1. Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль
Үйлдвэрлэлийн Технологи Дизайны Сургууль
Технологийн Менежментийн
Профессорын баг
Эрдэм шинжилгээний илтгэл
Сэдэв : Байгууллагын өөрчлөлтийн менежмент
Удирдсан багш: .................................................................... Я. Оюунтунгалаг
Гүйцэтгэсэн оюутан: .............................................................. Ч. Ундрам
Улаанбаатар хот 2007

2. "You must be the change you wish to see in the world."
“Чи ертөнцөөс харахыг хүссэн зүйлээ өөрчилж чаддаг байх
ёстой”
-
Mahatma Gandhi
“Life is change. Growth is optional. Choose wisely. ”
“Амьдрал бол өөрчлөлт. Өсөлт бол боломж Ухаалаг сонго.”
-
Karen Kaiser Clark

3. Илтгэлийн агуулга
Байгууллагын өөрчлөлтийн тухай
Байгууллагын өөрлөлтийн удирдлага
Байгууллагын өөрчлөлтийн хүрээ
“Тастекс ” ХХКомпанид хийсэн Гадаад дотоод орчны шинжилгээ
“Тастекс ” ХХКомпанид өөрчлөлтийг хийхэд өгөх санал зөвлөмж
Дүгнэлт

4. Оршил
1990-ээд оноос АНУ-аас манай улсад олгосон худалдааны нэн тааламжтай
нөхцлийн
тусламжтайгаар
Монгол
улсын
оёмол
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн салбарт 1999 оны байдлаар 50 аж ахуйн нэгж үйл
ажиллагаа явуулж, улмаар 2002 оны байдлаар энэ тоо 100 орчим аж ахуйн
нэгж болтлоо өсөж, дээрх үйлдвэрүүдэд 20 гаруй мянган хүн буюу аж
үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдын 17,5 хувь нь ажиллаж байсан. Гэвч 2005
оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр АНУ, Европын холбооны улсаас зарим
улсуудын оёмол, сүлжмэл бүтээгдэхүүний экспортод тогтоож байсан квотыг
бүрэн халах шилжилтийн үйл явц дуусгавар болсоноор 2006 оны байдлаар
уг салбар дахь аж ахуйн нэгжийн тоо дотоодын болон гадаадын хөрөнгө
оруулалттай нийлээд 16 болтлоо буурч, үйлдвэрлэж байсан бүтээгдэхүүний
тоо хэмжээ 2 -3 дахин багассан нь тухайн салбарт ажилгүйдэл ихээр үүсэх,
салбарын үйл ажиллагаа үндсэндээ зогсонги байдалд орох нөхцөл болж
байна. Оёмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн салбарт өөрийн хөрөнгө
оруулалтаар 16 жил тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулсан “Тастекс”
ХХКомпаний хувьд
үйлдвэрлэлийн бэлтгэл ажиллагаа харьцангуй бага,
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн мөчлөг бага тул гарааны хөрөнгө оруулалт
бага шаарддаг ба энэ нь хөрөнгийн эргэлт хурдан байх нөхцлийг бүрдүүлж,
хөрөнгө оруулалтын зардлыг богино хугацаанд нөхөх боломж олгодог,
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн нэр төрлийг богино хугацаанд өөрчлөх
боломжтой, салбарын хувьд үйлдвэрлэлийн потенциал бүрдсэн, үйлдвэрийг
мэргэжлийн удирдлагаар хангах инженер техникийн ажилтнууд, мэргэжлийн
чадварлаг ажилчдаар зохих түвшинд хангагдсан, Гадаад хөрөнгө оруулалт
нэмэгдэх явцад үйлдвэрлэлд дэвшилтэт техник болон технологи болон
менежментийн
арга
барил
нэвтэрсэн,
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн
төрөлжилт сайжирсан нь сүүлийн жилүүдэд бүтээмжийг дээшлүүлэх олон
талын боломжийг бүрдүүлсэн үйлдвэрийн хувьд тус үйлдвэрт тулгараад
байгаа хүндэрлийг өөрчлөлтийн удирдлагыг хэрэгжүүлсэнээр шийдвэрлэх
боломжийг эрэлхийлэн энэхүү илтгэлийг бичиж байна.

