การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ เป็นสิ่งที่มีความสำคัญต่อ การวางแผนกลยุทธของผู้บริหารธุรกิจ เผยแพร่ ใน นสพ. inMarketing ฉ.1-15 ก.พ.58

1.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ
ดร.ดนัย เทียนพุฒ
นักวิชาการผูทรงคุณวุฒิและที่ปรึกษาธุรกิจ
ในประสบการณของผูเขียนที่ไดมีโอกาสศึกษา และทําการสอนและเปนวิทยากรในเรื่อง
”การคิดเชิงกลยุทธ” “การวางและจัดทําแผนกลยุทธ” “การจัดการเชิงกลยุทธ” และ”ทฤษฎีเกี่ยวกับกล
ยุทธ “ สามารถสรุปไดวา “ความรูเปนสิ่งสําคัญมากสําหรับธุรกิจใน “การสรางแผนกลยุทธ”
ทําไมผูเขียนจึงกลาววา ความรู (Knowledge) เปนสิ่งสําคัญมากสําหรับกลยุทธ
คําวา กลยุทธ (มาจากภาษากรีก-Strategia) เปนศัพทที่ชาวโรมันตะวันออกใชในศตวรรษ
ที่ 6 ในยุคของกรุงเอเธนส สมัยนั้นชาวกรีกใชคําวา “Generalship” โดย กลยุทธจะหมายถึง สิ่งที่แมทัพ
ทําในการพัฒนาแผนแบบ กวางๆ เพื่อชัยชนะในสงคราม (Strategy is what generals do in developing
broad plans for winning a war, Finnee, W.C. 1994; Hands‐on Strategy p.5) และถูกแปลเปน
ภาษาทั่วไปในศตวรรษที่ 18
ขณะที่ ตําราพิชัยสงครามซุนวู หรือ ศิลปะแหงสงคราม (The Art of Strategy) จํานวน
13 บทเขียนขึ้นในราว ศตวรรษที่ 6 กอนคริสตกาล หมายความวาโลกตะวันออกมี “องคความรูเรื่องกล
ยุทธ” มากอนโลกตะวันตก
สําหรับประเทศไทย มีการพูดเขียน เปนหลักฐานตามพงศาวดารในตอนตน สมัยอยุธยา
ราวป พ.ศ.2041 (ปลายศตวรรษที่ 14 ) ซึ่งของไทยเราจะใช กลยุทธในความหมายเหมือน “กลอุบาย
กลศึก” (หรืออาจพูดตาม ตําราพิชัยสงครามซุนวู วา –เปนเลหเพทุบาย ทําอยางไรก็ไดใหมีชัยชนะ )
สวนตํารากลยุทธในยุคหลัง ๆ มักจะอาศัยอางอิงจากแนวคิดของ พอรเตอร ไดเขียน
เกี่ยวกับ กลยุทธแหงความไดเปรียบ ( Competitive Strategy:1980) ความไดเปรียบในการแขงขัน (The
Competitive Advantage :1985) และการไดเปรียบในการแขงขันของชาติ (The Competitive
Advantage of Nations :1990) วาดวยการแขง ( On Competition :1998) ทั้งหมด ไดเสนอสวนหลัก ๆ
คือ เพชรพลวัตร แรงขับ 5 อยาง กลยุทธทั้ง การสรางความแตกตาง ผูนําดานตนทุน การมุงตลาด
เฉพาะ และคลัสเตอร

2.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
แมวาในปจจุบันมีการพูดถึงการคิดเชิงกลยุทธ (Strategic Thinking) ของ CEO วามอง
ภาพอนาคตอยางไร นาสนใจวาใกลเคียงกับการหยังเห็นของ CEO แตทั้งหมดที่กลาวมา ยังไมมีใคร ในยุค
หลังอธิบาย ไดชัดตาม เคลาเซวิทซ ที่ไดอธิบายชัยชนะของ นโปเลียนในเรื่องกลยุทธอยางนาสนใจ
ในป 1810 นโปเลียนอยูในอํานาจสูงสุดและปนั้นเอง คารล ฟอน เคลาเซวิทซ (Carl Von
Clausewitz) ไดเขียนหนังสือวาดวยสงคราม (On War) ซึ่งพยายามอธิบายวา กองทัพของนโปเลียน
ประสบความสําเร็จยังไง เคลาเซวิทซอธิบายบางสิ่งซึ่งเปนแกนของกลยุทธโดยเรียกวา Coup D’oeil (ซึ่งใน
