4. Οι μουςουλμάνοι τθσ Θράκθσ ανικουν ςτθ μόνθ, από το
ελλθνικό κράτοσ, επίςθμα αναγνωριςμζνθ μειονότθτα. Με τθ
Συνκικθ τθσ Λωηάννθσ το 1923, εξαιρζκθκαν από τθν
ανταλλαγι των πλθκυςμϊν μεταξφ Ελλάδασ - Τουρκίασ,
παρζμειναν ςτθν περιοχι και ςυγκρότθςαν τθ
μουςουλμανικι μειονότθτα τθσ ελλθνικισ Θράκθσ.
Η μουςουλμανικι μειονότθτα δεν είναι ομοιογενισ κακϊσ
αποτελείται από τρεισ διαφορετικοφσ ωσ προσ τθ γλϊςςα και
τθν καταγωγι πλθκυςμοφσ: α) τουσ Τουρκογενείσ (50%), β)
τουσ Ρομάκουσ (30%) και γ) τουσ Ακίγγανουσ (20%)
4
5. Η προϊκθςθ τθσ τριμεροφσ ςφςταςθσ τθσ μειονότθτασ
γίνεται για λόγουσ προφανείσ:
ετερότθτα ςτο εςωτερικό τθσ μειονότθτασ
αποδυνάμωςθ τθσ κυρίαρχθσ ομάδασ μετατροπι
απλϊσ ςε μια ςυνιςτϊςα όπωσ και οι άλλεσ δφο.
Η μειονότθτα και θ εκπαίδευςι τθσ αποτζλεςαν ςθμείο
αιχμισ για τον ελλθνικό και τουρκικό εκνικιςμό:
Ο τουρκικόσ προβάλλοντασ τα κοινά ςτοιχεία, όπωσ θ
κρθςκεία και θ γλϊςςα, χρθςιμοποίθςε τθ μειονοτικι
εκπαίδευςθ ωσ όχθμα διάδοςθσ τθσ τουρκικισ εκνικισ
ιδεολογίασ,
Ο ελλθνικόσ είχε ωσ ςτόχο τθ διατιρθςθ τθσ μειονότθτασ
ςε ζνα προ-εκνικό ςτάδιο κατά το οποίο οι μειονοτικοί
κα κεωροφςαν ωσ αποκλειςτικό ςτοιχείο ταυτότθτασ τθ
κρθςκευτικι τουσ υπαγωγι.
5
6. Σφμφωνα με τα άρκρα 40 και 41 τθσ Συνκικθσ τθσ
Λωηάννθσ
υποχρζωςθ τθσ Τουρκίασ και τθσ Ελλάδασ να
εξαςφαλίηουν τθ διδαςκαλία τθσ κρθςκείασ και τθσ
μθτρικισ γλϊςςασ ςτα ςχολεία τθσ βαςικισ εκπαίδευςθσ
για τα παιδιά τθσ μειονότθτασ
oι μουςουλμάνοι μποροφν απρόςκοπτα να αςκοφν τα
κρθςκευτικά τουσ κακικοντα, αφοφ θ διδαςκαλία του
Κορανίου υπιρξε θ βάςθ για τθν εκπαίδευςθ των
μουςουλμανοπαίδων με τθν ίδρυςθ των πρϊτων
ςχολείων.
6
7. Τα 2/3 τθσ μειονότθτασ ζχουν ωσ μθτρικι τουσ γλϊςςα
τθν τουρκικι, οι υπόλοιποι τθν πομακικι, ενϊ λιγότεροι
από το 1/20 ζχουν ωσ μθτρικι τθ ρομανί.
Η κακιζρωςθ, όμωσ, ,τθσ τουρκικισ γλϊςςασ ωσ μθτρικισ
για το ςφνολο τθσ μειονότθτασ κεωρείται πωσ
καταδίκαςε ςε αμορφωςιά και αποτζλεςε ςθμείο
αποκλειςμοφ των Ρομάκων και των Τςιγγάνων από το
ςχολείο οι οποίοι ζρχονταν αντιμζτωποι με δφο άλλεσ
ξζνεσ γλϊςςεσ, τθν τουρκικι και τθν ελλθνικι. Μάλιςτα
υπιρχαν φορζσ που θ μθτρικι τουσ τελοφςε υπό
απαγόρευςθ ςτουσ χϊρουσ του ςχολείου.