5. Өөрчлөлт гэдэг нь : Ямар нэгэн
тогтсон зүйлийг тодорхой
үзүүлэлтээр өөрчлөн хувиргахыг хэлнэ.
Өөрчлөлтийн удирдлага гэдэг нь : Байгууллага гадаад, дотоод
орчны зүгээс өөрчлөлтийн нөлөөллийн хүчийг сайтар таньж, улмаар хүлээн
зөвшөөрч одоогийн төлөв байдлаас, ирээдүйн
зорилтот төлөв байдалд
хүрэхэд чиглэгдсэн удирдлагын үйл явц юм.
Өөрчлөлтийг хийх зайлшгүй шаардлага : Тасралтгүй хувьсан
өөрчлөгдөж
байгаа
гадаад
дотоод
орчны
нөлөөнд
зохицон
үйл
ажиллагаагаа явуулах.
Аливаа өөрчлөлт эцсийнх байдаггүй. Өөрчлөлт бүхэн дараагийн
өөрчлөлтийн үндэс болж байдаг. Ихэнхи хүн, байгууллага бизнес явуулж
буй арга замдаа сэтгэл хангалуун байдаг. Уламжлалт бизнес нь тэдний
ажлаа
гүйцэтгэх
хамгийн
амархан
арга
болох
нь
олонтаа
тохиолддог.Өөрчлөлт хийнэ гэдэг нь хүмүүсийн хуучин зуршил, зан үйлийн
жишиг зарим тохиолдолд ажлын гүйцэтгэлийн анхаарал, хандлагыг ч
өөрчлөхөд хүргэдэг учраас хүндрэл их учирдаг.
Байгууллагын өөрчлөлт нь ирээдүйд чиглэсэн байх бөгөөд өөрчлөлт
болгон хариу үйлдэл үүсгэж үрээдүйн үйл явдлын үр дагавар болдог. Мөн
өөрчлөлт нь нэгэн зэрэг хийгдэх зүйл бус харин шилжилтийн үер дамжин
хэрэгждэг.
Байгууллагын өөрчлөлтийг дараах хоёр түвшинд авч үздэг.
Үүнд:
1. Микро түвшний өөрчлөлт буюу зохиоцох өөрчлөлт : Энэ
өөрчлөлт нь гадаад, дотоод эдийн засгийн орчин буюу
хөгжлийн хандлага, бүх төрлийн нөөцийн өрсөлдөөний явцад
хийгддэг байна. Зах зээлийн орчинд үүссэн нөхцөл шаардлагын
дагуу
тухайн
байгууллагад
бүтцийн
болон
технологийн
өөрчлөлт хийхийг зохицох буюу микро өөрчлөлт гэнэ.
2. Макро түвшний өөрчлөлт буюу хувиргалтын өөрчлөлт :Энэ
өөрчлөлт
нь
өөрчлөгдөх,
бүтээгдэхүүний
дахин
шинээр
эрэлт,
амьдралын
үйлдвэрлэх
хандлага
мөчлөг
буюу

6. байгууллагын
мөчлөгийг
үндсэн
нэгж
нэвтрүүлэх
хэсгүүдэд
улмаар
амьдралын
байгууллагын
шинэ
соёл,
үнэт
зүйлсийг шинээр бий болгох замаар өөрчлөлтийг хийдэг.
Өөрчлөлтийг удирдахын тулд түүнийг хэрэгжүүлэх онолын хандлага,
өөрчлөлтийг хийх арга зүй, загваруудыг судлах хэрэгтэй. Удирдлагын
онолын
түүхэн явцад ХХ-р зууны эхэн үеэс ХХI- ны эхэн үе хүртлэх
хугацаанд гурван томоохон хувьсал гарсан бөгөөд эдгээрийг судалсанаар
өөрчлөлтийн удирдлагыг хэрэгжүүлэхэд ашиглах боломжтой. Үүнд :
1. ХХ-р зууны эхэн үе буюу 1920-1960 аад оны үед байгууллагын
удирдлага
Management by instruction /MBI/ буюу заавар, дүрэм,
журмаар удирдах загвар
2. 1960-
ХХ-р
зууны
сүүл
үе
хүртэл
байгууллагын
удирдлага
Management by objectives /MBO/ буюу Зорилгоор удирдах загвар
3. Харин ХХI –р зуунаас байгууллагын
values
/MBV/
буюу
үнэ
цэнээр
удирдлага нь Management by
удирдах
хандлага
төлөвшиж
байна.Эдгээрийг дараах зурагт үзүүлье :
MBV
Байгууллагын үзэл
баримтлал
ХХI –р
Зуун
MBO
MBI
1920
1960
Байгууллагын хөгжлийн хэрэгцээ
Удирдлагын үүрэг хариуцлагын хандлага
Дотоод сүлжээ, баг, бүтцийн
хандлага
Бүтээгдэхүүний чанар,
хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийн
хандлага
Удирдагчдын манлайлагч болох хандлага

