) – ˘ÛÙÂÚÒ (̤ӈ ›Ûˆ)
Ë ÛÙ‹ÏË (ÂÈه̂ȷ) – Ô ÛÙ‡ÏÔ˜ (Ë ÎÔÏfiÓ·)
Ë Ûʋη (¤ÓÙÔÌÔ) – Ë ÛÊ›ÁÁ· (Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi Ù¤Ú·˜)
Ô Ù¯ÓÈÎfi˜ (Û ۯ¤ÛË Ì ÌÈ· Ù¤¯ÓË) – Ô Ù¯ÓËÙfi˜ (·˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi˜)
Î.¿.
¶ÚÔÛÔ¯‹! ∂Âȉ‹ Ù· ·ÚÒÓ˘Ì· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚ¿, Ú¤-
ÂÈ Ó· ›̷ÛÙ Ôχ ÚÔÛÂÎÙÈÎÔ› ÌËÓ Ù˘¯fiÓ Ù· ÌÂÚ‰¤„Ô˘ÌÂ!
¶·ÚÒÓ˘Ì· ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó
ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚ¿, ·ÏÏ¿ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÛËÌ·Û›·.
¶ÔχÛËÌÔ: ªÈ· ϤÍË Ì ·Ú·¿Óˆ ·fi Ì›· ÛË̷ۛ˜,
ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È ÚÔ·ÙÔ˘Ó
Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi ÌÂÙ·ÊÔÚ¿.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.13

14. 72
10. Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίδιοι
Όλου του κόσμου τα παιδιά
1.Συμπλήρωσε τα κενά με τις ομόηχες λέξεις της παρένθεσης.
(κουτή, κουτί, πόλη, πόλοι, κλίση, κλήση, λίπη, λείπει, λίρα, λύρα)
α) Το παραδοσιακό όργανο των Κρητικών είναι η …………………… .
β) Είχα μια …………………… στο τηλέφωνό μου από το Γιώργο.
γ) Οι …………………… της Γης είναι δύο, ο Βόρειος και ο Νότιος.
δ) Το χοιρινό κρέας έχει τα περισσότερα …………………… .
ε) ∆εν είναι τόσο …………………… όσο δείχνει.
στ) Ο παππούς μού χάρισε μια χρυσή …………………… .
ζ) Ο Στάθης …………………… για δεύτερη μέρα από το σχολείο.
η) Το Μόναχο είναι μια μεγάλη …………………… της Γερμανίας.
θ) Το πλοίο πήρε αμέσως …………………… και βυθίστηκε.
ι) ∆ε θέλω να χαλάσει η καινούρια μου κούκλα γι’ αυτό την έχω ακόμα μέσα στο
…………………… της.
2. Σχηματίζω σύνθετες λέξεις και συμπληρώνω τα κενά.
α) Ο …………………… (γη+άνθρακας) είναι ένα ορυκτό που περιέχει άνθρακα.
β) Το αγαπημένο μου μάθημα είναι η …………………… (γη + γράφω).
γ) Η πατάτα λέγεται αλλιώς και …………………… (γη + μήλο).
δ) Ο εργάτης άνοιξε μια τρύπα στο έδαφος με το …………………… (γη + τρυπάνι).
ε) Στον …………………… (γη + φυσικός) χάρτη μπορούμε να διακρίνουμε τα ποτάμια και
τις λίμνες της χώρας μας.
στ) Η …………………… (γη + λόγος) είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη σύσταση της
γης, την ιστορία της και τις μεταβολές της.
ζ) Πάμε στο …………………… (γη + πεδίο) να παίξουμε ποδόσφαιρο;
η) Ποιος μπορεί να βρει την Ελλάδα στην …………………… (ύδωρ + γη) σφαίρα, ρώτησε
η δασκάλα.
θ) Η …………………… (μέση +γη) θάλασσα βρέχει και τη χώρα μας.
ι) Είναι πολύ όμορφο αυτό το μέρος! Είναι ένας …………………… (επί + γη) παράδεισος!
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.14

15. Ενότητα 13α
Όλου του κόσμου τα παιδιά
Ευνίκη Τοκατλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.15

16. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.16

17. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.17

18. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.18

19. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.19

20. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.20

21. Φωτογραφία
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Το όνοµά σου είναι µοναδικό!
Το όνοµά σου µπορεί να σηµαίνει κάτι στη γλώσσα
που µιλάς ή στη γλώσσα της θρησκείας σου ή του
πολιτισµού σου.
Το όνοµά σου σε συνδέει µε τα µέλη της
οικογένειάς σου και της κοινότητάς σου.
Το όνοµά σου είναι κοµµάτι του εαυτού σου!
Ερεύνησε και γράψε λίγα λόγια για το όνοµά σου:
1. Ποια είναι η σηµασία του ονόµατός σου;
2. Γιατί οι γονείς σου σε ονόµασαν έτσι;
3. Πώς αισθάνεσαι για το όνοµά σου;
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.21
Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών

22. 54
πολιτιστικά
από τον Μάνο Κοντολέων
Ο
Αντώνης Σαµαράκης
Πέντε χρόνια χωρίς τον φίλο
των παιδιών όλου του κόσµου
Αντώνης Σαµαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το
1919. Σπούδασε νοµικά στο Πανεπιστήµιο Αθη-
νών. Με µεγάλη κοινωνική δράση υπήρξε από τους δη-
µοφιλέστερους Έλληνες τόσο ως συγγραφέας όσο και
ως ενεργός πολίτης.
Για 20 χρόνια προσέφερε ανεκτίµητη βοήθεια στην
UNICEF. Έχει υποστηρίξει όλες τις ενηµερωτικές και αν-
θρωπιστικές εκστρατείες της Ελληνικής Επιτροπής της
UNICEF και έχει δώσει εκατοντάδες συνεντεύξεις στα
ΜΜΕ για τη UNICEF και την προσφορά της προς τα παι-
διά που έχουν ανάγκη.
Το 1984 ήταν επικεφαλής της ελληνικής εκστρατείας
ενάντια στο λιµό στην Αιθιοπία όπου ταξίδεψε δυο
φορές και έγραψε τα κείµενα της ταινίας του Παντελή
Βούλγαρη “Αιθιοπία: Οδοιπορικό Θανάτου και Οδοιπο-
ρικό Ζωής”που «γύρισε» για τη UNICEF η ΕΡΤ.
Με την ακούραστη προσφορά του βοήθησε να ανα-
γνωρισθεί η UNICEF στη συνείδηση του κόσµου ως
ένας αποτελεσµατικός και αξιόπιστος οργανισµός που
αγωνίζεται σκληρά για τα παιδιά.
Τα λογοτεχνικά του έργα έχουν µεταφραστεί σε 30
γλώσσες, σε 101 ξένες εκδόσεις. Για τη συλλογή δι-
ηγηµάτων «Αρνούµαι» τιµήθηκε µε το Κρατικό Βρα-
βείο Διηγήµατος 1962, και για το µυθιστόρηµά του
«Το λάθος» µε δύο λογοτεχνικά βραβεία: στην Ελ-
λάδα, το Βραβείο των “12” - 1966, στη Γαλλία, το Με-
γάλο Βραβείο Αστυνοµικής Λογοτεχνίας - 1970.
Κρατικό Βραβείο Τεχνών και Λογοτεχνίας 1995. (Γαλ-
λία). Επίτιµος διδάκτωρ, οµόφωνα, του Τµήµατος Φιλο-
λογίας των Πανεπιστηµίων Αθηνών, Πατρών και Ιωαν-
νίνων.
Επίτιµος δηµότης σε 37 πόλεις στην Ελλάδα και στην
Κύπρο. Χρυσό Μετάλλιο Αξίας της πόλεως των Αθηνών.
Μεγαλόσταυρος του Τάγµατος Εθνάρχου Μακαρίου Γ΄,
Κύπρος.
Όλα τα έργα του εξετάζουν ζητήµατα όπως η ειρήνη, η
ελευθερία, η κοινωνική δικαιοσύνη, η δηµοκρατία και
τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Η παρουσία του τόσο η συγ-
γραφική, όσο και η κοινωνική εµπνέονταν πάντα από
την αγάπη του για τα παιδιά.
Διηγήµατά του έχουν συµπεριληφθεί σε ελληνικά και
ξένα σχολικά και πανεπιστηµιακά βιβλία. Κάποια έχουν
γυριστεί σε κινηµατογραφικές και τηλεοπτικές ταινίες.
Εργάσθηκε ως εµπειρογνώµων της Διεθνούς Οργάνω-
σης Εργασίας των Ηνωµένων Εθνών σε πολλές χώρες
για κοινωνικά θέµατα.
Το 1989 ανακηρύχθηκε από τη UNICEF πρώτος Έλλη-
νας Πρεσβευτής Καλής Θέλησης για τα παιδιά του κό-
σµου, τίτλο που τίµησε επάξια µέχρι το τέλος της ζωής
του µε την αφοσίωση και ανιδιοτελή προσφορά του.
Έχει βραβευθεί από πολλούς φορείς, κυβερνητικούς
και µη, τόσο για το συγγραφικό έργο του όσο και για
την κοινωνική του δράση.
Πέθανε τον Αύγουστο του 2003 σε ηλικία 84 ετών.
Ο Αντώνης Σαµαράκης µε παιδιά από τις Φιλιππίνες και την Κολοµβία σε τηλεµαραθωνίους της UNICEF.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.22

