1. Хүний насны үечлэл,
хөгжлийн үе шат

2. Монголчуудын насны ангилал
 /0-3/ балчир нас
 /3-7/ бага нас
 /8-12/ өөлийхүү
 /13-17/ орь залуу нас
 /18-25/ залуу нас
 /25-35/ идэр нас
 /35-45/ хижээл нас
 /45-60/ өтөл нас
 /60-80/ өндөр нас
 /80-аас дээш/

3. Пифагорын ангилал /МЭӨ 6-р
 0-20 нас /хавар/ Төлөвшин тогтох үе
 20-40 нас /зун/ Залуу үе
 40-60 нас /намар/ Хүч чадал илрэх үе
 60-80 нас /өвөл/ Хөгшрөх үе

4. П.Блонский
 1. Шүдгүй үе
 2. Сүүн шүдтэй байх үе
 3. Байнгын шүдтэй байх үе
 6. Агт араа ургах үе г.м.

5. Хөгжлийн үндсэн процессууд

6. Төрөлхийн ба олдмолд
шинж
Бидний бодол санаа
үйлдэл мэдрэмжид
төрөлхийн ба олдмол
шинжүүд хоёулаа нөлөөтэй
байдаг.
Collins & others, 2000

7. Бойжилт
Энэ нь оюун ухааны, биеийн,
нийгмийн хөгжилийн хувьд
өсөж хөгжиж буйг
хэлнэ.Танин мэдэхүйн
өөрчлөлт нь настай хамт
өөрчлөгдөж байдаг.

8. Импринтинг
гэдэг нь эрт
суралцахуйн
өвөрмөц хэлбэр
юм.
/К.Лоренц
галуунууд дээр
хийсэн туршилт/

9. Эрт үеийн нийгмийн харилцааны
дутагдал
Бага насанд
тохиолдох
нийгмийн
харилцааны
дутагдал нь
цаашдын зан
үйлд сөргөөр
нөлөөлж болдог.
Ш.Батболд "Сэтгэл судлал сонгодгууд"
2010

10. Бие хүний хөгжлийн Эриксоны
онол
Эриксон хүний
нийгэмтэй
харилцах
харилцаанд гол
анхаарлаа
хандуулж
өөрийн онолоо
боловсруулсан.

11.  Түүний хувьд хүн төрөлхтөн
түгээмэл нийгэм сэтгэл зүйн
хөгжлийн үе шатыг дамждаг.
 Бие хүний хөгжил нь дараах 8
үе шатыг дамжина.

12. бие хүний хөгжил нь насан
туршид нь явагдаж байдаг
бөгөөд үүнд зөвхөн эцэг эх, ойр
дотны хүмүүс нөлөө үзүүлэхээс
гадна найз нөхдийн хүрээлэл
ажил, нийгэм гэх мэтээр
бүхэлдээ хөгжлийн үйл явцад
шийдвэрлэх нөлөө үзүүлдэг.

13. Хөгжлийн үе шат болгонд
тодорхой хямралт үе эхлэх
бөгөөд эдгээр үе шат бүрд
байх эерэг сөрөг тал бүхий
хямралыг шат дарааллан
эерэгээр шийдсэн тохиолдолд
өөрийгөө бүрэн дайчилсан
бие хүн төлөвшинө гэж үзсэн.

14.  Шат шатанд бий болдог зөрчлүүд
нь хүүхэд төрснөөс хойш эхлэх
бөгөөд хэрэв шийдвэрлэгдээгүй,
эсвэл дутуу шийдвэрлэгдсэн бол
бие хүнд сөрөг бүрэлдэхүүн
хэсгүүд бий болох талтай юм

15. Нялх нас /0-1/
Stage one /infant, trust, mistrust, hope/
 Итгэх ба эс итгэх
мэдрэмжийн
хямрал
Энэ үеийн
хөгжлийн тулгуур
нь итгэлтэй
холбоотой үүсэх
мэдрэмж.

16. Энэ
мэдрэмж
үүсэх эсэх
нь хүүхдийн
асаргаатай
холбоотой.

17. Хэрвээ эх хүүхэдтэйгээ сайн
харилцаж чадалгүй гадуурхаж
үл ойшоох байдлаар
харилцвал хүүхэд айж
эргэлзэж өөрийнхөө төлөө
санаа зовних чиг хандлага
үүснэ.