7. Зураг 1 . Заавар дүрэм журмаар удирдах, Зорилгоор удирдах, үнэ цэнээр
удирдах хандлагын загвар
Заавар, д ү рэм журмаар удирдах (MBI), зорилгоор удирдах(MBO)
болон
үнэ цэнээр удирдах (MBV) загваруудын хоорондын ялгаа
Хүснэгт 1.
MBI
Үүссэн асуудал,
хандах байдал
нөхцөлбайдалд
Ажилчдын мэргэжлийн түвшин
MBO
Тогтмол
эсвэл Цогц
асуудалд
дундыг
зайлшгүй
баримталсан
тохиолдолд
байдлаар
Мэргэжлийн дундаж
Үндсэн
түвшин /мэргэжлийн
боловсролын
түвшин
/үйл удирдлага/
ажиллагааны
удирдлага/
Уламжлалт
Нөөцийг
хуваарилагч
Хэрэглэгч
- Хэрэглэгчхудалдан авагч
үйлчлүүлэгч
MBV
Цогц
асуудлыг
бүтээлчээр
шийдвэрлэх
мэргэжлийн өндөр
түвшин
/мэргэшүүлэх
удирдлага/
Өөрчлөгч,
Шинэчлэгч
Худалдан авагчийн төлөв
шүүмж
болон
сонголтын
эрх
чөлөөтэй
үйлчлүүлэгч
Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний зах Дангаар ноёрхогч
Зорилтот зах зээл
өндөр идэвхитэй,
зээлийн хэлбэр
олон төрлийн зах
зээлийн
жижиг
сегмэнт
Байгууллагын бүтцийн хэлбэр
Олон түвшинтэй Цөөн
түвшинтэй сүлжээ,
ажил
пирамид
пирамид
үүргийн холбоотой
төслийн
багийн
бүтэц
Тодорхойгүй
байдлын
даван Бага
Дунд
Өндөр
туулах чадвар
Удирдлага,
үүрэг хариуцлагын Бага
Дунд
Өндөр
тогтолцоо
Байгууллагын орчны тогтвортой Тогтвортой
Харьцангуй
Хурдацтай
байдал
өөрчлөмтгий
өөрчлөгддөг
Хяналтын арга барил
Дээрээс
доош Хянах
болон Байгууллагын
хянах тогтолцоо
идэвхижүүлэх арга гишүүн
бүрийг
барил
нь хянах
болон
мэргэжлийн
урамшуулах
түвшинд гүйцэтгэх
Байгууллагын зорилго
Бүтээгдэхүүний
Сайн үр дүнд хүрэх
Тасралтгүй
баталгаа олгох
байнгын
сайжруулах
процесс
Стратеги
зорилгын
хэрэгжих Богино
Дунд
Урт
хугацаа
Манлайллын хэлбэр

