Капитал төсөвлөлт хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ

1. КАПИТАЛ ТӨСӨВЛӨЛТ
буюу
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН
ШИНЖИЛГЭЭ
2013 оны 12 сар
Боловсруулсан Шарав Намнан

2. Капитал төсөвлөлтийн нэр томьѐо
Òºñºâ ãýäýã íü ÿìàð íýãýí òºëºâëºãººã òîîãîîð èëýðõèéëñíèéã õýëíý.
Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàãääàã òºñâ¿¿äèéã õýìæèõ íýãæýýð íü:
1.¯éë àæèëëàãààíû áóþó ¿éëäâýðëýëèéí òºñºâ
2.Ñàíõ¿¿ãèéí òºñºâ
1. ¯éë àæèëëàãààíû òºñºâ ãýäýãò: (íýãæýýð)
-Борлуулалтын төсөв
-Үйлдвэрлэлийн төсөв
-Түүхий эд, материалын төсөв
2. Ñàíõ¿¿ãèéí òºñâèéã íü: (ìºí㺺ð)
Ïðîôîðìà (òºñºâëºñºí) òàéëàíãóóä
- Проформа Баланс
- Орлого зарлагын проформа тайлан
- Мөнгөн урсгалын проформа тайлан
- Êàïèòàë òºñºâлөлт

3. Капитал төсөвлөлтийн нэр томьѐо
• Капитал төсөвлөлт (Capital Budgeting): Урт хугацааны
хөрөнгө оруулалтыг төлөвлөх, үнэлэх, сонгох үйл явц
• Капитал зарцуулалт (Capital expenditure): 1 жилээс дээш
хугацаанд ашиг олох зорилготой зардал
• Үйл ажиллагааны зардал (Operating expenditure): 1
жилийн дотор ашиг олох зардал
• Капитал зарцуулалтын жишээ
Анхны хөрөнгө оруулалт
Жил
1
2
3
4
5
Төсөл А
Төсөл Б
-42000
-45000
Үйл ажиллагаанаас орох мөнгөн урсгал
14000
28000
14000
12000
14000
10000
14000
10000
14000
10000

4. Хөрөнгө оруулалтын тодорхойлолт
• Ирээдүйд ашиг олох зорилготой санхүүжилт хийх үйл
ажиллагаа
- Бизнесийн хөрөнгө оруулалт (Өнөөдөр хэлэлцэх үндсэн сэдэв)
-
-
Капитал хөрөнгө шинээр авах, өргөжүүлэх
Зардал бууруулах хөрөнгө оруулалт
Орлого өсгөх хөрөнгө оруулалт
Дээрхи төрлүүдийн нийлмэл
Үнэт цаас худалдан авах
Боловсрол олох
Зээл олгох
Банкинд хадгаламж нээх
Бизнесийн тодорхой чиг үүрэг, фүнкцэд хамаарах буюу
зорилго бүхий, санхүүгийн хувьд салшгүй ажил
үүргийн дарааллаас бүрдэх төсөл болон төслүүдийн
багц;

5. Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ
• Íýã óäààãèéí ìºíãºíèé èðýýä¿éí ¿íý öýíý:
FV = PV * ( 1 + r ) n
•
•
•
•
Ýíä: PV - ªíººãèéí ¿íý öýíý
FV – Èðýýä¿éí ¿íý öýíý
r – Õ¿¿ãèéí ò¿âøèí
n – Õóãàöààíû ¿åèéí òîî
• Íýã óäààãèéí ìºíãºíèé ºíººãèéí ¿íý öýíý:
•
•
•
•
Ýíä: PV - ªíººãèéí ¿íý öýíý
FV – Èðýýä¿éí ¿íý öýíý
r – Õ¿¿ãèéí ò¿âøèí
n – Õóãàöààíû ¿åèéí òîî

