10 supplier evaluation and selection

Нийл лэгчийн нэлгээүү ү
ба сонголт

Сэдэв
 Нийл лэгчийн сонголтын ач холбогдолүү
 Нийл лэгчийг сонгох йл явцүү ү
 Нийл лэгчийг нэлэх шалгууруудүү ү
 Нийл лэгчийг нэлэх аргуудүү ү
– AHP
– Бусад арга

Нийл лэгчийг сонгохын ач холбогдол - 1үү
 н ед байгууллагад г йцэтгэх хамгийн чухалӨ өө ү ү
йл явцын нэг нь нэлгээ, сонголт, болонү ү
нийл лэгчдийн тасралтг й хэмжилт юм.үү ү
 Нийл лэгчийг сонгох нь шинэ б тээгдэх нүү ү үү
х гж лэхтэй адил чухал йл явц юм.ө үү ү

Нийл лэгчийг сонгохын ач холбогдол - 2үү
 Нийл лэгчийг сонгох йл явц нь чанарын болон тоон х чинүү ү ү
з йлсийг оруулсан олон шалгуурт асуудал юм.ү
 Худалдан авсан эд анги, сэлбэг хэрэгсэл нь эцсийн
б тээгдэх ний борлуулалтын 40-60 хувийг эзэлдэг тул ихэнхү үү
байгууллагуудын хувьд худалдан авалт нь ихээхэн чухал байр
суурийг эзэлдэг.
 Тиймээс т хий эд материалын худалдан авалтын зардалүү
харьцангуй бага хэмжээгээр буурахад ашигт ил их н лүү ө өө
з лдэг.ү үү
 Нийл лэгчид нь шинэ б тээгдэх ний зардал, чанар,үү ү үү
технологи, зах зээлд гаргах цаг хугацаанд их хэмжээний, шууд
н л з лдэг.ө өө ү үү

Нийл лэгчийг сонгохын ач холбогдол -үү
3
 Чанартай б тээгдэх нийг боломжийн рт гтэйгээр цагү үү ө ө
тухайд нь йлдвэрлэх байгууллагын чадавхидү
нийл лэгчдийн чадавхи ихээхэн н л лд г.үү ө өө ө
 Т хий эд болон б рэлдэх н хэсг дийн зардал ньүү ү үү үү
б тээгдэх ний удирдлагын гол зардал тул нийл лэгчийнү үү үү
сонголт нь Нийл лэлтийн хэлхээний удирдлагын нэг голүү
асуудал юм.
н д р сайн нийл лэгчийг сонгож чадвалӨ өө ө үү
маргаашийн олон асуудлаас урьдчилан
сэргийлж, бууруулах боломжтой.

Нийл лэгчийг сонгох йл явцүү ү
Нийл лэгчийг сонгох йл явцын е шатүү ү ү
– Хэрэгцээгээ нэлж, зорилтуудаа тодорхойлохү
– Тодорхой тооны нийл лэгчдийг сонгохүү
– Нийл лэгчидтэй ярилцлага хийхүү
– Аргаа сонгож, хэрэглэх

Хэрэгцээгээ нэлж, Зорилтуудааү
тодорхойлох
 Та хэрэгцээгээ хангах юу хайж байгаа вэ?
– Б тээгдэх ний чанарыг сайжруулахү үү
 Ямар нэлгээний категоруудыг та ашиглах вэ?ү
 Таны бизнесийн, техникийн, болон ашиглалтын шаардлага
юу вэ?
 Хамгийн хэрэгцээтэй з йлс нь юу вэ?ү
– Минимум нэ, максимум г йцэтгэл гэх мэтү ү
 Та эдгээр шаардлагуудыг хэрхэн нэлэх вэ?ү
Р Д Н:Ү Ү Шаардлагуудын жагсаалт, нийл лэгчдийг нэлэхүү ү
зорилтууд болон шалгуурууд, янз б рийн шалгууруудыгү
нэлэх аргаү

Тодорхой тооны нийл лэгчдийгүү
сонгох
 Боломжит б х нийл лэгчдийг нэлэхэдү үү ү
цаг хугацаа их шаарддаг
 ндсэн шалгалтыг хийж ихэнх шаардлагыгҮ
хангахг й байгаагаас нь эхлээд хасаад явнаү
Р Д Н:Ү Ү нийл лэгчдийн н цүү өө

Мэдээллийн эх свэрүү
 Одоогийн
нийл лэгчидүү
 Гол нийл лэгчидүү
 Борлуулалтын
т л л гчидө өө ө
 Мэдээллийн сан
 Туршлага
 Худалдааны сэтг лүү
 Худалдааны лавлах
 Худалдааны
зэсгэлэнү
 Хоёрдогч буюу шууд
бус мэдээлэл
 Дотоод эх свэрүү
 Интернет хайлт
Purchasing & Supply Chain
Management, 4e
9

Нийл лэгчидтэй ярилцлага хийхүү
 Нийл лэгчидтэй нэг нэгээр нь ярилцлагаүү
хийнэ
 Таны шаардлагууд, зорилтууд болон
нийл лэгчийн шинж чанарын з р нийүү ө үү
шинжилгээ
 Шалгуур б рийг нэлнэү ү
Р Д Н:Ү Ү нийл лэгч б рийн шалгуурынүү ү
онооны жагсаалт

Аргаа сонгож, хэрэглэх
 Янз б рийн аргуудаас нэгийг нь сонгоноү
– AHP, fuzzy logic method гэх мэт
 Сонгосон аргыг ашиглан нийл лэгчийнүү
нийт оноог тооцно
 Хамгийн сайн оноотой нийл лэгчийгүү
сонгоно

Нийл лэгчийг нэлэхүү ү
шалгуурууд
 нэлгээний шалгуур з лэлт нь хамгийн сайнҮ ү үү
нийл лэгчийг сонгох ндэс болдог. нэлгээнийүү ү Ү
шалгуурууд нь хэрэгцээний дагуу харилцан адилг йү
байдаг тул компани б рт тодорхой байх хэрэгтэй.ү
 Дараах слайдуудад тавигдсан шалгуурууд нь
хамгийн нийтлэг з йлс юм.*ү
 6 б лэг шалгуурууд сонгогдсонү
(*) Бид хамгийн нийтлэг шалгууруудыг сонгохын тулд бараг 30
текстийг шинжилсэн.

