http://e-taksh.blogspot.gr/2015/05/446.html Γεωγραφία Ε΄ 4.46. ΄΄ Ο ελληνισμός της διασποράς ΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://e-taksh.blogspot.gr
Γεωγραφία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 4 - Κεφάλαιο 46:
΄΄ Ο ελληνισμός της διασποράς ΄΄
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

2. Εγκύκλιος Παιδεία
Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
Οι Έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό ή οι πολίτες άλλων
χωρών με ελληνική καταγωγή λέγονται απόδημοι, ομογενείς ή
Έλληνες της διασποράς.
Το φαινόμενο της αποδημίας των Ελλήνων ξεκίνησε από τα
αρχαία χρόνια, ακόμα και στη μυθολογία συναντάμε στοιχεία
παρόμοια(Ιάσονας). Από τον 6ο αιώνα π. Χ. έχουμε την
πρώτη φάση της διασποράς των Ελλήνων, σε εδάφη της
Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Φυσικά ο κυριότερος
λόγος ήταν η αναζήτηση καλύτερης τύχης και οι πολεμικές
συγκρούσεις στις περιοχές που έμεναν.
Η μεγάλη μετακίνηση των ανθρώπων σε ξένες χώρες έγινε
στις αρχές του 20ου αιώνα αλλά και μετά το Β' Παγκόσμιο
πόλεμο. Τότε η κακή οικονομική κατάσταση της χώρας μας, οι
πολιτικές και πολεμικές αναταραχές ήταν τα αίτια που ώθησαν
πολλούς Έλληνες στην αναζήτηση εργασίας σε χώρες της
Αμερικής,
της Αφρικής, στην Αυστραλία, στον Καναδά αλλά και σε άλλες
ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Ουκρανία, η Ρωσία, η
Βρετανία.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.2

3. Οι Έλληνες της διασποράς υπολογίζονται σε 4 με 5
εκατομμύρια. Προσπαθούν εκεί που ζουν να έχουν "ζωντανή"
την εθνική τους ταυτότητα και το σύνδεσμο με την Ελλάδα.
Τα ήθη και τα έθιμα, οι παραδόσεις, η συμμετοχή σε
θρησκευτικές και εθνικές επετείους, η οργάνωση σε
συλλόγους είναι μερικά από τα "εφόδια" των Ελλήνων της
διασποράς ώστε να διατηρήσουν τη γλώσσα, τη θρησκεία και
την εθνική συνείδηση των παλιών αλλά και νέων Ελλήνων.
Η Ελληνοαμερικανική Εκπαιδευτική Προοδευτική Οργάνωση
(A.H.E.P.A.) είναι ο μεγαλύτερος Ελληνοαμερικανικός
Οργανισμός που περιλαμβάνει τις Η. Π. Α., τον Καναδά, την
Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και έχει σκοπό να
προστατέψει τους μετανάστες από τις προκαταλήψεις και την
ξενοφοβία. Προωθεί τις αξίες του ελληνικού πολιτισμού, την
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.3

4. καλλιέργεια υπεύθυνων πολιτών καθώς και την οικογενειακή
πρόοδο των μελών της.
Αλλά και το ελληνικό κράτος ενδιαφέρεται γι αυτούς μέσω
διαφόρων θεσμών, όπως η Γενική Γραμματεία και
το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού(Σ.Α.Ε.). Το Σ.Α.Ε. έχει
μόνιμη έδρα τη Θεσ/νίκη, ιδρύθηκε το 1995 με Προεδρικό
Διάταγμα και λειτουργεί ως αυτόνομος μη κυβερνητικός
οργανισμός και ασχολείται με όλα τα θέματα που απασχολούν
τον Απόδημο Ελληνισμό.
Ακόμα το κράτος φροντίζει για τη γλωσσική εκπαίδευση και
γενικότερα για την μορφωτική υποστήριξη των νέων, παρέχει
διευκολύνσεις(μειωμένα εισιτήρια - προγράμματα
ανταλλαγής) ιδίως στους νέους της διασποράς, ώστε να
επισκέπτονται συχνά την Ελλάδα.
Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Κυριακή, Ιουνίου 07, 2009
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.4

5. Τουλιόπουλος Φώτης
Ο ελληνισμός της διασποράς
Με τον όρο απόδημος ελληνισμός χαρακτηρίζουμε το σύνολο των Ελλήνων που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο εξωτερικό,
αλλά εξακολουθεί να έχει υλικές, πολιτιστικές ή συναισθηματικές σχέσεις με την Ελλάδα. Αυτοί οι Έλληνες
ονομάζονται απόδημοι, ομογενείςή Έλληνες της διασποράς.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.5

6. Ο απόδημος ελληνισμός ανά τον κόσμο
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.6

7. Η ελληνική διασπορά ξεκινά
από τη δεύτερη χιλιετία π. Χ.
με τις αποικίες που ιδρύονται
σεΜικρά Ασία και Εύξεινο
Πόντο. Από τα μέσα του 12ου
ως τα τέλη του 9ου π. Χ.
αιώνα οι Έλληνες αποίκησαν
τα νησιά του Αιγαίουκαι
τη Μικρά Ασία. Στη συνέχεια,
κατά τους 8ο, 7ο και 6ο π.
αιώνες αποίκησαν
τηΜεσόγειο και τον Εύξεινο
Πόντο.
Έλληνες μετανάστες για την
Αυστραλία
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.7

