1. SỐ TƯƠNG ĐỐI
1) Khái niệm
là chỉ tiêu phản ánh quan hệ so sánh giữa 2 chỉ tiêu cùng loại nhưng khác
nhau về thời gian hoặc không gian hoặc giữa 2 chỉ tiêu khác loại nhưng
có mối quan hệ với nhau.
Các trường hợp so sánh
- So sánh mức độ của hai hiện tượng khác nhau nhưng có quan hệ với
nhau
VD: Mật độ dân số=
So sánh 2 mức dộ của một hiện tượng nhưng khác nhau về điều kiện thời
gian và không gian
VD: Tốc độ phát triển kinh tế=
2) Đặc điểm
- Dùng để phân tích đặc điểm của hiện tượng về tốc độ phát triển, về
nhiệm vụ kế hoạch, hoàn thành kế hoạch, kết cấu, quan hệ so sánh
- Số tương đối có được không phải qua điều tra mà là kết quả so sánh
của 2 chỉ tiêu đã có
- Đơn vị tính: %, ‰ , đơn vị kép
3) Ý nghĩa
 Được sử dụng khá rộng rãi để phản ánh các mối quan hệ so sánh, trình
độ phát triển…….
∑
∑
Diêntich
Sôdân
0GDP
GDPtt

2.  Là chỉ tiêu không thể thiếu trong công tác kế hoạch
 STD có tính chất phê phán trong khi đó số tuyệt đối mới chỉ khái quát quy
mô, khối lượng thực tế của hiên tượng
 Có thể dùng để phản ánh một phần tình hình thực tế trong khi cần đảm bảo
tính chất bí của các số tuyệt đối
I. Các loại STD
a) Số tương đối động thái( tốc độ phát triển hay chỉ số phát triển)
K/n: Phản ánh quan hệ so sánh giữa 2 chỉ tiêu cùng loại nhưng khác nhau về thời
gian
- Công thức tính:
Trong đó:
: Là mức độ nghiện cứu
:Là mức độ kỳ gốc
VD: Sản phẩm sản xuất cảu xí nghiệp A qua 2 năm như sau:
 Năm 2007 sản xuất 1000 tấn
 Năm 2008 sản xuất 1300 tấn
Tính STD ?
b) Số tương đối kế hoạch
K/n: Dùng để lập và kiểm tra thực hiện tình hình kế hoạch. Số tương đối kế hoạch
gồm 2 loại:Số tương đối nhiệm vụ kế hoạch và số tương đối hoàn thành kế
hoạch
0
1
y
y
tĐT =
1Y
0Y
ĐTt

3.  Số tương đối nhiệm vụ kế hoạch
K/n: Phản ánh mục tiêu đạt được trong kì kế hoạch. Đó là kết quả so sánh giữa mứ độ
kế hoạch đề ra trong kì nghiên cứu với mức độ kì gốc
Công thức tính:
Trong đó: : Mức độ kế hoạch đặt ra
 Số tương đối hoàn thành kế hoạch
K/n: Phản ánh kết quả thực hiện kế hoạch, đó là kết quả so sánh giữa mức độ thực tế
đạt được trong kì nghiên cứu với mức độ kế hoạch đặt ra.
Công thức tính:
 Chú ý:
 Đối với những chỉ tiêu mà kế hoạch dự kiến tăng là chiều hướng tốt ( doanh thu, sản
lượng, năng suất lao động….) thì số tương đối hoàn thành kế hoạch tính được lớn
hơn 1 ( lớn hơn 100%) thì hoàn thành kế hoạch và ngược lại không hoàn thành kế
hoạch
 Đối với những chỉ tiêu mà dự kiến giảm là chiều hướng tốt ( giá thành, giá bán, mù
chữ, thất nghiệp….) thì số tương đối hoàn thành kế hoạch tính được trên 1 hoặc trên
100% thì không hoàn thành kế hoạch và ngược lại là hoàn thành kế hoạch.
 Mối liên hệ giữa số tương đối động thái và số tương đối kế hoạch
Số tương đối động thái bằng số tương đối nhiệm vụ kế hoạch nhân với số tương đối
hoàn thành kế hoạch
công thức
0Y
Y
t KH
NV =
KHY
( )NVt
( )HTt
KH
HT
Y
Y
t 1
=
HTNVĐT ttt ×=