18. Балчир нас /1-3/
Stage two / toddler, autonomy, shame
and doubt, willpower
 Тусгаар байдал ба ичих
эргэлзэхийн зөрчил.
Хэрвээ хүүхэд өмнөх шатанд итгэл
найдварын мэдрэмж буй болсон
бол тусгаар бие даасан байдалтай
болсноор юмыг сонирхож “ Би
өөрөө “, “ Би чадна” гэх хандлага
илэрнэ.

19. Үүний үр дүнд
хүүхдэд зориг бий
болдог. Харин
эцэг эх хүүхдийг
хэт их эрхлүүлэх
эсвэл үл тоон
зөнд нь орхивол
бие даасан
байдалдаа
эргэлзэнэ.

20. Хожим насанд
хүрсэн хойноо
бусад хүмүүс
өөрийг нь
заавал зааж
чиглүүлж хянаж
байх ёстой гэсэн
үзэлтэй болно.

21. Бусдаас
маш их
хамааралтай
хардамхай
хүмүүс
болдог.

22. Тоглоомын нас / 4-6/
Stage three /preschooler, initiative,
guilt, purpose
 Санаачлага ба буруугаа
мэдрэхийн зөрчил
Энэ шатанд эцэг эх нь
хүүхдийнхээ хийж байгаа
зүйлийг урамшуулж дэмжвэл
хариуцлагатай болж хүсэл
зорилготой болдог.

23.  Энэ үед бусад
хүмүүс өөрийг
нь хүн гэж
харилцаж
байна, амьдрал
бол тодорхой
зорилготой
гэдгийг ухаарах
нь хамгийн
чухал ололт
байдаг.

24.  Нөгөө талаас
эцэг эх нь бие
даах боломжийг
нь хязгаарлавал
өөрийгөө
буруутгах
мэдрэмжтэй
болж шоовдор
нэгэн гэж үзэх
болдог.

25. Сургуулийн нас /6-12/
Stage four / Industry vs. Inferiority
 Хөдөлмөрлөх дур сонирхол ба
дутуугийн мэдрэмжийн
зөрчил
Хүүхэд өөрийнхөө юуг яаж
хийх ёстойг ойлгож уг
ойлголтоор дамжуулан өөрийн
байдлыг ухамсарлаж эхэлдэг.

26. Тэд “ би хэн бэ “
гэдгээ “ би юунд
суралцсан бэ? “ ,
“ би юу чаддаг
вэ? “ гэдэг
ойлголттой
адилтгаж эхэлдэг.
Энэ үед чадвар
бий болдог.

27. Хүүхдийг насанд тохирохгүй
хэтэрхий хүнд даалгавар
өгөх эсвэл дутуу үнэлэх
гадуурхах хандлагаар
харьцвал тэдэнд дутуугийн
мэдрэмж бий болдог.

28. Өсвөр нас /12-20/
Stage five /adolescence, ego
identity, role confusion, rites of
passage, fidelity
 Би-гийн адилтгал ба үүрэг
холилдох мэдрэмжийн зөрчил.
Энэ насанд хүүхдүүд өөрийгөө
таньж мэдэн өөрийн дотоод
ертөнцийг хүлээн зөвшөөрөх
хэрэгцээ байдаг.

29.  Өөрийн байдлаа бусадтай
адилтгаж жиших явцад
сургууль, багш, нэг ангийнхан
ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдэг.
 Мөн үүнийг нь бусад хүмүүс ч
хүлээн зөвшөөрөх нь чухал юм.

30.  Иймээс энэ үед өөргийгөө өөртэйгээ
адилтгах болон өөрийн. Авьяас чадвар
байр суурь зорилгоо зөв тодорхойлох нь
хөгжлийн эерэг үзүүлэлт болдог, харин
нийгэм, улс төр, техник, технологийн
өөрчлөлттэй холбоотой үүсэх түгшүүр, нэр
цуутай, алдар нэр нь түгсэн хүмүүстэй
өөргийгөө хэтрүүлэн адилтган үзсэнээс
үүсэх гутранги үзэл, сэтгэгдэл нь энэ
насныханд сөрөг “Би” адилтгалыг үүсгэдэг
талтай. Тиймээс энэ насныхны үндсэн
хямрал нь өөрөөрөө байх, эсвэл өөрөөсөө
өөр байх явдал юм.