8. Πληθυσμιακή κατανομή των
Ελλήνων της διασποράς
Η ελληνική πολιτεία
ενδιαφέρεται για τον απόδημο
ελληνισμό. έχει δημιουργήσει
θεσμούς όπως η Γενική
Γραμματεία Απόδημου
Ελληνισμού που ιδρύθηκε το
1983 με σκοπό τη διατήρηση
της εθνικής και πολιτιστικής
ταυτότητας των Ελλήνων της
διασποράς και τη αρμονική
επανένταξη όσων θελήσουν να
επιστρέψουν στην πατρίδα
μας.
Οι αποικίες των αρχαίων Ελλήνων
Η μετανάστευση των Ελλήνων συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, στις αρχές του 20ου
αιώνα και μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Οι αιτίες που ώθησαν τους Έλληνες στη μετανάστευση ήταν
κυρίως οικονομικοκοινωνικοί. Ο απόδημος ελληνισμός βοήθησε πολύ την Ελλάδα οικονομικά, κοινωνικά,
πολιτιστικά και πολιτικά. Σήμερα το ένα τρίτο των Ελλήνων ανήκουν στην ελληνική διασπορά, δηλαδή
περίπου πέντε εκατομμύρια.
Εκτός από αυτό, η πολιτεία στέλνειεκπαιδευτικούς και εκπαιδευτικό υλικόγια όλα τα ελληνόπουλα του
απόδημου ελληνισμού., ενώ τους παρέχει διευκολύνσεις (μειωμένα εισιτήρια, φιλοξενία σε κατασκηνώσεις,
προγράμματα ανταλλαγών, κ.ά. ) ώστε να επισκέπτονται συχνά την Ελλάδα.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.8

9. Ελληνικό σχολείο στη Μελβούρνη
Πατήστε παραπάνω για να διαβάσετε για την κατανομή του απόδημου ελληνισμού στις ηπείρους
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.9

10. ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
του Ι. Μότση
5,6 εκατομμύρια Έλληνες α', β', γ' αλλά και δ' γενιάς αποτελούν σήμερα
τον Ελληνισμό της Διασποράς, τον Απόδημο Ελληνισμό. Με τον όρο
"Απόδημος Ελληνισμός" εννοούμε όλους τους ομογενείς του εξωτερικού
είτε αυτοί προέρχονται από τον ελλαδικό ή κυπριακό χώρο είτε από τις
διάφορες ελληνικές εστίες που δεν υπάγονται στην κυριαρχία των δύο
ελληνικών κρατών Ελλάδας και Κύπρου.
Στο σημείο αυτό απαιτείται ένας εννοιολογικός προσδιορισμός των
όρων "Μετανάστης", "Απόδημος", Ομογενής", οι οποίοι άλλοτε
χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημες και άλλοτε ως επάλληλες είτε
υπάλληλες έννοιες.
Ο Μετανάστης προσδιορίζεται από τον αντίθετό του, τον γηγενή τον
αυτόχθονα. Δεν αποτελεί εγγενές τμήμα ή παραγωγή του χώρου
υποδοχής. Ετσι σαν τμήμα και παραγωγή ενός άλλου ανόμοιου
κοινωνικού χώρου εκδιώκεται στην περιφέρεια του κοινωνικού χώρου
υποδοχής, εκεί όπου οι ελαστικές δομές καθιστούν την παραμονή του
σ'αυτές λιγώτερο προβληματική για τις κεντρικές δομές του χώρου
υποδοχής αλλά και διότι η ελαστικότητα των περιφερειακών αυτών
δομών καθιστά ανεκτή την παρουσία σ'αυτές ξένων και εγκλείσιμων
υποχώρων. Η διείσδυση από τις περιφερειακές στις εσωτερικές δομές
του χώρου υποδοχής προυποθέτει την πάταξη των αντιστάσεων του
γεννήτορα χώρου μέχρι την τελική αλλοίωσή του και προσομοίωσή του
με τις παραγωγές του χώρου υποδοχής.
Ο όρος "Απόδημος" προσδιορίζεται από τον ένδημο ή ενδημούντα. Ειναι
ο μή ένδημος, ο απελθών και κατοικών εκτός των ορίων του χώρου που
ορίζεται ως δήμος ή πατρίδα και του οποίου αποτελεί τμήμα και
παραγωγή του.
Ετσι το ίδιο άτομο αντιμετωπίζεται ως Απόδημος από την πλευρά του
γεννήτορα χώρου και ως μετανάστης ή έπηλυς από την πλευρά του
χώρου υποδοχής.
Ο τρίτος όρος "Ομοεθνής" παραπέμπει σε διαφοροποιημενους,
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.10

11. διαχωρισμένους και διακριτούς χώρους, τους εθνικούς κοινωνικούς
σχηματισμούς. Ομοεθνής είναι λοιπόν ο ανήκων στο ίδιο έθνος που
μπορεί να είναι και αλλογενής ή αλλόφυλος.
Ως Ελληνισμός γενικά νοείται το σύνολο των ατόμων που κατάγονται
από το ελληνικόν γένος. Ομογενείς των Ελλαδιτών είναι όλοι οι
ελληνικής καταγωγής εκτός του ελλαδικού χώρου, εκτός των ορίων του
ελληνικού κράτους. Ως Απόδημος Ελληνισμός νοείται το τμήμα εκείνο
του Ελληνισμού το οποίο ζει εκτός των προγονικών εστιών του. Στον
Απόδημο Ελληνισμό συμπεριλαμβάνονται όλοι οι απόδημοι Ελλαδίτες
και Ελληνοκύπριοι, οι απόδημοι Ελληνες από την Βόρειο Ηπειρο, την
Μικρά Ασία και τον Πόντο και αλλαχού.
Αναγκαίο επίσης είναι η αναφορά στις σχέσεις των όρων "Ελληνισμός-
Ομογένεια". Αναφέρθηκε ήδη πως ομογενείς των Ελλαδιτών ειναι όλα
τα άτομα ελληνικής καταγωγής που ζουν εκτός των ορίων του
ελλαδικού κράτους. Αυτό σημαίνει πως ο όρος ομογένεια αναφέρεται
στην φυλετική σχέση μεταξύ των τμημάτων του Ελληνισμου.
Ομογενείς των Ελλαδιτών είναι για παράδειγμα και οι ένδημοι
Ελληνοκύπριοι καθώς και οι ένδημοι Βορειοηπειρώτες και όχι μόνον οι
απόδημοι Ελλαδίτες.
Η αναφορά στην κοινή καταγωγή αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό
του συνόλου του Ελληνισμού. Δεν ειναι όμως αυτή και μόνη η
καταγωγή που κρατά τον Απόδημο Ελληνισμό ζωντανό κομμάτι του
Ελληνισμού. Εδώ οι έννοιες "ταυτότητα" και "ελληνικότητα" αποκτούν
μια ιδιαίτερη σημασία.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.11