8. Өөрчлөлтийн үйл явцын үе шатууд
Байгууллагын өөрчлөлтийг хийх
үе шатуудыг загварчлан хэрэглэх нь
өөрчлөлтийг илүү үр дүнд хүргэдэг. Өөрчлөлтийн үе шатуудыг илтгэсэн
загвар хөгжсөөр ирэх явцад Курт Левиний гурван шатлалт загвар,
байгууллагын өөрчлөлтийн АДКАР загвар, Ирээдүйд хандсан дэлгэрэнгүй
судалгааны загварууд сүүлийн үед түгээмэл ашиглагдаж байна.
Курт
Левиний
шатлалт загвар,
Хүснэгт 2
Ирээдүйд
хандсан
дэлгэрэнгүй
АДКАР судалгааны загвар
гурван Байгууллагын
өөрчлөлтийн
загвар
1. Awareness:
1. Гэсгээх
үе
шат: хэрэгцээг таних
Өөрчлөлтийн
Өөрчлөлтийн
Ажиллагсадад
хэрэгцээг таниулах
өөрчлөлт
яагаад
зайлшгүй
хэрэгтэйг
2. Desire: өөрчлөлтөд
ойлгуулах, Өөрчлөлтийн зорилгыг тодорхойлохдэмжих
тэдний
оролцох,
сэтгэл
зүйг
хүслийг бий болгох
өөрчлөлтөд бэлтгэх
2. Шилжүүлэх үе шат:
байгууллага
эсвэл
3. Knowledge:
Холбогдох хүчин зүйлийг оношлох
нэгж
хэсгийн
зан
Өөрчлөлтийг
байдал, үнэт зүйл,
хэрэгжүүлэх
хандлага
болон
мэдлэгтэй болгох
Өөрчлөлтийн арга хэрэгслийг
бүтцийг
сонгох
өөрчилсөнөөр
4. Ability: Өөрчлөлтийг
тэдгээрийг
шинэ
хийх чадвар бий
түвшинд гаргах арга
болгох
Өөрчлөлтийг төлөвлөх
хэмжээг хэрэгжүүлэх
3. Дахин хөлдөөх үе
шат: Шинэ түвшинд
5. Reinforcement:
гарч
ирсэн
зан
Өөрчлөлтийг бүрэн
байдлыг Бодит хэрэгжүүлэлт
системийн
төгс
хийж,
нэг хэсэг болтол нь
байталгаажуулах
тогтворжуулан
бэхжүүлэх
Үнэлэлт дүгнэлт өгөх

9. Өөрчлөлт хийх хэрэгцээг тодорхойлох нь
Өөрчлөлтийн удирдлага
•
•
•
Байгууллагын
өнөөгийн байгаа
түвшин
Хэдий хэр хугацаа
зарцуулах вэ?
Ямар зардал гарах вэ?
Гол анхаарах зүйл юу
вэ?
Эрхэм
Зорилго
Бид
хаашаа
явж
байгаа
Бидний зорилго,
вэ?
зорилт юу вэ?
Зөр
үү
Шинэ итгэл
үнэмшил,
үнэ цэнэ
Юуг өөрчлөх вэ?
Боломж
Давуу тал
Аюул занал
Шинэ үйл
ажиллагаа,
бүтэц
Сул тал
Бид хаана байна вэ?
Шинэ
бүтээгдэхүүн
үйлчилгээ
Зураг 2
1. Байгууллага өөрийн ололт, амжилт, хүрсэн үр дүн, өнөөгийн байгаа
түвшингээ тодорхойлно ( SWOTшинжилгээ хийх)
Ирээдүйд хүрэх зорилгоо тодорхойлно
2.
•
•
Эрхэм зорилго
Зорилтууд

10. 3. Байгууллагын өнөөгийн байгаа түвшин, ирээдүйд хүрэхээр төлөвлөж
байгаа зорилго хоёрын хоорондын зөрүүг тодорхойлно
•
•
•
•
Зарцуулах хугацаа
Хүрэх үр дүн
Гарах зардал
Гол анхаарах зүйлс
Дээрх нөхцөл байдалтай уялдан чухам ямар
4.
өөрчлөлт хийх
шаардлагатай байгааг тодорхойлно
•
•
•
Байгууллагын шинэ үнэт зүйлийг бий болох
Байгууллагын шинэ бүтэц болон үйл ажиллагааг бий болгох
Шинэ бүтээгдэхүн үйлчилгээг бий болгох
Байгууллагын орчны хүрээ
Байгууллагын өөрчлөлтийг лабораторийн сургалт, эргэх холбоо бүхий
том судалгаа, үйл ажиллагааны судалгаа, ажлын чанар, хөдөлмөрийн
бүтээмж,
стратегийн
өөрчлөлт
гэсэн
таван
чиглэлээр
байгууллагын
стратеги, бүтэц, технологи, ажиллагчдыг өөрчлөх хүрээнд хэрэгжүүлдэг.
Өөрчлөлтийн эсэргүүцлийг удирдах нь
Өөрчлөлт нь өөрөө байгууллага дахь хүмүүсийн эсэргүүцлийн шалтгаан
болж байдаг. Иймээс байгууллагад өөрчлөлт хийх гэж байгаа удирдлагын
ажилчид ажиллагчдаас илрэх тодорхой бус байдал, хувийн ашиг сонирхол,
ялгаатай дадал зуршил, эрсдлээс болгоомжлох болгоожлолоос үүсэх
эрсдлийг ажиллагсадыг өөрчлөлтийн талаар
боловсрол ба мэдлэгтэй
болгох, өөрчлөлтийг алгуур хэрэгжүүлэх зэргээр удирдаж болно.
Оёмол
б ү тээгдэх үү н
ү йлдвэрлэлийн
салбарын
ө н өө гийн
байдал
1990-ээд оноос АНУ-аас манай улсад
олгосон худалдааны нэн
тааламжтай нөхцлийн тусламжтайгаар Монгол улсын оёмол бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн салбарт 1999 оны байдлаар 50 аж ахуйн нэгж үйл