7
8. 1913: πρϊτθ ρφκμιςθ που αναφζρεται ςε
«μουςουλμανικά ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρφματα» ςτθν
Ελλάδα για μουςουλμανόπαιδεσ. Δεν αφοροφςε τθ
μουςουλμανικι μειονότθτα τθσ Δ. Θράκθσ κακϊσ ο όροσ
υιοκετικθκε με τθ Συνκικθ τθσ Λωηάννθσ.
1920: 86 πρωτοβάκμια κοινοτικά εκπαιδευτικά ιδρφματα
(μεντρεςζδεσ), ςτα οποία φοιτοφςαν
μουςουλμανόπαιδεσ και ιταν ιδιωτικά (τον ιδιωτικό
χαρακτιρα τθσ θ μειονοτικι εκπαίδευςθ διατθρεί μζχρι
και ςιμερα).
8
9. Η εκπαίδευςθ των μουςουλμάνων τζκθκε από τθν αρχι κάτω από
τον ζλεγχο τθσ κρθςκευτικισ κοινότθτασ.
1. Αρχζσ τθσ ιςλαμικισ κρθςκείασ μζςα από το Κοράνιο από
κρθςκευτικοφσ λειτουργοφσ.
2. Διδαςκαλία τθσ αραβικισ γλϊςςασ με ςτόχο τθν ανάγνωςθ του
ιεροφ βιβλίου.
Μειονοτικά ςχολεία υπό το κακεςτϊσ τθσ Συνκικθσ τθσ
Λωηάννθσ λειτοφργθςαν από τθ δεκαετία του 1930 ςτθ Θράκθ.
Ρρϊτεσ προςπάκειεσ κζςπιςθσ ενόσ νομικοφ πλαιςίου που να
τα διζπει. Τα ελλθνικά δεν διδάςκονταν ςτα μειονοτικά ςχολεία
.
1936: επαναλαμβάνεται «θ υποχρεωτικι διδαςκαλία τθσ
ελλθνικισ γλϊςςασ ςτα μουςουλμανικά ςχολεία».
9
11. Το τίμθμα τθσ απομόνωςθσ ιταν:
1. Αδυναμία ζνταξθσ των παιδιϊν τθσ μειονότθτασ
κακϊσ δεν είχαν εναλλακτικι επαφι με τθν
ελλθνικι γλϊςςα πζραν του ςχολείου.
2. Ρλιρθσ απουςία ςυγχρωτιςμοφ και επικοινωνίασ
με τον υπόλοιπο τοπικό πλθκυςμό.
3. Ρολλοί μουςουλμάνοι βρίςκονταν ςε πλιρθ
γλωςςικι ςφγχυςθ κακϊσ δεν γνϊριηαν οφτε καλά
ελλθνικά, οφτε καλά τοφρκικα, ενϊ και τα αγγλικά
τουσ δεν ιταν καλφτερα.
11
13. 1967: Αφξθςθ τθσ προκατάλθψθσ και αναςφάλειασ
προσ τουσ μουςουλμάνουσ, μετά το ξζςπαςμα τθσ
διαμάχθσ ςτθν Κφπρο ςτθν δεκαετία του 1950.
1991κ.ε.: Εφαρμογι τθσ ιςονομίασ και ιςοπολιτείασ
χριςτιανϊν και μουςουλμάνων, μετριοπάκεια και
ςυναίνεςθ ςτον χειριςμό των προβλθμάτων τθσ
μειονότθτασ. Στθ διαπίςτωςθ αυτι καταλιγουν και
οι Μ.Κ.Ο. που παρακολουκοφν ςυςτθματικά τισ
εξελίξεισ ςτο χϊρο τθσ μειονότθτασ.