4. Tác dụng:
 kiểm tra tính chất chính xác của số liệu đã xử lí
 Dùng để tính gián tiếp số tương đối
VD 1: Một xí nghiệp có kế hoạch tăng sản lượng kì nghiên cứu so với kì gốc 10%.
Trên thực tế sản lượng kì nghiên cứu so với kì gốc tăng 15%. Tính tỷ lệ hoàn
thành kế hoạch về sản lượng của xí nghiệp
VD2: Một xí nghiệp có kế hoạch giá thành đơn vị sản phẩm kì nghiên cứu so với kì
gốc giảm 5%. Trên thực tế, giá thành đơn vị sản phẩm kì nghiên cứu so với kì
gốc giảm 3%. Tính tỉ lệ hoàn thành kế hoạch giá thành và cho biết xí nghiệp có
hoàn thành kế hoạch hay không?
c) Số tương đối kết cấu(t..)
K/n: xác định tỉ trọng của mỗi bộ phận cấu thành tổng thể. Đó là kết quả so sánh
giữa mức độ của một bộ phận so với mức độ của cả tổng thể
Công thức tính:
trong đó:
mức độ của bộ phận i
mức độ của tổng thể
0
0
0
0
0
0
5.104
110
115
115
110
===
=
=
NV
ĐT
HT
ĐT
NV
t
t
t
t
t
0
0
0
0
0
0
102
95
97
97
95
===
=
=
NV
ĐT
HT
ĐT
NV
t
t
t
t
t
∑
=
i
i
KC
Y
Y
t
∑i
i
y
y

5. VD: Giá trị sản xuất nông nghiệp của tỉnh B năm 2005 là 1600 tỷ đồng.
trong đó nghành trồng trọt chiếm 1280 tỷ đồngvà ngành chăn nuôi
chiếm 320 tỷ đồng Tính các chỉ số tương đối kết cấu
Giải
tỷ trọng giá trị sản xuất ngành trồng trọt:1280/1600=0.8 ( hay 80%)
tỷ trọng giá trị sản xuất nhành chăn nuôi: 320/1600= 0.2 ( hay 20%)
 Lưu ý
Số tương đối kết cấu phải được tính ra dựa trên kết quả ohân tổ khoa học
 Ý nghĩa
 Dùng để phản ánh kết cấu tổng thể. Qua đó có thể phân tích được đặc
điểm cấu thành của hiện tượng
 Nghiên cứu sự thay đổi kết cấu sẽ thấy được xu hướng phát triển của
hiện tượng.
d) Số tương đối không gian
K/n: Phản ánh chênh lệch giữa hai mức độ khác nhau trong tổng thể hoặc
giữa hai mức độ của một hiện tượng nhưng khác nhau về điều kiện
không gian
 Ý nghĩa
Dùng để phản ánh quan hệ so sánh
e) Số tương đối cường độ
K/n: Phản ánh trình độ phổ biến của hện tượng. Đó là kết quả so sánh
mức độ của hai hiện tượng khác nhau nhưng có quan hệ với nhau.

6. VD: Hệ số sinh lợi=
 Lưu ý
khi tính số tương đối cường độ điều chủ yếu là phải xem xét mói quan hệ
thực tế giữa các chỉ kinh tế để giải quyết vấn đề so sánh cho phù hợp
bảo đảm số tương đối cường độ tính ra có ý nghĩa thực tế
vôn
loinhuân

7. VD: Hệ số sinh lợi=
 Lưu ý
khi tính số tương đối cường độ điều chủ yếu là phải xem xét mói quan hệ
thực tế giữa các chỉ kinh tế để giải quyết vấn đề so sánh cho phù hợp
bảo đảm số tương đối cường độ tính ra có ý nghĩa thực tế
vôn
loinhuân