6. Капиталын Жигнэсэн дундаж хүү
Weighted Average Capital Cost (WACC)
Капиталын өртөг (capital cost) гэж алдагдсан бололцооны зардлыг
(opportunity cost) хэлнэ.
Бизнесийн капиталын буюу хөрөнгийн 2 төрлийн эх үүсвэр байдаг.
– Өр
– Өөрийн хөрөнгө
• Өрийн өртөг?
• Өөрийн хөрөнгийн өртөг?
Kc = wd Kd + we Ke
Үүнд:
–
–
–
–
–
Kc is КЖДХ буюу WACC
wd is Нийт санхүүжтилтэд эзлэх өрийн хувь
Kd is Өрийн капиталын өртөг
we is Нийт санхүүжилтэд эзлэх өөрийн хөрөнгийн хувь
Ke is Өөрийн хөрөнгийн өртөг

7. Капиталын Жигнэсэн дундаж хүү
Weighted Average Capital Cost (WACC)
Pricing Model (CAPM).

8. Хөрөнгө оруулалтын санхүүгийн
шинжилгээний аргачлалууд
Өргөн хэрэглэгддэг аргачлалууд
• Эргэн төлөгдөх хугацаа (Payback period)
- Богино хугацаатай бага төслүүд
• ӨЦҮ буюу NPV
- Их дүнтэй, урт хугацааны төслүүд
• Дотоод өгөөжийн хувь буюу IRR
- Аль ч төсөлд хэрэглэж болно.
• Үр ашиг зардлын харьцаа (Cost Benefit
Analysis)
- Бага дүнтэй, богино хугацаатай төслүүд

9. Эргэн төлөгдөх хугацаа
Анхны хөрөнгө оруулалтыг нөхөх жилийн тоо
Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийг харгалзахгүй.
P=I/E
Үүнд:
P = Эргэн төлөгдөх хугацаа ЖИЛЭЭР
I= Анхны хөрөнгө оруулалт
E = Жилийн цэвэр орох мөнгөн урсгал

10. Эргэн төлөгдөх хугацаа
Анхны хөрөнгө оруулалт
Жил
1
2
3
4
5
Эргэн төлөгдөх хугацаа
Төсөл А
Төсөл Б
-42000
-45000
Үйл ажиллагаанаас орох мөнгөн урсгал
14000
28000
14000
12000
14000
10000
14000
10000
14000
10000
3
жил
2,5
Хүснэгтэд харуулсан А, Б төслийн эргэн төлөгдөх хугацааг тооцоолох нь:
Төсөл A-ын эргэн төлөгдөх хугацаа 3.0 жил. (42,000/14,000=3 жил).
Төсөл Б-ийн мөнгөн урсгал харилцан адилгүй тул:
Эхний жил: Анхны хөрөнгө оруулалт 45,000-аас 28,000-ыг нөхнө.
2 дахь жил: 40,000 (Эхний жилийн 28,000 + 2 дахь жилийн 12,000) –г
нөхнө.
3 дахь жил: 50,000-г нөхнө.
45,000-н анхны хөрөнгө оруулалтыг нөхөхийн тулд 3 дахь жилд орох
мөнгөн урсгалын зөвхөн 50 хувь л хангалттай.
Иймд төсөл Б-н эргэн төлөгдөх хугацаа 2,5 жил
жил

11. Өнөөгийн цэвэр үнэ (FWO)
Net Present Value (NPV)
• Хөрөнгө оруулалтын төслийн үнэлэгээний аргачлалуудыг
ач холбогдоор нь эрэмбэлбэл
–
–
–
–
Өнөөгийн цэвэр үнэ (Net Present Value (NPV)
Хөрөнгө оруулалтын дотоод өгөөж Internal Rate of Return (IRR)
Зардал Үр ашгийн харьцаа the Benefit-Cost Ratio (B/C)
Хөрөнгө оруулалтыг нөхөх хугацаа
• Хөрөнгө оруулалтын төслийн үнэлэгээний аргачлалуудыг
ач холбогдоор нь эрэмбэлбэл
–
–
–
–
Хөрөнгө оруулалтын дотоод өгөөж Internal Rate of Return (IRR)
Өнөөгийн цэвэр үнэ (Net Present Value (NPV),
Зардал Үр ашгийн харьцаа the Benefit-Cost Ratio (B/C)
Хөрөнгө оруулалтыг нөхөх хугацаа

