2. ITURRI DEMOGRAFIKOAK Zentsua: Estatu bateko eta une jakin bateko biztanleriaren zenbaketa da. Datuak anonimoak dira. (pribatuak) Hamar urterik behin (1 zifra amaitzen diren urteetan) 2001ean, Espainian 40,8 milioi pertsona bizi dira. 2008an 45 milioi biztanle baino gehiago. Udal-errolda: Udal-barrutietako biztanleen erregistroa. Agiri dinamikoa da eta publikoa. Erregistro zibila Estatistikak, inkestak, INEren urtekari estatistikoa,…
3. ZENTSUAK, SUTONDOAK ETA KATASTROAKEstatistika Demografikoaren Historia Espainian tradizio estatistiko administratibo oso oparoa izan da beti. XVI. mendean Karlos I.ren Gaztelako koroaren auzateria Felipe II.aren auzateria XVIII. mendean Ensenadako Markesaren Katastroa (1749-1753) populazioaren kontaketaz gain erreinuaren aberastasun publikoa bildu zuen Arandako Kontearen zentsua modernoa Populazioaren egitura adierazten zen Oso informazio sakona eta zehatza bildu zen Floridablancaren Zentsua (1787) Europako zentsurik onenetariko bat. Godoyren zentsua (1797) XVIII. Mendearen amaiera Secretaria de la Balanza sortzen da estatistikak egiteko XIX. mendean Madozen egozketa(1842) bere edukien eta sakoneragatik ia zentsu modernoa konsidera daiteke 1856 Narvaez-en dekretuaren bidez “Comisión Estadística del Reino” sortzen da 1857 Garai estatisitiko modernoaren lehenengo zentsua Erabaki zen 0 eta 5ean amaitzen zuten urtetan zentsuak egitea (Europan bezala)
4.
5.
6.
7.
8.
9. BIZTANLEEN BANAKETA 2002an Espainiako biztanleriaren dentsitatea 82,6 bizt/Km² da Espazio-desoreka handiak daude: Dentsitate handiko inguru zehatzak Despopulatze-inguruak, hau da 25 bizt/ Km² ez dutenak. Biztanle inguru handiak Madril, periferia eta artxipielagoak Hutsik dauden inguruak Penintsularen barrualdea. - inguru batzuetan 10 bizt/ Km² baino gutxiago
10.
11.
12.
13. XVII. mendeko krisi ekonomiko eta demografi-koaren eraginez, biztanleria periferiarantz mugitu zen.
14. XVIII. eta XIX.mendeetan egoera hori sendotu egin zen, periferiako eskualdeek pisua irabazi zuten:
26. BIZTANLERIAREN BEREZKO MUGIMENDUA Aintzinakio Erregimen Demografikoa XX. m-ra arte - JT Balio handiak: (1895ean JT ‰ 35,0) - Nekazaritza ekonomia nagusi - Umeek soroetan lan egiten zuten - Gurasoen etorkizuna bermatzen zuten - Jaiotzak kontrolatzeko ez zegoen sistema eraginkorrik - Hilkortasun orokorra handia: (1895ean HT ‰ 29 ) - Dieta urria - Gaixotasun kutsakor ugari - Hilkortasun katastrofikoak (*) - Haurren hilkortasuna oso altua (‰ 100tik gorakoa)
31. Espainiako populazioak, XX. mendean, “record” guztiak bete egin ditu “Eurostat”-en datuen arabera: HT oso handia eta bizi itxaropen txikia izatetik, HT txikiena eta bizi itxaropen handiena izatera pasatu da Europan Ugalkortasun tasa emakume bakoitzeko 1,2koa da Bizi itxaropena emakumeentzat 82,5 urtekoa da eta gizonentzat 75 urtetan dago (1999) XX. mendean populazio hazkundea, salbuespen txikiak (1919ko gripearen pandemia, eta 1936-39 Gerra Zibila) izan ezik, positiboa izan da hamarkada guztietan 1900 18,6 milioi biztanle 2000. urtean 40,5 milioi bitanle Gerra Zibilak 350.000 jaiotza galarazi zuen Progresio hau Berezko Hazkundeari esker gertatu da. Hazkunde handiena 20ko hamarkadan (heriotza murrizketagatik) eta 60ko eta 70ko hamarkadetan (jaiotzaren hazkundeagatik “baby-boom”) izan da.
