Παρουσίαση με διαφάνειες για τη διδασκαλία της πρώτης ενότητας του σχολικού βιβλίου

1. Tο Συνέδριο της Βιέννης 1814-1815
Κων/νος Βακουφτσής, 1ο ΓΕΛ Συκεών, 2012-2013

2. Το Συνέδριο της Βιέννης 1814-1815
Jean-Baptiste Isαbey (1767-1855), Το Συνέδριο της Βιέννης, 1819 1814-15. Διακρίνονται όρθιοι από
αριστερά προς τα δεξιά οι: Γουέλινγκτον, Λόμπου ντα Σιλβέιρα, Σαλντάνια ντα Γκάμα, Λέβενγιελμ, Νοάιγ,
Μέττερνιχ, Λα Τουρ ντυ Πεν, Νέσελροντ, Ντάλμπεργκ, Ρασουμόφσκι, Στιούαρτ, Κλάνκαρτυ, Βάκεν, Γκεντς,
Χούμπολτ και Κάθκαρτ. Καθήμενοι από αριστερά οι: Χάρτεμπεργκ, Πλμέλα, Κάστερκ, Βέσενμπεργκ,
Λαμπραντόρ, Τελεϋράνδος και Στάκελμπεργκ.

3. Jean-Baptiste Isαbey (1767-1855), Συνέδριο της Βιέννης (1814-1815)». Α. Ο Αυστριακός
καγκελάριος Μέτερνιχ. Β. Ο υπουργός Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας κόμης Κάσλρι. Γ. Ο
υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ταλεϋράνδος.

4. Charles-Joseph prince de Ligne Le Congrès de Vienne s'amuse, les souverains d'Autriche, de Russie et de
Prusse dansent en se donnant la main
• Με τη φράση «το Συνέδριο δεν περπατάει, χορεύει» ο στρατιωτικός, διπλωμάτης και λόγιος πρίγκιψ
de Ligne συνόψισε την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην αρχή τουλάχιστον του Συνεδρίου της
Βιέννης. Ο ευφυολόγος πρίγκιψ πέθανε τον Δεκέμβριο του 1814 προτού το Συνέδριο εξαναγκαστεί να
«περπατήσει» εξαιτίας της απόδρασης του Ναπολέοντα από τη νήσο Έλβα και να ολοκληρώσει τις
εργασίες του με αποφάσεις που άλλαξαν τον χάρτη της Ευρώπης. Το Συνέδριο της Βιέννης άρχισε την
1η Οκτωβρίου του 1814 μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα. Στρατιωτικές παρελάσεις, συναυλίες,
θεατρικές παραστάσεις, δεξιώσεις και χοροί οργανώθηκαν για να διασκεδάσουν οι εστεμμένοι, οι
αυλικοί τους και οι διπλωμάτες που κατέκλυσαν την αυστριακή πρωτεύουσα, ευδαίμονες για το γεγονός
ότι ο φοβερός και τρομερός Κορσικανός ήταν πλέον εξόριστος. Όλα τα κράτη της Ευρώπης, εκτός
από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, είχαν προσκληθεί στο πανηγύρι αλλά οι μυστικές συμφωνίες και οι
σημαντικές αποφάσεις του Συνεδρίου αφορούσαν αποκλειστικά τις τέσσερις μεγάλες νικήτριες
δυνάμεις (Αγγλία, Αυστρία, Πρωσία και Ρωσία) και την ηττημένη Γαλλία, η οποία απέκτησε ηχηρή
φωνή χάρη στους αριστοτεχνικούς χειρισμούς του Ταλλεϋράνδου.

5. Napoléon fait ses adieux à Fontainebleau
• Πριν ακόμη από την παράδοση του Παρισιού στους Συμμάχους στις 31 Μαρτίου 1814 από τους δύο
στρατάρχες του Ναπολέοντα, τον Ογκύστ Μαρμόν και τον Εντουάρ Μορτιέ, και την άνευ όρων
παραίτηση του Ναπολέοντα (Συνθήκη του Φοντενεμπλό, 11 Απριλίου 1814), οι τέσσερις Μεγάλες
Δυνάμεις είχαν συναντηθεί στο Σομόν της Βορειοανατολικής Γαλλίας για να συζητήσουν τις μεθόδους
που θα χρησιμοποιούσαν για να κατορθώσουν επιτέλους να νικήσουν τον Βοναπάρτη και να δεσμευθούν
για αμοιβαία συνεργασία στη διευθέτηση των πολιτικών πραγμάτων της Ευρώπης όταν και εφόσον ο
Ναπολέων θα αποχωρούσε από τη σκηνή. H Συνθήκη του Σομόν (19 Μαρτίου 1814) έβαλε τον
θεμέλιο λίθο της Τετραπλής Συμμαχίας. Με αυτή τη συνθήκη η Αγγλία, η Αυστρία, η Πρωσία και η
Ρωσία δεσμεύθηκαν να προσφέρουν για τον κοινό σκοπό στρατό και χρήματα ώστε να επιτευχθεί η
τελειωτική ήττα του Ναπολέοντα.

6. Το 1810 ο Ναπολέων ήταν παντοδύναμος.
Εκτός από τη διευρυμένη Γαλλική
Αυτοκρατορία είχε υπό τον έλεγχό του την
Ελβετική Συνομοσπονδία, τη
Συνομοσπονδία του Ρήνου και το Μεγάλο
Δουκάτο της Βαρσοβίας. Μεταξύ των
συμμάχων του ήταν και το Βασίλειο της
Ισπανίας με βασιλιά τον αδελφό του Ιωσήφ
Βοναπάρτη, το Βασίλειο της Βεστφαλίας με
τον άλλο αδελφό του Ιερώνυμο (Ζερόμ)
Βοναπάρτη, το Βασίλειο της Ιταλίας που το
είχε δώσει στον Ευγένιο ντε Μποαρνέ, γιο
της πρώτης συζύγου του Ιωσηφίνας, αλλά
κρατώντας τον τίτλο του βασιλιά για τον
εαυτό του, καθώς και το Βασίλειο της
Νεαπόλεως και το Πριγκιπάτο της Λούκας
και του Πιομπίνο που τα είχε δώσει στους
γαμβρούς του. Την ίδια χρονιά επίσης
έκανε πεθερό του τον αυτοκράτορα της
Αυστρίας Φραγκίσκο A' (τέως αυτοκράτορα
της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Φραγκίσκο B') νυμφευόμενος σε δεύτερο
γάμο την κόρη του Μαρία-Λουίζα. Δύο
χρόνια αργότερα όμως ο Ναπολέων
διέπραξε το μοιραίο σφάλμα, την
εκστρατεία κατά της Ρωσίας. Georges Rouget, O γάμος του Ναπολέοντα και της Μαρί-Λουίζ, 1810