12. Өнөөгийн цэвэр үнэ (ӨЦҮ)
Net Present Value (NPV)
•
•
Өнөөгийн цэвэр үнэ цэнэ
Төслийн өнөөгийн цэвэр үнэ нь төслийн хямдруулсан цэвэр мөнгөн урсгалын
нийлбэр дүнг илэрхийлдэг
St: t үе дэх цэвэр мөнгөн урсгал; at: санхүүгийн суурь хүү;
•
•
•
NPV нь хялбар бөгөөд маш тодорхой гүйцэтгэлийн хэмжүүр.
Хэрэв NPV нь эерэг бол (NPV>0) төсөл нь эдийн засгийн ба санхүүгийн
утгаараа үр ашигтайд тооцогдоно.
Төслүүдийг эрэмблэхэд хамгийн өндөр NPV-тэй төслөөс эхэлж сонгоно.

13. Өнөөгийн цэвэр үнэ (ӨЦҮ)
Net Present Value (NPV)
Шийдвэр гаргах шалгуурууд:
– Хэрэв NPV > 0, төслийг хэрэгжүүлж болно.
– Хэрэв NPV < 0, төслөөс татгалзах
NPV-ийн сул тал

14. Өнөөгийн цэвэр үнэ (ӨЦҮ)
Net Present Value (NPV)
Хорогдуулалтын хувь
Мөнгөн урсгал жилийн эцсээр
Жил
Төсөл А
0
-42000
1
14000
2
14000
3
14000
4
14000
5
14000
NPV
10 064,56₮
10%
Төсөл Б
-45000
28000
12000
10000
10000
10000
9 931,27₮

15. Өгөөжийн дотоод хувь (ӨЦҮ)
Internal rate of Return (IRR)
• Хөрөнгө оруулалтын NPV-г тэгтэй тэнцүүлэх суурь хүүг өгөөжийн
дотоод хувь (IRR) гэнэ.
• NPV = 0 байх нөхцлийг хангах капиталын өгөөж
• Шийдвэр гаргах шалгуур:
- Хэрэв IRR > Хорогдуулалтын хувь буюу капиталын өртгөөс их бол
төслийг зөвшөөрөх
- Хэрэв IRR < Хорогдуулалтын хувь буюу капиталын өртгөөс их бол
төслөөс татгалзах

16. Өгөөжийн дотоод хувь (ӨЦҮ)
Internal rate of Return (IRR)
Мөнгөн урсгал жилийн эцсээр
Жил
Төсөл А
0
-42000
1
14000
2
14000
3
14000
4
14000
5
14000
IRR
20%
Төсөл Б
-45000
28000
12000
10000
10000
10000
22%
Өмнөх NPV-н жишээтэй харьцуулбал:
IRRA = 20% > 10.0% капиталын өртөг
IRRB = 22% > 10.0% капиталын өртөг
А, Б төслүүд аль аль нь ашигтай боловч Б илүү давуу
IRRB = 22% > IRRA = 20%.

17. Өгөөжийн дотоод хувь (ӨЦҮ)
Internal rate of Return (IRR)
Төслийн цаг үеийн орлого, зардлын урсгалын онцлогоос хамаарч зарим төслүүд (жишээ нь уул уурхай,
атомын цахилгаан станцын төсөл) хэд хэдэн IRR-тай байдаг бөгөөд энэ тохиолдолд өгөөжийн дотоод
хувийг төслийн үнэлгээнд ашиглах бололцоогүй.
Төслийг IRR-аар эрэмблэх нь алдаанд хүргэж болох бөгөөд NPV нь илүү давуу шалгуур үзүүлэлт болдог.
IRR нь төслийн нийт эдийн засгийн үнэлгээнд ч харьцангуй бага ач холбогдолтой юм. Төсөл А нь B-тэй
харьцуулахад харьцангуй бага өгөөжийн дотоод хувьтай (IRRA = 40% < IRRB = 70%) боловч эдийн засгийн
хувьд зохимжтой 30%-иас бага суурь хүүгийн хувьд харьцангуй өндөр NPV-ийн үзүүлэлтай байна (Зураг
C.5).

