χα π3-1-χημ αντιδ

Κων/νος Θέος,
kostasctheos@icloud.com
Χημεία Α΄ Λυκείου
3ο κεφάλαιο
Χημικές αντιδράσεις
Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής
Διπλή αντικατάσταση - Εξουδετέρωση

Τα χημικά φαινόμενα λέγονται αλλιώς
χημικές αντιδράσεις
Όλες οι χημικές αντιδράσεις έχουν δύο μέρη
τα αντιδρώντα και τα προϊόντα
Τα αντιδρώντα είναι οι ουσίες που υπάρχουν
πριν την αντίδραση και τα προϊόντα είναι οι
ουσίες που παράγονται
Τα αντιδρώντα μετατρέπονται σε προϊόντα

Τα άτομα δεν καταστρέφονται και δεν
δημιουργούνται νέα, επομένως “η συνολική
μάζα των αντιδρώντων είναι ίση με τη
συνολική μάζα των προϊόντων” (νόμος των
Lomonosov - Lavoisier)
Τα άτομα αναδιατάσσονται και δημιουργούνται
νέα μόρια
Διασπώνται δεσμοί στα μόρια των
αντιδρώντων και δημιουργούνται δεσμοί στα
μόρια των προϊόντων

αντιδρώντα
Τα άτομα αναδιατάχθηκαν και δημιουργήθηκαν νέα
μόρια. Ο αριθμός των ατόμων κάθε στοιχείου έμεινε
σταθερός.
προϊόντα

Χημικές εξισώσεις
Οι χημικές αντιδράσεις με σύμβολα
λέγονται χημικές εξισώσεις
Τα αντιδρώντα διαχωρίζονται από τα
προϊόντα με ένα βέλος
αντιδρώντα → προϊόντα
Εφόσον το πλήθος των ατόμων κάθε
στοιχείου δε μεταβάλλεται “Όσα άτομα από
κάθε στοιχείο υπάρχουν στα αντιδρώντα
τόσα πρέπει να υπάρχουν και στα
προϊόντα” (ισοστάθμιση ατόμων)

Ισοστάθμιση ατόμων
Al + S Al2S3
Ισοστάθμιση ατόμων αργιλίου (2 σε κάθε μέλος)
32
Ισοστάθμιση ατόμων θείου (3 σε κάθε μέλος)
Fe3O4 + H2 Fe + H2O
Ισοστάθμιση σιδήρου
3
Ισοστάθμιση οξυγόνου
Ισοστάθμιση υδρογόνου
4 4
Ισοσταθμίζουμε τα άτομα κάθε στοιχείου βάζοντας
αριθμούς μπροστά από τα σύμβολα των μορίων
(συντελεστές). Δεν βάζουμε ποτέ αριθμούς στη μέση
των μορίων ή στο τέλος των μορίων.

Παραδείγματα ισοσταθμίσεων
_AgNO3 + _Cu → _Cu(NO3)2 + _Ag
_Mg + _N2 → _Mg3N2
_P + _O2 → _P4O10
_Na + _H2O → _H2 + _NaOH
_CH4 + _O2 → _CO2 + _H2O
2 2
3
4 5
2 22
2 2

Πότε πραγματοποιείται μια αντίδραση
σύγκρουση
αποτελεσματική
μη αποτελεσματική
Οι δομικές μονάδες πρέπει να έλθουν σε επαφή (να
συγκρουστούν) έχοντας:
κατάλληλη ενέργεια (η ελάχιστη απαιτούμενη λέγεται
ενέργεια ενεργοποίησης) ώστε να διασπαστούν οι
δεσμοί των αντιδρώντων
και κατάλληλο προσανατολισμό π.χ.

Ταχύτητα αντίδρασης
Η ταχύτητα μιας αντίδρασης εξαρτάται:
Από τις ποσότητες των αντιδρώντων (αύξηση της
ποσότητας προκαλεί αύξηση της ταχύτητας)
Από τη θερμοκρασία (αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί
αύξηση της ταχύτητας)
Από την παρουσία καταλυτών (οι καταλύτες είναι χημικές
ίσιες που ξάνουν την ταχύτητα των αντιδράσεων χωρίς να
καταναλώνονται). Οι καταλύτες αναγράφονται πάνω στο
βέλος. Στους ζωντανούς οργανισμούς καταλύτη ες είναι τα
ένζυμα.
Από την επιφάνεια επαφής των στερεών. Τα στερεά σε
σκόνη έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια επαφής και αντιδρούν
πιο γρήγορα.
Ονομάζουμε ταχύτητα αντίδρασης το ρυθμό με τον οποίο
μεταβάλλονται τα αντιδρώντα σε προϊόντα.