12. Η διατήρηση ή όχι και μέχρι ποιάς γενιάς της ταυτότητας του
Απόδημου Ελληνισμού είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων. Η ίδια η
έννοια "ταυτότητα", ως σύμπτωση της υποκειμενικής και
αντικειμενικής διάστασης του ατόμου, της ομάδας ή γενιάς έχει
σημασία μόνον όταν αυτή εκλαμβάνεται στην διαχρονική της
διάσταση. Μ' αυτη την έννοια κάθε γενιά συγκροτεί την δική της
ταυτότητα, η οποία αποτελεί σε τελική ανάλυση την δυναμική
σύνθεση, των εμπειριών της, του πολιτισμού (παράδοση και
πολιτιστικός περίγυρος) και των στόχων της.
Εδώ ανακύπτει ένα βασικό πρόβλημα. Από το σύνολο των γενικά
αποδεκτών υπεριστορικών αμετάβλητων οντοτήτων, συστατικών
στοιχείων του έθνους -έδαφος, γλώσσα, παράδοση - ποιό μπορεί να
αποτελέσει ασφαλή βάση για την εξαγωγή συμπερασμάτων ως πρός
τον βαθμό διατήρησης της ελληνικής ταυτότητας του Απόδημου
Ελληνισμού. Μπορούμε να μιλάμε τελικά για ελληνική ταυτότητα ως
συνδετικό, μη προσδιορίσιμο ούτε άλλωστε συγκρίσιμο μέγεθος
μεταξύ των δύο τμημάτων του Ελληνισμού;
Η διαφορετικότητα του συνόλου των κοινωνικών σχέσων από χώρα σε
χώρα κι απο περίοδο σε περίοδο ειναι βασικά υπεύθυνη για τους
διαφοροποιημένους προσανατολισμούς, δομές και λειτουργίες των
ελληνικών παροικιών στο εξωτερικό. Η διαφοροποιήσεις αυτές
καθιστούν αφερέγγυα την "ελληνική ταυτότητα" του Απόδημου
Ελληνισμού αλλά και του Ελληνισμού γενικά ως προσδιοριστικό
σημείο αναφοράς και αντιδιαστολής της εθνικής αυτοσυνειδησίας.
Η υπεριστορικότητα των συστατικών στοιχείων του έθνους απαιτεί
αντίστοιχα υπεριστορικά μεγέθη προσδιορισμού του Ελληνισμού ως
ενιαίας οντότητας σε διαφορετικές χωροχρονικές μήτρες αναφοράς. Η
ελληνική ταυτότητα στην διαχρονική της διάσταση, ως ιστορία και
μύθος που δίνουν στον Ελληνισμό την αίσθηση της συνέχειας στον
χρόνο και της ενότητας στον χώρο ειναι αναγκαία όχι όμως και ικανή
συνθήκη ανταπόκρισης-αναγωγης του Ελληνισμού στην
υπεριστορικότητα των συστατικών του στοιχείων. Εδώ ο όρος
"Ελληνικότητα" ως ενα είδος θεωρητικής ταυτότητας δίνει την δική του
συνεισφορά.
Ως Ελληνικότητα ορίζεται η σχέση ένταξης-υποταγής σ' ένα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.12

13. σύστημα στοιχείων μεταβιβαζόμενης ιδεολογικοποιημένης
συλλογικής κληρονομιάς, η οποία συνθέτει την βάση της
διαφοροποίησης και αυτοπροσδιοριμού του Ελληνισμού ως
αυτοτελούς οντότητας και επιδιώκει με την σταθερή
αναπαραγωγή ττης την συνεχή επιβεβαίωση της
διαφοροποιητικής της λειτουργίας.
Οι Ελληνες Απόδημοι στην εγκατάστασή τους στην νέα χώρα έπρεπε
να κατοχυρώσουν τους υλικούς όρους επιβίωσής τους, οικοδομώντας
ταυτόχρονα τις προυποθέσεις επίτευξης των στόχων της Αποδημίας.
Τις περισσότερες φορές οι στόχοι αυτοί συνδέονται άμεσα με τις αιτίες
που τους οδήγησαν στην αποδημία. Αυτή η εμφανής παρουσία των
αιτιών της αποδημίας και η τάση άρσης αυτών λειτουργεί σαν βασικός
συσπειρωτικός, σαν πρώτος παράγοντας ώθησης στην εθνοργάνωση.
Η κατοχύρωση των υλικών όρων επιβίωσης οδηγεί τους απόδημους σε
διάφορες συσπειρώσεις, κυρίως αλληλοβοήθειας, αλληλουποστήριξης
και ενημέρωσης για τις δυνατότητες αντιμετώπισης των βασικών
καθημερινών προβλημάτων τους. Οι πρώτες ομογενειακές οργανώσεις
στην γένεσή τους έχουν κυρίαρχο στοιχείο τους ακριβώς αυτή την
αλληλοβοηθητική ανάγκη, ανεξάρτητα από την επωνυμία της
ομογενειακής οργάνωσης, αν είναι δηλ. κοινότητα, εθνικοτοπικός
σύλλογος ή οποιαδήποτε άλλη τυπική ή άτυπη οργάνωση.
Η διαδικασία αναγνώρισης του ξένου κοινωνικού περιβάλλοντος
δημιουργεί τις προυποθέσεις στοιχειώδους πολιτιστικής επικοινωνίας
των απόδημων Ελλήνων με το περιβάλλον αυτό, αλλά ταυτόχρονα
σ'αυτή τήν επικοινωνία διαφαίνονται και οι πρώτες πολιτιστικές
συγκρούσεις καί αναδεικνύεται η ανάγκη πολιτιστικής άμυνας. Οσο
μεγαλύτερη ένταση έχουν αυτές οι πολιτιστικές συγκρούσεις τόσο πιό
ισχυρά, πιό κυρίαρχα αναδεικνύονται στην ομογενειακη οργάνωση τα
στοιχεία μιάς οργανωμένης πολιτιστικής άμυνας. Η οργανωμένη
πολιτιστική άμυνα τείνει, εκεί που οι εξωτερικοί παράγοντες τό
επιτρέπουν, να πάρει την μορφή ενός ολοκληρωμένου συστήματος
αναπαραγωγής του συνόλου των ιδεολογικών και πολιτιστικών
σχέσεων και αξιών της ομοεθνικής ομάδας. Η δεκτικότητα όπως και η
αφομοιωτικότητα νέων πολιτιστικών στοιχείων της φιλοξενούσης
χώρας από πολιτιστικές μειονότητες θα καθορίσει τον χαρακτήρα της
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.13