11. ажиллагаа явуулж, улмаар 2002 оны байдлаар энэ тоо 100 орчим аж ахуйн
нэгж болтлоо өсөж, дээрх үйлдвэрүүдэд 20 гаруй мянган хүн буюу аж
үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдын 17,5 хувь нь ажиллаж байсан. Гэвч 2005
оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр АНУ, Европын холбооны улсаас зарим
улсуудын оёмол, сүлжмэл бүтээгдэхүүний экспортод тогтоож байсан квотыг
бүрэн халах шилжилтийн үйл явц дуусгавар болсоноор 2006 оны байдлаар
уг салбар дахь аж ахуйн нэгжийн тоо дотоодын болон гадаадын хөрөнгө
оруулалттай нийлээд 16 болтлоо буурч, үйлдвэрлэж байсан бүтээгдэхүүний
тоо хэмжээ 2 -3 дахин багассан нь тухайн салбарт ажилгүйдэл ихээр үүсэх,
салбарын үйл ажиллагаа үндсэндээ зогсонги байдалд орох нөхцөл болж
байна.
Оёмол бүтээгдэхүүний салбарын
үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ
40000000
35000000
30000000
25000000
20000000
15000000
10000000
5000000
0
Үйлдвэрлэсэн
бүтээгдэхүүний тоо
хэмжээ
1998 1999 2000 2002 2003 2004 2005 2006
он
он
он
он
он
он
он
он
Зураг 3. Оёмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн салбарын үйлдвэрлэсэн
бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ
Эх үүсвэр: Монголын оёмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн холбоо

12. Оёмол бүmээгдэхүүний салбарын аж ахуй
эрхлэгчдийн тоо
120
100
Дотоодын хөрөнгө
оруулалттай үйлдвэр
80
60
86
89
82
20
17
16
80
20
0
36
14
Гадаадын хөрөнгө
оруулалттай үйлдвэр
80
40
14
7
38
13
8
8
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
он
он
он
он
он
он
он
он
Зураг 4 Оёмол бүтээндэхүүний салбарын аж ахуй эрхлэгчдийн тоо
Эх үүсвэр: Монголын оёмол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн холбоо
“Тастекс” ХХ Компанийн SWOT шинжилгээ
Давуу тал
•
Үйлдвэрлэлийн бэлтгэл ажиллагаа харьцангуй бага, бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн мөчлөг богино тул гарааны хөрөнгө оруулалт бага
шаардагддаг ба энэ нь хөрөнгийн эргэлт хурдан байх нөхцлийг
бүрдүүлж, хөрөнгө оруулалтын зардлыг богино хугацаанд нөхөх
боломж олгодог;
•
Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн нэр төрлийг богино хугацаанд өөрчлөх
боломжтой;
•
Салбарын хувьд үйлдвэрлэлийн потенциал бүрдсэн;
•
Үйлдвэрлэлийг мэргэжлийн удирдлагаар хангах инженер техникийн
ажилтнууд,
мэргэжлийн
чадварлаг
ажилчдаар
зохих
түвшинд
хангагдсан;
•
Гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх явцад үйлдвэрлэлд дэвшилтэт
техник технологи болон менежментийн шинэ арга барил нэвтэрсэн;
•
Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн төрөлжилт сайжирсан нь сүүлийн
жилүүдэд бүтээмжийг дээшлүүлэх олон талын боломжийг бүрдүүлсэн