23. 55
Στο µικρό αυτό αφιέρωµα, διαλέξαµε
ένα κείµενό του που αναφέρεται στη
Χιροσίµα, αλλά και σε όλα τα παιδιά
– θύµατα
τουπολέµουκιακόµαµερικάποιήµατά
του που κι αυτά τα διαπερνά η έγνοια
του για την ειρήνη και η αγάπη του
για το παιδί. Κι ακόµα ένα κείµενο του
Τίτου Πατρίκιου που αναφέρεται στη
λογοτεχνική µα και πολιτική persona
του Αντώνη Σαµαράκη.
«Τι όµορφη που είναι η Γη µας! Τι όµορφος που είναι
ο κόσµος µας!», αναφώνησε ο Νιλ Άρµστρονγκ στις 20
Ιουλίου 1969, ήταν ο πρώτος αστροναύτης, Αµερικα-
νός, που προσεδαφίστηκε στη Σελήνη. Αυτά όµως τα
είπε από ψηλά. Αν πετούσε µερικά χρόνια πρωτύτερα,
στις 6 Αυγούστου 1945, και αν κατέβαινε χαµηλά πάνω
από τη Χιροσίµα, θα έβλεπε ένα τεράστιο σύννεφο σαν
µανιτάρι. Ίσως το περνούσε για πυκνή νέφωση ή για
πυροτεχνήµατα των Γιαπωνέζων. Αλλά ήταν κάτι άλλο:
ο θάνατος.
Εκείνο το πρωινό, ώρα 08.15, στη χώρα του Ανατέλ-
λοντος Ηλίου, ο ήλιος απέκρυψε το πρόσωπό του από
οδύνη και σπαραγµό. Δεν ήταν µια πόλη που από τη
µια στιγµή στην άλλη νεκρώθηκε, ήταν ο δήθεν πολιτι-
σµός µας που νεκρώθηκε, ο δήθεν χριστιανικός, ήταν η
ψυχή µας. Η ανθρωπότητα όλη έγινε νεκρές ψυχές.
Τώρα, πολύ αργότερα, έχουν τύψεις οι πρωταγωνιστές
της τραγωδίας, εκείνοι που είχαν την έµπνευση και το
σχεδιασµό της «επιχείρησης», ο κυβερνήτης του αερο-
σκάφους, εµείς σήµερα που γράφουµε σε ένθετα για
τις 6 Αυγούστου 1945. Ένα τείχος τύψεων και δακρύων
για τη Χιροσίµα, αυτά όµως δεν ταιριάζουν στη Χιρο-
σίµα, µόνο να παραδειγµατιστούµε για να µην επανα-
ληφθεί αυτό το στίγµα. Αλλά, δυστυχώς, ο κόσµος µας
έχει παραφρονήσει: επτά δισεκατοµµύρια δολάρια ξο-
δεύονται κάθε χρόνο για εξοπλισµούς, για το θάνατο,
ποσόν που σε δραχµές αντιστοιχεί σε έξι δισεκατοµ-
µύρια εννιακόσια τέσσερα εκατοµµύρια την ηµέρα. Σε
κάθε κάτοικο του πλανήτη αναλογούν πεντακόσια κιλά
εκρηκτικές ύλες έτοιµες προς χρήσιν και µόλις οχτώ
κιλά τρόφιµα.