Нийл лэгчийг нэлэхүү ү
шалгуурууд
Нийл лэгчийн нэлгээний хэмж р болох 6 б лэг:үү ү үү ү
– САНХ ГИЙН ЭР Л БАЙДАЛҮҮ ҮҮ
– ЭКСПЕРТИЗ
– ЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ Г ЙЦЭТГЭЛИЙН ХЭМЖ РҮ Ү ҮҮ
– БИЗНЕСИЙН ЙЛ ЯВЦ БА ПРАКТИКҮ
– ЗАН Т Л В, СОЁЛЫН Х ЧИН З ЙЛСИЙГ БИЙ БОЛГОХӨ Ө Ү Ү
– ЭРСДЛИЙН Х ЧИН З ЙЛСҮ Ү

Санх гийн эр л байдалүү үү
Боломжит ханган нийл лэгч нь санх гийн хувьдүү үү
сайн байр суурьтай эсэхийг нэлэхийн тулдү
худалдан авагч нь дараах индикаторуудыг
ашиглаж болно:
– Борлуулалт
– Ашигт ажиллагаа
– Х рв х чадварө ө
– ROI
– рийн харьцааӨ
– Санх гийн ил тод байдалүү

Interpreting Financial Ratios
Liquidity Ratios Interpretation
Current ratio=
Current assets / Current liabilities
Should be > 1.0, but look at
industry averages
Quick ratio=
)Cash + Receivables) / Current
liabilities
At least 0.8 if supplier sells on credit
Low = cash flow problems
Activity Ratios
Interpretation
)compare with industry average(
Inventory turnover=
COGS / Inventory
low = slow inventory or possible cash
flow problems
Fixed asset turnover=
Sales / Fixed assets
Too low = supplier may be inefficient
using its fixed assets
Total asset turnover=
Sales / Total assets
Too low = supplier may be inefficient
using its total assets
Days sales outstanding=
)Receivables x 365) / Sales
Too high hurts cash flow;
Too low shows restrictive credit policy

Interpreting Financial RatiosProfitability Ratios
Interpretation
)compare industry average(
Net profit margin=
Profit after taxes / Sales
Represents after-tax return
Return on assets=
Profit after taxes / Total assets
Represents the return earned on what a
company owns
Return on equity=
Profit after taxes / Equity
Represents return on shareholders’
investment
Debt Ratios
Interpretation
)compare industry average(
Debt-to-equity=
Total liabilities / Equity
<3means highly leveraged
Current debt-to-equity=
Current liabilities / Equity
Too high means supplier may be unable
to pays its bills
Interest coverage=
)Pretax income + Interest) / Interest
Should be > 3; low may mean difficulty
in paying creditors

Экспертиз
Компаний худалдан авалтын хэлтэс нийл лэгчдээүү
чадавхиар нь сонгох хэрэгтэй:
– С лжээний чадавхиү
– Чанар болон йлдвэрлэлийн чадавхиү
(зориулагдсан т вшин?)ү
– Техникийн т вшинг салбарын дундажтайү
харьцуулах
– Техникийн б тээлийн тархацү
– R&D-д хийсэн х р нг оруулалтө ө ө

йл ажиллагааны г йцэтгэлҮ ү
Энэ категорит маш их шалгуур бий:
– Цагт нь х ргэхү
– Х ргэх хугацааү
– Хариуцлагатай байдал
– Бараа материалын менежмент ба хяналт: захиалгын
менежмент, урьдчилан таамаглах чадвар…
– Захиалга х лээн авах, боловсруулалт ба г йцэтгэлү ү
– Харилцагчийн йлчилгээү
– Урьдчилан сэргийлэх засвар йлчилгээү
– Total Quality Control (TQC) эсвэл JIT зэрэг операторын
цагийн сургалт

Бизнесийн процесс ба практик
Ханган нийл лэгчээс хамгийн сайн нээр, цаг хугацаанд нь,үү ү
худалдан авагчийн шаардлагын дагуу б тээгдэх нү үү
йлчилгээгээр хэрхэн хангадаг вэ?ү
 Хамгийн сайн практик ба чанарт суурилсан мэдээлэл.
 Уг бизнесийн нэлгээ нь нийл лэгчийн асуудлын ндсэнү үү ү
шалтгааныг олж авахад туслах болно.
Жишээ нь: б тээгдэх ний чанарын стандарт ньү үү
йлдвэрлэлийн процесс (гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх)ү
болон йлдвэрлэлийн дараах б тээгдэх ний чанарынү ү үү
хяналттай нийцдэг ?үү

Зан т л в ба соёлын х чин з йлсө ө ү ү
Ийм ангиллын нэлгээний шалгуур нь боломжитү
ханган нийл лэгчдийн урт хугацааны тогтвортойүү
байдалд голлон анхаардаг:
– Нийл лэгчийн соёлыг сайжруулах гэж юу вэ?үү
Т ний мэдээллийн чадавхи ргэлжүү ү
шинэчлэгддэг ?үү
– Зохицуулалтын зорилго юу вэ?

Эрсдлийн х чин з йлсү ү
 Нийл лэгчийн эрсдэл нь худалдан авагчийнүү
эрсдэл болно. нэндээ хэрэв нийл лэгч хэтҮ үү
их эрсдэлтэй бол энэ нь т ний худалданүү
авагчдад асар их н л з лэх болно.ө өө ү үү
 Эрсдлийн х чин з йлс мн илр лсэнү ү ө ө үү
шалгууруудад гарч ирсэн ба м н дараахө
шалгууруудад бас илэрнэ: худалдааны
харилцаа, валютын арилжаа, даатгал, хууль
тогтоомж.