31. Ид насны эхэн үе / 20-25/
Stage six /young adult, intimacy,
isolation, love
Дотносох ба
зожигрохын
зөрчил.
Бусдад итгэж
бусадтай
дотносох нь хүн
өөрийгөө хэр их
таниснаас
шалтгаална.

32. Өөрийн талаар
тодорхой төсөөлөл
үүсээгүй бол
бусадтай жинхэнэ
ёсоор дотносож
чадахгүй.Энэ
үеийн эерэг тал нь
хайр сэтгэл юм.

33. Өөрийн бодол санаандаа
дарагдан өөрийгөө хэт их
анхаарч бусадтай
харилцахаас зайлсхийж
эхэлвэл хөгжлийн энэ шатын
сөрөг тал илэрдэг. Бусадтай
тогтвортой тайван нөхөрсөг
итгэлтэй харилцааг тогтооож
чадахгүй бол ганцаардаж
нийгмээс тасардаг.

34. Ид нас /26-64/ .
Stage seven /middle adult,
generativity, stagnation, caring
 Үр ашигтай үйл ажиллагаа ба
зогсонги байдлын зөрчил.
 Энэ насны гол мөн чанар нь үр
хүүхэд хойч үеийнхээ төлөө
санаа тавих нийгэмд ашигтай
үйл ажиллагаа явуулах
хариуцлагатай байх явдал.

35. Ингэж
чадвал
хөгжлийн
эерэг тал нь
халамж
болж
чаддаг.

36. Харин өөрийгөө
сайн таньж
мэдээгүй бусдад
итгэдэггүй зөвхөн
хувиа бодож
нийгмээс
тасарсан
хүмүүсийн
амьдрал зогсонги
байдал ордог.

37. Өтөл нас /65-дээш/ Stage eight
/late adulthood, ego integrity,
despair, wisdom
Энэ насны
хөгжлийн эерэг тал
нь саруул ухаан
юм. Хүмүүс өөрийн
амьдралдаа хүрсэн
ололт амжилтаа
үнэлж дүгнэдэг.

38.  Зарим хүмүүс ололт амжилтын
мэдрэмжгүй “ Би “ –гээ
цогцолбор байдлаар харж
чадаагүй бол үхлээс айх, ямар
нэгэн юм болох вий гэсэн
түгшүүрт авдаг.

39. Зигмунд Фрейд /Sigmund
Freud/ (1856-1939)

40. Бие хүний хөгжил:
 психосексуаль үе шатууд Хөгжлийн талаарх
психоаналик онол нь 2 урьдчилсан таамаглалыг
үндэслэл болгодог.
 1-р таамаглал буюу генетик таамаглал нь бага
насанд нь хүүхдэд төрсөн сэтгэгдэл насанд хүрэх
үеийнх нь таашаалд чухал нөлөө үзүүлдэг
гэдгийг голлон авч үзсэн байдаг.
2-р таамаглал нь хүн тодорхой хэмжээний
бэлгийн энергитэй /либидотой/ төрдөг бөгөөд
энэхүү энерги нь цаашдаа хөгжлийнхөө явцад
организмын зөн билэгт хэд хэдэн психосексуаль
үе шатуудыг дамжин өнгөрдөг гэсэн санаанаас
бүтдэг.

41. Фрейд үндсэндээ биологийн
хүчин зүйлүүдийг голлон үзсэн
бөгөөд бүх шатууд нь биеийн
эрогени хэсэгтэй буюу өөрөөр
хэлбэл либидогийн үүрэг
гүйцэтгэж байгаа биеийн хамгийн
мэдрэмтгий хэсэгтэй нягт
холбоотой юм. Эрогени бүс нь
нүд, чих, ам, /уруул/, сүүний
булчирхай, г.м. ийг агуулна.

44. Фрейдийн онолын утга нь
бачимдал ба халамжлал гэсэн 2
хүчин зүйл дээр Бачимдлын үе
эцэг эх, хүмүүжүүлэгчдийн
зүгээс хүүхдийн тулгуурладаг.
психосексуаль хэрэгцээ /хөхөх,
хазах, зажлах гм/ тасалсны
улмаас зохих таашаал авч
чаддаггүй.