7. Barthélémy, Οι γάμοι του Ναπολέοντα και της Μαρί-Λουίζ , 1810

8. • Αφορμή για την κήρυξη του πολέμου κατά της Ρωσίας
υπήρξε το ότι ο Τσάρος Αλέξανδρος A' δεν είχε τηρήσει τον
Ηπειρωτικό Αποκλεισμό εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας
που είχε επιβάλει ο Ναπολέων στην επικράτειά του, στους
συμμάχους του και στα ουδέτερα κράτη με τα Διατάγματα
του Βερολίνου (1806), της Βαρσοβίας (1807), του Μιλάνου
(1807) και του Φοντενεμπλό (1810). Δεδομένου ότι ο
Ναπολέων δεν μπορούσε να επιτεθεί στρατιωτικά εναντίον
της Βρετανίας, αποφάσισε να την πολεμήσει οικονομικά.
Απαγόρευσε λοιπόν την προσέγγιση αγγλικών πλοίων στα
λιμάνια των χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης οι οποίες
συνδέονταν με κάποιον τρόπο με την Αυτοκρατορία του. Με
τη Συνθήκη του Τίλσιτ το 1807 ο Αλέξανδρος είχε
αναγκαστεί να συμφωνήσει με το μέτρο, αλλά μετά άλλαξε
γνώμη με αποτέλεσμα να θυμώσει ο Ναπολέων και να
αποφασίσει να επιτεθεί στη Ρωσία. Με την περίφημη Μεγάλη
Στρατιά του (600.000 άνδρες) ο Ναπολέων μπήκε στη
Ρωσία τον Ιούνιο του 1812 για να δώσει ένα μάθημα στον
Τσάρο. Στην αρχή ο στρατός του προέλαυνε νικηφόρος. Στη
συνέχεια, μετά τη μάχη στο Μποροντίνο, κοντά στη Μόσχα
(7 Σεπτεμβρίου 1812), όπου οι απώλειες και στα δύο
αντίπαλα στρατόπεδα ήταν τρομακτικές και δεν
Les Français entrent dans Moscou vidée de ses ξεκαθαρίστηκε ποιος τελικά νίκησε, ο Ναπολέων μπήκε σαν
habitants, gravure colorée, 1812 νικητής στη Μόσχα. Οι Ρώσοι ωστόσο την είχαν πυρπολήσει.
Μαζί με τον κλεφτοπόλεμο που άρχισαν οι Ρώσοι εναντίον
των στρατιωτών του Ναπολέοντα ενέσκηψε και ο βαρύς
ρωσικός χειμώνας. Πεινασμένοι, ξεπαγιασμένοι, πληγωμένοι
και άρρωστοι, άθλια απομεινάρια της Μεγάλης Στρατιάς, οι
100.000 περίπου επιζήσαντες πήραν τον δρόμο του
γυρισμού. Ο Τσάρος αρνήθηκε να συζητήσει για ειρήνη και ο
Ναπολέων επέστρεψε στο Παρίσι για να οργανώσει
καινούργιο στρατό.

9. Boissard de Boisdenier, Η Μεγάλη Στρατιά νικημένη από το κρύο,
Grande Armée vaincue par le froid, 1812

10. • Τους επόμενους μήνες ολόκληρη σχεδόν η Ευρώπη
στράφηκε εναντίον του Ναπολέοντα. Στις 16 ως τις 19
Οκτωβρίου 1813, στη Λειψία, στη «Μάχη των Εθνών»,
όπως έχει μείνει στην Ιστορία, οι 170.000 άνδρες του
Ναπολέοντα ηττήθηκαν από τις 320.000 άνδρες που
είχαν παρατάξει η Ρωσία, η Πρωσία, η Αυστρία και από
τη χρηματοδότηση που είχε συνεισφέρει η Βρετανία. Ο
ηττημένος Αυτοκράτορας δεν δέχθηκε να συζητήσει μια
ειρήνη που θα ξανάφερνε τη Γαλλία στα φυσικά της
σύνορα, δηλαδή τις Άλπεις και τον Ρήνο. Έτσι οι
Σύμμαχοι μπήκαν νικητές στο Παρίσι τον Μάρτιο του
1814 και ο Ναπολέων εξορίστηκε στη νήσο Έλβα. Αμέσως
μετά την επίτευξη του πρώτου σκέλους της συμφωνίας
του Σομόν - την παράδοση δηλαδή του Ναπολέοντα και
την εκτόπισή του στην Έλβα - οι τέσσερις Μεγάλες
Δυνάμεις συναντήθηκαν πάλι στο Παρίσι για να
υπογράψουν επίσημη συνθήκη με τον καινούργιο
μονάρχη της Γαλλίας, τον αδελφό του καρατομηθέντος
Λουδοβίκου ΙΣτ', τον Λουδοβίκο IH'. H συνθήκη αυτή,
γνωστή ως η Πρώτη Συνθήκη του Παρισιού,
Gérard, Louis XVIII dans son cabinet de travail aux Tuileries υπογράφτηκε στις 30 Μαΐου του 1814 και προέβλεπε την
ειρήνευση της Ευρώπης, την παλινόρθωση των
Βουρβόνων στον θρόνο της Γαλλίας και την επαναφορά
των συνόρων της Γαλλίας στα όρια του 1792. Οι τέσσερις
Μεγάλες Δυνάμεις, όλες μοναρχίες, δεν θέλησαν να είναι
πολύ αυστηρές με τον παλινορθωμένο βασιλικό οίκο της
Γαλλίας. Γι' αυτό η Γαλλία δεν εκλήθη να πληρώσει
πολεμικές αποζημιώσεις στους νικητές.