Шалгуурын сонголт
 Бодит байдал дээр нийл лэгчийн г йцэтгэлийнүү ү
эдгээр хэмжигдэх нийг авахад хэц байдагүү үү
(санх гийн хэвлэл, асуулга, судалгаа, газар дээрүү
нь очиж зэх).ү
 Ямар ч шалгуурыг сонгосон нэлгээний систем ньү
шийдвэр гаргахад оновчтой байх ёстой.
 Markov-ийн гинжин концепц: шийдвэр гаргах
орчин нь динамик юм, жишээ нь хамтын
ажиллагааны хэв маяг болон нийл лэгчийнүү
нэлгээний шалгуурын хооронд харилцан йлчлэлү ү
байх ёстой.

Аналитик шаталсан процесс
 З в шийдвэр гаргахаас ил комплекс шийдвэр гаргахө үү
 Математик ба сэтгэл судлал
 Засгийн газар, Бизнес, Аж йлдвэр, Эр л мэнд, Боловсрол.ү үү
 Асуудлыг шаталсан хэлбэрт задлах
 Янз б рийн элемент дийг хос хосоор нь харьцуулж нэлэхү үү ү
 Шаталсан элемент тус б рт тоон жин эсвэл дараалал сдэгү үү
 Thomas L. Saaty

Жишээ нь: Шийдвэрийн цогц н хцл дө үү
 Дэлхийн цаг уурын рчл лтийн н л г хэрхэн хамгийнөө ө ө өө
сайн бууруулахыг шийдэх
 Программ хангамжийн системийн ер нхий чанарыг нэлэхө ү
(Microsoft Corporation)
 Оффшорын йлдвэр дийг хаана байрлуулахаа шийдэхү үү
(University of Cambridge)
 Улс хоорондын нефть дамжуулах хоолойн йл ажиллагааныү
эрсдлийг нэлэх (ү American Society of Civil Engineers)
 АНУ-ын усан санг хэрхэн хэрхэн хамгийн сайн удирдахыг
шийдэх (U.S. Department of Agriculture)
 Гэх мэт...

AHP Process
 Зорилтоо тодорхойлох
 Шалгуураа тодорхойлох
 Хувилбаруудыг сонгох
 Шатлалыг бий болгох
 Хос хосоор нь харьцуулах
 нэлгээг нэгтгэхҮ
 Тохирлын индексийг шалгах
 Шалгуур болон хувилбаруудыг харьцуулах
 Эцсийн зэрэглэлийг тооцох

AHP Process
 Зорилго нь бага насны х хд д болон гэр б л дэд зориулан зайрмагныүү үү ү үү
дэлг р нээх явдал юм.үү
 Шалгуураа тодорхойлох
– Х ршийн харилцаа, ойр байхө
– Харагдац
– рс лд нӨ ө өө
– нэҮ
 Хувилбаруудаа тодорхойлох
– Хотын захын худалдааны т вө
– Гол бизнесийн д рэгүү
– Хотын захын худалдааны талбай
Жишээ нь Зорилгод ндэслэн шийдвэр гаргах (Чиний з в гэдгийг бусдад яажү ө
итг лэх вэ)үү
By: Ernest Forman, DSc., George Washington University & Mary Ann Selly, Expert
Choice Inc.

AHP Process
 Шаталсан зохицуулалт

AHP Process
 Хослолыг харьцуулах матриц
1- Equally preferred
2 - Equally to moderately preferred
3 - Moderately preferred
4 - Moderately to strongly preferred
5 - Strongly preferred
6 - Strongly to very strongly preferred
7 - Very Strongly preferred
9 - Extremely preferred
8 - Very Strongly to extremely preferred

AHP Process
– нэлгээг нэгтгэхҮ
– Тохирлын индексийг шалгах

AHP Process
 Шалгуур болон хувилбаруудын
хоорондын сонголт

AHP Process
 Шалгууруудыг дахин эрэмбэлэх
 Эцсийн эрэмбийг тооцох
First choice: Shopping Center (59%)
Second choice: The Mall (32%)
Third choice: Main Street (9%)

AHP гол р ашигү
 Шаталсан б тэц болон хос хосоор нь харьцуулах замаарү
нэлгээг нарийн болгох.ү
 Компьютер дээр программчлагдах боломжтой.
 нэ цэнийн нэлгээ, прогноз, хувилбарын сонголт болонҮ ү
н цийн хуваарилалт.өө
 Томоохон бизнесийн корпорациуд, т рийн агентлагуудө
дэлхий даяар рг н р х лээн з вш рч, хэрэглэдэг.ө ө өө ү ө өө

AHP гол бэрхшээл дүү
 Х ний ойлгоц хосолсон харьцуулалтыг гажуудуулжү
болно.
 Шатлал нь нэг чиглэлтэй б г д хариу йлдлийгө өө ү
х лээн авахад х ндрэлтэй байдаг.ү ү
 Утгууд ихээхэн нэгтгэгдсэн байдаг ба тодорхойг йү
т вшнийг тусгахад х ндрэлтэй байдаг.ү ү