33. Gerraosteko garaia nekazaritza eta populazionista garaia izan zen Francok ezarritako JAIOTZA-SARIAK/ Premio a la natalidad, instaurado por Franco
34. HAURREN HERIOTZA ESPAINIAN La mortalidad infantil en España Urte batetik beherako hildakoak mila jaio bizirik bakoitzeko Muertos menores de un año por 1000 nacidos vivos
36. Erregimen Demografiko Modernoa. 1975etik aurrera Mugimendu naturala - JT beherakada 1975etik aurrera - JT (2007an ‰ 10,95) - Ugalkortasun indizea 1,24 - Malthusianismo jokabide jarraia - 1975eko krisiaren eragina - Langabezia - Behin behineko lan kontratuak - Etxebizitzaren prezioa - Mentalitateen aldaketak - Bizi-maila eta kultura-mailak gora - HT baxuak dira (‰ 8,57 2007an) - Hilkortasun orokorraren zergati berriak - Haurren hilkortasuna - Sexuen arabera - Lanbideei erreparatuz, goiko klaseek hilkortasun txikiagoa lanean - BH oso txikia (% 0,23)
38. Erregimen. Dem. Aintzina Nekazaritzagizarteatzeratua GarapenTeknologikoeskasa Geldialdikoekonomia TrantsizioDemografikoa Aldaketateknologikokosist. ekonomikoa Hazkundekoekonomia ErregimenDem.Modernoa Garapenteknologikohazkorra Hedakuntzaekonomia Gizartegaratua. Grafika hau komentatzerakoan dokumentuaren aurkezpenari dagokionez: zergatik hazten da grafika 1858. urtean? Zergatik 1869 – 1876 bitartean ez dago daturik?
44. Biztanleen mugimendu naturaleen desorekak Tradizioz Jaiotza tasak jokabide ezberdinak izan ditu Garapen ekonomikoan desberdintasunak egon dira (1950 eta 1975) JT altuenak dituzten autonomia erkidegoak bi egoera ezberdinak: 1- Tradizioz JT handiagoak izan dituztenak - Andaluzia, Murtzia, Balearrak, Kanariak, Ceuta eta Melilla 2- Inmigrazio prozesu indartsuak eragin dituenak Madril Katalunia Valentzia Populazioa gaztetu da HT batez bestekotik behera dago BH positiboa dute
45. Biztanleen mugimendu naturaleen desorekak - 2 JT baxuenak dituzten autonomia-erkidegoak Bi egoera ezberdinak 1- Emigrazio indartsua jasan dutenak Galizia, Gaztela-Leon Aragoi Extremadura Gaztela-Mantxa 2- 1975eko industria-krisiak astindu zituenak Asturias EAE HT batez bestekotik gora dago (populazio zahartzeagatik) BH negatiboa
47. MIGRAZIO MUGIMENDUAK BARRUKO MIGRAZIOAK Tradiziozko barruko migrazioak Gaur egungo barruko migrazioak Barruko migrazioen ondorioak KANPOKO MIGRAZIOAK XIX.mendearen erdialdetik I Mundu Gerrara (1914) 1914-1945 bitartean moteldu egin ziren 1945-1960 bitartean itsasoz bestaldeko joera berreskuratu egin zen
50. 1950-1960 bitarteko Barruko migrazioak Barruko populazio mugimenduak eta migrazioak kontrolpean zeuden. Biztanleria ezin zen libreki mugitzen lurraldetik Beste hirietara mugitzen zirenei “Ley de vagos y maleantes” aplikatzen zitzaien. http://www.rtve.es/mediateca/videos/20091017/vida- una-maleta/607147.shtml
51. Migrazioak Euskal Herrian Harrigarria da hego Euskal Herriaren barruan inmigrazio hazkunde tasen arteko ezberdintasunak: Itsasadarraren eskualdea: x14 Hego Euskal Herria: x4,6 Itsadarraren populazioa: 62.417-tik (1877), 846.326 biztanlera (1975) Hego Euskal Herria: 450.678 biztanle izatetik 2.072.430 izatera http://www.ub.es/geocrit/sn/sn-218-67.htm