13. •
Мэргэшсэн ажиллах хүчтэй.
Сул тал
•
Нэг
талаас
дэд
бүтцийн
зардал
өсөх,
байнга
нөгөө
талаас
үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн тутмаас олох орлого (ажлын хөлс) буурч
байгаа нь үйлдвэрлэлийн ашиг, хуримтлалын түвшинг байнга
бууруулж байна;
•
Хөдөлмөр зарцуулалт ихтэй салбарын хувьд ажил олгогчоос НДШ-д
төлж байгаа хэмжээ 19-10 хувь байгаа нь үйлдвэрлэгчдэд ихээхэн
дарамт болж байна;
•
Үндэсний боловсон хүчний орчин үеийн шаардлагад нийцсэн зах
зээлийн эдийн засаг, менежмент, маркетинг, мэдээллийн технологи,
хууль эрхзүйн талаарх мэдлэг чадвар дутмаг, удирдах ажилтнуудын
зах зээлийн нөхцөлд зохицон ажиллах чадвар сул;
•
Хөдөлмөрийн үнэлгээний систем боловсронгуй бус, цалин хөлс бага
учраас ажилчдын тогтвор суурьшил муу, сахилга бат хангалтгүй;
•
Ажиллагчдын
хөдөлмөрийн
бүтээмж
нь
уг
салбарт
бидэнтэй
өрсөлдөж байгаа хөгжиж буй орнуудын түвшингөөс 1.5-2 дахин
доогуур байна
•
Салбарын судалгаа шинжилгээний бүтэц үндсэндээ бүрэлдэн тогтож
чадаагүй
•
Технологийн хувьд дэвшилтэт зүйлс багагүй нэвтэрсэн боловч хувцас
үйлдвэрлэлийн хамгийн оюуны багтаамж ихтэй загвар зохион
бүтээлтийн болон технологийн баримт бичиг боловсруулах хэсэг нь
гадаадад хийгдэж, бэлэн загвар гол төлөв орж ирдэг болсон учир
үйлдвэрлэлийн технологи ажиллагааны шийдвэр гаргалтын түвшинд
мэргэжилтнүүдийн оролцоо эрс багасаж, улмаар үйлдвэрлэлийн
бэлтгэл хэсэг хоцрогдох хандлагатай болсон
•
Гадаадын хөрөнгө оруулагчид, үйлдвэрийн эзэд худалдааны таатай
нөхцлөөр олгогдсон боломжийн ирээдүйд итгэл муутай учраас

14. үйлдвэрлэлийг иж бүрдлээр нь хөгжүүлэх сонирхол бага, цаг зуурын
ашиг сонирхолд хөтлөгдөн ажиллаж байгаа;
•
Дотоодын үйлдвэрлэгчдийн хувьд зах зээл дээр бие даан ажиллах,
маркетингийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх тал дээр идэвхи чармайлт
сул, зөвхөн Засгийн газрын дэмжлэг, туслалцаанд хэт найдах
дутагдал ажиглагдаж байна;
•
Дотоодын үйлдвэрлэгчдийн хувьд санхүүгийн эх үүсвэр дутагдалтай,
банкны зээлийн хүү өндөр, цахилгаан дулаан болон түрээсийн зардал
өндөр байдагтай холбоотойгоор үйлдвэрлэлийн зардал өндөр;
•
Салбарын хувьд үйлдвэрлэлийн үндсэн ба туслах тоног төхөөрөмж,
материал түүхий эдийн хангамж, нийлүүлэлт импортоос бүрэн хараат;
•
Шинэ дэвшилтэт техник технологийг дэмжсэн татварын бодлого,
технологийн түвшний зохицуулалт байхгүйгээс гол төлөв хуучин тоног
төхөөрөмж импортоор давамгай орж ирэх хандлагатай;
Боломж
•
Холбогдох
төр
захиргааны
болон
олон
нийтийн
байгууллага,
мэргэжлийн боловсрол эрдэм шинжилгээний байгууллага, үйлдвэрийн
газруудын үйл ажиллагааны уялдаа холбоог сайжруулж, хамтын
ажиллагааг шинэ түвшинд гаргах;
•
Оёмол бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглагддаг зарим нэр төрлийн
материал түүхий эдийг дотоодын түүхий эдийн нөөцөд тулгуурлан
бэлтгэж боловсруулах,
•
Олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвартай үндэсний уламжлалт
болон шинэ нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, экспортлох;
•
Дотоод зах зээл дээрх өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн, төсвийн
байгууллагуудын захиалга, банк санхүү, худалдаа үйлчилгээний
байгууллагуудын захиалгат бүтээгдэхүүний хэрэгцээг хангах чиглэлд
тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлөөр хангах;