18. Үр Ашиг ба Зардлын харьцаа /Benefit Cost Ratio/
B/C = ΣPVi cash inflows / ΣPVo cash outflows
I: орох мөнгөн урсгал; O: гарах мөнгөн урсгал;
Хэрэв BCR >1 бол төсөл нь санхүүгийн хувьд үр ашигтай.
Хорогдуулалтын хувь
Жил
Анхны хөрөнгө оруулалт
Мөнгөн урсгал жилийн эцсээр
Цэвэр мөнгөн урсгал
0
1
2
3
4
5
B/C Ratio
-42000
10%
Төсөл Б
-45000
0
14000
14000
14000
14000
14000
1,15
0
28000
12000
10000
10000
10000
1,13
Төсөл А

19. Үр Ашиг ба Зардлын харьцаа /Benefit Cost Ratio/
• IRR-тай харьцуулахад хоѐрдмол тохиолдолгүй
• Төсвийн хязгаарлагдмал тохиолдолд NPV-ийн шалгуурт дэмжлэг үзүүлэх,
төслүүдийг эрэмблэхэд өргөн хэрэглэгддэг.
• Төсвийн хязгаар 100 нэгж бол төслийг эрэмблэх жишээг доорхи
хүснэгтэд харуулав.
• Хэрэв NPV-г шалгуураар сонговол төслийг A,C,B гэж эрэмблэнэ. Хэрэв
B/C-г шалгуураар сонговол C,B,A гэж эрэмблэнэ. Тэгвэл төсвийн хязгаар
100-д багтаан B ба C төслийг хэрэгжүүлж болох ба энэ тохиолдолд NPVийн нийлбэр нь 130 болно. Энэ нь зөвхөн А-г хэрэгжүүлсэн тохиолдолд
А-ийн NPV болох 100-аас илүү давуу хувилбар болно.

20. Хөрөнгө оруулалтын шинжилгээний аргуудыг
харьцуулах нь
Анхны хөрөнгө оруулалт
Жил
1
2
3
4
5
NPV
IRR
Payback period
B/C Ratio
Төсөл А
Төсөл Б
-42000
-45000
Үйл ажиллагаанаас орох мөнгөн урсгал
14000
28000
14000
12000
14000
10000
14000
10000
14000
10000
10 064,56₮
20%
3
1,15
9 931,27₮
22%
2,5
1,13

21. Эрсдлийн шинжилгээ
Мэдрэмжийн шинжилгээ
-Борлуулалтын үнэ
-Бүтээгдэхүүнихй өртөг
-Сценарийн шинжилгээ
-- Хамгийн сайн
-- Дунд
-- Муу

22. Санхүүгийн лизинг уу
(түрээслэх)
эсвэл
Шууд худалдан авах уу
(өмчлөх)

23. Түрээс
• Түрээслэгч түрээслүүлэгчид тогтмол түрээсийн
төлбөр төлөх гэрээ байгуулсны дүнд хөрөнгийг
түр эзэмших тухай тохиролцоог түрээс гэнэ.
• Түрээсийн төрлүүд:
- Үйл ажиллагааны түрээс (Operating lease)
Богино хугацаатай (өдрөөр, цагаар)
- Санхүүгийн буюу (Капитал) түрээс (Financial Leasing)
Урт хугацаатай, хөрөнгийн үнийг 100% барагдуулах, татварын ач
холбогдолтой, хөрөнгө хэмнэх, эрсдэл шилжиж ирнэ, гэрээг цуцалбал
торгууль өндөр
- Түр түрээс (Custom hire)