52. Gaur egungo barruko migrazioak 1975etik aurrerako emigrantea ez da Nekazaritza-ingurunekoa Aldaketak: Hiri handietako emigrantea Jomuga nagusiak: Mediterraneo eta Ebro harana Probintzien eta udalerrien barruko migrazioak Hiri handieetatik ertainetara nagusiki Arrazoiak Egoitza-migrazioak Hirien periferiara Laneko migrazioak Dinamismo ekonomikoaren guneetara Landara itzultzeko migrazioak Erretirodunak Neonekazariak Pendulu-mugimenduak lanagatik Aisialdia Asteburuko joan-etorriak, turismoa
53. Barruko migrazioen ondorioak b) Gaur egungo barruko migrazioen ondorioak - Hiri guneko populazioa zahartzea - Periferiako zerbitzuen eskaria handitzea - Lurraldeen barruko populazio desorekak - Landa ingurura itzultzea: - gainzahartzea landa - Pendulu mugimenduek: - zirkulazio arazoak - Komunikabideak - Erregai-kontsumoa a) Tradiziozko migrazioen ondorioak Demografiari begira Landa populazioa zahartzea. Gizonezko gehiago egotea Populazio desorekak Landa despopulatzea Ekonomiari begira Nekazaritza produkzioa murriztea Desekonomiak landan eta hirian Hiriko lurzorua gareztitzea Etxebizitza arazoak Zerbitzuen falta Gizarteari begira Asimilazaio arazoak Jende pilaketa hirietan Beste batzuk Ekosistema tradizionalak hondatzea
54. KANPOKO MIGRAZIOAK Ozeanoz bestaldeko Emigrazioa - XIX.mendearen erdialdetik I Mundu Gerrara (1914) XVIII. mendetik Borboiek politika populazionistak gauzatu zituzten 1853tik aurrera emigrazioari oztopoak kendu Amerikako herriek populazioa erakartzeko politikak -Sorlekua: - Galizia, Asturias eta Kanariak -Jomuga - Argentina, Kuba eta Brasil -Arrazoiak Inguru atzeratuak BH handiko guneak Nekazaritza egitura (Lurraren jabetzaren banaketa) Kualifikazio gutxiko gizonak
55. Bi Mundu Gerren arteko migrazioak 1914 -1945 bitartean moteldu egin ziren Ezegonkortasunagatik 1929ko krisiagatik: Hegoamerikako herriek urteko kuotak ezarri zituzten Gerra Zibila eta gerraostean: Garraiobide gutxi Atzerirra joateko zailtasunak Nazioarteko blokeoa (1949ra arte) Politika populazionista
56. 1945 – 1960 bitarteko migrazioak Itsasoz bestaldeko joera berreskuratu egin zen Arrazoiak: NBEk 1949an nazioarteko isolamendua bertan behera utzi eta EEBB-en jarrera aldaketa Sorlekua -Galizia eta Kanariak Jomuga Venezuela (petrolioa), Argentina eta Brasil Profila Amerikako herriek, ekonomia bultzatu nahian, prestakuntza handiagoko inmigranteak behar zituzten Hori dela eta joerak behera egin zuen
57. KANPOKO MIGRAZIOAK: EUROPARA XX. mendearen erdialdera arte Frantziara batez ere Urtaroko nekazariak Eraikuntzan lan egiteko Etxeko lanetarako emakumeak 1950 eta 1973 bitarteko aldian Europari begira II MG ondoren berreraikuntza azkarra Europako biztanleria hazkunde ahula Eskulan beharra
58. Guk ere emigranteak izan ginen : Espainiar emigranteak Europara (1960ko hamarkada)
63. Langabezia1964 eta 1968 bitartean - Garapen Plana - Industrializazioa - Krisia Europan; Itzulerak hasi Ameriketarako migrazioa moteltzea Sorlekua -Andaluziatik, Galiziatik,…… Profila -Prestakuntza gutxiko gizonak
65. Europarako migrazioen ondorioak Demografikoak - Biztanleria gutxitzea eta banaketa aldatzea Ekonomikoak Langabezia leundu Emigranteek bidalitako dibisei esker: Espainiako garapen ekonomikoa finantzatu zen Merkataritzako defizita murriztu zen Gizartean izandako ondorioak Arroztea Bizi-baldintza kaskarrak Prestakuntza hobetu gabe bueltatu: arazo berriak