15. •
Найдвартай,
шуурхай
хангамж
нийлүүлэлтийн
боловсронгуй
системийг бий болгох;
Хөрш орны үйлдвэрүүдтэй хорших, хамтран ажиллах боломжийг
•
судалж хэрэгжүүлэх;
•
Европийн холбооноос олгосон таатай нөхцлийг ашиглах боломжтой
Аюул занал
•
2005 оноос болон зүүн өмнөд азийн орнуудтай худалдааны ижил
нөхцөлөөр АНУ-ийн зах зээлд бүтээгдэхүүн экспортлох болсонтой
холбогдуулан гадаадын хөрөнгө оруулалт хумигдаж байгаа
•
БНХАУ дэлхийн худалдааны байгууллагад элссэнтэй холбоотойгоор
2005 оноос худалдааны ижил нөхцөлөөр гадаад зах зээлд ажиллах
болж байгаа нь манай улсын хувьд бүрдсэн таатай боломжуудыг
багасгаж байна;
•
Гадаадын хөрөнгө оруулалт хумигдахтай холбоотойгоор гол төлөв
гадаадын
захиалгын
бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэх
замаар
үйл
ажиллагаа явуулдагын хувьд захиалга багасаж байна;
•
Дотоодын зах зээлд оёмол бүтээгдэхүүний импортыг хязгаарлах,
түүнийг орлох үйлдвэрлэлийг дэмжих талаар явуулж байгаа үйл
ажиллагаа хангалтгүй
•
Төр захиргааны болон Засгийн газрын харъяаны хэрэгжүүлэгч
байгууллагуудын зүгээс учруулж байгаа хүнд суртал, авилгалын
асуудал үйлдвэрлэгч, бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд саад
тотгор учруулж байна;
•
Газарзүйн хувьд гол зах зээлээс алслагдсан байрлалтай, барааг
тээвэрлэх зардал өндөр бөгөөд хугацаа их алддаг ба Монголоос
хамгийн ойр усан замын боомт гэхэд Хятадын боомт 1500 км орчим
алслагдсан;

16. “Тастекс ” ХХКомпанид өөрчлөлтийг хийхэд өгөх санал зөвлөмж
Дээрх
бүх
судалгаа
шинжилгээнд
үндэслэн
оёмол
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэгчдийн дунд үүсээд байгаа бэрхшээлийг даван туулахын тулд тус
компани нь Европын холбооноос монгол улсад олгосон тусгай хөнгөлөлтийн
нөхцлийг ашиглахын тулд өөрчлөлтийг байгууллагын техник технологийн
хүрээнд
хийхийг
зөвлөж
байна.
Ингэхдээ
дараах
үе
шатын
дагуу
өөрчлөлтийг хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
1. Өөрчлөлт хийх ерөнхий ойлголтыг бий болгох, төлөвшүүлэх
•
•
•
Өөрчлөлт хийх хэрэгцээг илрүүлэх
Өөрчлөлт хийх зөв загварыг сонгох
Байгууллагын соёлын үндсэн хүрээг тодорхойлох
2. Хэтийн зорилго урьд хийж байсан өөрчлөлтүүдийг эргэн харах болон
Стратегийн төлөвлөгөө боловсруулах
•
•
Хэтийн зорилгоо тодорхойлох
Байгууллагын өнөөгийн байгаа түвшин хэтийн зорилго хоёрын
хоорондын зөрүүг гаргах
• Төлөвлөгөө болон гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүдийг боловсруулах
5. Хэрэгжүүлэх үйл явцыг хангах
• Дэд удирдлагын оролцоог тодорхойлох
• Өөрчлөлтийн төлөвүүдийг бэлтгэх
• Мэдээлэл холбооны хэрэгслийг сайжруулах
• Хүч чадалаа нэмэгдүүлэх
6. Өөрчлөх
•
•
Өөрчлөлтийг эхлүүлэх
Эсэргүүцлийг даван туулах
 Өөрчлөлтөд хүмүүс янз бүрээр ханддаг
•
•
•
•
•
•
Харамсах
Стресст орох
Сөрөг хандлага илэрэх
Эсэргүүцэх
Хүчтэй сэтгэл хөдлөл гаргах
Бодитоор үнэлэх чадваргүй болох г.м
Хүн бүхэн өөр өөрийн шаардлага, хэрэгцээтэй
•
Хяналтын хэрэгцээ