ภาษาฝรั่งเศสหมายถึง การชําเลืองมอง/ปรายตามอง ดักแกน (Duggan ผูแตงหนังสือ Strategic
Intuition) กลาววา มันเปนความยากลําบากอันใหญหลวงคลายกับการวิจัยสมัยใหมในสัญชาตญาณของ
ผูเชี่ยวชาญ
สิ่งนี้ไดนําดักแกนเชื่อมไปยังแนวคิดซึ่งเขาเรียกวา การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ (Strategic
Intuition) ถือเปนกรอบแนวคิดสําหรับการทําความเขาใจวา นักกลยุทธอันยิ่งใหญกําหนดเปาหมายและ
บรรลุความสําเร็จไดอยางไร
ในหนังสือ วาดวยสงคราม ตีพิมพใน 1832 เคลาเซวิทซชี้ใหเห็นวา ในการรบของ
นโปเลียนแทนที่วัตถุประสงคการขยายพื้นที่ในการรบอยางเหมาะสม นโปเลียนมองหาโอกาสเพื่อชนะใน
การทําสงคราม ดวยความเชี่ยวชาญในดานการศึกษาประวัติศาสตรทางการทหารของนโปเลียน ทําใหเขา
พยายามประยุกตใชยุทธวิธีของนายพลที่ประสบความสําเร็จมากอนในสถานการณใหม เคลาเซวิทซ
อธิบายถึง 4 องคประกอบในวิธีทางกลยุทธของนโปเลียนคือ (1) ตัวอยางจากประวัติศาสตร (2) ความ
มั่นคงของจิตใจ (ความสามารถในการคิดและกระทําอยางสงบและมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะใน
สถานการณฉุกเฉิน) (3) การชําเลืองมองหรือแวบจากภายในสมอง (4) ความเด็ดเดี่ยวในการเคลื่อนไป
ขางหนาและการเอาชนะอุปสรรค
ในปจจุบันการทําวิจัยของผูเชี่ยวชาญดานการหยั่งเห็น สนับสนุนสิ่งที่สังเกตพบวา
ในสถานการณฉุกเฉินคนเราจะทําการตัดสินใจโดยการรวม (Combination) เกี่ยวกับการวิเคราะห
ประสบการณในอดีตกับแวบจากภายในสมอง ในขณะที่ผูเชี่ยวชาญเหลานี้เปดเผยอีกวา การเลือกเพื่อ
หยั่งเห็นเปนการกระทําอยางรวดเร็วในการเชื่อมโยงสถานการณของเหตุการณที่อยูในมือกับสถานการณที่
คุนเคยซึ่งอยูในความทรงจํา

3.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
แตจากการวิจัยทางสมองเมื่อเร็วๆ นี้ มีหลักฐานวาคนเราทําการตัดสินใจผาน “การ
รวมกันของการวิเคราะหและการหยั่งเห็น”
ในทางวิทยาศาสตรทางสมองบอกเรื่องราวใน 3 สิ่งของการหยั่งเห็น คือ สามัญสํานึก
(Ordinary) เปนเพียงความรูสัญชาตญาณจากกึ๋น เชี่ยวชาญ (Expert) เปนการตัดสินใจอยางรวดเร็ว
เมื่อทานไดรับรูถึงความคุนเคยในบางสิ่ง และ กลยุทธ(Strategy) เปนความคิดที่ชัดเจนและ ไมเปนไป
อยางรวดเร็วเหมือนการหยั่งเห็นของผูเชี่ยวชาญ และก็ไมไดเกิดขึ้นในสถานการณที่คุนเคย เชน
ผูเชี่ยวชาญเลนเทนนิส และการหยั่งเห็นเชิงกลยุทธทํางานไดดีในสถานการณใหม นั่นคือเมื่อทานตองการ
มากที่สุด โดยสรปดังรูปที่ 1
รูปที่ 1 วิทยาศาสตรทางสมองบอกเรื่องราวของการหยั่งเห็น
ภายหลังจากการเชื่อมโยงระหวาง เคลาเซวิทซและวิทยาศาสตรสมัยใหม ดักแกนนิยาม
“ไอเดียทั่วไป(Common Idea)” คือ การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ (Strategic Intuition) หมายถึงการเลือกฉาย