Бусад аналитик нийл лэгчийгүү
сонгох аргууд

Нийл лэгчийн эхний нэлгээүү ү
Категори Жин Дэд жин
Оноо
(1 - 5)
Жинэлсэн
оноо
Нийлбэр
Чанарын систем 20
йл явцын хяналтын системҮ 5 4 4.0
Чанарын нийт рэг амлалтүү 8 4 6.4
Гологдлын г йцэтгэлү 7 5 7.0 17.4
Менементийн чадавхи 10
Менежмент/ х д лм рийн харилцааө ө ө 5 4 4.0
Менежментийн чадавхи 5 4 4.0 8.0
Санх гийн н хц лүү ө ө 10
рийн б тэцӨ ү 5 3 3.0
Эргэцийн харьцаа 5 4 4.0 7.0
Зардлын б тэцү 15
Зардлыг салбарын дундажтай харьцуулахад 5 5 5.0
Зардлаа ойлгосон байдал 5 4 4.0
Зардлын хяналт/бууруулах х чин чармайлтү 5 5 5.0 14.0
Х ргэлтийн г йцэтгэлү ү 15
Амласан г йцэтгэлү 5 3 3.0
Х ргэлтийн хугацааны шаардлагаү 5 3 3.0
Хариуцлагатай байдал 5 3 3.0 9.0
Tехникийн/ йл явцын чадавхиҮ 15
Б тээгдэх ний инновациү үү 5 4 4.0
йл явцын инновациҮ 5 5 5.0
Судалгаа, х гж лэлтө үү 5 5 5.0 14.0
Мэдээллийн системийн чадавхи 5
EDI чадавхи 3 5 3.0
CAD/CAM 2 0 0.0 3.0
Ер нхийө 10
Жижиг компанийг дэмжих 2 3 1.2
Байгаль орчинд нийцтэй байдал 3 5 3.0
Нийл лэлтийн суурь менежментүү 5 4 4.0 8.2
Нийт оноо 80.6

Урьдчилан тооцоолох зорилгын
программчлал
 Wang, Huang болон Dismukes (2004) нар
нийл лэгчийн сонголтод чанарын болон тоонүү
х чин з йлсийг хоёуланг нь авч здэг нэгдсэнү ү ү
AHP болон урьдчилан тооцоолох зорилгын
программчлал (PGP) аргуудыг х гж лсэн. AHPө үү
процесс нь нийл лэлтийн хэлхээнийүү
стратегийг чанарын хувьд тодорхойлохын тулд
б тээгдэх ний болон нийл лэгчийн шинжү үү үү
чанарыг тохируулдаг бол PGP нь сонгогдсон
нийл лэгчдээс авах оновчтой захиалгын тоогүү
математикийн хувьд тодорхойлдог.

Олон зорилготой программчлал
 Weber, Current болон Desai (2000) нар
одоохондоо сонгогдоог й байгаа ханганү
нийл лэгчидтэй хэлэлцээр хийх, м нүү ө
т нчлэн боломжит нийл лэгчдийг нэлэхүү үү ү
арга хэрэгслээр хэрэглэгчдийг хангахын
тулд олон зорилтот программчлал (MOP)
болон DEA аргуудыг нэгтгэсэн.

Шугаман программчлал
 Ghodsypour болон O’Brien (1998) нар
хамгийн сайн нийл лэгчдийг сонгожүү
тэдгээрт оновчтой тоо хэмжээний захиалга
г х д биет болон биет бус х чин з йлсийгө ө ө ү ү
хоёуланг нь авч зэхийн тулд AHP болонү
шугаман программчлалыг нэгтгэхийг санал
болгосон ба ингэснээр худалдан авалтын
нийт нэ цэнэ хамгийн их болно.ү
Manufacturing supply chain design and evaluation
GeWang · Samuel H. Huang · John P. Dismukes

Fuzzy Set Theory
 Morlacchi (1999) инженер, машин
механизмын салбарууд дахь жижиг
нийл лэгчдийг нэлэхийн тулд fuzzy setүү ү
болон AHP аргын хэрэглээг нэгтгэж,
хэрэгж лэх загварыг х гж лсэн.үү ө үү

Analytic Hierarchy Process
 Analytic Hierarchy Process (AHP) нь х нд хэц шийдвэр дийг шийдвэрлэхэд туслах б тцийн арга юм.ү үү үү ү
“З в” шийдвэр гаргахаас ил AHP нь нэгийг нь тодорхойлоход тусалдаг. Математик болон х ний сэтгэлө үү ү
з йд суурилан 1970 ондү Thomas L. Saaty нийг х гж лсэн ба т нээс хойш рг н х рээтэй судалгаа хийжүү ө үү үү ө ө ү
боловсронгуй болгосон. AHP нь асуудлыг б тэцж лэх цогц, оновчтой тогтолцоог бий болгох, т нийү үү үү
элемент дийг тодорхойлж хэмжин, тэдгээр элемент дийг нийт зорилгод хамааруулж, альтернативүү үү
шийдл дийг нэлдэг. Энэ нь засгийн газар, бизнес, салбар, эр л мэнд, боловсрол зэрэг талбарт янзүү ү үү
б рийн шийдвэрийн н хц л байдалд дэлхий даяар хэрэглэгддэг.ү ө ө
 Зарим компаниуд уг процессийг хэрэглэхэд туслах компьютерийн программаар хангадаг.
 AHP-гийн хэрэглэгчид эхлээд шийдвэрийн асуудлаа ил хялбар ойлгож болох дэд асуудлуудад задалжүү
тэдгээрийг тус тусад нь шинжилж болно. Шаталсан элемент д нь шийдвэрийн асуудлын ямар чүү
аспекттай холбоотой байж болно—биет эсвэл биет бус, нарийвчлалтай хэмжсэн эсвэл ойролцоогоор
тооцоолсон, сайн эсвэл муу ойлгосон—гэх мэт шийдвэр гаргалтад хамаатай б х з йл байна.ү ү
 Шатлалыг бий болгосон бол шийдвэр гаргагчид янз б рийн элемент дийг системтэйгээр нэлж, хосү үү ү
хосоор нь харьцуулна. Харьцуулалтыг хийхдээ шийдвэр гаргагчид элемент дийн талаар тодорхойүү
г гдлийг ашиглах боломжтой ба эсвэл тэд элемент дийн харьцангуй утга, ач холбогдлын талаархө ө үү
рсдийнх ш мжийг ашиглаж болно. З вх н ндсэн мэдээлэл т дийг й х ний ш мж нь нэлгээгөө өө үү ө ө ү ө ү ү үү ү
г йцэтгэхэд ашиглагдаж болох нь AHP-гийн м н чанар юм.ү ө
 AHP нь эдгээр нэлгээг тоон утгад х рв лснээр асуудлын б х х рээг хамран боловсруулалт, харьцуулалтү ө үү ү ү
хийх боломжтой болдог. Шатлалын элемент тус б рт тоон жин эсвэл дараалал сдэг ба хоорондооү үү
уялдаа холбоог й олон янз элемент дийг р хооронд нь оновчтой, тууштай байдлаар харьцуулахү үү өө
боломж олгодог. Энэх чадавхи нь AHP-г бусад шийдвэр гаргалтын арга техник дээс ялгадаг.үү үү
 Процессийн эцсийн шатанд шийдвэр гаргах хувилбар тус б рийн хувьд тоон тэрг лэх чиглэлийгү үү
гаргана. Эдгээр тоонууд нь шийдвэрийн зорилгод х рэх хувилбаруудын харьцангуй боломжийгү
илэрхийлж байгаа тул олон т рлийн йл ажиллагааны чиглэлийг шууд авч зэх боломжийг олгодог.ө ү ү

