3. Nocioni adoleshencë
Ndryshimet të cilat ndodhin në periudhën e
adoleshencës tek individi
Si të ballafaqohemi me adoleshentët?
Disa rekomandime për prindërit dhe
mësimdhënësit
Përfundimi
Literatura
PËRMBAJTJA
4. Nocioni adoleshencë
“Adoleshentët shoqëria i ngatërron dhe ata
vetë
ngatërrohen (ngjajnë) me sjelljen deviante”.
ADOLESHENC/Ë- A ( lat. Adolescentia= koha rinore),
fazë e zhvillimit të individit, e cila i përket kohës së
zhvillimit prej moshës së pubertetit deri në pjkurinë e tij.
Adoleshenca tek meshkujt shtrihet prej moshës 14
deri në moshën 22 vjec, ndërsa,
Adoleshenca tek femrat- fillon nga mosha 12 vjec e
zgjat deri në moshën 21 vjecare.
5. Cfarë është adoleshenca?
Individi gjatë jetës së tij kalon nëpër këto faza të
zhvillimit:
Faza e parë- fëmijëria,
Faza e dytë- mosha e rinisë- adoleshenca,
Faza e tretë- mosha e pjekurisë dhe
Faza e katërt- mosha e pleqërisë.
Adoleshenca nuk është thjesht një periudhë
ndryshimi midis fëmijërisë dhe pjekurisë, por përbën
një fazë të veçantë zhvillimi me veçori të veçanta,e cila
fillon me dryshimet biologjike (hormonale) dhe përfundon
me kompletimin psikologjik të individit.
6. Cka duhet të dimë ne për adoleshencën?
- Adoleshentë llogariten fëmijët e moshës mesatarisht
nga 12-21 vjet, (diku më herët e diku më vonë). Në këtë
periudhë, këta individë kalojnë nëpër shumë ndryshime,
psiko- fizike dhe socio-emocionale.
- Adoleshentët janë të bindur se çfardo që të bëjnë,
asgjë e keqe nuk mund t'u ndodhë. Sipas këtyre
karakteristikave këtu qëndron rreziku më i lartë dhe për ate
adoleshentët konsiderohen potencialisht të mundshëm për
sjellje deviante dhe për këtë arsye “shoqëria i ngatërron
dhe ata vetë ngatërrohen me sjelljen deviante”.
7. Pyetje për NXENESIT :
Cilat sjellje i konsideroni normale në
adoleshencë e cilat i konsideroni sjellje
jasht rregullave në këtë periudhë të jetës?
Përgjigjet nga të pranishmit:
8. PERIUDHËN
E ADOLESHENCËS TEK INDIVIDI
Tek adoleshentët zhvillohet dëshira e madhe që ai të
jetë i pavarur, gjë të cilën është e pa mundur ta
realizojnë
sepse të rinjtë dhe të rejat janë ekonomikisht të varur
nga prindërit.
Në këtë moshë janë më të rëndësishme dy momente:
-Zhvillimi fizik i individit- ndryshimet trupore dhe
momenti
tjetër
-Zhvillimi socio- emocional- pranimi i këtyre ndryshimeve
nga
vetë individi dhe rrethi social i tij.
9. Ndryshimet fizike- FIZIKU DHE PUBERTETI
Edhe kjo periudhë karakterizohet me zhvillimin e
vrullshem fizik të individit dhe fillimin e vrullshëm të
pubertetit.
Në periudhën e pubertetit, para së gjithash, bëhet
zhvillim mjaft intensiv fizik dhe pjekuria seksuale.
Rëndom kjo periudhë quhet edhe “ periudha e
stuhisë dhe e dridhjeve” .
10. Ndryshimet socio- emocionale- PËRSHTATJA E
ADOLESHENTIT NË SHOQËRI
Adoleshenca është koha kur fëmijët fillojnë dhe dëshirojnë
të
vendosin vetë. Këtu fillon e tëra!
- Rëndësi të vecantë paraqet edhe zhvillimi i identitetit dhe
zhvillimi social i individit.
Sipas Erik Eriksonit, adoleshent i sukseshsëm është ai i
cili mund t’i përgjigjet pyetjes: “KUSH JAM UNË”?.
Onyehalu mendon se : një pjesë e konsiderueshme e
krizës së indentitetit që përjeton rinia- adoleshentët, është
rezultat i
kërkesave kontradiktore të ë mbi ta.
11. SI TË BALLAFAQOHEMI ME
ADOLESHENTËT ?
“ Disa sjellje të caktuara, nuk janë në
rregull asnjëherë, për cilindo fëmijë, i cilës do
moshë të jetë ai. Por nuk do të thotë se ato mbesin të tilla”.