ภาพขององคประกอบในอดีตเขาในไปอนาคต สําหรับการรวมใหมของการกระทําซึ่งอาจจะเกิดหรือไมเกิด

4.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
ไดอยางลงตัวพอดีกับเปาหมายกอนหนานี้ และความมุงมั่นสวนบุคคลกับการมีรายละเอียดในวิธีการ
ออกมาได
และเมื่อทานเขาใจวา การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธทํางานอยางไร ทานสามารถวิเคราะหถึง
โอกาสที่ทานอาจพลาดไปดวย 4 ขั้นตอนตอไปนี้ ซึ่งสังเคราะหไดมาจากชัยชนะของนโปเลียนในการรบที่
ตูลอง (Toulon)
(1) ตัวอยางจากอดีต (Examples from history)
ถาในสมองของทานมีตนทุนความรูอยูเปนจํานวนมาก ทานจะทําการเชื่อมโยงสิ่งสําคัญ
ตาง ๆ ไดเปนอยางดี นโปเลียนและแพทตันเปน 2 นายพลที่ประสบความสําเร็จมากที่สุดเทาที่เคยมีมา
ทั้ง 2 คนเปนสารานุกรมความรูดานประวัติศาสตรทางการทหาร
สําหรับนโปเลียน มีเรื่องเลาบอกวา เขาอานตําราการรบของ อเล็กซานเดอรมหาราช อยู
ตลอดเวลา
โดย“ทั้งสองมีชื่อเสียงไมเพียงในการเลือกวัตถุประสงคเชิงกลยุทธ อาทิเชน เมืองหรือ
สะพาน หรือแนวหนา แตยังทํามากยิ่งไปกวานั้นคือการยกกําลังพลเขาไปในพื้นที่สงคราม”
ดักแกนกลาววา “เมื่อเกิดการยอมรับสถานการณเชิงกลยุทธจากสงครามในอดีต พวก
เขาจะทําการตอสู ซ้ําในสงครามหรือบางพื้นที่เพื่อเอาชนะศัตรู พวกเขาตอสูกับสงคราม ไมไดพิชิต
ดินแดนแตสิ่งที่เขาทําคือ เอาชนะศัตรูได
(2) ความมั่นคงทางจิตใจ (Presence of Mind)
หัวใจของความมั่นคงในจิตใจเปนการคาดหวังที่ไมไดคาดไว เพื่อจะเปดใจ เพื่อชําเลือง
มอง โดยทานตองละทิ้งอุปทานของทานในการแกปญหาซึ่งอาจจะมี หรือแมบางครั้งปญหาคือ “บางครั้ง
คนมองไมเห็นสิ่งที่จะทําและที่ตกลงไว”
ดักแกนกลาววา “ผูบริหารควรจะรักษาการคนหาและการมองหาโอกาส ถาไดตระเตรียม
และระวังไวกอน กับมีความมั่นคงในจิตใจอันยิ่งใหญ เราจะเห็นโอกาสที่อาจจะนําพาไปในทิศทางซึ่ง
แตกตางกันมากกวา เมื่อไดพยายามครั้งแรกในการวางแผนโดยไมตองมีความคิดของวิธีจริงๆ เพื่อเติมเต็ม
แผน

5.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
(3) แวบในสมอง (A Flash of Insight)
การแวบในสมองไมใชเปนความคิดใหมทั้งหมด แตใหมในวิธีการของการรวมไอเดียเกา
จากแหลงที่แตกตาง ตัวอยาง Ransom Olds เปนผูผลิตรถคนแรกที่สรางการผลิตรถแบบจํานวนมากโดย
ใชสายการผลิต และ Henry Ford ไดกอปปแนวคิดทั้งการออกแบบและกระบวนการการผลิต ถาเราได
เห็นแหลงเก็บรถที่ Chicago จะมีซากรถแขวนอยูบนรถไฟ และยายจากสถานีหนึ่งไปอีกสถานีหนึ่ง Ford
ไดเกิดแวบของแรงบันบาลใจและทําใหเกิด “สายการผลิต”
การชําเลืองมองสามารถแสดงใหทานไปสูเปาหมายไดอยางไร แตมันก็สามารถ
เปลี่ยนแปลงเปาหมายไดเชนกัน ความคิดที่วาเรื่อง การชําเลืองมองนี้หลายๆ คนคงจะยากในการยอมรับ
โดยปกติการวางแผนกลยุทธสวนใหญสิ่งที่กลาวครั้งแรกคือ อะไรเปนเปาหมายของทาน?