24. Түрээслэх үү худалдан авах уу
Жишээ: Мөнгөн урсгалаар харьцуулна
Татвар төлөгч түрээслэгч
• Санхүүгийн түрээсийн хувилбар (Лизинг)
• Өгөгдлүүд:
Тоног төхөөрөмжийн зардал: ам.$1000.00
Татварын хувь 33%
WACC буюу КЖДХ (Хөшүүрэг 4:1 ROE of 20%)
Түрээслэгчийн утр хугацааны арилжааны зээлийн хүү 15%
Банкны хадгаламжийн хүү 12%
Хугацааны эцэст хөрөнгийг дахин борлуулах үнэ ам.$50.00
• Лизингийн нөхцлүүд:
Хүү: 12.8%
Хугацаа 5 жил, Улирал бүр нийт 20 удаа үндсэн төлбөр төлнө.

25. Түрээслэх үү худалдан авах уу
Үргэлжлэл
Лизингээр худалдан авах
Жил
Лизингийн төлбөр
Төлбөрийн хөнгөлөлт (X0.33)
Цэвэр мөнгөн зардал
0
56,43
- 18,62 37,81
1
2
3
4
5
169,3
55,87
113,43
225,74
-74,49
151,25
225,74
-74,49
151,25
225,74
-74,49
151,25
225,74
-74,49
151,25
Зээлээр худалдан авах (25 хувь урьдчилгаа, үндсэн төлбөр улирал бүр, Зээлийн хугацаа
5 жил)
0
1
2
3
4
5
Жил
Урьдчилсан төлбөр
250,00
Хүүгийн алдагдал
30,00
30,00
30,00
30,00
30,00
Зээлийн төлбөр(1)
174,72
174,72 174,72 174,72 174,72
Зээлийн хүүгийн татварын
-13,87
-11,18 -8,33
-5,30
-2,10
бууралт
Элэгдлийн татварын
-82,50
-61,88 -46,41 -34,80 -26,07
хөнгөлөлт
Цэвэр мөнгөн өртөг
250,00 108,35 131,66 149,98 164,62 176,55
Тэмдэглэл:
1. 750 ам.доллар зээлийг нийт 5 жилд улирал бүр үндсэн
төлбөр төлж барагдуулна.

26. Түрээслэх үү худалдан авах уу
Үргэлжлэл
Зээл эргэн төлөх хуваарь
Жил
Үндсэн төлбөр
1
2
3
4
5
Нийт
132.68
140.83
149.47
158.66
168.36
750
Хүүгийн төлбөр Хүүгийн
татварын
хөнгөлөлт
42,04
(13.87)
33,89
(11.18)
25,25
(8.33)
16,06
(5.30)
6,36
(2.10)
123,6
(40.78)
Жилийн
зээлийн төлбөр
174,72
174,72
174,72
174,72
174,72
873,6
Элэгдлийн татварын хөнгөлөлтийн хуваарь (Татвар суутгагдсан дүн, ТСД)
Жил
Нээлтийн ТСД
Элэгдлийн дүн, Татварын
Хаалтын ТСД
жилд 25%
хөнгөлөлт 33%
1
1000.00
250.00
(82.50)
750.00
2
750.00
187.50
(61.88)
562.50
3
562.50
140.63
(46.41)
421.87
4
421.87
105.47
(34.80)
316.00
5
316.00
79.00
(26.07)
237.00

27. Түрээслэх үү худалдан авах уу
Үргэлжлэл
Зээлээр үү Лизингээр үү Харьцуулалт
Хорогдуулалтын хүү
ӨЦӨ Лизинг
(NPV)
ӨЦӨ Худалдан
авах (NPV)
Хувийн компани
Татварын дараахь зээлийн
өртөг (After-Tax cost of debt)
(15,0*0,67)=10,05%
523,46
719,04
Хувьцаат компани
(WACC)
WACC=(20%*1+15%*4)/5=16
%
Татварын дараахь ЖДХӨ
(16%*0,67)=10,72%
511,76
705,75