13
15. Υψθλά ςτισ προτεραιότθτεσ τθσ πολιτείασ παραμζνει θ
μζριμνα και θ προςπάκεια του Υπουργείου Ραιδείασ για τθν
πλθρζςτερθ εκπαίδευςθ των μουςουλμανοπαίδων.
Στθ Θράκθ λειτουργοφν ςιμερα 235 μειονοτικά ςχολεία
ςτοιχειϊδουσ εκπαίδευςθσ, ςτα οποία θ διδαςκαλία γίνεται
ςτθν ελλθνικι και τθν τουρκικι γλϊςςα. Στα ςχολεία αυτά
υπθρετοφν 440 μουςουλμάνοι εκπαιδευτικοί.
Μία άλλθ εξζλιξθ ςτο χϊρο τθσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ
είναι το γεγονόσ ότι τα δφο Ιεροςπουδαςτιρια τθσ Κομοτθνισ
και του Εχίνου του νομοφ Ξάνκθσ, κατζςτθςαν ιςότιμα με τα
εκκλθςιαςτικά λφκεια εξαετοφσ φοιτιςεωσ.
15
16. Σε εξέλιξη βρίςκονται δύο ερευνητικά
προγράμματα:
Το πρώτο τησ Ειδικήσ Γραμματείασ Παιδείασ
Ομογενών και Διαπολιτιςμικήσ Εκπαίδευςησ του
Υπουργείου Παιδείασ με τη ςυνεργαςία του Εθνικού
Καποδιςτριακού Πανεπιςτημίου, το οποίο
χρηματοδοτείται από την Ευρωπαΰκή Ένωςη φέρει
τίτλο «Πρόγραμμα εκπαίδευςησ μουςουλμανο-παίδων»
και ςτοχεύει ςτην έκδοςη βιβλίων καταλλήλων να
διδαχθούν ςε μαθητέσ που δεν έχουν την ελληνική
γλώςςα ωσ μητρική.
16
17. Το δεύτερο πρόγραμμα επιμελείται το Εθνικό Ίδρυμα
Νεότητασ, «Διαπολιτιςμική Εκπαιδευτική Στήριξη
μαθητικών ομάδων Θράκησ», χρηματοδοτείται επίςησ
από την Ε.Ε και ςκοπό έχει να διευκολύνει την
προςαρμογή των μαθητών προκειμένου να ενταχθούν
ςτο ελληνικό εκπαιδευτικό ςύςτημα και να ανακουφίςει
τουσ γονείσ με δωρεάν παροχή εκπαιδευτικήσ ςτήριξησ.
Το Υπουργείο Παιδείασ έχει ξεκινήςει την διαδικαςία
ένταξησ τησ Ειδικήσ Παιδαγωγικήσ Ακαδημίασ τησ
Θεςςαλονίκησ - από την οποία αποφοιτούν οι
εκπαιδευτικοί που διδάςκουν ςτα μειονοτικά ςχολεία -
ςτην Ανώτατη Εκπαίδευςη.
17
18. Ζνασ ςθμαντικόσ αρικμόσ μουςουλμάνων
απαςχολοφνται είτε με ςφμβαςθ ιδιωτικοφ δικαίου
είτε ωσ μόνιμοι δθμόςιοι υπάλλθλοι ςε υπθρεςίεσ
του δθμοςίου τομζα.
Στθ Θράκθ περιςςότεροι από 350 μουςουλμάνοι ωσ
εκπαιδευτικοί, πυροςβζςτεσ, ςτελζχθ τθσ
κτθνιατρικισ υπθρεςίασ, τθσ Αγροφυλακισ και
τραπεηικοί υπάλλθλοι.
Σε εποχιακζσ εργαςίεσ δθμοςίων φορζων, όπωσ τα
δαςαρχεία Ξάνκθσ και Σταυρουπόλεωσ, ενϊ
υπάρχουν μουςουλμάνοι γιατροί και φαρμακοποιοί
ςυμβεβλθμζνοι με διάφορα ταμεία όπωσ το ΙΚΑ, το
ΤΕΒΕ και ο ΟΓΑ.