Ενεργειακές μεταβολές
Όταν εκλύεται περισσότερη ενέργεια από αυτήν που
απορροφάται, η αντίδραση ελευθερώνει ενέργεια στο
περιβάλλον και λέγεται εξώθερμη.
Όταν απορροφάται περισσότερη ενέργεια από αυτήν
που εκλύεται, η αντίδραση απορροφά ενέργεια από το
περιβάλλον και λέγεται ενδόθερμη.
Όταν εκλύεται ίση ποσότητα ενέργειας με αυτήν που
απορροφάται, η αντίδραση λέγεται θερμοουδέτερη.
Συνήθως απορροφάται ή εκλύεται ενέργεια υπό μορφή
θερμότητας.
Γενικά όταν “σπάζουν” δεσμοί γίνεται απορρόφηση
ενέργειας από το περιβάλλον, ενώ όταν
“δημιουργούνται” εκλύεται ενέργεια στο περιβάλλον.

Απόδοση αντίδρασης
Ορισμένες χημικές αντιδράσεις είναι πλήρεις δηλαδή σε
αυτές αντιδρά η μέγιστη δυνατή ποσότητα των
αντιδρώντων και μετατρέπεται σε προϊόντα. Αυτές οι
αντιδράσεις λέγονται ποσοτικές ή μονόδρομες και
συμβολίζονται με ένα βέλος →
Οι υπόλοιπες χημικές αντιδράσεις δεν είναι πλήρεις
δηλαδή σε αυτές αντιδρά ένα μέρος από την ποσότητα
των αντιδρώντων. Αυτές οι αντιδράσεις λέγονται μη
ποσοτικές ή αμφίδρομες και συμβολίζονται με διπλό
βέλος ⇋
Ονομάζουμε συντελεστή απόδοσης μιας αντίδρασης το
λόγο της ποσότητας ενός προϊόντος που παίρνουμε
πρακτικά από την αντίδραση προς την ποσότητα του
ίδιου προϊόντος που θα παίρναμε θεωρητικά αν η
αντίδρασης ήταν μονόδρομη.

Ταξινόμηση των αντιδράσεων
Οι αντιδράσεις διακρίνονται σε αντιδράσεις
οξειδοαναγωγής και σε αντιδράσεις μεταθετικές.
Στις αντιδράσεις οξειδοαναγωγής μεταβάλλεται ο
αριθμός οξείδωσης ενός ή συνήθως δύο χημικών
στοιχείων.
Από αυτές εξετάζουμε:
α. τις συνθέσεις
β. τις διασπάσεις
γ. τις αντιδράσεις απλής αντικατάστασης
Στις μεταθετικές αντιδράσεις δεν μεταβάλλονται οι
αριθμοί οξείδωσης των χημικών στοιχείων.
Από αυτές εξετάζουμε:
α. τις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης
β. τις αντιδράσεις εξουδετέρωσης

Αντιδράσεις σύνθεσης
Στις αντιδράσεις σύνθεσης ενώνονται δύο χημικά
στοιχεία και σχηματίζεται μία χημική ένωση
OOC + → O OC
Γενική μορφή: A + B → AB
π.χ. C + O2 → CO2

Αντιδράσεις διάσπασης
Στις αντιδράσεις διάσπασης μία χημική ένωση
διασπάται στα στοιχεία από τα οποία αποτελείται
Γενική μορφή: AB → A + B
π.χ. 2 HgO → 2 Hg + O2
OHg
+
OHg
Hg
Hg
O
O
→

Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης
Στις αντιδράσεις απλής αντικατάστασης ένα
μέταλλο (Μ) αντικαθιστά ένα λιγότερο δραστικό
μέταλλο (Μ΄) σε μια ένωσή του και ένα αμέταλλο
(Α) αντικαθιστά ένα λιγότερο δραστικό αμέταλλο
(Α΄) σε μια ένωσή του.
Γενική μορφή: Μ + Μ΄Ζ → ΜΖ + M΄
Μ = μέταλλο πιο δραστικό από το Μ΄
Α + ΜΑ΄ → ΜΑ + Α΄
Α΄= αμέταλλο πιο δραστικό από το Α΄
Ένα στοιχείο είναι δραστικότερο από ένα άλλο όταν
δημιουργεί πιο εύκολα χημικές ενώσεις.