17. •
•
Оролцооны хэрэгцээ
Нээлттэй,ил тод байх хэрэгцээ

Өөрчлөлт зарим тохиолдолд эрсдэлтэй байдаг
, хүмүүс түүнд өртөх магадлалтай.

Үүсч болзошгүй таамаглалыг бодитоор удирдах

Ажиллагчдын дунд үүсэх бэрхшээл, хүндрэлийг арилгах

Гадаад системийн нягт байдлыг хангах
7. Үргэлжлүүлэх
•
•
•
Удирдлагын чиг үүргийн хуваарилалт , хяналт
Үйл ажиллагааны түвшинг мэдэгдэх
Өөрчлөлтийн явцыг дахин үнэлэх
Дүгнэлт
Зах
зээлийн
харилцаа
өргөжин
төгөлдөржихийн
хирээр
байгууллагын өөрчлөлтийг шаардагч хүчин зүйлүүд улам ихэсч
байдаг. Өөрчлөлтөнд орж буй байгууллага нь маш олон бэрхшээлтэй
тулгарах бөгөөд үүнийг амжилттай даван туулахын тулд хамгийн
эхний алхам болох оношлох үйл ажиллагааг хийдэг.
Ингэхдээ оношилгоо нь байгууллагын бүхий л системийн
түвшинд хийгдэх бөгөөд үүн дотроо хувь хүн, бүлэг хамт олны
түвшинд маш сайн хийгдэх нь цаашдаа уг байгууллагад хийгдэх
өөрчлөлтийн үр дүнг тодорхойлдог.

18. Бүлэг хамт олон нэгэн зорилготой байвал дараагийн алхам болох
өөрчлөлт хийх гэж буй зорилтондоо тулгуурласан
хэрэгжүүлэхэд хялбар
үйл ажиллагааг
болно. Үүнд: Стратеги бодлого, техник
технологи, бүтэц зохион байгуулалт, ажиллагсадад хийх өөрчлөлтүүд
байдаг
бөгөөд
үүн
дотроо
технологийн
өөрчлөлт
нь
бусад
өөрчлөлтүүдээ өөртөө агуулсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл хамгийн өргөн
хүрээнд хийгддэг өөрчлөлт юм. Нэгэнт өөрчлөлт хийх хэрэгцээг
тодорхойлсон бол түүнд тохирсон арга хэмжээ авахыг байгууллагын
удирдалага хэрэгжүүлнэ. Ингэх явцдаа байгууллагын хэв маяг, үнэт
зүйл, соёл зэрэг асуудлыг анханаас нь хамтад нь төлөвшүүлж өгвөл
ирээдүйд байгууллагад хийж буй өөрчлөлт нь үр дүнгээ илүү өгөх
болно. Оёмол бүтээгдэхүүний салбарын үйлдвэрүүдийн удирдлагын
арга
барил,
мэргэжлийн түвшин сүүлийн
жилүүдэд нэмэгдэж,
эрсдлийг урьдчилан харах чадвар нэг үеэ бодвол дээшилж байгаа гэж
бодож байна
Ном зүй
1.
2.
Б. Амаржаргал, Б. Мөнхжаргал “Менежмент” 2002
Bernurd Burnes “Manging change”
Change Management 101: A Primer
http://www.themanager.org
Basic Context for Organizational Change
http://www.managementhelp.org/mgmnt/orgchnge.htm
The Five Fundamentals of Dealing with Change by Joe Flower

19. http://www.well.com/
The root ideas in dealing with change by Joe Flower
http://www.well.com
What type of change process do you need?
http://www.changedesigns.co.za
Leading and Managing Change
http://gbr.pepperdine.edu
"ADKAR" - a model for change management Change Management Tutorial Series
http://www.change-management.com