18
19. Υπάρχουν τζλοσ και οριςμζνα επί μζρουσ κζματα για τα
οποία ζχουν ςτο παρελκόν διατυπωκεί αιτιάςεισ, όπωσ το
κζμα των αγοραπωλθςιϊν, των κυνθγετικϊν αδειϊν και των
αδειϊν οδιγθςθσ. - Ο νόμοσ 1892/90 προβλζπει τθν
ζγκριςθ αδείασ για τισ αγοραπωλθςίεσ που γίνονται ςτισ
παραμεκόριεσ περιοχζσ τθσ χϊρασ μασ. Με τθν εφαρμογι
τθσ πολιτικισ ιςονομίασ και ιςοπολιτείασ από τισ αρχζσ τθσ
δεκαετίασ του 1990 ζχουν αγοραςκεί εκατοντάδεσ
ιδιοκτθςίεσ Χριςτιανϊν από Μουςουλμάνουσ και δεν
υφίςτανται τα προβλιματα του παρελκόντοσ.
19
20. Ταςτατιςτικά ςτοιχεία αγοραπωλθςιϊν ςτθ Θράκθ του
παρελκόντοσ ζτουσ (1998) εμφανίηουν υψθλότερα
ποςοςτά κτιςθσ ακινιτων από Μουςουλμάνουσ :
44,11 % του ςυνόλου των αγοραπωλθςιϊν ζγιναν
μεταξφ Μουςουλμάνων, 49,68 % αφοροφςε αγορζσ
χριςτιανικισ ιδιοκτθςίασ ακινιτων από
Μουςουλμάνουσ και 6,21 % μουςουλμανικισ
ιδιοκτθςίασ από Χριςτιανοφσ.
20
21. Οι Ρομάκοι (βουλγαρικά: помаци) είναι μία
πλθκυςμιακι ομάδα τθσ παραμεκορίου Βουλγαρίασ και
τθσ Ελλάδασ, τα μζλθ τθσ οποίασ μιλοφν τθν Ρομακικι
γλϊςςα, μία διάλεκτο τθσ Βουλγαρικισ, και που
αςπάηονται τον Μουςουλμανιςμό από τον 17ο αιϊνα,
οπότε εξιςλαμίςτθκαν.
Η λζξθ "Ρομάκοσ" εικάηεται ότι προζρχεται είτε από τα
βουλγαρικά помъчен (βαςανιςμζνοσ) ι помагач
(ςυνεργάτθσ), είτε από το ελλθνικό Ρομάξ (πότθσ)
εξαιτίασ τθσ παλιάσ ςυνικειασ των Θρακϊν να πίνουν
πολφ, ι από το "ιππομάχοι" (οι Αρχαίοι Θράκεσ ιταν
δεινοί ιππείσ πολεμιςτζσ).
21
22. Υπάρχουν διάφορεσ απόψεισ ςχετικά με τθν
καταγωγι των Ρομάκων όπωσ ότι προζρχονται από
το Ραιονικό φφλο των Αγριάνων, ότι είναι αρχαίο
κρακικό φφλο το οποίο εκρωμαϊςτθκε, εκςλαβίςτθκε
και εξιςλαμίςτθκε, ότι είναι εξιςλαμιςμζνοι
Βοφλγαροι ι Τοφρκοι.
22
23. Φόβοσ για ανάπτυξθ φιλοβουλγαρικϊν αιςκθμάτων ςτο
εςωτερικό τθσ πομάκικθσ κοινωνίασ, όχι μόνο για τθ δικι
τθσ ακεραιότθτα αλλά και για τθ ςθμαςία που κα είχε ςε
ςχζςθ με τισ ευρφτερεσ ιςορροπίεσ και ςυμμαχίεσ ςτθν
περιοχι.
Οι βουλγαρικζσ βλζψεισ ςτθν περιοχι που τθσ
εξαςφαλίηει ζξοδο ςτο Αιγαίο πζλαγοσ δεν κα ιταν
παροδικζσ. Ήταν λοιπόν «λογικό» να προςπακιςει να
εξαλείψει το ιδίωμα του ορεςίβιου πλθκυςμοφ τθσ που
ζμοιαηε τόςο με τθ γλϊςςα του εχκροφ.