11. H παλινόρθωση της τάξης
• Ωστόσο αυτή η Συνθήκη Ειρήνης που υπογράφτηκε στις 30
Μαΐου από τη Γαλλία και τις τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις,
καθώς και από την Πορτογαλία και τη Σουηδία, και στις 20
Ιουλίου από την Ισπανία, δεν διευθετούσε την Ευρώπη στο
σύνολό της ύστερα από τις ανακατατάξεις που είχαν επιφέρει
οι ναπολεόντειοι πόλεμοι. Έτσι όλοι οι αντίπαλοι του
Ναπολέοντα συμφώνησαν να συναντηθούν στη Βιέννη τον
Σεπτέμβριο του 1814 για να ξαναβάλουν την Ευρώπη σε τάξη.
Οι τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις σκόπευαν να μην αφήσουν
κανέναν άλλο να παρέμβει στη λήψη των κρίσιμων αποφάσεων
στο Συνέδριο της Βιέννης. Σύντομα όμως η Γαλλία των
Βουρβόνων, με τους διπλωματικούς χειρισμούς του
Ταλλεϋράνδου - ο οποίος εκμεταλλεύθηκε τους
ανταγωνισμούς μεταξύ των Συμμάχων -, έγινε αποδεκτή ως
μεγάλη δύναμη. Έτσι οι Μεγάλες Δυνάμεις έγιναν πέντε, και
ουσιαστικά το Συνέδριο της Βιέννης θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί «Επιτροπή των Πέντε». Τα προβλήματα που
είχε να αντιμετωπίσει το Συνέδριο ήταν πολλά και ακανθώδη.
H Γαλλική Επανάσταση και ο Ναπολέων με τους πολέμους
του είχαν καταλύσει τη δομή της παλαιάς Ευρώπης. H έννοια
της εθνικής αυτοδιάθεσης, μολονότι αναφέρθηκε σε
ορισμένες περιπτώσεις στο Συνέδριο, στην πράξη δεν έπαιξε
τον παραμικρό ρόλο. Τα μέλη του Συνεδρίου προσπαθούσαν
να θεμελιώσουν την ειρήνη στην Ευρώπη μέσα από ίντριγκες
και ανταγωνισμούς. Ο πρώτος στόχος των Πέντε ήταν να
προλάβουν τη δημιουργία αυτοκρατοριών, όπως η
Ναπολεόντεια Αυτοκρατορία, και ο δεύτερος να εμποδίσουν
μελλοντικές κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις, όπως η
Ταλλεϋράνδος Γαλλική Επανάσταση.

12. Ισορροπίες και δολοπλοκίες
Στη Βιέννη είχε μαζευτεί η αφρόκρεμα της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας με
οικοδεσπότες τον Αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκο A' - τον τέως
Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκο B' ως τη
στιγμή όπου ο Ναπολέων διέλυσε αυτή τη χιλιόχρονη και ιδιότυπη
αυτοκρατορία - και τον υπουργό των Εξωτερικών του πρίγκιπα Κλέμενς
φον Μέτερνιχ, ο οποίος και προήδρευε του Συνεδρίου. Μεταξύ των
εστεμμένων ήταν ο Τσάρος Αλέξανδρος A' της Ρωσίας μαζί με τους
διπλωμάτες του, τον κόμη Νεσελρόντε, τον κόμη Ιωάννη Καποδίστρια
και τον Κάρλο Αντρέα Πότσο ντι Μπόργκο, και ο βασιλιάς της Πρωσίας
Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ' με τον υπουργό του πρίγκιπα Καρλ φον
Χάρντενμπουργκ. Ο παλινορθωμένος Λουδοβίκος IH' της Γαλλίας
έστειλε στη Βιέννη ως εκπρόσωπό του τον πρίγκιπα Σαρλ-Μορίς ντε
Ταλεϊράν, τον Ταλλεϋράνδο δηλαδή, ο οποίος, μολονότι είχε
μεγαλουργήσει ως υπουργός Εξωτερικών του Ναπολέοντα, δεν δίστασε
να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους Βουρβόνους. Εκπρόσωπος της
Μεγάλης Βρετανίας ήταν ο υπουργός Εξωτερικών υποκόμης Ρόμπερτ Ο Αυστριακός καγκελάριος, πρίγκιπας Μέτερνιχ
Στιούαρτ Κάσελρι. Ωστόσο από την αρχή φάνηκαν οι αντιζηλίες μεταξύ (Klemens von Metternich, 1773-1859)
των συνέδρων και η εύθραυστη ισορροπία της Συμμαχίας. H Ρωσία
ήθελε δική της την Πολωνία και η Πρωσία τη Σαξονία. Ο Βασιλιάς της
Πρωσίας στήριζε τον Τσάρο στις διεκδικήσεις του, με την προϋπόθεση
ότι και αυτός δεν θα είχε αντίρρηση να δοθεί στην Πρωσία η Σαξονία. H
Αυστρία από την άλλη δεν ήθελε η Πρωσία να πάρει τη Σαξονία καθ' ότι
αυτό θα συνεπαγόταν την αυστριακή κυριαρχία στη Βόρεια Γερμανία. H
Βρετανία από την πλευρά της φοβόταν την περαιτέρω εξάπλωση της
Ρωσίας στην Ευρώπη. Κάποια στιγμή μάλιστα η ασυμφωνία μεταξύ των
συνέδρων έφθασε στο σημείο να απειληθεί πόλεμος. H Γαλλία ανέλαβε
τότε τον ρόλο του διαιτητή και ο Ταλλεϋράνδος έγινε ο κυρίαρχος του
παιχνιδιού προσπαθώντας να κατευνάσει τα πνεύματα και να κερδίσει
όσα μπορούσε περισσότερα για την ηττημένη Γαλλία. Στις αρχές του
1815 μάλιστα ο Κάσελρι πρότεινε η Γαλλία, η Αυστρία και η Βρετανία να
συνάψουν ξεχωριστή μυστική συνθήκη για να αντιμετωπίσουν τον
συνασπισμό Ρωσίας - Πρωσίας. Ο Ταλλεϋράνδος δέχθηκε με κίνδυνο να
παρασύρει τη Γαλλία σε μια πιθανή σύγκρουση χωρίς ορατά οφέλη. Ο τσάρος Αλέξανδρος Α'