และก็สามารถชวยใหทานวางแผน จริง ๆ เราไมไดสนใจวา เปาหมายคืออะไร การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ
เสนอวิธีตอบคําถามวา มีอะไรเปนเปาหมายที่ดีและเปาหมายที่ดีเปนสิ่งหนึ่งทําใหทานเห็นวิธีไปถึง
เปาหมาย โดยขึ้นอยูกับการรวมสิ่งตาง ๆ ที่ทานสามารถใสเขาไปดวยกันจากอดีตที่ผานมา
(4) การยอนรอยเดิม (Resolution)
การยอนรอยเดิมในบริบทนี้เปนมากกวาเพียงแคความมุงมั่นเพื่อใหบรรลุเปาหมายของ
ทาน ซึ่งจะรวมถึงองคประกอบของความยืดหยุนอยางเต็มใจในการกาวไปขางหนาโดยไมตอง แผนอยาง
ละเอียดและ ความตั้งใจเพื่อการเปลี่ยนแปลง และอยางแนนอนถามีโอกาสที่ดีกวาไดแสดงใหเห็น
ในปฏิบัติการแรกของนโปเลียน เขามีทหารมากมายกวากองกําลังอิตาลีและออสเตรีย
แตเนื่องจากสถานการณคลายกับหลาย ปฏิบัติการของเฟรเดอริมหาราช เมื่อ 50 ปที่มีมากอน นโปเลียนมี
ความคิดวาเขาจะยายกองทัพของเขาใหอยูระหวาง กองทัพอิตาลีและออสเตรียและการตอสูกับ ทัพหนึ่ง
กอน แลวคอยไปสูกับอีกทัพหนึ่ง
ดักแกนกลาววา "เปาหมายของนโปเลียนเดินออกมาจากประวัติศาสตรดวย
ความรูสึกวาสิ่งที่จะทํางานนี้เปนไปไดจริง และเขาคาดการณวาในสถานการณนี้ก็คงไมไดเหมือนกัน "
และดักแกนยังกลาวอีกวา "เขามีเปาหมายทั่วไปมากกวารายละเอียด วางแผนและสงกองทัพของเขาเขา
ไปในการเคลื่อนทัพและแนนอนทายที่สุดมีชัยชนะกองทัพขาศึกในการเปดชุดของการตอสู
ดังนั้นในเชิงกลยุทธ การหยั่งเห็นไมไดตอตาน การกําหนดเปาหมาย เพียงแคถามคําถาม
วา เปาหมายของทานมาจากไหน? แลวมันบอกวา เปาหมาย มีรายละเอียดมากเทาที่ทานมองเห็น ไม
มากไปกวานั้น ทานก็กรอกรายละเอียดลงไปเทาที่จะทําได

6.
การหยั่งเห็นเชิงกลยุทธ ดร.ดนัย เทียนพุฒ: Copyright 2015
โดยสรุป “ไอเดียมีหลาย ๆ ทิศทางที่เปนไปได ซึ่งเปนจริงมาก ๆ ในชีวิตและทําให
เรามีตัวเลือกอื่น ๆ ไดอีกมากมาย แตถาเรามีเปาหมาย 5 ปและรูอยางแนนอนวาอะไรคือสิ่งที่
เรากําลังจะทํา และทําอยางจริงๆ เพื่อใหไปถึงตามที่ตั้งไว ก็ถือวายอดเยี่ยม ขอเพียงจดจําไววา
บางครั้งโอกาสที่อาจจะเกิดขึ้นนั้น อาจนําทานไปในที่ใดที่หนึ่งที่ดีกวา นี่แหละการหยั่งเห็นเชิง
กลยุทธ