23
24. Τουρκικι πίεςθ προσ τθν ίδια κατεφκυνςθ. Η
Τουρκία, ζχοντασ ωσ ςτόχο τθν ομογενοποίθςθ τθσ
μουςουλμανικισ μειονότθτασ τθσ Θράκθσ και τθν
μετατροπι τθσ από κρθςκευτικι ςε εκνικι, τουρκικι
μειονότθτα, εξαςφάλιςε μζςα από διμερείσ
ςυμφωνίεσ και μορφωτικά πρωτόκολλα (του 1951
και του 1968) ότι ςτο εςωτερικό τθσ μειονοτικισ
κοινωνίασ θ εκπαίδευςθ κα παρζχεται – πζραν τθσ
ελλθνικισ γλϊςςασ – μονάχα ςτθν τουρκικι.
24
26. Πλοι οι μουςουλμάνοι τθσ περιοχισ, για λόγουσ
πολιτικισ ςκοπιμότθτασ, ιταν υποχρεωμζνοι να
‘’τουρκοφωνιςουν’’, αςχζτωσ του τι ικελαν, ποιοι
ιταν και τι γλϊςςα μιλοφςαν οι γονείσ και οι
πρόγονοί τουσ.
Μετά το 1974, και ακόμθ περιςςότερο μετά το
1981, θ φιλελευκεροποίθςθ του πολιτικοφ
ςυςτιματοσ ςτθν Ελλάδα αλλά και θ διάρρθξθ των
ελλθνοτουρκικϊν ςχζςεων άρχιςε ςταδιακά να
αλλάηει το κλίμα και ςτο ηιτθμα αυτό.
26
29. Μετά το Βϋ Βαλκανικό Ρόλεμο, οι Ρομάκοι ξεςθκϊκθκαν
κατά τθσ Βουλγαρικισ κατοχισ (ςτθν οποία είχε περιζλκει
όλθ θ Δυτικι Θράκθ). Στισ 16 Αυγοφςτου του 1913, ξζςπαςε
το επαναςτατικό κίνθμα . Οι επαναςτάτεσ κατζλαβαν
επίςθσ τθν Κομοτθνι, τθν Ξάνκθ και το λιμάνι τθσ
Αλεξανδροφπολθσ . Τθν 1θ Σεπτεμβρίου 1913 ιδρφκθκε
ςτθν Κομοτθνι θ "Ρροςωρινι Διοίκθςθ Δυτικισ Θράκθσ" .
Η Οκωμανικι διοίκθςθ δεν υποςτιριξε τουσ επαναςτάτεσ
και ζτςι, με τθν ανοχι Ελλθνικισ και Οκωμανικισ
κυβζρνθςθσ, θ περιοχι παραδόκθκε ςτο Βουλγαρικό
ςτρατό. Οι επαναςτάτεσ (αν και μουςουλμάνοι)
αναηιτθςαν ςτιριξθ, κυρίωσ από τθν Ελλάδα.
29
30. Μετά το τζλοσ του Αϋ Ραγκοςμίου Ρολζμου, 8 Ρομάκοι
βουλευτζσ τθσ Βουλγαρικισ βουλισ, απευκυνόμενοι ςτισ
κυβερνιςεισ τθσ Ελλάδοσ και Γαλλίασ, ηιτθςαν να
προςτατευτεί θ εκνικι και κρθςκευτικι τουσ ιδιαιτερότθτα
από τθ Βουλγαρικι διοίκθςθ.
Μετά τον Βϋ Ραγκόςμιο Ρόλεμο, με αντιπροςϊπουσ τουσ
ςτθ Διάςκεψθ Ειρινθσ ςτο Ραρίςι το 1946, οι Ρομάκοι τθσ
Βουλγαρίασ επανζφεραν το αίτθμα για ζνωςθ με τθν
Ελλάδα. Η προςπάκεια των Ρομάκων δεν τελεςφόρθςε
διότι είχε προθγθκεί θ διανομι τθσ Ευρϊπθσ μεταξφ των
τριϊν μεγάλων δυνάμεων ςτθ Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του
1944.
30