Ханган нийл лэгчийнүү
нэлгээний аргаү

43
Бид юуг хамрах вэ?…
• Ханган нийл лэгчийн нэлгээ (VE) — юуг,үү ү
яагаад?
• Чанарын оноо
• Х ргэлтийн онооү
• нийн онооҮ
• Гар аргаарх оноо
• Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас
• “Хамгийн сайн” ханган нийл лэгчийнүү
тодорхойлолт
• Тайлбар: Худалдан авалтад QM-ийг ханган
нийл лэгчийн нэлгээнд нэгтгэх ньүү ү
• SAP ERP Ханган нийл лэгчийн нэлгээ ба SRMүү ү
• нэлгээг дуусгах ньҮ

Тойм
• Нийл лэгчийн нэлгээ нь т хий эд материал болон гадаадүү ү үү
йлчилгээний аль алинд нь таны худалдан авалтын процессийгү
оновчлоход дэмжлэг з лдэг. SAP системд Ханганү үү
нийл лэгчийн нэлгээ нь Т хий эд материалынүү ү үү
менежментийн х рээнд ММ худалдан авалтын б рэлдэх ндү ү үү
б рэн нэгтгэгддэг.ү
• Ханган нийл лэгчийн нэлгээ нь Материалын удирдлагынүү ү
ндсэн мэдээлэл, Бараа материалын удирдлагын мэдээлэлү
(жишээ нь, Барааг х лээн авах), болон Логистикийн мэдээллийнү
системд хадгалагдсан мэдээлэлд ханддаг. Ханган нийл лэгчийнүү
нэлгээ нь м н Чанарын удирдлагын (QM) мэдээллийг ашигланү ө
хийгддэг. нд жишээ нь злэг шалгалтын р д н, чанарынҮү ү ү ү
аудит зэрэг орно.
• Ханган нийл лэгчийн нэлгээ нь нийл лэлтийн эх свэрийгүү ү үү үү
сонгох, одоо байгаа нийл лэлтийн харилцааг тасралтг йүү ү
хянахад тань дэмжлэг з лдэг. Та худалдан авалтын явцад гарчү үү
болзошг й х ндрэл дийг хурдан тодорхойлж, нарийвчилсанү ү үү
мэдээлэлд тулгуурлан холбогдох ханган нийл лэгчтэй хамтранүү
засч залруулах арга хэмжээ авч болно. 44

45
Ханган нийл лэгчийн нэлгээний б рэлдэх нүү ү ү үү
• Ханган
нийл лэгчийнүү
нэлгээнийү
б рэлдэх н ньү үү
материал,
йлчилгээний альү
алиных нь хувьд
худалдан авалтын
йл ажиллагаагү
оновчтой болгоход
тань тусалдаг.

46
Ханган нийл лэгчийн нэлгээний шинжилгээүү ү

47
Эх свэрийн тодорхойлолтод ханган нийл лэгчийнүү үү
нэлгээү

48
Ханган нийл лэгчийн нэлгээний онооны т вшинүү ү ү

49
Ханган нийл лэгчийн нэлгээний жагсаалтүү ү
• SAP Menu  Logistics Materials Management  Purchasing
 Master Data  Vendor Evaluation  List Displays 
Ranking Lists
• SAP Menu  Logistics  Materials Management 
Purchasing  Master Data  Vendor Evaluation 
List Displays  Evaluations per Material/Material Group
Purchasing  Master Data  Vendor Evaluation 
Compare Evaluations
• SAP  Logistics  Materials Management  Purchasing 
Master Data  Vendor Evaluation  Standard Analysis
Purchasing  Master Data  Vendor Evaluation  Changes

50
яагаад?

51
Автомат дэд шалгуур

52
ндсэн шалгуурҮ Чанар
• Бараа х лээн авахү
 Уг дэд шалгуур нь ханган нийл лэгчийнүү
нийл лэх материалын чанарыг нэлдэг.үү ү
Чанарын шалгалт нь барааг х лээж авах едү ү
явагддаг.
• Чанарын аудит
 Энэх дэд шалгуур нь б тээгдэх нийүү ү үү
йлдвэрлэлийн явцад байгууллагын ашигладагү
чанарын баталгаажуулалтын тогтолцооны рү
д нг нэлдэг.ү ү

53
ндсэн шалгуурҮ Чанар ( ргэлжлэл)ү
• Гомдлын т вшин (дэлг р дээрх гомдол/татгалзах)ү үү
 Уг дэд шалгуур нь барааг х лээн авах еийнү ү
чанарын шалгалтын дараа ханган
нийл лэгчийн нийл лсэн материал дараагийнүү үү
йлдвэрлэлийн процесст ашиглагдах боломжг йү ү
эсэхийг нэлэхэд ашиглагддаг тул р д нд ньү ү ү
нэмэлт х чин чармайлт, зардал гаргадаг гэжү
ойлгож болно. Энэ оноо нь Чанарын удирдлагад
тодорхойлогддог ба дараа нь худалдан авалт дахь
ханган нийл лэгчийн нэлгээ р шилж лдэг.үү ү үү үү

54
яагаад?