14. πολιτιστικής άμυνας των ομογενειακών οργανώσεων και θα τις
προσδώσει χαρακτηριστικά μιάς ιδιόμορφης πολιτιστικής διείσδυσης,
μιάς πολιτιστικής συνύπαρξης η οποία θα χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ
φάσμα συμπεριφοράς, από την ανοχή έως την αναγνώριση της
ισοτιμίας των δύο πολιτισμών.
Το συγκεκριμένο καί χωροχρονικά προσδιορισμένο επίπεδο του
συνόλου των κοινωνικών σχέσων της χώρας υποδοχής, ο βαθμός
ρευστότητας των σχέσεων παραγωγής θα καθορίσει και τις
δυνατότητες διείσδυσης της ομοεθνικής ομάδας στο συνολικό πλέγμα
των σχέσεων παραγωγής καταλαμβάνοντας σ' αυτές συγκεκριμένες
θέσεις. Για κάθε ελληνική παροικία στο εξωτερικό κάθε συγκεκριμένη
περίοδος δημιουργεί και τα δικά της πλαίσια ανάπτυξης της παροικίας,
τα οποία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξή της, την δομή και
τον προσανατολισμό της.
Η εμφάνιση των πρωτων ομογενειακών οργανώσεων έχει σχέση με την
ανάγκη αλληλοβοήθειας των απόδημων Ελλήνων και με την τέλεση
των βασικών θρησκευτικών μυστηρίων. Σταδιακά οι δραστηριότητες
διευρύνονται και τείνουν να καλύψουν το σύνολο των πολιτιστικών
αναγκών των μελών τους. Η παρουσία μαθητικού δυναμικού θα
διευρύνει περαιτέρω τα πλαίσια των πολιτιστικών δραστηριοτήτων
καλύπτοντας και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες των νεαρών
Ελλήνων σχολικής ηλικίας. Οι ομογενειακές οργανώσεις παίρνουν έτσι
τον χαρακτήρα της καθολικής πολιτιστικής άμυνας απέναντι σε μια
κοινωνία την οποία τα μέλη της ομογενειακής οργάνωσης βιώνουν σαν
εχθρική είτε γιατί έτσι πράγματι είναι, είτε γιατί οι απόδημοι Ελληνες
αδυνατούν να αντιληφθούν την νέα κατάσταση σ 'ολο της το εύρος
αποδίδοντας σ' αυτήν την κατάσταση τον χαρακτήρα μιας χρονικά
περιορισμένης παραμονής ή γιατί τέλος αδυνατούν ή δεν θέλουν να
προσαρμοστούν στο νεο πολιτιστικό περιβάλλον.
Η κατοχύρωση των βασικών υλικών όρων διαβίωσης και των βασικών
πολιτιστικών αναγκών θα δημιουργήσει την βάση γιά την ανάδειξη
νέων αναγκών και αντίστοιχων μορφών οργάνωσης για την κάλυψή
τους. Οι ανάγκες αυτές είναι ουσιαστικές μέν αλλά δευτερογενείς και η
προσπαθεια κάλυψης τους χαρακτηρίζει την απαρχή μιας διαδικασίας
πολιτισμικής κατ' αρχάς προσέγγισης με σαφή όμως τα στοιχεία της
επίδρασης των προσπολιτισμικών διαδικασιών της χώρας υποδοχής.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.14