Qëndrimet e prindërve, fëmijëria e hershme,
pikëpamjet dhe normat shoqërore, sjelljet e mësimdhënësve
ndikojnë shumë, se si njeriu i ri do ta kapërcejë këtë
periudhë të jetës, e cila për të është e mbushur me shumë
probleme
12. Reagimet e adoleshentëve në situata të
ndryshme jetësore dhe ndikimi i të tjerëve në
sjelljet e tyre
Adoleshenca nuk shfaqet njësoj tek asnjë indivit. Edhe pse
sjelljet e adoleshentëve duken të njejta ato dallojnë nga individi në
individ.
Prania e një modeli si të prindërve apo personave në familje,
në rrethin social, mësimdhënësve, personave të shquar publikë, luan
një rol të rëndësishëm në kompletimin e sjelljes psikologjike të
fëmijës. Fëmija është “thithës”sjelljesh,shprehjesh dhe i çdo
lëvizjeje që kryhet kryesisht brenda familjes dhe më gjerë.
13. Në çdo rast adoleshentët duhet të drejtohen për
ndihmë tek: prindërit, mësuesite tyre, personeli psiko-
social në shkolla, të afërmit nga ku mund të marrin ndonjë
këshillë, mjeku i familjes etj.
Mos harroni: “Të gjithë ne jemi model për dikë, qoftë
për të mirë apo për të keq. Nëse jemi për të dyja pse të
mos jemi për të parën”?!.
14. Temat të cilat duhet dhe është e nevojshmetë diskutohen
me adoleshentët nga ana e prindërve dhe edukatorëve të
tyre
Duhet të bëhen të pranishme tema të tilla të
aktualitetit në ditët e sotme por dhe rrezikshmerinë që ato
paraqesin në jeten e adoleshentë ve.
Interesante dhe e domosdoshme është që prindërit të
diskutojnë me fëmijët e tyre apo fëmijët të marrin nga
prindërit e tyre informacione të tilla si: informacion për
përdorimimin e drogës, alkoolit, duhanit, seksit dhe
problemeve të modës.
Parashtroni rregulla të qarta dhe tregoni se çdo të
ndodh nëse këto rregulla thyhen !.
15. DISA REKOMANDIME PËRPRINDËRIT DHE MËSIMDHËNËSIT
“Mbeturinat tëcilat mbesinnëtrurineadoleshentit,
do tapërcjellinategjatëgjithëjetës sëtij”.
Ja disa raste të tilla:
-Duhet ta kemi parasysh dhe duhet t’ju a bëjmë me dije adoleshentëve se
ata nuk duhet dhe nuk mund të bëjë zgjedhje për gjëra që e rrezikojnë
shëndetin, sigurinë dhe ardhmërinë e tyre.
-Në këto raste duhet të përdoren fjalë lavdëruese për kryerjen e detyrave e
për më tepër inkurajuese dhe sjellet e mira të përforcohen duke i injoruar
sjelljet e papershtatëshme.
-Është e domosdoshme dhe e detyrueshme që fëmija të shkojë në shkollë.
Shkolla e përgatit që të vazhdojë më tutje në jetë, të punojë dhe të fitojë
për jetë.
-Nuk është i pranueshëm përdorimi i drogës dhe i duhanit, ato mund ta
kërcënojnë shëndetin e fëmijës.
-Nuk është e pranueshme të ngase makinën me shokë kur është i
dehur(nëse posedon patentë shoferin), me këtë kërcënohet siguria e jetës
së tyre.
16. PËRFUNDIMI
Mendojmë se në këtë moshë: “samëtëpranuartëjemi
për
shoqërinë, aqmëtëpranueshëmjemi përvetëveten“.
Secila periudhë e jetës i ka karakteristikat e veta të
formimit të individit. Periudha e adoleshencës është
periudha më delikate e jetës së individit.
Ajo gërshetohet nga ndjenja dhe sjellje të ndryshme.
Adoleshencën e jetojmë veç njëherë, akoma dhe disa
sjellje “negative”, na bëhen mësim për jetën e mëvonshme.
Periudha e adoleshencës, përbën pjesën më të
rëndësishme në jetën e një individi.
“Nganjëherësjelljet tonajanënormalenësituata
normale”
17. LITERATURA
Zyhra Bedalli, Masternë Analizë të Politikave
Sociale/Punonjëse Sociale
Dr. Pajazit Nushi, FjalorI Psikologjisë , 1987/
Instituti Albanologjiki Prishtinës
Terry F. Pettijohn, PSIKOLOGJIA Një Hyrje
Koncice/Botimi II, Fondacioni SOROS “Programi për
Mbë shtetjen e Arsimit të Lartë në Shqipëri”
Remo HLargo, Vitet e Foshnjërisë “Zhvillimi i
fëmijërisë së hershme i parë nga këndvshtrimi biologjik”,
UEGEN, Tiranë 2000
Delikuenca e të Miturve, PunimSeminarik, Valbona
Mujota, Prishtinë 2006
Internet/google
Etj