55

56
Гол шалгуур Х ргэлтү
• Цагтаа х ргэх г йцэтгэлү ү
 Энэ дэд шалгуур нь ханган нийл лэгч захиалсан бараагүү
цаг тухайд нь х ргэх цар хэмжээг нэлэхэд ашиглагддаг.ү ү
• Чанарын найдвартай байдал
 Энэ дэд шалгуур нь ханган нийл лэгч худалданүү
авагчийн захиалгад заасан тоо хэмжээгээр х ргэх царү
хэмжээг нэлэхэд ашиглагддагү
• Тээврийн зааврыг дагаж м рд хө ө
 Энэ дэд шалгуур нь ханган нийл лэгч захиалсанүү
материалын тээвэрлэлт болон сав баглаа боодолтой
холбоотой зааврыг хэрхэн дагаж м рд ж буйг нэлэхэдө ө ү
ашиглагддаг.
• Тээврийн мэдэгдлийн найдвартай байдал
 Энэ шалгуур нь ханган нийл лэгчийн х ргэхээрүү ү
амласан огноо нь т ний баталгаажуулалттай нийцэжүү
байгаа эсэхийг нэлэхэд ашиглагддаг.ү

57
яагаад?

58

59
ндсэн шалгуурҮ нэҮ
• нийн т вшинҮ ү
 Энэ дэд шалгуур нь ханган нийл лэгчийн нэүү ү
болон зах зээлийн нийн хамаарлыг нэлдэг. Захү ү
зээлийн нээс доогуур нэ санал болгож буйү ү
ханган нийл лэгч ил сайн оноо авна.үү үү
 Хэрэв системд хадгалагдсан зах зээлийн нэү
байхг й бол б ртгэгдсэн нийн талаарх одоогийнү ү ү
байгаа б х мэдээллийн дунджийг авдаг.ү
• Т хэн нэүү ү
 Энэ дэд шалгуур нь зах зээлийн нийнү
рчл лттэй (эсвэл б х б ртгэлтэй нийнөө ө ү ү ү
мэдээллийн дундаж) харьцуулахад хугацааны
туршид ханган нийл лэгчийн нэ хэрхэнүү ү
рчл гд хийг нэлдэг.өө ө ө ү

60
яагаад?

61
Ханган нийл лэгчийн нэлгээн дэх онооны т вшинүү ү ү

62
Гар аргаарх болон хагас автомат шалгуур
• Гар аргаарх шалгуур
 Ханган нийл лэгчийн нэлгээг гараар хийх едүү ү ү
та оноогоо р оруулнаөө өө
• Хагас автомат шалгуур
 Та мэдээллийн б ртгэлийн т вшинд материалынү ү
хувьд оноо гн (Extrasө ө  Vendor Evaluation),
жишээ нь, Зах зээлийн зан т л вийн шалгуур.ө ө
Эдгээр оноо нь ханган нийл лэгчийг нэлэх едүү ү ү
гол шалгуур з лэлтэнд ордог.ү үү

63
яагаад?

64
Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас
• Та худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудаснаас
нийл лэгчид болон тэдгээрийн нийл лэх материалынүү үү
талаарх мэдээллийг хэвлэж авч болно.
• С лд нь чухал ханган нийл лэгч болон материалынүү үү
мэдээллийн хураангуйг (худалдан авалтын мэдээллийн
б ртгэлээс авсан) гэрээ хийх зорилгооор худалдан авагчү
хэвлэж авч болно. Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх
хуудас нь дараах мэдээллийг агуулдаг:
 Ханган нийл лэгчийн одоогийн нэ болон н хц лүү ү ө ө
 Дотоод хэрэглээ/материалын хэрэглээний статистик
 Холбогдох ханган нийл лэгчдэд олгосон худалданүү
авалтын захиалгын нийт нэ цэнэү
 Ханган нийл лэгчийн нэлгээүү ү

65
Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас
( ргэлжлэл)ү
• Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас дараах
хэлбэрээр гарч болно:
 Материалын хувьд – худалдан авагчийн мэдээллийн
б ртгэл байгаа х м с болон материалынү ү үү
нийл лэлтийг хийж буй б х ханган нийл лэгчтэйүү ү үү
холбоотой захиалгын г йлгээ ба н хц л байдлынү ө ө
тоймоор хангадаг
 Ханган нийл лэгчийн хувьд – нэг буюу хэд хэдэнүү
материалын талаарх холбогдох ханган
нийл лэгчтэй холбоотой худалдан авалтын б хүү ү
б ртгэлийн мэдээллээс захиалгын мэдээллээрү
хангадаг

Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас: Ашиглах

Худалдан авагчийн хэлэлцээр хийх хуудас:
рт тохируулж рчл х ньӨө өө өө ө

68
Бид юуг хамрах вэ? …
яагаад?