15. Αυτή η στιγμή είναι και η πιό καθοριστική για το μέλλον των
ελληνικών κοινοτήτων αλλά και των Απόδημων Ελλήνων στην
συγκεκριμένη χώρα. Ειναι η περίοδος η οποία είναι επιρρεπής σε κάθε
είδους παρέμβαση από ομοεθνικούς παράγοντες, είτε κρατικούς είτε
εκκλησιαστικούς. Ειναι η περίοδος όπου δοκιμάζεται η συνοχή της
ομοεθνικής ομάδας. Οι συγκρούσεις για την επικράτηση της μιας ή της
άλλης πολιτισμικής κατεύθυνσης της παροικίας είναι έντονες και
πολλές φορές διχαστικές. Η διάρκεια παραμονής των απόδημων
Ελλήνων στην χώρα υποδοχής ακόμη κι οταν δεν ομολογείται
προσδοκάται μακρά. {……Τελικά η σύγκρουση αυτή θα οδηγήσει στην
συσπείρωση της παροικίας σε δύο βασικοιύς πόλους, την ορθόδοξη
εκκλησία και τις ανεξάρτητες Κοινότητες. Η συσπείρωση σε δύο
πόλους είναι το αποτέλεσμα της αδυναμίας των ομογενών να
διαγνώσουν νηφάλια τις ανάγκες τους και ανάλογα να συγκροτήσουν
τις οργανώσεις και μηχανισμούς που θα τις καλύψουν…..}.
Οι εθνικοτοπικες οργανώσεις δίνουν μια διέξοδο στους Ελληνες
μετανάστες. Ειναι οι οργανώσεις εκείνες οι οποίες από την μια πλευρά
μπορούν να μείνουν έξω από την διαμάχη, εφ' όσον αυτή υπάρχει,
ανεξάρτητων κοινοτήτων και εκκλησίας και από την αλλη πλευρά
παρουσιάζουν ισχυρότατες αντιστάσεις στις προσπολιτισμικές
διαδικασίες των χωρών υποδοχής. Εκπληρούν τελικά με μεγαλύτερη
πληροτητα τις πολιτιστικές ανάγκες των μελών τους, αφου τα μέλη
τους ακριβώς έχουν τις ίδιες πολιτιστικές καταβολές και κοινή την
επιθυμία να ενισχύσουν τις ιδιαίτερές τους πατρίδες στην Ελλάδα.
Με την πάροδο του χρόνου και με την σταθεροποίηση της θέσης των
απόδημων Ελλήνων στην χώρα υποδοχής εμφανίζονται μονόσκοπες ή
ολιγόσκοπες οργανώσεις, οι οποίες καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες
όπως μουσικη, χορό, θέατρο, ποδόσφαιρο κ.λ.π. Η εμφάνιση των
οργανώσεων αυτών δείχνει ότι οι προσπολιτισμικές διαδικασίες των
χωρών υποδοχής είχαν τα πρώτα τους αποτελέσματα αλλά και πως οι
απόδημοι Ελληνες έχουν ξεπεράσει ουσιαστικά το στάδιο της
προσαρμογής στην παραγωγική διαδικασία και έχουν ενταχθεί σ' αυτήν
αναγνωρίζοντας και πολλές φορές κυριαρχώντας τους όρους της.
Η εισροή Ελλήνων νεομεταναστών στις χώρες υποδοχής και η
συγκέντρωσή τους σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως και ο
προσανατολισμός των περισσοτέρων σε συγκεκριμένους τομείς της
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.15

16. παραγωγής στην χώρα υποδοχής θα έχει ευεργετικές επιδράσεις στην
πολιτιστική άμυνα των παλαιομεταναστών και στην ισχυροποίηση της
θέσης τους στην παραγωγική διαδικασία, θα δημιουργήσει ταυτόχρονα
όμως και νέες συγκρούσεις στο εσωτερικό της ομοεθνικής ομάδας. Οι
συγκρούσεις αυτές αναφέρονται σε δύο επίπεδα και θα επηρεάσουν και
τον προσανατολισμό των ομογενειακών οργανώσεων. Το πρώτο
επίπεδο αφορά στο είδος των αναγκών που καλούνται να καλύψουν οι
ομογενειακές οργανώσεις και ιδιαίτερα οι κοινότητες. Οι
παλαιομετανάστες έχοντας καλύψει τις βασικές ανάγκες επιβίωσή τους
πιέζουν ουσιαστικα στην κάλυψη δευτερογενών αναγκών γεγονός στο
οποίο αντιτίθενται οι νεομετανάστες, οι οποίοι δεν έχουν κατοχυρώσει ή
έχουν σε μικρό βαθμό κατοχυρώσει τους υλικούς όρους διαβίωσής τους
στην χώρα υποδοχής. Ουσιαστικά οι νεομετανάστες πιέζουν σε μια
επιβράδυνση της προσαρμογής της ομογενειακής οργάνωσης στην
κάλυψη των δευτερογενών αναγκών των παλαιομεταναστών δίνοντας
το προβάδισμα στην κάλυψη των δικών τους πρωτογενών αναγκών.
Το δεύτερο επίπεδο σύγκρουσης αναφέρεται σε μια ιδιόμορφη
πολιτιστική σύγκρουση. Η περίοδος που μεσολάβησε μεταξύ των
μεταναστευτικών ρευμάτων έχει διαφοροποιήσει ουσιαστικά και την
πολιτιστική υποδομή των μεταναστών. Οι παλαιομετανάστες είναι
πολιτιστική παραγωγή μιας διαφορετικής περιόδου στην Ελλάδα και οι
προσπολιτισμικές διαδικασίες των χωρών υποδοχής έχουν
διαφοροποιήσει σημαντικά τα πολιτιστικά στοιχεία αναφοράς τους σε
σχέση με τους νεομετανάστες. Οι αντιθέσεις αυτές επενδύονται και το
πολιτικό στοιχείο το οποίο τελικά διαμορφώνει ένα τρίτο επίπεδο
σύγκρουσης και στο οποίο τελικά συγχωνεύονται οι αντιθέσεις των δύο
άλλων επιπέδων.
Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, οι αντιθέσεις, οι συγκρούσεις και ο
εμφύλιος πόλεμος όλα μεταφέρονται από τα διάφορα ελληνικά
μεταναστευτικά ρεύματα στον απόδημο ελληνισμό. Στις πολιτικές
αυτές διαμάχες που ενίοτε παίρνουν τον χαρακτήρα ανοιχτής πολιτικής
σύγκρουσης και διχασμού οι ελληνικές αρχές στο εξωτερικό δεν
φαίνονται να παραμένουν αμέτοχες. Συνήθως οι ελληνικές
διπλωματικές αρχές στο εξωτερικό αντιμετώπιζαν τον Απόδημο
Ελληνισμό με τον ίδιο διχαστικό τρόπο που αντιμετωπίζετο και ο
Ελλαδικός Ελληνισμός ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τις αδιέξοδες
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.16

