Μετάφραση, λεξιλογικά, συντακτικά, γραμμτική

1. ΑΡΧΑΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, Ενότητα 6, φύλλο εργασίας
῎Ελαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού,
διψῶν παραγίνεται καθώς διψούσε, φτάνει κοντά
ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν σε κάποια καθαρή και βαθιά πηγή
καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν και, αφού ήπιε όσο (νερό) ήθελε,
προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του.
Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του
ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι.
με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα
του.
Ἔψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια,
ὠς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος.
επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να
αντέξουν όλο το βάρος του.
Ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν, Και ενώ ασχολούνταν με αυτά,
ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών
καὶ κυνηγέται πλησίον. και κυνηγοί το πλησιάζουν.
Ὁ δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει,
καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον, και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος,
ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του.
᾽Επεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν,
Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και πυκνό
δάσος,
ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε
πείρᾳ μαθὼν και έμαθε εξ ιδίας πείρας
ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς
ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του
γνωρισμάτων,
ψέγων μὲν τὰ σῴζοντα, γιατί κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν,
ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν. ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.
© Ελληνικός Πολιτισμός - Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου

2. Α. Κατανόηση κειμένου
1. Απαντήστε στις εερωτήσεις και αντιγράψτε τη σχετική φράση /πρόταση του αρχαίου κειμένου:
Α) Το ελάφι ήταν μεγαλόσωμο ή μικρόσωμο;.......................................................................................................…........
Β) Σε ποια εποχή βρισκόμαστε;.............................................................................................................................….........
Γ) Που πλησίασε το ελάφι και γιατί; ......................................……………………………………….................….......…
..............................................................................................................................................................................................
Δ) Τι παρατηρούσε το ελάφι;...................................................................................................................................….......
Ε) Τι του άρεσε πάνω του και γιατί; ......................….............…............................................…....…...........………........
…..... ................ ...................................................................................................................................................................
Στ) Τι δεν του άρεσε και γιατί το κατηγορούσε; ......................................................................................…….................
….........................................................................................................................................................................................
Ζ) Τι ακούστηκε ξαφνικά (αἰφνιδίως); .................................................................................................................…..........
Η) Πώς αντέδρασε τότε το ελάφι; .......................................................................................................................…...........
Θ) Το ελάφι ήταν ασφαλές όσο έτρεχε σε τι έδαφος; ...................................................................................….….............
… .........................................................................................................................................................................................
Ι) Τι ήταν αυτό που τον βοηθούσε και ήταν ασφαλές; ..................................................….............................................…
...................................................................................................................................................................................…......
ΙΑ) Όταν το ελάφι βρέθηκε σε πυκνό δάσος (πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην) τι συνέβη; ..........................................…….......
… .........................................................................................................................................................................................
ΙΒ) Τελικά, αποδείχτηκε ότι ήταν δίκαιος κριτής των σωματικών του χαρακτηριστικών; ..............….................….........
… .........................................................................................................................................................................................
ΙΓ) Ποιο σχήμα λόγου χρησιμοποιεί ο Αίσωπος, για να δείξει την άδικη κριτική που έκανε το ελάφι στο σώμα
του; ......................................................................................................................................................................................
.... ..................................................................................................................................................................................…...
2. Χαρακτήρισε ως σωστές ή λανθασμένες (Σ/Λ) τις περιόδους που ακολουθούν και αφορούν τον Αίσωπο και
τους μύθους του: (© Νίκος Μυλωνάς - Ελληνικός Πολιτισμός)
 Στους μύθους του Αισώπου συνήθως πρωταγωνιστές είναι οι άνθρωποι.
 Ο μύθος αυτός του Αισώπου διδάσκει ότι η φυσική ομορφιά δεν είναι τόσο σπουδαία κι ότι πιο σημαντική
είναι η χρησιμότητα των χαρακτηριστικών που διαθέτει ο καθένας μας.
 Οι μύθοι του Αισώπου διακρίνονται για τον αλληγορικό τους χαρακτήρα, δηλ. οι ιστορίες του άλλα λένε και
άλλα εννοούν και στο τέλος καλείται ο αναγνώστης να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
 Οι μύθοι του Αισώπου δεν αναδεικνύουν με χιουμοριστικό πνεύμα τις ανθρώπινες αδυναμίες και δεν
παρακινούν για τη διόρθωσή τους.
 Ο Αίσωπος μέσω των μύθων του απέβλεπε στο να προβληματιστούν οι αναγνώστες του για τις συμπεριφορές
τους και για την κοινωνία γενικότερα.
 Στους μύθους του Αισώπου είναι έντονο το στοιχείο της προσωποποιίας, δηλ. άψυχα όντα δρουν όπως ένας
άνθρωπος.
Β. Λεξιλόγιο -ετυμολογία
1. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β
Α Β
1. ὥρα α.όταν
2. ὁ/ἡ διαυγής, τὸ διαυγές β.πόδι
3. κόσμος γ.ταχύτητα
4. παραγί(γ)νομαι δ.πιάνομαι, συλλαμβάνομαι
5. ψέγω ε.δάσος
6. σκέλος στ.πέφτω σε
7. ὑλακὴ ζ.καθαρός
8. ὁ/ἡ κύων η.εποχή
9. ὁ κυνηγέτης θ.πλησιάζω, φτάνω κοντά
10. ὠκύτης ι.γάβγισμα
11. ἡ ὕλη κ.κατηγορώ
12. ἁλίσκομαι λ.κυνηγός
13. ἐμπίπτω μ.σκύλος
14. ἐπεί ν.στολίδι