Γιατί έπεσε η βόµβα στη Χιροσίµα και σε λίγο στο Να-
γκασάκι; Γιατί προϋπήρχε η κατάρα του πολέµου. Και
έχουµε και σήµερα πολέµους µε εκατοντάδες εκατοµ-
µύρια αθώα θύµατα. Δεν έχει όµως νόηµα να µετράµε
θύµατα, έστω και ένα µόνο παιδί να πεθαίνει σε πόλεµο
και εµφύλιο σπαραγµό, έστω και ένας µόνο άνθρωπος,
αυτό σηµαίνει ότι ο µαϊµού πολιτισµός µας έχει πτω-
χεύσει πνευµατικά και ψυχικά, και οι επιστήµες µας, η
τεχνολογία µας, η λογοτεχνία µας, η καλλιτεχνική δηµι-
ουργία, η δηµοσιογραφία µας. Είµαστε µια ανθρωπό-
τητα µε θύτες και θύµατα.
Με την απελευθέρωση της ατοµικής ενέργειας υποδου-
λωθήκαµε στον εφιάλτη της πυρηνικής έκρηξης, οπότε
η γη θα µεταλλαχθεί αστραπιαία σε γη και σποδό, θα
καταβυθιστεί εν σκότει και σκιά θανάτου.
Σε πορείες σκολιές έχει εκτραπεί το πλάσµα του Θεού.
Το κακό φωλιάζει στα γονίδια της ψυχής µας, πολύ συ-
χνά ωστόσο είναι και αποτέλεσµα επέµβασης βδελυ-
ρών συµφερόντων, στρατηγικών και οικονοµικών κυ-
ρίως. Αυτή η περίφηµη χαρτογράφηση του γενετικού
κώδικα, µήπως µπορεί να προχωρήσει και στον πυρή-
να της ανθρώπινης φύσης στο βάθος της που είναι η
ψυχή;
Έτσι όπως είναι τα πράγµατα και έτσι όπως οι οιωνοί
προφητεύουν, φτάνουµε σε Χιροσίµες και Ναγκασάκι.
Ένοχοι είµαστε όλοι, ηγέτες και καθηµερινοί άνθρωποι,
για την αδιαφορία µας και την απάθειά µας αντίκρυ
στην κοινή µοίρα.
Πως λοιπόν µπορούµε να κοιτάζουµε κατευθείαν στα
µάτια το παιδί της Χιροσίµα που είδε πολλά και τώρα
µας στήνει στον τοίχο, µας δικάζει και καταδικά ζει;
Αλλά και πως µπορούµε να κοιτάζουµε το παιδί της
Βοσνίας, της Σερβίας, του Κόσοβου, τηςΤσετσενίας, της
Αιθιοπίας, όλα τα παιδιά θύµατα του απάνθρωπου, του
παρανοϊκού κόσµου µας;
Κείµενο του Αντώνη Σαµαράκη
αφιερωµένο στα τετράδια της UNICEF και στο περιοδικό ΚΟΣΜΟΣ
Δυο µάτια που είδαν πολλά…
Στιγµιότυπο από το ταξίδι του Αντώνη Σαµαράκη στην Αιθιοπία.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.23