66. Kanpoko migrazioak Gaur egun 1975etik aurrera petrolio krisia dela eta oso urria da Urtaroko nekazariak: Andaluzia, Levante eta Galiziakoak Eraikuntzan lan egitera Gero eta gehiago goi teknikoak industrian eta zerbitzuetan lan egitera
67. Antes en la frontera nos hacían desnudarnos para un reconocimiento médico. Era humillante. No soporto que en España se trate mal a los inmigrantes
74. Baserriaren heredentzia (historikoa) Gerraren suntsipena Nekazaritza krisi ziklikoak Populazioaren hazkundea Derrigorrezko soldadutza Liberalismo eta industria mundua errefusatzea Emigrazio agentziak Amerikako herrialdeen inmigrazio politikak EuskalEmigrazioenkariak
76. GAUR EGUNGO INMIGRAZIOA 1980 eta 1995 bitartean inmigrante kopuru handia 2008. urtean populazioa atzerritarra 5,2 milioi baino gehiago Egoerari Erreparatuz gero Nazionalizatuak (urte batzuk herrialdean pasa ostean) Zuzenbide osoko espainiarrak Legezko Inmigranteak Egoitza baimena, bere nazionalitatea mantendu arren (4,1 milioi ) Legez kanpoko atzerritarrak Kalkulatzen da 200.000 izan daitezkela
77. INMIGRANTEAK ERAKARTZEKO ZERGATIAK Espainiaren partetik: 1995.etik garapen ekonomikoa dela eta eskulanaren beharra Hartutako neurri legal batzuk: Ilegaleen erregularizazioak (2002 eta 2005) Familiak berbiltzeko (2001) Afrikatik hurbiltasuna: Europaren ataria Hegoamerikarekin dauden lotura historiko-kulturalak Klimak ipar Europako pertsonak erakartzen ditu
101. Inmigrazioarenondorioak DEMOGRAFIKOAK Populazioa gaztetzea JT gora joan EKONOMIKOAK Eskulana, lan gogorrenak egituen duena. BPG-ren hazkundera laguntzen du Ogasunari kontsumitzen dutena baino gehiago erakartzen dio Etorkinek pentsioen ordainketan parte hartzen dute. Etxeko zerbitzua egiten dute emakume espainiarri etxetik kanpoko lana baimentzen
102. Inmigrazioaren ondorioak - II EKONOMIKOAK Produktibitate baxua eta teknologia garapena moteltzea leporatzen zaio GIZARTEAN Jarrera xenofoboak (Aurreiritziak): Lan-merkatuko leihakideak Osasun gastua handitzen dute Identitate nazionala ahultzen dute Gure bizimaila jaistarazten dute Delituak leporatzen zaizkie Integrazio arazoak Jarrera hauek inmigrazio legeak gogortzea sustatzen dute Inmigranteek dituzten arazoak Lan baldintzak oso gogorrak Auzo-marginalak (etxebizitza arazoa) Inmigranteen- trafikoa Prostituzioa Drogen trafikoa
103.
104. Inmigrazio politika espainiarra Lege Marko: Europar Batasuneko “babesa” eta Inmigrazio Lege eta “Ley de Extranjeria”. Inmigrazioarekiko EB-ko politika (1999) Amankomuneko babesa, bisatua eta inmigrazio klandestinoaren kontra herrikiden arteko elkarlana eta informazio trukea. Lanarako baldintzak Herriratze prozezua “Ley de Extranjeria” Herrian sartzea, egonaldi mota Egonaldi: Espainian atzerritar baten egonaldia 90 egun gehien bat. Bizitze baimena: 5 urte baino gutxiagokoa al behin betirako izan daiteke Eskubide eta betebeharrak Lan egiteko baldintzak eta heritaratze prozezua
105. Inmigrazio politikaren neurriak Herrialde igorleekin elkarlana Herriratze prozezuak eta itzultzeak ordenatzeko Migrazio fluxuen ordenazioa Behar diren inmigranteak hautatzen, eta jatorrizko herrialdeekin akordioak sinatzen. Integraziorako sustapena Gizarte promoziorako neurriak eta laguntzak Xenofobia eta arrazismoaren kontrako neurriak Ezkututako inmigrazioaren kontrako borroka Jatorrizko herrialdeekin elkarlana egiten Mugen kontrolak eta mafien kontrako borroka
106.
107.