13. Ο Ναπολέων στην Γκρενόμπλ
Κεραυνός εν αιθρία
Και ενώ οι εκπρόσωποι των πέντε αυτών χωρών προσπαθούσαν μέσα από πολλές δολοπλοκίες και
ελάχιστες ειλικρινείς συζητήσεις να επαναφέρουν την Ευρώπη στο status quo πριν από τη Γαλλική
Επανάσταση και τους ναπολεόντειους πολέμους, και ενώ οι υπόλοιποι καλεσμένοι χόρευαν και διασκέδαζαν,
έφθασε στη Βιέννη η είδηση (τη νύχτα της 6ης προς την 7η Μαρτίου 1815) ότι την 1η Μαρτίου ο Ναπολέων
είχε αποδράσει από την Έλβα και είχε αποβιβαστεί στις Κάννες με χίλιους πιστούς του άνδρες. Με
κατεύθυνση το Παρίσι, αποφεύγοντας τη βασιλόφρονα Προβηγκία και περνώντας μέσα από τα βουνά, ο
Ναπολέων έφθασε στην Γκρενόμπλ στις 7 Μαρτίου διανύοντας 324 χιλιόμετρα μέσα σε έξι ημέρες. Από
όπου περνούσε ο κόσμος τον υποδεχόταν σαν ελευθερωτή και παλαιοί συμμαχητές του τον ακολουθούσαν. H
ανταπόκριση που είχε το κάλεσμά του ήταν εκπληκτική: «Στρατιώτες!» τους έλεγε. «Ο στρατηγός σας,
αυτός που ανέβηκε στον θρόνο με τη θέληση του λαού και που εσείς τον σηκώσατε πάνω στις ασπίδες σας,
είναι και πάλι μαζί σας. Ελάτε μαζί του! Εγώ ξεπήδησα μέσα από την Επανάσταση. Ήρθα για να γλιτώσω τον
λαό από τη σκλαβιά όπου θέλουν να τον ρίξουν οι ευγενείς και οι παπάδες». Στην Γκρενόμπλ τον περίμενε ο
πρώην στρατάρχης του Μισέλ Νεΐ, ο οποίος είχε υποσχεθεί στον Λουδοβίκο ότι θα του έφερνε τον
Ναπολέοντα «μέσα σε σιδερένιο κλουβί». Όταν όμως ο Νεΐ έστειλε ένα απόσπασμα να συλλάβει τον
Ναπολέοντα, αυτός ξεκούμπωσε τη θρυλική γκρίζα χλαίνη του και προτάσσοντας το στήθος του φώναξε:
«Όποιος από εσάς θέλει να σκοτώσει τον αυτοκράτορά του ας πυροβολήσει!». Οι στρατιώτες του Νεΐ
ξέσπασαν σε ζητωκραυγές και ο Νεΐ έθεσε πάλι εαυτόν υπό τις διαταγές του πρώην αρχηγού του μαζί με τις
6.000 άνδρες του και έμεινε μαζί του ως τη μάχη του Βατερλό. Με τη δεύτερη παλινόρθωση του Λουδοβίκου
IH', ο Νεΐ καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε.

14. Ο Ναπολέων δραπετεύει από τη νήσο Έλβα κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Βιέννης, αγγλική καρικατούρα,
Μάρτιος 1815

15. Για Εκατό Ημέρες μόνο
• Στη Βιέννη οι εκπρόσωποι της Αγγλίας, της Πρωσίας, της
Αυστρίας και της Ρωσίας ανανέωσαν τη Συνθήκη του Σομόν και
αποφάσισαν να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα στον Ναπολέοντα.
Εν τω μεταξύ ο Ναπολέων οργάνωνε τον στρατό του και
αποφάσισε να συναντήσει τους εχθρούς του εκτός του γαλλικού
εδάφους. Ο Δούκας του Γουέλινγκτον με τον στρατό του ήταν
στις Βρυξέλλες και ο πρώσος στρατηγός Μπλύχερ με τον δικό του
ήταν στη Λιέγη. Ο Ναπολέων αποφάσισε να τους αντιμετωπίσει
χωριστά. Πράγματι στις 16 Ιουνίου του 1815 στη Μάχη του Λινί ο
στρατός του Ναπολέοντα ανάγκασε τους Πρώσους να
υποχωρήσουν αλλά οι απώλειές τους δεν ήταν μεγάλες και
ανασυντάχθηκαν εύκολα. Τη ίδια ημέρα, στο Κατρ Μπρα, ο Νεΐ
συγκρούστηκε με τον Γουέλινγκτον, ο οποίος και αυτός υποχώρησε
προς το Βατερλό. Ο Ναπολέων και ο Νεΐ, ενώνοντας τις δυνάμεις
τους, ετοιμάστηκαν να επιτεθούν στον Γουέλινγκτον. Ξημέρωνε η
18η Ιουνίου. Ηταν μια μέρα βροχερή και ο Ναπολέων αποφάσισε
να καθυστερήσει την επίθεση μήπως και το λασπωμένο έδαφος
στεγνώσει. H καθυστέρηση αυτή έδωσε τον χρόνο στον Μπλύχερ
να ενωθεί με τον Γουέλινγκτον. Τρεις ημέρες μετά την ήττα του
στο Βατερλό ο Ναπολέων επέστρεψε στο Παρίσι και την επομένη,
Καρικατούρα που απεικονίζει τη φυγή του Λουδοβίκου XVIII 22 Ιουνίου 1815, παραιτήθηκε υπέρ του γιου του γνωρίζοντας ότι
από την απροσδόκητη επιστροφή του Ναπολέοντα, 1815 αυτό ήταν απλό πρόσχημα, δεδομένου ότι ο γιος του βρισκόταν στη
Βιέννη υπό την κηδεμονία του αυστριακού αυτοκράτορα. Στις 28
Ιουνίου 1815, κατά τη δεύτερη παλινόρθωση του Λουδοβίκου
IH', ο νομάρχης το Παρισιού κόμης ντε Σαμπρόλ, προσφωνώντας
τον βασιλιά, χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την ιστορική έκτοτε
έκφραση «Εκατό Ημέρες», εννοώντας το διάστημα από τις 20
Μαρτίου ως τις 28 Ιουνίου 1815, όταν ο Ναπολέων είχε
ξαναπάρει τη διακυβέρνηση της Γαλλίας από τους Βουρβόνους.