24. 56
πολιτιστικά
πάρχουν συγγραφείς που µόνο µε την αναδίφη-
ση και την αποτύπωση των εσώτατων πτυχών
του ψυχισµού, ή µόνο µε την ανάπλαση φανταστικών
περιπετειών της ύπαρξης, κατορθώνουν να δώσουν
πραγµατικά έργα. Όπως υπάρχουν συγγραφείς που κα-
τορθώνουν να συναρπάσουν µε έργα στα οποία η ζωή,
η δράση η ίδια η προβληµατική των ηρώων αναπτύσ-
σονται µέσα στις κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες
και συγκρούσεις.
Όµως το πολύ δύσκολο είναι να γραφτούν έργα όπου
οι δύο αυτές περιοχές, µε τα αναρίθµητα επίπεδά τους,
αλληλοδιαπλέκονται και τελικά συνθέτουν έναν κόσµο
ενιαίο και µαζί αντιθετικό, έναν κόσµο µε τη συνεκτική
του λογική αλλά και τον αποδοµικό του παραλογισµό.
Αυτό το τόσο δύσκολο, νοµίζω πως το πραγµάτωσε ο
Αντώνης Σαµαράκης µε το έργο του, και κυρίως µε το
µυθιστόρηµα του εκείνο που έχει πια µεταφραστεί σε
όλες τις γλώσσες και έχει διαβαστεί σε όλες τις χώρες.
«Το λάθος». Γιατί σε αυτό το µυθιστόρηµα ο Αντώνης
Σαµαράκης δεν αναπλάθει απλώς έναν κόσµο όπου ο
παραλογισµός της καταπίεσης εξυπηρετεί, και ταυτό-
χρονα υπονοµεύει τη λογική µιας απόλυτης εξουσίας
πουδυναστεύειτουςανθρώπους.Δίνειταυτόχροναόλη
την κλίµακα των ψυχολογικών και ηθικών δράσεων και
αντιδράσεων των ανθρώπων απέναντι σε αυτή την κα-
ταπίεση που ο αδιαπέραστος θώρακάς της περιέχει το
ίδιο το λάθος το οποίο τη διαβρώνει και την καταλύει,
µια καταπίεση που χάρη σε αυτό το λάθος η ανθρώπι-
Ελεγείο
Ο δρόµος που περιπατείς
δεν είναι πάρεξ µνήµα,
κι είναι µια πόλη ο νεκρός, διαβάτη:
η Χιροσίµα.
Μην ακουµπάς το δάχτυλο
πάνω σ’αυτήν τη σκόνη,
είναι µια σκόνη ο θάνατος που
σε περικυκλώνει.
Σαν ίσκιος τώρα γλίστρησε και
σφάλισε το στόµα,
ο θάνατος είναι η σιωπή που
χύνεται στο χώµα.
Κόψε και την ανάσα σου
ώσπου να προσπεράσει
ο αγέρας ο θανατερός
που τρέµει µες τα δάση.
΄Ενα γράµµα
Ναι, πατερούλη, µην αργήσης
κοντά µας πάλι να γυρίσης.
Κάθε πρωί, κάθε βραδάκι,
εγώ σου στέλνω ένα φιλάκι.
Και λέω: Φύλαγέ τον, Θε µου,
µέσα στις φλόγες του πολέµου.
Γιατί η µαµά ποτέ δεν παύει
να κλαίη, καθώς τη λάµπα ανάβει.
Αχ, νικητή όταν σ’αντικρίσω,
πόσο γλυκά θα σε φιλήσω,
θα σου µιλήσω γελαστός.
Ξέρω! Το ξέρω, δε θ’αργήσης
ξανά κοντά µας να γυρίσης,
γιατί µαζί σου είν’ο Χριστός!
Μην στέκεσαι και µην
ακούς,
τενόρος είναι ο θάνατος και
παίζει µαντολίνο.
Τι τον κοιτάς το θάνατο
το κίτρινο ποτάµι,
σκέπασε τα δυο µάτια σου
µε τη δεξιά παλάµη.
Σκέπασε την καρδούλα σου
και ζύγωσε, διαβάτη,
ν’ακούσεις για την πόλη µου
τη Χιροσίµα κάτι.
Η Χιροσίµα µου η νεκρή,
το τσακισµένο βάζο,
να δεις εγώ πως της µιλώ
και πως της κουβεντιάζω…
Αντώνης Σαµαράκης
9 Αυγούστου 1945 - 6 Αυγούστου 1945, Ο αφανισµός της Χιροσίµα
Τίτος Πατρίκιος
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ Το λάθος και το ρίσκο
Υ
Ο Αντώνης Σαµαράκης,
µε τη σύζυγό του Ελένη.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.24

