1. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ - ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ (Ε.Φ.)-ΕΓΚΛΙΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του παρακειμένου είναι ο αναδιπλασιασμός. Ο αναδιπλασιασμός χρησιμοποιείται στους συντελικούς
χρόνους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα).
Μπαίνει στην αρχή του θέματος, π.χ. λύ-ω, λέ-λυ-κα, δια-λύ-ω, δια-λέ-λυ-κα
Υπάρχουν τρία (3) είδη αναδιπλασιασμού:
1ο
ΕΙΔΟΣ: Επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος με ένα -ε-. Τέτοιου είδους αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα
που το θέμα τους αρχίζει από:
α) ένα απλό σύμφωνο (εκτός από ρ): π.χ. λύω - λέ-λυ-κα
β) δύο σύμφωνα από τα οποία το 1ο
είναι άφωνο, (κ,γ,χ - π,β,φ - τ,δ,θ) και το 2ο
ημίφωνο (λ,ρ -μ, ν): π.χ. γράφ-ω - γέ-γρα-φα
* Παρατήρηση: Όταν το αρχικό σύμφωνο είναι δασύπνοο (χ,φ,θ) τότε στον αναδιπλασιασμό μετατρέπεται σε ψιλόπνοο (κ,π,τ): π.χ.
χορεύω-κεχόρευκα, φεύγω-πέφευγα, θαυμάζω-τεθαυμακα
2ο
ΕΙΔΟΣ: Συλλαβικός αναδιπλασιασμός (όμοιος με συλλαβική αύξηση). Όταν το θέμα αρχίζει από:
α) το σύμφωνο ῥ: π.χ. ῥίπτω-ἔρριφα
β) δύο σύμφωνα (χωρίς το 1ο
να είναι άφωνο και το 2ο
ημίφωνο): π.χ. σπουδάζω-ἐσπούδακα
γ) ένα διπλό σύμφωνο (ξ, ψ, ζ):π.χ. ψηφίζω-ἐψήφικα
δ) τρία σύμφωνα: π.χ. στρατεύω-ἐστράτευκα
3ο
ΕΙΔΟΣ: Χρονικός αναδιπλασιασμός (όμοιος με χρονική αύξηση)
Όταν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο: π.χ. ὁρίζω-ὥρικα, ἐλπίζω-ἤλπικα κ.λπ.
Παράδειγμα κλίσης της Οριστικής Παρακειμένου
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΟΥΡΑΝΙΚΟΛΗΚΤΑ ΧΕΙΛΙΚΟΛΗΚΤΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
κελεύω τάττω κρύπτω ἐλπίζω
ἐγώ κε-κέλευ-κα τέ-τα-χα κέ-κρυ-φα ἤλπι-κα
σύ κε-κέλευ-κας τέ-τα-χας κέ-κρυ-φας ἤλπι-κας
οὗτος κε-κέλευ-κε τέ-τα-χε κέ-κρυ-φε ἤλπι-κε
ἡμεῖς κε-κελεύ-καμεν τε-τά-χαμεν κε-κρύ-φαμεν ἠλπί-καμεν
ὑμεῖς κε-κελεύ-κατε τε-τά-χατε κε-κρύ-φατε ἠλπί-κατε
οὗτοι κε-κελεύ-κασι(ν) τε-τά-χασι(ν) κε-κρύ-φασι(ν) ἠλπί-κασι(ν)
Παράδειγμα κλίσης της Οριστικής Υπερσυντελίκου
(*Ο υπερσυντέλικος παίρνει και συλλαβική και συλλαβική αύξηση πριν τον αναδιπλασιασμό, όταν αυτός είναι του 1ου
είδους)
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΟΥΡΑΝΙΚΟΛΗΚΤΑ ΧΕΙΛΙΚΟΛΗΚΤΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
κελεύω τάττω κρύπτω ἐλπίζω
ἐγώ ἐ-κε-κελεύ-κειν ἐ-τε-τά-χειν ἐ-κε-κρύ-φειν ἠλπί-κειν
σύ ἐ-κε-κελεύ-κεις ἐ-τε-τά-χεις ἐ-κε-κρύ-φειν ἠλπί-κεις
οὗτος ἐ-κε-κελεύ-κει ἐ-τε-τά-χει ἐ-κε-κρύ-φει ἠλπί-κει
ἡμεῖς ἐ-κε-κελεύ-κεμεν ἐ-τε-τά-χεμεν ἐ-κε-κρύ-φεμεν ἠλπί-κεμεν
ὑμεῖς ἐ-κε-κελεύ-κετε ἐ-τε-τά-χετε ἐ-κε-κρύ-φετε ἠλπί-κετε
οὗτοι ἐ-κε-κελεύ-κεσαν ἐ-τε-τά-χεσαν ἐ-κε-κρύ-φεσαν ἠλπί-κεσαν
Άσκηση εμπέδωσης
Να γραφεί η οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου για τα παρακάτω ρήματα στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό.
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
τοξεύω
χαράττεις
πτήττει
καλύπτομεν
στέφετε
θλίβουσιν
παρἀκμάζω
τραυματίζεις
θαυμάζει
σχίζομεν
καταψημίζετε
συγκόπτουσιν