Ханган нийл лэгчийн нэлгээний урьдчилсан н хц лүү ү ө ө
• Дараах асуултуудыг тавьсан бол та ханган
нийл лэгчийн нэлгээний процессоо эхэлж болно:үү ү
 Системийн тохиргоог хадгалж байсан уу?
 Танд шаардлагатай з вш р л байна уу?ө өө ө
 Ямар ханган нийл лэгчээ нэлэхийг х сч байнаүү ү ү
вэ? (Vendor key)
 Ямар худалдан авалтын зохион байгуулалт нь
ханган нийл лэгчийг нэлэх вэ?үү ү
(Purchasing organization key)
 Уг ханган нийл лэгч нь анх удаагаа нэлэгдэжүү ү
байгаа юу?
 г й бол хэзээ хамгийн с лд нэлсэн бэ?Ү ү үү ү
69

70
Ханган нийл лэгчийн нэлгээг гараар засварлахүү ү

71
Ханган нийл лэгчийн нэлгээг гараарүү ү
засварлах

72
Ханган нийл лэгчийг нэлэх: Алхамуудүү ү

73
Ханган нийл лэгчийг нэлэхүү ү
• Master data  Vendor Evaluation  Follow-on functions
 Evaluation in the background.
• Н хц л байдалд нь нэлэх гэдэг нь та ихэвчлэнө ө ү
ханган нийл лэгчийг ижил б лэгт хамааруулжүү ү
нэлнэ гэсэн г юм (энэ нь ханган нийл лэгчидү ү үү
ижил жинтэй байна гэсэн г). Гэсэн хэдий ч таү
олон т рлийн ханган нийл лэгчдийг агуулдагө үү
интервалыг сонгож болох тул жингээ оруулахг йү
байж болно.
• Оноо нь з в тооцогдсон гэдэгт итгэлтэй байхынө
тулд та тодорхой хугацааны давтамжтайгаар ийм
нэлгээний б ртгэлийн жинг хадгалж байх ёстой.ү ү

74
Ханган нийл лэгчийг нэлэхүү ү
• Тухайн нэлгээний тайлангү Vendors Without
Weighting Keys шинжилгээний тайланг ашиглан
тодорхойлж болно.
• Энэ функцыг доорх худалдан авах цэснээс олж
болно. Master data  Vendor Evaluation  Follow-on
functions  Vendors without weighting key
• Энэх тайлангаас нэлгээг хадгалахын тулд таүү ү
дэлгэцэн дээрээс шууд шилж лж болно.үү

75
Материалд суурилан ханган нийл лэгчийнүү
нэлгээг эрэмбэлэх ньү

76
яагаад?

77
р д нг б ртгэх: Онцлог шинж чанарҮ ү ү

78
Хэрэглээний шийдвэрийг б ртгэх:ү
Онцлог шинж чанар

79
Чанарын оноо нь хэрэглээний шийдвэрийн
функц болох нь

80
Ханган нийл лэгчийн нэлгээнүү ү
дэх чанарын шалгуур
• Хяналтын багц дахь
ашиглалтын
шийдвэрийн дагуу –
оноо авна. Оноо нь
ханган нийл лэгчийнүү
нэлгээний “Quality”ү
шалгуур дахь автомат
дэд шалгуурт “GR
inspection” тооцогдоно.

81
Барааг х лээн авах — Чанарын хяналтынү
онооны тооцоолол

Барааг х лээн авах — Чанарын хяналтынү
онооны тооцоолол ( ргэлжлэл)ү
• Хэрэв материал нь хяналтын объект бол Худалдан
авалтын захиалгын дагуу барааг х ргэх ед х ргэгдсэнү ү ү
материалын нэг хэсэг нь худалдан авалтын хэлтэсийн
чанарын баталгаажуулалтаар хянагддаг.
 Хяналтын хуудсыг бий болгоно. Хяналт буюу тест
хийсний дараа Чанарын менежмент хариуцсан х н рү ү
д нгээ гч, материалыг ашиглаж болох эсэх талаарү ө
шийдвэр гаргана.
 Б х хяналтын хуудас онооны хамт хадгалагдана.ү
 Ханган нийл лэгчийг автоматаар дахин нэлэх едүү ү ү
систем нь х чинтэй хугацаандаа байгаа ханганү
нийл лэгчийн б х хяналтын хуудсыг сонгожүү ү
дундаж оноог нь тооцдог. р д нд нь х лээн авсанҮ ү ү
барааны чанарын хувьд ханган нийл лэгчийн онооүү
гарна. 82

83
Чанарын аудитын онооны тооцоолол

84
Чанарын аудитын онооны тооцоолол ( ргэлжлэл)ү
• Чанарын аудит нь танай аль нэг йлдвэрийн газартү
байршина. Энэ нь танай компани ханган нийл лэгчийнүү
б тээгдэх н нд р чанартай эсэх, ханган нийл лэгчү үү ө ө үү
р рт аудит хийдэг эсэхийг тодорхойлохынөө өө өө өө
тулд хяналт хийнэ гэсэн г юм.ү
• Чанарын удирдлага аудитын хуудсыг бий болгодог.
Аудитыг хийж дуусгах ед холбогдох рэг хариуцлагаү үү
б хий х н аудитын хуудсанд оноо гд г.ү ү ө ө
• Б х аудитын хуудас онооны хамт хадгалагддаг.ү
• Ханган нийл лэгчийн автомат дахин нэлгээг хийх едүү ү ү
систем х чинтэй хугацаан дахь ханган нийл лэгчийнү үү
б х аудитын хуудсыг сонгодог.ү
• Quality Audit параметр нь Customizing хэсгээс уншигддаг.
• Хэрэв индикаторыг тогтоосон бол систем х чинтэйү
хугацаан дахь б х Чанарын аудитын дундаж оноогү
тооцдог. р д нд нь ханган нийл лэгчийн ЧанарынҮ ү үү
аудитын оноо гарна.

85
Гомдол/Татгалзах онооны тооцоолол

86
яагаад?