16. Philppoteaux - Waterloo, Les cuisassiers français chargent les carrés anglais, 1815

17. H Ευρώπη αποκτά ισορροπία
Οι Εκατό Ημέρες επιτάχυναν τον ρυθμό του Συνεδρίου της
Βιέννης. Τα πράγματα σοβάρεψαν. Οι διαφωνίες μεταξύ των
Συμμάχων κατευνάστηκαν και άρχισαν να λαμβάνονται
αποφάσεις. Έτσι το Συνέδριο ολοκλήρωσε τις εργασίες του
εννέα ημέρες πριν από τη μάχη του Βατερλό. Οι
σημαντικότερες αποφάσεις που πάρθηκαν είναι οι εξής:
* H Γαλλία έχασε όλα τα εδάφη που είχε κατακτήσει ο
Ναπολέων.
* H Ρωσία πήρε το μεγαλύτερο μέρος του Δουκάτου της
Βαρσοβίας, δηλαδή της Πολωνίας.
* H Πρωσία πήρε τη Σαξονία, ένα μέρος της Πολωνίας και
μερικά γερμανικά εδάφη.
* H πρώην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την οποία είχε
διαλύσει ο Ναπολέων, έγινε Γερμανική Συνομοσπονδία 39
κρατών, και όχι 300 που ήταν πριν (συμπεριλαμβανομένης και
της Πρωσίας) υπό την κυριαρχία της Αυστρίας.
* H Αυστρία πήρε πίσω τα εδάφη που είχε χάσει εξαιτίας του
Ναπολέοντα και αρκετά περισσότερα στη Γερμανία και στην
Ιταλία.
* Ο πρίγκιπας της Οράγγης ανακηρύχθηκε βασιλιάς των
Ενωμένων Κάτω Χωρών συμπεριλαμβανομένου και του
Βελγίου.
* H Σουηδία πήρε τη Νορβηγία.
* H ουδετερότητα της Ελβετίας διασφαλίστηκε.
* Το Ανόβερο έγινε βασίλειο.
Χάρτης του συνεδρίου της Βιέννης
* H Βρετανία πήρε την αποικία του Ακρωτηρίου, τη Νότια
Αφρική, διάφορες άλλες αποικίες στην Αφρική και στην Ασία
καθώς και τα Ιόνια Νησιά.
Επίσης το Συνέδριο της Βιέννης καταδίκασε το δουλεμπόριο
και διασφάλισε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε διάφορους
ποταμούς. Όλα αυτά καταγράφηκαν σε 121 άρθρα και η
Τελική Πράξη του Συνεδρίου της Βιέννης υπογράφτηκε στις
9 Ιουνίου του 1815 στη μοναδική συνεδρίαση όπου
παραβρέθηκαν όλοι οι αντιπρόσωποι.

19. Partage du gâteau des
rois, caricature, sous la
table talleyrand et le
portrait de Louis XVIII
Κυρίαρχοι εν ονόματι του Θεού
• Επειδή όμως η έννοια της αυτοδιάθεσης των λαών δεν είχε ακόμη επινοηθεί, η δημιουργία κρατών με
ομοιογενή εθνικά χαρακτηριστικά ουδόλως απασχόλησε τους συνέδρους. Το μέλημά τους ήταν η
ισορροπία δυνάμεων ούτως ώστε να αποφευχθούν οι πόλεμοι στο μέλλον και η κατασφάλιση της
νομιμότητας των ηγεμόνων τής κάθε χώρας και των διαδόχων τους, έννοια που εισήγαγε στο Συνέδριο
της Βιέννης ο Ταλλεϋράνδος και βρήκε ένθερμο υποστηρικτή τον Μέτερνιχ. Με τον τρόπο αυτό το
Συνέδριο επιθυμούσε να προλάβει φαινόμενα όπως του Ναπολέοντα. Έχοντας απαλλαγεί πλέον από τον
Ναπολέοντα, ο οποίος εξορίστηκε στο νησί του Ατλαντικού Αγία Ελένη, οι Σύμμαχοι ξανασυναντήθηκαν
στο Παρίσι το φθινόπωρο του 1815 και υπέγραψαν δύο σημαντικές συνθήκες, τη Συνθήκη της Ιερής
Συμμαχίας (26 Σεπτεμβρίου 1815) και τη Δεύτερη Συνθήκη του Παρισιού (20 Νοεμβρίου 1815).
Εμπνευστής της Ιερής Συμμαχίας ήταν ο τσάρος Αλέξανδρος A' ο οποίος οραματίστηκε μια ευρωπαϊκή
συμμαχία βασισμένη στις χριστιανικές ηθικές αξίες, δηλαδή ότι οι ηγεμόνες της Ευρώπης όφειλαν να
καθορίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις σύμφωνα με τα χριστιανικά ιδεώδη. Ουσιαστικά επρόκειτο για μια
εντελώς αόριστη και χαλαρή συμφωνία την οποία ωστόσο υπέγραψαν όλοι οι ηγεμόνες της Ευρώπης εκτός
από τον μετέπειτα Γεώργιο Δ' της Μεγάλης Βρετανίας, ο οποίος, ως αντιβασιλεύς τότε, επικαλέστηκε
συνταγματικό κώλυμα, τον Πάπα Πίο Z', ο οποίος αρνήθηκε για θρησκευτικούς λόγους, και τον Σουλτάνο
Μαχμούτ B' επειδή δεν ήταν χριστιανός. Μολονότι η Ιερή Συμμαχία δεν έπαιξε κανέναν ουσιαστικό ρόλο
στην Ευρώπη, οι μετέπειτα ιστορικοί τη θεωρούν σύμβολο του συντηρητισμού και της καταπίεσης των
λαών της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης κατά τον 19ο αιώνα.