3. 2. Να γράψετε με ποια λέξη του αρχαίου κειμένου του βιβλίου σας συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις:
ποιητής ἐποιεῖτο γεγονός παραγίγνεται
εμπλοκή άλωση
αψεγάδιαστος υλοτομία
υποσκελίζω πεδιάδα
πεδίο προδότης
φορέας κυνικός
έμπειρος πλησιάζω πλησίον
3. Να αντιστοιχίσετε τις αρχαόιες λέξεις του κειμένου της στήλης Α με τις ομόρριζες τους νεοελληνικές στη
στήλη Β.
Α Β
1.προσεῖχεν Α.πέσιμο
2.ψέγων Β.κυνόδοντας
3.ἑάλω Γ.προσεκτικός
4.πιών Δ.σωσίβιο
5.ἐνέπεσεν Ε.άψογος
6.κυνηγέται Στ.αναλώσιμος
7. ἐσῴζετο Ζ.ποτήρι
4. Να γράψετε μια ομόρριζη λέξη στα νέα ελληνικά για τις ακόλοθυθες λέξεις του αρχαίου κειμένου:
μαθών:..................................., ἄδικος:....................................., θέρους:.............................., κριτής:...........................
Γ. Συντακτικό: Στις παρακάτω προτάσεις να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις:
(Να πείτε αν είναι υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο και πού)
• Αἰφνιδίως ἀκούεται ὑλακὴ κυνῶν. (είναι .............................. στο ρήμα ............................)
• Ἔλαφος ἔψεγε τὴν λεπτότητα τῶν σκελῶν. (είναι .............................. στο ρήμα ............................)
• Οὗτος ἦν ἄδικος κριτὴς τῶν ἰδίων. (είναι .............................. στο ............................)
• Δικαιοσύνη ὑψίστη ἀρετὴ ἐστίν. . (είναι .............................. στο ρήμα ............................)
Δ. Γραμματική
1. Να κλίνετε στο τετράδιο τα αρσενικά ουσιαστικά: ὁ κοχλίας (ι=βραχύ), ὁ μαθητής, ὁ ἰδιώτης, ὁ εὐπατρίδης
(ι=βραχύ)
2. Να κλίνετε στο τετράδιο τα θηλυκά ουσιαστικά: ἡ κλίνη (ι=μακρό), ἡ ἐλαία, ἡ μᾶζα (α=μακρό), ἡ θήρα, ἡ
λέαινα (προσοχή στον τονισμό!)
3. Να τοποθετηθούν τα ουσιαστικά στην κατάλληλη στήλη του πίνακα ανάλογα με το πώς σχηματίζουν τη
γενική ενικού: χώρα, μοῖρα, τράπεζα, σαφήνεια, πεῖνα, ῥίζα, θάλαττα, ἅμαξα, ἀργία, πεῖρα, ἡ ἅμιλλα, ἡ
ἀλὴθεια
4. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται:
οἰκέτης γεν.ενικού: κλητ. ενικού:
ἀθλητής ονομαστ.πληθυντ.: αιτιατ.πληθυντ.:
διευθυντής δοτική ενικού: δοτική πληθυντ.:
σωτηρία γενική πληθυντ.: δοτ.πληθυντ.:
ὁρμή αιτιατ.ενικού: κλητ.πληθυντ.:
ἡμέρα γεν.ενικού: αιτιατ.ενικού:
ἅμαξα δοτ.ενικού: αιτιατ.ενικού:

4. 5. Να επιλέξετε τον σωστό τύπο:
ὁ ἀθλητής: α) οἱ ἀθληταί β) οἱ ἀθλητές
ὁ ἐργάτης: α) ὦ ἐργάτα β) ὦ ἐργάτη
ὁ ἱππότης: α) τὸν ἱππότη β)τὸν ἱππότην
ὁ νησιώτης: α) τοῦ νησιώτη β) τοῦ νησιώτου
ὁ ποιητής: α) τοῖς ποιηταῖς β) τοῖς ποιητοῖς
ὁ τραυματίας: α) τοῦ τραυματίου β) τοῦ τραυματία
ἡ πενία: α) ταῖς πενιαῖς β) ταῖς πενίαις
ἡ παλαίστρα: α) τῆς παλαίστρας β) τῆς παλαίστρης
ἡ ἐργασία: α) τῇ ἐργασίῃ β) τῇ ἐργασίᾳ
ἡ ἐπιμέλεια: α) τῆς ἐπιμέλειας β) τῆς ἐπιμελείας γ) τῆς ἐπιμελείης
ἡ ἡμέρα: α) τῇ ἡμέρᾳ β) τῇ ἡμέρῃ
ἡ φωνή: α) τῆς φωνῆς β) τῆς φωνής
ἡ θάλασσα: α) τῇ θαλάσσῃ β) τῇ θαλάσσᾳ
ἡ ἅμαξα: α) τῆς ἁμάξης β) τῆς ἅμαξας
6. Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών:
γενική ενικού γενική πληθυντικού
γλῶσσα
τρίαινα
πρόνοια
πεῖνα
ταμίας
μαθητής
τράπεζα
δίψα
κεραία
7. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στον άλλον αριθμό (με το άρθρο τους):
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟΝ ΑΡΙΘΜΟ
τῶν ἀθλητῶν
(ὦ) εὐπατρίδαι (ι=βραχύ)
(ὦ) πελάται (α=βραχύ)
τῷ λοχίᾳ
τῶν ἀμιλλῶν
ταῖς κίσσαις
ταῖς στρατιαῖς
τῷ ἀγρὀτῃ
τόν κριτήν
ταῖς σαύραις