17. πολιτικές αντιπαραθέσεις και πάθη και στον Απόδημο Ελληνισμό.
Αυτή η τακτική στον Απόδημο Ελληνισμό μπορεί να απέφερε
βραχυπρόθεσμα κάποια θετικά αποτελέσματα στην εκάστοτε ελληνική
κυβέρνηση, μακροπρόθεσμα όμως λειτουργούσε σαν παράγοντας
άρσης εξ όλων, και εκ των ευνοουμένων, της εμπιστοσύνης προς το
εθνικό κέντρο και σαν παράγοντας αποδοχής των προσπολιτισμικών
διαδικασιών των χωρών υποδοχής.
2. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ
Κατά τον χρόνο της πρώτης μετανάστευσης Ελλήνων σε χώρα
υποδοχής οι Ελληνες μετανάστες είχαν συνείδηση των ιδιαίτερων
πολιτιστικών χαρακτηριστικών τους και αναγνώριζαν έμμεσα ή άμεσα
τους εαυτούς τους ως αλλογενή μειονότητα σ' ένα λίγο-πολύ
ομοιογενές κυρίαρχο περιβάλλον και ως αντικείμενο των μηχανισμών
αποκλεισμού και απομόνωσης από την κυρίαρχη εθνότητα. Κατά την
συγκρότησή τους επομένως σε ομογενειακές οργανώσεις βασικός
προσδιοριστικός παράγοντας της δομής και λειτουργίας της συλλογικής
τους δραστηριότητας ηταν τόσο οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες
των χωρών υποδοχής, τα όρια και οι προυποθέσεις που αυτές έθεταν
όσο και η θέση που κατείχαν οι Ελληνες στο συνολικό κοινωνικό
σύστημα της χώρας υποδοχής.
Αν η επίδραση των κοινωνικών συνθηκών στην προσδιορισμό της δομής
αλλά και της λειτουργίας της ομογενειακής οργάνωσης ειναι εμφανής η
επίδραση όμως της θέσης των Απόδημων Ελλήνων στο συνολικό
κοινωνικό σύστημα χρειάζεται καποιες διευκρινίσεις. Η θέση αυτή των
Απόδημων Ελλήνων ορίζεται από την πραγματική θέση που κατέχουν
οι Ελληνες μετανάστες στην παραγωγική διαδικασία και από την
αντίληψη που έχουν γι' αυτήν τόσο οι ίδιοι οι Ελληνες όσο και ο ντόπιος
πληθυσμός. Η απόδοση σ' αυτούς ενός σημαντικού οικονομικού,
πολιτιστικού και πολιτικού ρόλου στην κοινωνία της χώρας υποδοχής
διευρύνει τις δυνατότητες αποτελεσματικότερης οργάνωσής τους η
οποία τείνει να προσλάβει χαρακτήρα "πολιτιστικής επίθεσης". Αυτό
συνήθως συμβαίνει όταν οι χώρες "υποδοχής" είναι οικονομικά
υπανάπτυκτες και η παρουσία των Ελλήνων στις χώρες αυτές αποτελεί
στοιχείο της εξάρτησης της χώρας υποδοχής από οικονομικά
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.17

18. ανεπτυγμένες χώρες. Στο σύστημα αυτό της εξάρτησης οι Ελληνες
καταλαμβάνουν την πλησιέστερη προς τον ντόπιο πληθυσμό θέση
υπεροχής ως διαμεσολαβητές προς την ή τις επικυρίαρχες χώρες.
Διαφορετικές όμως είναι οι δυνατότητες των Ελλήνων όταν η χώρα
υποδοχής είναι οικονομικά ανεπτυγμένη. Σ' αυτή την περίπτωση
αναπτύσσεται, συνεργούντων και των μηχανισμών της κυρίαρχης
εθνότητας, ισχυρό, στους Ελληνες,το σύνδρομο του πολιτιστικά
υποδεέστερου με αποτέλεσμα είτε τον αμυντικό προσανατολισμό της
ομογενειακής οργάνωσης με αντιστοιχη προσαρμογή της δομής της,
είτε την ανάδειξη ισχυρών τάσεων αφομοίωσης. Η διαδιακασία
πολιτιστικής προσαρμογής επιμηκύνεται και το πολιτιστικό σόκ είναι
αρκετά ισχυρό. Η προσδοκώμενη διάρκεια παραμονής στην χώρα
υποδοχής ελαττούται και γενικά όλες οι συλλογικές δραστηριότητές
τους έχουν τον χαρακτήρα του πρόσκαιρου, του προσωρινού. Η δομή και
η λειτουργία της ομογενειακής οργάνωσης κυριαρχούνται από την
αντίληψη του προσωρινού της παραμονής τους στην ξένη χώρα και δεν
υπάρχει θέση για σκέψεις δημιουργίας υποδομής και μακρόχρονου
προγραμματισμού.
Η προσδοκώμενη διάρκεια παραμονής των Ελλήνων πρωτομεταναστών
στην χώρα υποδοχής θα επηρεάσει τόσο την συνεκτικότητα και
πολυπλοκότητα της δομής και ως εκ τούτου την λειτουργία και τον
προσανατολισμό της ομογενειακής οργάνωσης που θα συγκροτήσουν
όσο και την σύνθεσή της. Από την στιγμή που οι Ελληνες μετανάστες
ξεπέρασαν την αντίληψη της βραχύχρονης παραμονής τους στην χώρα
υποδοχής άρχισαν να κάνουν και τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση
οργάνωσης των συλλογικών ενδοεθνικών δραστηριοτήτων τους πιό
αποτελεσματικά με σαφή τα στοιχεία του μακροπρόθεσμου
προγραμματισμού.
Οι ομογενειακές οργανώσεις για ένα μεγάλο διάστημα κατώρθωσαν να
διατηρήσουν την ικμάδα τους και να πληρούν τις ανάγκες των μελών
με αρκετή επάρκεια, παρά τις πολλές φορές εσωτερικές τους
συγκρούσεις. Στο διάστημα, όμως, αυτό αλλάζει τόσο η θέση που
κατείχαν οι Ελληνες στο συνολικό κοινωνικό σύστημα της χώρας
υποδοχής όσο και η αντίληψη που έχουν γι' αυτήν την θέση τόσο οι ίδιοι
οι Ελληνες όσο και ο ντόπιος πληθυσμός. Κι αυτό αποτελεί ουσιαστικά
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.18