20. H Γαλλία και η δημοκρατία πληρώνουν
H Δεύτερη Συνθήκη του Παρισιού συντάχθηκε μέσα σε
εντελώς διαφορετικό πνεύμα από την Πρώτη. Τη θερμή
υποδοχή που επεφύλαξαν οι Γάλλοι στον αυτοκράτορά τους
έπρεπε να την πληρώσουν. Μετά τις Εκατό Ημέρες, και παρά
τις προσπάθειες του Ταλλεϋράνδου, η Γαλλία, έστω και των
Βουρβόνων πλέον, έπρεπε να πάρει ένα μάθημα. Με τη
Δεύτερη Συνθήκη του Παρισιού οι νικητές του Ναπολέοντα
στο Βατερλό επέβαλαν βαρείς όρους στη Γαλλία: τα σύνορά της
χαράχθηκαν στα όρια του 1790, δηλαδή έχασε τις περιοχές του
Σάαρ και της Σαβοΐας, και υποχρεώθηκε να πληρώσει 700
εκατομμύρια φράγκα για πολεμικές αποζημιώσεις καθώς και να
πληρώνει επί μια πενταετία τα έξοδα ενός στρατού κατοχής
150.000 ανδρών. Σε γενικές γραμμές το Συνέδριο της Βιέννης
θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως επιτυχές, μολονότι οι
εδαφικές ρυθμίσεις του δεν διατηρήθηκε επί πολύ. Παρά τον
συντηρητισμό των ηγετών που επέβαλαν τις θελήσεις τους, οι
ιστορικοί θεωρούν το Συνέδριο της Βιέννης ως την πρώτη
προσπάθεια της Ευρώπης να λύσει τα προβλήματά της με
διάλογο και όχι με πόλεμο. Ωστόσο οι ιδέες που εξέθρεψαν τη
Γαλλική Επανάσταση δεν μπορούσαν να καταπνιγούν διά Théodore Géricault, Το ναυάγιο της Μέδουσας (σύμβολο της
παντός. Παλινορθώνοντας παλιές μοναρχίες και Παλινόρθωσης), 1819
ξαναχαράζοντας σύνορα χωρών, το συνέδριο αγνόησε δυνάμεις
Ο Τεοντόρ Ζερικό αποτυπώνει στο μεγαλοφυές έργο του, με
όπως τον εθνικισμό, το αίτημα για δημοκρατικές ελευθερίες και
τη βιομηχανική επανάσταση. H μοναρχία και η αριστοκρατία
απαράμιλλο ρεαλισμό, την κοινωνική και πολιτική κατάσταση
σύντομα βρέθηκαν αντιμέτωπες με την αναπτυσσόμενη αστική της μεταναπολεόντειας περιόδου της Γαλλίας, και ασκεί
τάξη η οποία πλούτιζε από τη βιομηχανική έκρηξη. Παράλληλα οξύτατη, μέσω της Τέχνης, ιδεολογική και πολιτική κριτική
οι λαοί διεκδικούσαν το δικαίωμα της ψήφου. Πολύ σύντομα, οι στην άρχουσα τάξη και στην πολιτική εξουσία για την αναλγησία
άνθρωποι του 19ου αιώνα άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι οι της. Η πυραμιδική, σε τρία επίπεδα, αφήγηση του πίνακα
μάχες δίνονται για την πατρίδα και την ευημερία του λαού και ιστορεί τις ποιοτικές διαφορές στη συνείδηση των λαϊκών
όχι για τον μονάρχη. Οι κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις του στρωμάτων της Γαλλίας την περίοδο της Παλινόρθωσης, όπου
1848 τάραξαν όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης. Οι αντιπαρατίθενται στη μοιρολατρία και στην ηττοπάθεια, η
περισσότερες πνίγηκαν στο αίμα αλλά απέδειξαν τουλάχιστον ενεργητικότητα και η ελπίδα. Στο ναυάγιο της φρεγάτας
ότι το πισωγύρισμα της Ευρώπης στα χρόνια πριν από το 1789,
«Μέδουσα» το πλήρωμα κι οι επιβάτες που ανήκαν στην
που θέλησε να επιβάλει το Συνέδριο της Βιέννης, ήταν ιστορικά
καταδικασμένο.
άρχουσα τάξη της εποχής επιβιβάστηκαν σε σωσίβιους λέμβους
κι οδηγήθηκαν με ασφάλεια στην ακτή, ενώ το πλήρωμα και
τους επιβάτες που ανήκαν σε φτωχότερα λαϊκά στρώματα τους
εγκατέλειψαν σε μια σχεδία με λίγες προμήθειες κι
αποδεκατίστηκαν οι περισσότεροι -φτάνοντας μέχρι και τον

22. Οι τρεις κοινωνικές τάξεις στη Γαλλία. Ένας
χωρικός μεταφέρει στους ώμους τον έναν ευγενή και
ένα κληρικό. Γκραβούρα εποχής.