108. GAUR EGUNGO INMIGRAZIOA INMIGRANTEAK Egoerari Erreparatuz gero Nazionalizatuak Zuzenbide osoko espainiarrak Legezko Inmigranteak Egoitza baimena Legez kanpoko atzerritarrak Sorlekuaren arabera Europatik EBeko gehiengoa Afrikatik Marokotik gehiengoa Sahara azpiko herrialdeetatik gero eta gehiago Amerikatik -Ekuador, Kolonbia, Argentina, Dominikar Errep., Asiatik Txina, Filipinak
114. Espainiako inmigranteen jatorria (2003) 1- Hegoamerika (%33) Ecuador eta Colombia 2- Europa Batasuna (%22,5) Bretaña Handia eta Alemania 3- Africa (%19,62) Maroko 4- Asia (%4,84) Txina
115. Inmigrazioarenondorioak DEMOGRAFIKOAK Populazioa gaztetzea JT gora joan EKONOMIKOAK Aurreiritziak: -Lan-merkatuko lehakideak -Osasun gastua handitzen dute Ondorio onak: Etorkinek pentsioen ordainketan parte hartzen dute Kontsumitzen eta ekonomia berpizten dute Betetzeko dauden lanpostuak hartzendituzte GIZARTEAN Inbasiotzat ikusten da sarritan Jokabide xenofoboak Delituak leporatzen zaizkie Integrazio arazoak -IIegalak: Lan-baldintza gogorrak Denetariko ondorio gaiztoak
116. 1910-1980 hazkunde handien garaia Gerra Zibilak eta gerra-ostekoak partzialki etenduta eta migrazioengatik arinduta. Azken hamarkadetan hazkunde itzela, inmigrazioak eraginduta, gertatzen ari da.
117.
118. Inmigrazioaorenbilakaeraazkenurteotan En la tabla siguiente se describe el crecimiento registrado por las comunidades de inmigrantes más grandes de España en 2007, y entre los censos de 2001 y 2006. Las que más crecieron en este periodo fueron la paraguaya (+2980%, aunque partiendo desde niveles muy bajos), la boliviana (+2012%) y la rumana (+1187%). http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Pais/parados/busca/inmigrantes/elpepisoc/20110713elpepisoc_1/Tes
119.
120. ESPAINIAKO BIZTANLERIAREN ETORKIZUNA A) Jaiotzari dagokionez Beherantzako joera jarraituko du Jarrera malthusiana Ezkontzak behera Egoera soziala:ohiturak, laguntza publikoak,…. B) Hilkortasunari dagokionez Tasak gora egingo du Biztanleria gero eta zaharragoa Bizi itxaropena gora baina gero eta apalago
121. ESPAINIAKO BIZTANLERIAREN ETORKIZUNA - 2 C) Migrazioei dagokienez Kanpoko emigrazioak geldi jarraituko du Inmigrazioak gora egingo du Barneko migrazioak: erretirodunak, enpresen eta garapen guneen kokapenaren eta, etxebizitzaaldaketaren arabera D) Populazio egiturari dagokionez Sexua: Adinekoak gehienbat emakumezkoak baina gizonekiko aldea murriztukoa da. Adina: 2050. urte inguruanEspaina munduko estatu zaharkituenetakoa Gazteak: % 12,6 Zaharrak: % 31,1 Egitura ekonomikoa: Jarduera tasa gora 2015 arte Inmigranteen beharra 3. Sektoreak gora egingo du
123. POPULAZIO EGITURA ADINAREN ARABERA Zahartze indizea 65 urte edo gehiago duten biztanleak X 100 Biztanleria guztira POPULAZIO ZAHARRA %-25 Gazteak eta %+12 adinekoak POPULAZIO GAZTEA % + 35 Gazteak eta %-5 adinekoak Espainiako populazioa zaharra da Espainian 2008.ean %14,35 gazteak eta % 16,57 adinekoak ONDORIOAK -Pentsioen finantzaketanarazoak -Osasun-zerbitzuen gastuahanditzea - Gizarte-arazoak
126. BIZTANLEEN EGITURA EKONOMIKOA BIZTANLERIA AKTIBOA 16 eta 65 urte bitarteko populazioa Lan egiten dutenak (soldatapekoak) Lan bila daudenak JARDUERA TASA Ehun biztanle bakoitzeko lanean edo lan bila daudenak LANGABEZIA TASA Ehun biztanle aktibo bakoitzeko okupatuta ez dauden biztanleak MENPEKOTASUN TASA Menpeko biztanleriaren (aktiboak ez direnak) eta biztanleria aktiboaren arteko erlazioa