Ер нхий з йлө ү
• SAP ERP 6.0 болон SRM 5.0-ын хувьд та хоёр SRM
суурилуулалтын хооронд сонголт хийж болно:
 SRM нь таны SAP ERP 6.0 с лжээний нэмэлт байнаү
 SRM нь тусдаа систем байна
• Та худалдан авалтыг SAP SRM-аар г йцэтгэх ед б хү ү ү
нэлгээний мэдээлэл нэгтгэгдсэн байдаг тул SAPү
SRM-ийн ханган нийл лэгчийн нэлгээг ашиглахүү ү
хэрэгтэй. Одоогоор SAP ERP 6.0-гийн хувьд SAP SRM-
ийн мэдээлэл нь боломжг й байна.ү
87

88
Ер нхий з йлө ү
• SRM-д та нийл лэгчдээ вэб-д суурилсан судалгаандүү
ндэслэн нэлж болноү ү
 Онцгой шаардлагаа хангахын тулд (та хувийн
судалгаа, асуултуудыг асууж болно) нэлгээү
хийгдэх ед нэлэхийг х сч буй шалгуураа сонгожү ү ү
тогтоох хэрэгтэй
 SAP NetWeaver®
Business Intelligence (SAP NetWeaver
BI) руу мэдээллийг шилж лсний дараа р д нгүү ү ү
шинжилж, тохирох ханган нийл лэгчийг сонгон,үү
хамгийн сайн н хцл р гэрээ хэлэлцээр хийхэдө өө
тань туслах хэд хэдэн тайлан бэлэн болно.

89
Нийл лэгчийн чадварүү
• Боломжит ханган нийл лэгчийг тодорхойүү
б тээгдэх ний т рл р б ртг лэхү үү ө өө ү үү
боломжоор хангахын тулд SAP порталыг та
ашиглаж болно.
• Нэгэнт нийл лэгч б ртгэгдсэн болүү ү
б ртгэлийн систем нэг ба т нээс олонү үү
асуулгыг нийл лэгч р илгээдэг. Ингэснээрүү үү
худалдан авагчийн хувьд та боломжит ханган
нийл лэгчдээс нэмэлт мэдээлэл авахүү
боломжтой юм.
• Нэгэнт худалдан авагч нийл лэгчдийгүү
боломжит бизнесийн т нш гэж х лээнү ү
з вш рс н бол тодорхой интерфейсээрө өө ө
дамжуулан нийл лэгчдийг йлүү ү
ажиллагааны худалдан авалтын систем рүү
шилж лдэг.үү

90
Нийл лэгчийн харилцааг удирдах ньүү
• Та ханган нийл лэгч нь SAP Supplier Selfүү
Service-ийн нэг хэсэг болох эсэхийг
шийдэж болно. Тэгвэл нийл лэгч жишээүү
нь рийн г гдлийг бие даан рчилжөө ө ө өө
эсвэл шинэ баримт бичиг бий болгож,
т нийгээ SRM Server System р илгээжүү үү
болно.
• SAP Enterprise Buyer (SAP EB)-аас SAP
NetWeaver Exchange Infrastructure (SAP
NetWeaver XI)-аар дамжуулан
нийл лэгчид явуулсан асуулт болох SAPүү
ERP системийн хэсэгт рчл гдс нөө ө ө
мэдээллийг илгээж болно. Нийл лэгчийнүү
мастер г гд л нь эдгээр рчл лт дтэйө ө ө өө ө үү
хамт автоматаар шинэчлэгддэг.

91
Нийл лэгчийн г йцэтгэлийг нэлж, хянах ньүү ү ү
• Та асуулгад тулгуурласан судалгааг
ашиглан нийл лэгчдийг нэлэхийнүү ү
тулд энэ йл явцыг ашиглаж болно.ү
Нийл лэгчийн судалгааны талбартүү
та судалгааг амархан хийж й-
мэйлээр тарааж болно.
• нэлгээг м н йл ажиллагааныҮ ө ү
бичиг баримтад суурилан д рө ө
тутмын йл ажиллагааг нэлэхэдү ү
баталгаажуулалт болон
нэхэмжлэхийн анкетийн хамт
ашиглагдаж болно:
 SAP Supplier Relationship
Management (SAP SRM)-д
баталгаажуулалтыг хийх
 SAP SRM-д нэхэмжлэхийг оруулах

92
яагаад?

93
Эх свэрүү
• SAP Course SCM520: Purchasing
 www.sap.com/usa/services/education/index.epx
• Filip Roodhooft and Jozef Konings, “Vendor selection
and evaluation an Activity Based Costing approach”
(Department of Applied Economics, Catholic University
Leuven, Leuven, Belgium, 1995) *
• Srinivas Talluri and Ram Narasimhan, “Vendor
evaluation with performance variability: A max–min
approach” (Department of Marketing and Supply Chain
Management, Eli Broad College of Business, Michigan
State University, N370 Business Complex, East Lansing,
MI 48824, USA, 2000) *
* Google with full title of article to locate download sources

94
Эх свэр ( ргэлжлэл)үү ү
• http://help.sap.com
 MM Vendor Evaluation
 http://help.sap.com/saphelp_erp60_sp/helpdata/
en/8d/b985b0414511d188fc0000e8322f96/fram
eset.htm
 SAP Supplier Relationship Management
 http://help.sap.com/saphelp_srm2007/helpdata/
en/74/344c430fab4d0bbc30996d56cc293a/fram
eset.htm

95
7 Key Points to Take Home
• Vendor Evaluation should be used for your main suppliers
• If you have a QM system working — it can be integrated with
the VE
• VE standard customizing depends on your purchasing
organization — you may have to use user exits to influence
the scores in case your purchasing organization structure
does
not fit
• Use automatic scoring as much as possible — this avoids the
use of subjective data
• Customize and implement a Buyer’s Negotiation Sheet — it
may help get better deals from your suppliers
• You may integrate SRM with VE — the results will be reported
in BW
• Don’t hesitate to implement user exits to implement your
own scoring methods

10 supplier evaluation and selection

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to 10 supplier evaluation and selection

Similar to 10 supplier evaluation and selection (20)

10 supplier evaluation and selection