23. Ιστορικά συμβάντα
Αξίζει να μνημονευθούν ιδιαίτερα δύο συμβάντα που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών
του Συνεδρίου τα οποία αφορούσαν τόσο τον ελλαδικό χώρο (Επτάνησα) όσο και τους Έλληνες
γενικότερα, που κρίθηκαν σημαντικά στη μετέπειτα ιστορική εξέλιξη, καθώς και δύο επεισόδια που
σημειώθηκαν εκτός του Συνεδρίου, που αφορούσαν τους Έλληνες.
Αγγλικό προσχέδιο
Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Βιέννης ο Άγγλος αντιπρόσωπος κατέθεσε ένα ειδικό σχέδιο
συνθήκης που αφορούσε ειδικότερα τα Επτάνησα. Το ειδικό εκείνο σχέδιο περιελάμβανε σε περίληψη
τα ακόλουθα:
Η Επτάνησος μετά των εξαρτημάτων αυτής (νησίδων) θα κατέχονται του λοιπού δια παντός και κατ΄
αποκλειστική κυριαρχία, εν ονόματι του Βασιλέως της Αγγλίας. Η Αγγλία παρέχει τις υποσχέσεις ότι θα
εγκαθιδρύσει σ΄ αυτήν μορφή κυβέρνησης ικανής που θα εξασφαλίζει πολιτική ελευθερία κ.λπ. Όλα
τα έξοδα των στρατευμάτων που θα εγκατασταθούν στις νήσους αυτές και που θα εξασφαλίζουν την
προστασία τους θα επιβαρύνουν τους κατοίκους αυτών. Το σχέδιο αυτό απορρίφθηκε αμέσως από
τους Ηγεμόνες των άλλων Δυνάμεων
Ελληνικό ζήτημα
Στο Συνέδριο της Βιέννης, στη ρωσική αντιπροσωπεία που συνόδευε τον Τσάρο Αλέξανδρο συμμετείχε
και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Σε κάποια στιγμή των εργασιών του συνεδρίου θεώρησε ότι ήταν και η
καταλληλότερη στιγμή να θέσει υπόψη του συνεδρίου και το ζήτημα των Ελλήνων που παρέμεναν υπό
τον τουρκικό ζυγό. Τότε πλησιάζοντας τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο του μίλησε ιδιαιτέρως
προκειμένου εκείνος ν΄ αναλάβει την πρόνοια υπέρ των Ελλήνων προσθέτοντας μεταξύ άλλων ότι οι
"Έλληνες μετά τον Θεό θεωρούν προστάτη τους μόνο την ομόθρησκη Αυτοκρατορία (Ρωσία)". Τότε ο
Τσάρος του έδωσε την άδεια να θέσει το ζήτημα σε μία των συνεδριάσεων και στη συνέχεια θ΄
αναλάμβανε εκείνος το βάρος. Πράγματι ο Καποδίστριας στην αμέσως επόμενη συνεδρίαση
λαμβάνοντας τον λόγο είπε: "Νομίζω πως χρέος των Μεγαλειοτάτων, (Βασιλέων), είναι να λάβετε
οποιαδήποτε πρόνοιαν και δια το καταδυναστευόμενον ελληνικόν έθνος παρά της Οθωμανικής
εξουσίας, το οποίον υποφέρει τόσους αιώνας τον τυραννικόν οθωμανικόν ζυγόν και το οποίον
διακινδυνεύει να πέση εις την τελευταίαν εξόντωσιν και τον μηδενισμόν, όθεν δεν μου φαίνεται
δίκαιον το να αδιαφορήσουν οι Βασιλείς." Τότε ο αποδεδειγμένα μισέλληνας Μέττερνιχ, που
καλλιεργούσε αντιλαϊκά πνεύματα, σηκώθηκε και απαντώντας στον Ρώσο διπλωμάτη Καποδίστρια με
έντονο ειρωνικό, προσβλητικό αλλά και απειλητικό τρόπο[20] είπε: "Κύριε Κόμη! Η Ευρώπη δεν
γνωρίζει Έλληνας, γνωρίζει την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υπό της οποίας την εξουσίαν είναι οι
κατοικούντες σ΄ αυτήν Έλληνες. Δια τούτο φαίνεται, Κύριε Κόμη, υποστήριξες τόσον, και άφησες εκτός
Κλέμενς φον Μέττερνιχ. Συνδέσμου της Ιεράς Συμμαχίας, το απέραντον Οθωμανικόν Κράτος, αλλά δεν θα επιτύχεις τις ελπίδες
Ελαιογραφία του Θόμας Λόρενς σου περί τούτων".
(περ. 1820-1825)

