2. Kokapenaren ezaugarriak 41º 54’ – 43º 32’ arteko Ipar Latitudean Bizkaiko Golkora begira Erliebea: E-M norabidean Ur-muga atlántiko-mediterranearrak Euskal Herria erdibitzen du bi isurialde oso disimetrikoetan: Ipar isurialdea 50 km baino gutxiago itsoraino Isurialde mediterranearra: ibai luzeagoak Tontorrik gehienak 700 – 1500 arteko m altitudean daude Aizkorri
3. Geomorfologiaren historia Lehen Aroa edo Paleozoikoa(600-225 milioi urte) Orogenia hertziniarra Ebroren mendigunea Higadura prozesua Bigarren Aroa edo Mesozoikoa( 225 – 66 milioi urte) Sedimentazioa Euskal fosan Salvada Mendizerra
4. Geomorfologiaren historia - 2 Hirugarren Aroa (66 – 1,8 milioi urte) Orogenia alpetarra (Eozenoan) Erliebe unitateak: Pirinioak eta Euskal-Kantabriar mendikatea Erribera, Arabar-errioxa, Nafarroako erdialdea eta Akitaniako arroa urpean Ebroko eta Akitaniako sakonuneak sedimentazioz bete ziren Trebiño-Biasteriko lakuko urak Erriberakora hustu ziren Las Conchas de Haron irekitako zulo batean barrena Laugarren Aroa (1,7 milioi urte gaurkoraino) Sedimentazio kuaternarioa
7. Euskal Erliebearen ezaugarriak Cenozoikoan, orogenia Alpetarrarekin sortuak Euskal Mendiak estrukturalki Pirinioen jarraipena dira. Bere harri nagusiak: Flysch uren banalerrotik iparralderantz nagusitzen da, Kareharria lurralde osoan. Material paleozoikoak Pirinioen ardatzan eta EAE-ren ekialdean (Aiako Harria) Ez dira garaiak oso altuak (Pirinioak izan ezik) eta bere altitudeak ekialdetik mendebalderantz joaten dira jaisten. Erliebe forma nagusiak : monoklinalak dira (ikusgarria da forma hau Jaizkibel eta Salvada m-an) sinklinal eskegiak eta erliebe karstikoa (Gorbeia, Aizkorri, Urbasa,...)
8. ERLIEBE UNITATE HANDIAK Pirinioak Ardatza axiala Barrualdeko mendilerroak Barrualdeko sakonunea Kanpoaldeko mendilerroak Euskal Mendiak Kostako antiklinorioa Bizkaiko sinklinorioa Bizkaiko antiklinorioa Uren banalerrotik hegoaldeko erliebea Gasteizko lautada Erdialdeko mendikateak Mendebaldeko eta Hegoaldeko mendilerroak Ebroko Sakonunea (Bardeak)
9. PIRINIOAK Itxura latzekoa kuaternarioan jasandako higaduragatik Ibaiena Glaziarrena Mendilerro alpetar tipikoa Monte Perdido
10. ARDATZEKO PIRINIOA Erronkariko ekialdetik Bortzirietako mazizoraino (Cinco Villas) Euskal gaiurrik altuenak, material kretazikoak eta azelaratze magmatikoak Oroz-Betelu mazizoa (Auñamendi , 2.504 m; Hiru Errege Mahaia, 2.444 m: Orhy, 2021 m)) Aldudeko Mazizoa (Quinto Real) Bortziriko Mazizoa (Cinco Villas) Aiako Harria (Mendebaldeena, 800 m)) Batolito granitikoa Mendi ez oso garaia baina malda handikoa Ibaien jarduera, Bidasoa,oso bizia da eta haitzarte sakonak sorrarazi ditu: Botziriko mazizoan material paleozolikoak eta magmatikoak (Eskistoak, harbelak, kuartzitak, granitoak) agertzen dira. Aiako Harria
11.
12. HIRU ERREGEEN MAHAIA – La Mesa de los Tres Reyes 2.444 m: Erliebe monoklinalak oso nabariak dira
13. PIRINIOEN HEGO ISURIALDEAA) Barrualdeko mendikateak Material sekundarioz osatutako mendilerroa. Ardatzari itsatsita Kareharriak eta hareharriak , margak eta flysch material nagusiak Horma bertikalak eta gain malkarrak
14.