Απλή αντικατάσταση
Κ
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Mn
Zn
Cr
Fe
Ni
Pb
Η
Cu
Hg
Ag
Pt
Au
κάθε μέταλλο μπορεί να αντικαταστήσει τα
μέταλλα που είναι λιγότερο δραστικά από αυτό,
π.χ. ο ψευδάργυρος μπορεί να αντικαταστήσει
το χαλκό
μεγάλη
δραστικότητα
μικρή
Zn + CuCl2 → ZnCl2 + Cu
→Zn
Cl-Cl-
Cu2+
+ Cl-Cl-
Zn2+
Cu+
3 Zn + 2 Cu3PO4 → Zn3(PO4)2 + 6 Cu

Κ
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Mn
Zn
Cr
Fe
Ni
Pb
Η
Cu
Hg
Ag
Pt
Au
τα μέταλλα που είναι πιο δραστικά από το
υδρογόνο αντικαθιστούν το υδρογόνο των
οξέων (εξαιρούνται το πυκνό-θερμό H2SO4 και
το ΗΝΟ3), σχηματίζουν άλατα και αέριο Η2
μεγάλη
μικρή
→Zn
HH
S
+ +
2 Κ + 2 HCl → 2 ΚCl + Η2↑
Zn + H2S → ZnS + Η2↑
Zn2+ S2-
H H

Κ
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Mn
Zn
Cr
Fe
Ni
Pb
Η
Cu
Hg
Ag
Pt
Au
τα πολύ δραστικά μέταλλα αντικαθιστούν το
υδρογόνο του νερού και σχηματίζουν υδροξείδια
ελευθερώνοντας ταυτόχρονα αέριο Η2
μεγάλη
μικρή
→
K
HH
Ο
+ +
K Ο H
H
2 Κ + Η2Ο → 2 ΚΟΗ + Η2↑
Ca + 2 Η2Ο → Ca(OH)2 + Η2↑
HH
Ο
Ο H
H
K
K

Κ
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Mn
Zn
Cr
Fe
Ni
Pb
Η
Cu
Hg
Ag
Pt
Au
τα υπόλοιπα μέταλλα που είναι δραστικότερα
από το υδρογόνο αντικαθιστούν το υδρογόνο
του νερού και σχηματίζουν οξείδια
ελευθερώνοντας ταυτόχρονα αέριο Η2 (η
αντίδραση γίνεται με ισχυρή θέρμανση)
μεγάλη
μικρή
→Mg
HH
Ο+ + H
Mg + Η2Ο → MgΟ + Η2↑
Ο2-
HMg2+

→Cl +
+
F2
Cl2
Br2
O2
I2
S
Αύξηση δραστικότητας
Τα αμέταλλα αντικαθιστούν λιγότερο δραστικά αμέταλλα
στις χημικές ενώσεις
Cl2 + 2 NaBr → 2 NaCl + Br2
Cl
Cl-
Na+
Cl-
Na+
Br-
Na+
Br-
Na+
Br Br

Διπλή αντικατάσταση
Στις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης συμμετέχουν ιοντικές
ενώσεις και γίνεται ανταλλαγή των ιόντων σύμφωνα με το σχήμα:
A+B- + Γ+Δ- → A+Δ- + Γ+Β-
άλας οξύ
ή βάση
ή άλας
Για να γίνει η αντίδραση πρέπει να σχηματιστεί ένα αέριο ή ένα
ίζημα ή πιο ασθενές οξύ / ασθενής βάση.
Τα οξέα οι βάσεις και τα άλατα στα διαλύματα βρίσκονται με
μορφή ιόντων, επομένως ενώνονται ιόντα και σχηματίζεται αέριο
ή ίζημα ή πιο ασθενής ηλεκτρολύτης.