19. την απαρχή της φυλορροής των ομογενειακών οργανώσεων. Η δεύτερη
και οι επόμενες γενιές δεν δείχνουν την ίδια προθυμία κάλυψης των
επικοινωνιακών τους κυρίως αναγκών μέσα μέσα από τους
παροικιακούς θεσμούς. Η δεύτερη και οι επόμενες γενιές ειναι
πολιτιστικές παραγωγές ενός διπολιτισμικού περιβάλλοντος, του
ενδοεθνικού και του γηγενή με σαφή και νομοτελειακά προσδιορισμένη
την υποχώρηση των επιδράσεων του ενδοεθνικού περιβάλλοντος υπέρ
του γηγενή. Πλέον των 4.000 ομογενειακών οργανώσεων βιώνουν
καθημερινά την γήρανσή τους αδυνατώντας να εντάξουν στην δύναμή
τους, στις δραστηριότητές τους τον ηλικιακά νέο ομογενειακό
πληθυσμό. Τα στοιχεία του οργανωμένου ομογενειακού πληθυσμού
είναι συντριπτικά. Περί το 7 % μπορεί να υπολογίζεται το ποσοστό
οργάνωσης του Απόδημου Ελληνισμού σε συλλογικούς φορείς, ποσοστό
που πρέπει να ανασυντάξει τους σχεδιασμούς και να
αναπροσανατολίσει τους στόχους και τις δραστηριότητες των
θεσμοθετημένων οργάνων - και εννοώ κατά κύριο λόγο του Σ.Α.Ε- ,
φθίνον ποσοστό, που πρέπει να επανακαθορίσει έννοιες, πολιτικές και
δράσεις της ελληνικής πολιτείας
5. 607. 000 εκατομμύρια υπολογίζεται πως αριθμεί ο Απόδημος
Ελληνισμός, αλλά ο ακριβής αριθμός παραμένει μάλλον άγνωστος.
Ελληνικής καταγωγής άτομα γ' και δ' γενιάς, πολίτες χωρών υποδοχής
δεν συμπεριλαμβάνονται στα στοιχεία κυρίως των υπερπόντιων
χωρών. Μια ακριβής απογραγή δε από την πλευρά της Ελλάδας είναι
σχεδόν αδύνατη. Η ανταπόκριση των Αποδήμων Ομογενών μας σε μια
τέτοια προσπάθεια θα είναι σίγουρα ελλειπής.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.19

20. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.20

21. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.21

22. Μέρος Δεύτερο
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΚΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 15ο ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
|
ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Μέρος δεύτερο
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.22

23. Ι. Μότσης
Η σύντομη αυτή ανασκόπηση της πορείας των Αποδήμων Ελλήνων
κατά τον 20ό αιώνα αν και διαφέρει σημαντικά από το σύστημα των
ελληνικών παροικιών κατά τον 15ο έως και 19ο αιώνα, έχουν εν τούτοις
κοινά στοιχεία αναφοράς, ο εντοπισμός των οποίων μπορεί να
αποτελέσει σημαντικό στοιχείο ανάλυσης της μεταβολής των μεγεθών
στο άμεσο και απώτερο μέλλον και ειδικά εκείνων των στοιχείων τα
οποία επιδρούν στην συγκρότηση και λειτουργία των ομογενειακών
φορέων.
Η συγκρότηση των ελληνικών παροικιών κατά την περίοδο της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προσδιορίζεται από την απουσία ενός
ελεύθερου ελληνικού κράτους, - γεγονός που έχει συνέπειες μεταξύ
άλλων και στο προσδόκιμο του χρόνου παραμονής στην χώρα υποδοχής
- αλλά και από την ταξική διάρθρωση των Αποδήμων Ελλήνων κατά
την περίοδο αυτή.
Ο σημαντικότερος όγκος των Ελλήνων της Διασποράς είναι λόγιοι κατά
την πρώτη περίοδο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι
και μετακινούνται κυρίως προς την Ιταλική χερσόνησο και έμποροι, οι
οποίοι και αναλαμβάνουν το διαμετακομιστικό εμπόριο της χωρών των
Αψβούργων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μετά δε την συνθήκη
του Karlowitz (1699), η οποία παρείχε πολλές διευκολύνσεις στο
οθωμανικό εμπόριο και την συνθήκη του Passarowitz (1718), η οποία
καθιέρωνε την ελεύθερη ναυσιπλοϊα στον Δούναβη, οι Έλληνες έμποροι
απολαμβάνουν από τις Αψβουργικές χώρες ειδικών προνομίων. Από
την άποψη αυτή οι ελληνικές παροικίες αποτελούσαν στοιχείο του
μηχανισμού άσκησης της εξουσίας των Αψβούργων ή καλύτερα μια
μερίδα της υπο εκκόλαψη αστικής τάξης των χωρών αυτών.
Στην Αυστρία, οι Έλληνες έμποροι συγκρότησαν εμπορικές ενώσεις, τις
Κομπανίες, αξιοποιώντας τα αυτοκρατορικά προνόμια υπέρ των
ορθόδοξων εμπόρων της Βαλκανικής. Οι κομπανίες απετέλεσαν
ταυτόχρονα και την βάση για την συγκρότηση των κοινοτήτων της
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.23