139. Euskadiko biztanleriaren hazkundea XIX.mendearen amaieratik 1950era arte Hazkunde geldoa Bizkaian, Bilbao Handian pilaketa handienak Gipuzkoan hazkunde homogeneoagoa 1950eta 1975 bitartean Hazkunde handiena Baserri exodoa 1975eko krisi ekonomikotik aurrera Berezko hazkunde txikia Araban hazkunde demografikoa positiboa da. Errenteria
140. BIZTANLERIAREN MUGIMENDU NATURALA 2007. Urtean EUSKADI JT ‰ 9,6 HT ‰ 9,0 BH ‰ 0,6 LURRALDEKA JT HT BH Gipuzkoa ‰ 10,4 9,0 ‰ 1,4 Araba ‰ 9,8 7,8 ‰ 2.0 Bizkaia ‰ 9,1 9,3 ‰ -0,2 http://www.eustat.es/elementos/ele0002600/not0002613_e.pdf
146. MUGIMENDU MIGRATORIOAK EUSKADIN XX. mendearen bigarren hamarkadara arte Emigrazio eta, aldi berean, inmigraziozko eskualdea zen Arrazoiak Lurraren jabetzaren egitura eta baserriaren heredentzia sistema (maiorazkoa) Gerra karlistak eta liberalismoaren ezarpena Lurraren aloikairuen garestitzea Desamortizazioak Derrigorrezko soldadutza Industrializazio eta liberalismo errefusa Nekazaritza krisiak Demografiaren presioa Berezko Hazkundearen gorakada Inmigrazioa
147. Migrazioak XX. mendearen 1920tik 1975era arte Euskadi Inmigrazio-eskualde bihurtu zen (1950-1970) Industrializazio goiztiarra Garapenkeriaren urteak Inmigranteen jatorrria Gaztela-Leon Galizia Extremadura Erakarpen lekuak Bilbao Handia Donostialdea 1970tik aurrera Gasteizko Lautada Etorkinen erdia 100 000 biztanle baino gehiagoko hirietan Barakaldo, Bilbon, Donostia, Gasteiz
148. POPULAZIOAREN EGITURA Maskulinotasun indizea: %105,4 (2008) 45-49 urte bitartean berdintzen dira sexuak Emakumezkotasun tasa handiena hirietan (landa-exodoan gehiago parte hartu zutelako) Adinaren arabera: Gazteak %12,71 Zaharrak %18,64 Lurraldeka populazio zaharrena Bizkaian
154. ONDORIOAK Demografikoak Populazioaren zahartzea Krisi demografikoa Ondorio ekonomikoak Populazio aktiboaren beherakada Jubilatuen tasa populazio aktiboarena baino hiru bider arinago hazten da. Lan ordezkapen-tasaren jaitsiera. Kalkulatzen da 2040. urterako %60koa izango dela. Pentsioen sistemaren krisia. Osasungintzaren gastuaren hazkundea. Ondorio sozialak Zaharrentzako egoitzen falta Sorospen arazoak Gizartea kontserbadoragoa Dinamismoaren galera.
155. 25-29 urte bitartean sexuen arteko proportzioa berdintzen da Helduen multzoan emakume gehiago dago
156. Sexuen arteko bendinketa atzeratua inmigrazio eraginagatik 1922-tik atzera 1923-1927 1938-1942 1953-1957 1997-2001 2002-2006
157. PIRAMIDE IRUZKINA Piramide forma eta esangura: adin multzoen arteko proportzioak direla eta nolako piramidea den. Sexuen arteko proportzioa: Adin multzoka: aztertu alde guztiak eta azaldu, zer dela eta ezberdintasunak, helduen multzoan zein kohortetan berdintzen dira. Eman datuak: maskulinotasun indizea (populazio osorakoa da) eta horrek ez du esan nahi ume eta nesken arteko proportzioa dela jaiotzean Inmigrazioaren eragina Adinaren arabera: Adin multzoka, eta horien barruan aztertu kohorteak eta dauden ezberdintasunak eta azaldu (atera jaiourtea) Garapenkeriaren urteak Gerraostea Gerra Zibila Bizi itxaropenaren luzapenaren eragina ikusten da eta sexuen arteko aldea.