15. BARRUALDEKO SAKONUNEA Lunbier zintzurratik Iruñeraino (Arakil igarobidetik Gasteizko lautadarekin komunikatzen da) Flysch-en eta tuparrien sektoreak bereiz daitezke Erliebea: lerrokatzez eta sakonunez paraleloak (E-M) Sare hidrografikoak perpendikularki ebakitzen ditu arroilak eratuz Lumbierreko zintzurra
19. KANPOALDEKO MENDIKATEAK Leire, Izko,Alaitz, eta Erreniega (El Perdón) Ebroko sakonunearen gaineko zamaldura edo lerradura- mantoak Leire eta Alaitz mendi zakarrak Izko eta Erreniega profil biribulduagoak Erreniega Mendizerra
20. Euskal Mendiak Euskal mendiak uren banalerroaren iparraldean a) Kostako mendikate tertziarioa b) Kostako Ipar antiklinorioa c) Bizkaiko sinklinorioa d) Bizkaiko antiklinorioa Hegoaldeko mendikate eta arroak, uren banalerroaren hegoaldean Arabako lautada Mendebaldeko mendikateak Erdialdeko mendikateak Hegoaldeko mendikateak Ebroko sakonunea
22. Euskal mendiak banalerroaren iparraldean Ezaugarriak Kostaren paraleloak (IM-HE) Bidasoa ibaitik Barbadun ibaiaraino Flysch, kareharria eta hareharria harri nagusiak Aralarr-ean glaziarismo aztarna batzuk Erliebe monoklinalak eta sinklinal eskegiak forma nagusiak Modelatu karstikoa (Gorbea eta Aralar bi adibide) Itsasotik barrukalderantz lau unitate bereizten dira Sierra de Elguea (Aizkorriren hegoaldean)
23. Kostako Mendiak Jaizkibel a) Kostako mendikate tertziarioa Getariatik Hondarribiaraino Jaizkibel-Mendizorrotz (410 m) -Ulia lerrokadura Erliebe monoklinala Hareharria nagusia hareharria
28. c) Bizkaiko sinklinorioa Punta Galeatik Bortzirietako Mazizorantzako norabidea Kostako antiklinorio eta Bizkaiko sinklinorioen arteko eskualde uhiunduna Unbe (301 m), Bizkargi (563 m), Oiz (1.026 m), Urko (700 m), Elosua (700 m), Murumendi (864 m) Litologia nagusia: flysch (kare-harriak, margak) eta basalto azaleratzea (Fruiz) Erliebe forma biribilduak Ibai-haran estu eta sartuak, Butroi eta Ibaizabal kasuak izan ezik
29. Kostako antiklinorioa Sollube, Arno, Izarraitz, Ernio Antiklinorio eta Sinklinorioren eskema Bizkaiko Sinklinorioa Bizkaiko Antiklinorioa
33. San Vicente de la Barquera (Kantabria) Kareharria Barrikako kosta (Flysch)
34. d) Bizkaiko antiklinorioa Bortzirietako mazizotik Ordunteko mendietaraino Aralar (1427 m), Aizkorri (1554 m), Anboto, Gorbeia (1.475 m) Ganekogorta (998 m) eta Ordunteko m. eratzen dute (E-M) Litologia mesozoikoa: kareharriak Erliebe karstikoak Erliebe monoklinalak Aldapa morfología nagusi Larrunarri/Txindoki desde el collado de Otola.
40. 2. Hegoaldeko mendikatea eta arroak a) Arabako Lautada b) Mendebaldeko mendikateak c) Erdialdeko mendikateak d) Hegoaldeko mendikateak e) Ebroko sakonunea
41. 2 Hegoaldeko mendikatea eta arroak Mediterraneoko isurialdean Araba eta Nafarroaren artean Material ugarienak Goi-Kretazikokoak eta Tertziarioak Sinklinal zintzilikatuak eta erliebe monoklinalak egitura-formak Sare hidrografikoak Ebron du oin-maila, Ibai-terrazak eta haran irekiagoak
42. A) Arabako Lautada Pirineo aurreko sakonune jarraipena da Arakil ibaiaren korridorearen bidez bat egiten du Iruña eta Lunbierrekin Sinklinorio forma erliebe hondoratuta Batez besteko 500-600 m-ko altitudea
43. b) Mendebaldeko mendikateak Salvada, Arkamo, Badaiak, (Urduña hegoaldean) Mendikateek mendebaldetik ixten dute Arabako lautada Kareharri eta margak dira material nagusiak Malda-erliebeak eta kluse izeneko formazioak (Baia ibaiak eginikoa adibidez) Salvada Mendizerra
44.
45. Erdialdeko mendikateak Araba eta Nafarroako lurraldeetan zehar hedatzen dira Pirinioetako koanpoaldeko mendikateen jarraipena Andia, Urbasa, eta Gasteizko mendiak(E-M) Andia eta Urbasa sinklinan zintzilikatuarenegitura Lizarragoko failak erdibanatuta Gasteizko mendiek Lautada eta Trebiñoko sakonunea bereizten dituzte Trebiñoko arroa, Gasteizko mendiek eta Toloño mendikateen artean, sinklinak esekia.
48. Sierra de Aralar / Aralar Mendizerra azkenean Urbasako profila ikusten da. Bien artean Arakil ibaia doa bi sakonuneak komunikatzen (Iruñakoa eta Gasteizkoa)
54. Ebroren sakonunea Iparraldean Kantauriar, Andia, Urbasa eta Izko mendizerrek Hegoaldean Ebro Ibaiak mugatzen dute sakonunea Aro Tertziarioko kubeta sedimentarioa Hasieran, Sakonune endorreikoa, itsas-sedimentazioa, gero kontinentala Tertziarioaren amaieran penintsula goratu eta Mediterraneoa hondoratzean, Ebro ibaia itsasora iritsi zen Gaur egungo erliebea eratu zen: glazis- eta terraza mailarekin
55. Erdialdeko Nafarroakosakonunea Aintzira endorreiko tertziarioaren ertzean egon zen Hareharriak, kareharriak eta konglomeratuak Kuaternarioko higadurak: Aldapa eta gandor -erliebea sortu ditu Material bigunagoen azaleratzea: marga, buztin, igeltsua
56. Bardea Zuria Litologiarren ezaugarria: higadurari erresistentzia maila desberdina geruzen txandaketa Materialak: igeltsuak, igeltsu-margak, buztin gorriak, hareharriak eta kareharria material garrantzitsuena. Erliebea: muino lekukoak, paramoak eta karkabak Bardea Beltza Kararrizko plataforma, behe-geruzak babesten dituena da. Bardeak