ΑΛΑΤΑ Ιζήματα Ευδιάλυτα
Άλατα που περιέχουν Na+, K+, NH4
+
- Όλα
Από τα υπόλοιπα
Χλωριούχα άλατα (Cl-) AgCl, Hg2Cl2, PbCl2 -
Βρωμιούχα άλατα (Br-) AgBr, Hg2Br2, PbBr2 -
Ιωδιούχα άλατα (I-) AgI, Hg2I2, PbI2, CuI -
Φθοριούχα άλατα (F-) Όλα AgF
Θειϊκά άλατα (SO4
2-) BaSO4, PbSO4, CaSO4 -
Νιτρικά άλατα (NO3
-) - Όλα
Θειούχα άλατα (S2-) Όλα -
Ανθρακικά άλατα (CO3
2-) Όλα -
Φωσφορικά άλατα (PO4
3-) Όλα -
ΥΔΡΟΞΕΙΔΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ υπόλοιπα KΟΗ, NaΟΗ, Ca(ΟΗ)2, Ba(ΟΗ)2
Αέρια HF, HCl, HBr, HI, H2S, HCN, CO2, SO2, NH3

άλας(1) + άλας(2) → άλας(3) + άλας(4)
ίζημα
BaCl2(aq) + Κ2S(aq) → BaS(s)
↓ + 2 ΚCl(aq)
Ba2+
(aq)+2Cl-
(aq)+ 2Κ+
(aq)+ S2-
(aq) → BaS(s)↓ + 2Κ+
(aq) + 2Cl-
(aq)
Παρατηρήστε ότι τα κατιόντα καλίου και τα ανιόντα χλωρίου
πρακτικά δεν συμμετέχουν στην αντίδραση (μένουν ως έχουν)
Cl-
Cl-
Βα+2
+
S-2
Κ+
Κ+ → S-2Βα+2 +
Κ+ Κ+
Cl-
Cl-

οξύ(1) + άλας(1) → άλας(2) + οξύ(2)
αέριο
ή πιο ασθενές οξύ
Cl-
H+ + FΚ+ → +Κ+
Cl-
ίζημα
HCl(aq) + KF(aq)
→ KCl(aq) + HF(g)
↑
HF-
Όταν σχηματίζεται το ασταθές οξύ H2CO3 που διασπάται σε νερό
και αέριο CO2, όμοια το H2SO3 διασπάται σε νερό και αέριο SO2
2 HCl + Na2CO3
→ 2 NaCl + H2O + CO2
↑

βάση(1) + άλας(1) → άλας(2) + βάση(2)
ίζημα
ή πιο ασθενής βάσηίζημα
2 ΚΟΗ(aq) + ΜgCl2aq) → 2 KCl(aq) + Mg(OH)2(s)↓
Όταν σχηματίζεται η ασταθής βάση ΝΗ4ΟΗ διασπάται σε νερό και
αέρια ΝH3
(NH4)3PO4 + Ba(OH)2
→ Ba3(PO4)2↓ + 3 NH3
↑ + 3 H2Ο

Εξουδετέρωση
Τα οξέα αντιδρούν με τα υδροξείδια των μέταλλων
(βάσεις) και σχηματίζουν άλατα και νερό. Το νερό
σχηματίζεται από τα κατιόντα Η+ που παρέχει το οξύ
στο διάλυμα και από τα ανιόντα υδροξειδίου ΟΗ- που
παρέχει η βάση στο διάλυμα.
→
H3PO4 (aq) + NaOH (aq)
H+(aq) + OH-(aq) H2O(l)
→ Na3PO4 (aq) + H2O(l)3 3
H2SO4 (aq) + NaOH (aq)
→ Na2SO4 (aq) + H2O(l)2 2

Εξουδετέρωση
Τα οξέα αντιδρούν με την αμμωνία και σχηματίζουν
άλατα του αμμωνίου.
H3PO4 (aq) + NΗ3 (aq) → (NΗ4)3PO4 (aq)
3
HCl (aq) + NΗ3 (aq) → NΗ4Cl (aq)

χα π3-1-χημ αντιδ

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

Similar to χα π3-1-χημ αντιδ

Similar to χα π3-1-χημ αντιδ (20)

More from theosk13

More from theosk13 (18)

Recently uploaded

Recently uploaded (10)

χα π3-1-χημ αντιδ