25. 57
Ένα παιδί γράφει στο Θεό
Μ’ένα ξύλινο σπαθάκι και δυο ψεύτικα µουστάκια
παίρνω φόρα και στη µάχη τους στρατιώτες µου οδηγώ.
Τους στρατιώτες… µια ντουζίνα µολυβένια στρατιωτάκια.
Κι έτσι τώρα παριστάνω τον µεγάλο στρατηγό.
Άναψε µεγάλη µάχη! Με το ξύλινο σπαθάκι
πάνω κάτω στην αυλή µας. Τι κακό, τι ταραχή!
Όµως, την επίθεσή µου τη διακόπτω για λιγάκι,
γιατί µέσα µου είναι κάτι… κατιτί σαν προσευχή.
Όλοι οι στρατηγοί του κόσµου, δώσε Θεέ µου, να‘χουν τώρα
τα µουστάκια τους σκιτσάρει µ’ένα καρβουνάκι, και
το σπαθί τους που τραβάνε στη µεγάλη τους τη φόρα,
δώσε, Θεέ µου, να‘ναι µόνο από αθώο κοντραπλακέ.
Δώσε ακόµη να µην έχουν στο µυαλό τους άλλη έγνοια,
τα κουµπιά τους να γυαλίζουν της µεγάλης τους στολής
και να οδηγούν στη µάχη στρατιωτάκια µολυβένια
µεσ’από τ’άσπρα και τα µαύρα τα πλακάκια της αυλής.
Οι µάρτυρες
Σ’εκείνους δεν ταιριάζουν τώρα τελετές,
στεφάνια δάφνης και λαµπρά µνηµεία,
ούτε και λόγοι επίσηµοι και µουσικές…
Η πιο τρανή γι’αυτούς τιµή είναι µία:
Να νιώσης ίσαµε το βάθος της καρδιάς
οι «µάρτυρες της Πίστης» τι σηµαίνουν,
και πόσα εσύ σ’αυτούς τους ήρωες χρωστάς
και τι από σένα κείνοι περιµένουν.
Ναι, περιµένουν πλάι τους να σταθής κι εσύ
και να χτυπήσης, αδερφέ, το ψέµα.
Για να στεριώση η Αγάπη εδώ, σ’αυτή τη γη,
ηρώων θέλει και µαρτύρων αίµα.
Νιώσε το χρέος σου και τράβηξε µπροστά,
ακλόνητος στη µπόρα και στο κρύο.
Θα γίνη τότε κι η δική σου η καρδιά
Του «Αγνώστου Μάρτυρα» λαµπρό µνηµείο.
νη επικοινωνία την υπερβαίνει, έστω στα πρόθυρα του
θανάτου. Θα έλεγα πως η ίδια η προσφορά του Αντώνη
Σαµαράκηέχειαυτόντονσύνθετοχαρακτήρα.Συνίστα-
ται και στο λογοτεχνικό έργο που συνεχίζεται αδιάκοπο
ως τις µέρες µας και στη συνεχή παρουσία, στην έντονη
συµµετοχή του στα κοινωνικά και πολιτικά δρώµενα.
Καµιά φορά η περισσότερο προς τη µία πλευρά κλίση
µπορεί να γίνει εις βάρος της άλλης. Όµως αυτό είναι
το ρίσκο που παίρνουν εκείνοι που, ούτε τη λογοτεχνία
βλέπουν σαν ένα κόσµο κλειστό απέναντι στις κοινω-
νικό-πολιτικές δραστηριότητες, ούτε τις δραστηριότη-
τες αυτές τις βλέπουν σαν αποκλειστικά προνόµια των
επαγγελµατιών της πολιτικής.
Τούτο το ρίσκο, που σε ώρες κρίσιµες µπορεί να γίνει
ρίσκο ζωής, ο Αντώνης Σαµαράκης το ανέλαβε, και µά-
λιστα στα χρόνια της Κατοχής, όταν γι’ αυτόν ακριβώς
το λόγο, έφτασε να αντιµετωπίσει το θάνατο. Βέβαια
σήµερα τα πράγµατα είναι πολύ πιο εύκολα, πιο ακίν-
δυνα αλλά κάποτε πολύ πιο µπερδεµένα. Ωστόσο η ευ-
θύνη για το τι λέµε και τι γράφουµε, για το ποια θέση
παίρνουµε ή δεν παίρνουµε, πάντα υπάρχει. Η ανάλη-
ψη τούτης της ευθύνης είναι ακριβώς το ρίσκο του σή-
µερα. Κι’ αυτό ο Αντώνης Σαµαράκης δεν έπαψε ποτέ
να το κάνει.
Αθήνα, 1 Μαρτίου 1999
από το περιοδικό Ελίτροχος, τεύχος 17-18 /1999
Πάντα βρισκόταν κοντά στα παιδιά
ο Αντώνης Σαµαράκης.
Ποιήµα του Αντώνη Σαµαράκη που γράφτηκε όταν ήταν σε πολύ µικρή ηλι-
κία και προσφέρθηκε για το βιβλίο “Έχω Δικαίωµα” που εξέδωσε η UNICEF.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.25