45. Харин эцэг эх хэт
халамжилснаас
өөрийнхөө дотоод үйл
ажиллагааг /тухайлбал бие
засах үйлээ/ хянах боломж
хүүхдэд бага олддог /буюу огт
олддоггүй/ байна. Энэ
шалтгааны улмаас хүүхэд
бусдаас хамааралтай, чадваргүй
мэт сэтгэгдэл төрдөг.

46. Нас зүйн онцлог Хүний хөгжлийн
судалгаа нь хүүхдийн амьдралын
эхний есөн жилд өсөлтийг нь
тодорхойлж болох дэс дараалсан
өөрчлөлтийг дамждаг болохыг
тодорхойлсон. Эдгээр өөрчлөлт
нь бие бялдар, сэтгэл хөдлөл,
нийгмийн болон танин мэдэхүйн
хөгжлийн хүрээнд явагддаг

47. Танин мэдэхүйн хөгжлийн
Ж.Пиажегийн онол
Түүний
онолоор танин
мэдэхүйн
хөгжил нь 4 үе
шатаар
дамжин
явагддаг.

48. Хүртэх хөдөлгөөний үе шат /0-2/
Энэ шатны эхэн
үед зориудын
биш рефлексийн
үйлдэл илэрдэг .
Дараагийн
шатанд эдгээр нь
ухамсрын
хяналтанд ордог.

49. Мөн оюун
ухааны хөгжил
чанарын
өөрчлөлт орж
зөвхөн таних
ойтой байсан
бол сэргээн
санах ой бий
болдог.

50. Үйлдэл төлөвшихөөс өмнөх үе шат /2-7/
Өмнө нь хүүхэд зөвхөн
үйлдэл , хөдөлгөөнөөс шууд
хамааралтай байсан бол одоо
тэдгээр үйлдлүүдийн хийсвэр
төлөөллийг хэрэглэх
чадвартай болно.

51. Хэл яриа
хэрэглэж
чадна.Аливаа
зүйлийг хараад
ямар нэгэн
хөдөлгөөн
хийхгүй дотроо
төсөөлж
чаддаг.

53. Тэдэнд сэтгэх шинж илрэх
боловч санаа бодлоо
нэгтгэн цогцолбороор нь
илэрхийлэх чадвар
төлөвшөөгүй байна.

54. Энэ үед Эгоцентризм илрэнэ.
Ямар нэг зүйл
бодох, үйлдэл
хийхдээ
зөвхөн
өөрийн үзэл
бодол
хандлагын
үүднээс хийх,
бодох үйл юм.

55. Тодорхой үйлдлийн үе шат
/ 7-12/
Пиажегийн үзэж
байгаагаар , энэ насны
хүүхдийн логик сэтгэлгээ
хөгжин илүү үндэслэлтэй
хийсвэрлэн сэтгэх, нэгтгэн
дүгнэх чадвартай болно.

56. Амьтан нь олон байна уу? Муур нь
олон байна уу?

57. Юмсын тогтвортой
хадгалагдах чанарыг
олж мэдэж ангилан
бүлэглэх болон
ургуулан бодож
шилжүүлэх чадвартай
болдог

58. Нөхцөл
байдал
өөрчлөгдсөн ч
зарим зүйлийн
мөн чанар
өөрчлөгдөхгүй
г ойлгож
эхлэнэ.

59. Юмсын өнгөц харагдах
хэлбэр ба түүний цаана
нуугдаж байгаа бодит
байдлыг ялгаж салгаснаар
тэдгээрийн зүй тогтлын
талаар гүн гүнзгий
мэдлэгтэй болно.

60. Хийсвэр үйлдлийн үе шат /12 –дээш/
Өсвөр наснаас эхлэн
асуудлыг шийдвэрлэхдээ
боломжит бүх
хувилбаруудыг судлан
эрсдлийг тооцож шийдвэр
гаргах шинжтэй болно.

61. Тэд бүх
боломжийг
бодож үзэх
өнгөрснөө
дурсан санаж
ирээдүйн
төлөвлөгөө
зохиож
чадна.