24. Kαινοτομίες Διεθνούς Δικαίου
Δύο ήταν οι αρχές που απετέλεσαν τη βάση των διαπραγματεύσεων στο Συνέδριο της Βιέννης:
Η αρχή της νομιμότητας: δηλαδή η αποκατάσταση των συνόρων των Ηγεμονιών όπως ήταν περίπου πριν των
Ναπολεόντειων πολέμων. Καθώς και,
Η αρχή των αντισταθμισμάτων: δηλαδή της παραχώρησης εδαφών στις νικήτριες Δυνάμεις στις περιπτώσεις που δεν ήταν
δυνατή η πλήρης αποκατάσταση, (επ΄ αυτής στηρίχθηκε και το προαναφερόμενο αγγλικό προσχέδιο περί των
Επτανήσων).
Σημειώνεται όμως παράλληλα ότι την αρχή των εθνοτήτων, που ήδη υφίστατο τότε ως διεθνής κανόνας, τον οποίο πρώτος
είχε διατυπώσει ο Φραγκίσκος ντε Βιτόρια, περίπου τρεις αιώνες πριν, το Συνέδριο συστηματικά αγνόησε.
Παρά ταύτα στις διαπραγματεύσεις εκείνες συνομολογήθηκαν οι ακόλουθες καινοτόμες αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
α) Η ελευθεροπλοΐα στους διεθνείς ποταμούς.
β) Ρητή αναγνώριση της μόνιμης (διαρκούς) ουδετερότητας της Ελβετίας.
γ) Κανονισμός ιεραρχίας των διπλωματικών υπαλλήλων, και τέλος
δ) Κατάργηση της δουλείας και καταδίκη του δουλεμπορίου.
Παρατηρήσεις
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αν και οι διάφοροι κανονιμοί που συνομολογήθηκαν στο Συνέδριο της Βιέννης
υπαγορεύονταν από τις αντιλήψεις της εποχής (πρώϊμες) περί "ισορροπίας Δυνάμεων", εντούτοις δεν περιελήφθηκε
σ΄ αυτές καμία ρήτρα οικονομικής φύσεως.
Επίσης δεν εξετάσθηκε το θέμα περί της "ελευθερίας των θαλασσών" με συνέπεια να διαιωνίζεται ακόμη η αναρχία στις
θάλασσες, ανεξάρτητα ότι επ΄ αυτού στηρίχθηκε μόλις έξι χρόνια μετά ο κατά θάλασσα αγώνας ανεξαρτησίας των
Ελλήνων.
Στο Συνέδριο αυτό αν και επαναπροσδιορίστηκε το Ανατολικό Ζήτημα, εντούτοις δεν το απασχόλησε, πλην όμως έξι
χρόνια μόλις μετά τέθηκε ενώπιον των Ηγεμόνων της Ευρώπης με όλη την οξύτητά του, με το ξέσπασμα της
Επανάστασης των Ελλήνων του 1821.

25. Πρόσθετα παραθέματα / πηγές
Οι ηγέτες που πρωταγωνίστησαν στο συνέδριο της
Βιέννης
«Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε στο συνέδριο ο αινιγματικός
αυτοκράτορας της Ρωσίας, η οποία ήταν η μεγαλύτερη
χερσαία δύναμη της εποχής. Ο Αλέξανδρος επιθυμούσε να
κρατήσει την Πολωνία, ευνοούσε την εισαγωγή
συνταγματικών θεσμών στην Ευρώπη και πρότεινε τη
δημιουργία ενός διεθνούς συστήματος συλλογικής ασφάλειας.
Από την πλευρά τους ο Μέτερνιχ και ο Κάσλρη, καθώς και ο
υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας Ταλλεϋράνδος επιδίωκαν
να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τη διατήρηση
μόνιμης ισορροπίας ισχύος στην ήπειρο. Αριστοκράτες του
παλαιού καθεστώτος και οι τρεις, προσήγγιζαν το πρόβλημα
της ευρωπαϊκής ασφάλειας με τις μεθόδους και τους
στόχους της παραδοσιακής διπλωματίας. Πρωταρχικός τους
στόχος ήταν η διατήρηση της ειρήνης και η προστασία της
ανεξαρτησίας των ευρωπαϊκών χωρών με την αποφυγή της
κυριαρχίας μιας μεγάλης δυνάμεως. Για ν’ αποφευχθεί το
ενδεχόμενο κυριαρχίας όπως αυτής που είχε επιβάλει ο
Ναπολέων, ήταν ανάγκη να κατανεμηθεί η ισχύς, με τη
μέθοδο της αφαιρέσεως ή προσθήκης εδαφών από τη μια
επικράτεια στην άλλη και την επίβλεψη των μεταξύ τους
Ρόμπερτ Στιούαρτ Κάσελρι σχέσεων από τις μεγάλες δυνάμεις».
Ι. Κολιόπουλος, Νεώτερη Ευρωπαϊκή Ιστορία 1789-1945.
Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1993, σσ. 80-81.

26. Ερωτήσεις
1) Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων: Ιερή
Συμμαχία, «παλαιό καθεστώς», Ευρωπαϊκή
Συμφωνία.
2) Ποια πολιτική χάραζαν τα μέλη της Ιερής
Συμμαχίας με σκοπό την αποκατάσταση της
«ισορροπίας των δυνάμεων» στην Ευρώπη;
Πόσο βιώσιμες εκτιμάτε ότι ήταν οι ρυθμίσεις
στις οποίες προέβησαν; Υποστηρίξτε με
επιχειρήματα την εκτίμησή σας.
Ταλλεϋράνδος, ο άνθρωπος με τα έξι πρόσωπα

27. Βιβλιογραφία
Martens "Recueil de Traites", τ.2
Klauber "Akten der Wiener Kongresses", τ.9, (1815-1839)
Poselt "Europaische Annalen, Codex Diplomaticus", 1815-1817
Flasan "Histoire du congress de Vienne", 1829.
Φραντζής Αμβρ. "Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος" τ.4 - Αθήναι 1839.
Lagarde "Fetes et souvenir du congress de Vienne", 1843
Graf d Angeberg "Le congress de Vienne et les traites de 1815", 1864
Καρολίδου "Ιστορία του ΙΘ΄ αιώνα", Αθήναι 1892
"Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη"
"Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα"
Ζιμπουλάκη Α. "Διεθνές Δίκαιο" - Αθήνα 1979
Νικολάου Χαραλ. "Διεθνείς Συνθήκες" - Αθήνα 1996
Αρβελέρ, Ε.- Aymard, M., 2000, Οι Ευρωπαίοι:νεότερη και σύγχρονη εποχή, τ. Β΄, Σαββάλας, Αθήνα.
Davies, Norman, 1997, Europe: A History, Pimlico, London.
Kedourie, Ellie, 1961, Nationalism, Hutchinson University Library, London.
Κολιόπουλος, Ι. Σ., 2002, Νεώτερη Ευρωπαική Ιστορία 1789-1945, Βάνιας, Θεσσαλονίκη.
Ράπτης, Κ., 1999, Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τ. Β΄, Ε.Α.Π, Πάτρα.
Τσακαλογιάννης, Π., 2000, Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία: Από την Βαστίλλη στο τείχος του Βερολίνου
(1789-1989), τ. Α΄, Εστία, Αθήνα.