24. ελληνικής παροικίας σε δύο ουσιαστικά διαφοροποιημένες
κατευθύνσεις. Η πρώτη στηρίχθηκε στην δυνατότητα άσκησης
ευρύτερων εμπορικών δραστηριοτήτων, γεγονός που απαιτούσε
αυστριακή υπηκοότητα, και η δεύτερη στην δυνατότητα αξιοποίησης
των φορολογικών ελαφρύνσεων και των όρων εμπορίου με την
οθωμανική αυτοκρατορία.
Η διαφοροποίηση αυτή αποτέλεσε και την αιτία διάστασης των δύο
κατά τον 18ο αιώνα συγκροτηθέντων Κοινοτήτων στην οργάνωση της
εκπαίδευσης των νεαρών μελών της παροικίας στην Αυστρία και την
ανεξάρτητη δράση τους. Παρ’ όλα αυτά οι Έλληνες στην Αυστρία
κυριάρχησαν στην τοπική κοινωνία, καταλαμβάνοντας συγκεκριμένες
σημαντικές θέσεις στο συνολικό οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της
χώρας.
Η προσέλευση στην αυστριακή πρωτεύουσα κορυφαίων Ελλήνων
λογίων εκείνης της εποχής (Φεραίος, Μισιόδακας, Κοντός, Ανθιμος
Γαζής, Νεόφυτος Δούκας κλπ.) για την έκδοση τόσο των βιβλίων τους,
όσο και λογοτεχνικών περιοδικών και μεταφράσεις στην ελληνική
αξιόλογων ξενόγλωσσων έργων είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη των
εκδοτικών δραστηριοτήτων της ελληνικής παροικίας στην Βιέννη σε
βαθμό που να καταστεί κατά τον Κοραή «το εργαστήριο της νέας των
Γραικών φιλολογίας», αλλά και βασικό κέντρο ιδεολογικής και
πρακτικής προετοιμασίας της Ελληνικής Επανάστασης.
Η συλλογική δράση των κοινοτήτων προσανατολίζεται κυρίως στην
αυστριακή πρωτεύουσα, ενώ οι πλούσιοι Έλληνες έμποροι
αναπτύσσουν αξιολογότατο έργο στο τομέα της υποστήριξης των
ελληνικών γραμμάτων στην Αυστρία, αλλά και στην υπόδουλη Ελλάδα.
Οι Ελληνες έμποροι στην Αυστρία απετέλεσαν τμήμα της νέας
αυστριακής αστικής τάξης και πολλοί αφομοιώθηκαν σ’ αυτή την
διαδικασία. Αρκετοί, όμως, εξ αυτών, ζώντας με το όραμα της ελεύθερης
Ελλάδας και προσανατολίζοντας τις εμπορικές και χρηματιστηριακές
δραστηριότητές τους στον ελλαδικό χώρο συνδιαμόρφωσαν με τους
ομοεθνείς εμπόρους των άλλων ευρωπαϊκών χωρών την νέα ελληνική
αστική τάξη με βασικό χαρακτηριστικό τον μεταπρατικό της
χαρακτήρα.
Παρόμοια διαμορφώνεται και η κατάσταση στην Ουγγαρία, αφού και η
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.24

25. χώρα αυτή μετά το 1687 πέρασε στην κυριαρχία των Αψβούργων. Οι
Έλληνες έμποροι επιβλήθηκαν στην αγροτική κατά βάση οικονομία της
Ουγγαρίας, συγκροτώντας έτσι τον 19ο αιώνα την αστική τάξη της
Ουγγαρίας και το πέρασμα της χώρας αυτής από την αγροτική κυρίως
στην καπιταλιστική οργάνωσης της οικονομίας της.
Οι ελληνικές κοινότητες στην Ουγγαρία συγκροτούνται στην αρχή σε
εμπορικές κομπανίες και εξελίσσονται σε αυτοδιοικούμενες κοινότητες,
με σημαντική δράση στον οικονομικό, στρατιωτικό και κοινωνικό τομέα
της Ουγγαρίας αλλά και της υπόδουλης Ελλάδας, συμμετέχοντας έτσι
στην ιδεολογική και υλική προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης.
Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, οι οποίες ήταν φόρου υποτελείς στον
Σουλτάνο και μετά το 1709 διοικούνται από τους Φαναριώτες ηγεμόνες,
το ελληνικό στοιχείο επικρατεί στην θρησκευτική και πνευματική ζωή
των ηγεμονιών με έντονη παρουσία στην διοίκηση των ηγεμονιών, η
ελληνική γλώσσα εξαπλώνεται και ακμάζουν οι δύο ελληνικές
Ακαδημίες του Ιασίου και του Βουκουρεστίου.
Στην ιταλική χερσόνησο η κατάσταση διαφοροποιείται από αυτήν των
Αψβουργικών χωρών, επειδή σε αυτήν δεν μεταναστεύουν μόνον λόγιοι
και επιφανείς οικογένειες του Βυζαντίου αλλά και αστικοί και αγροτικοί
πληθυσμοί, οι οποίοι και αποτελούν τον κύριοι όγκο των Ελλήνων στην
ιταλική χερσόνησο. Οι πληθυσμοί αυτοί είναι εκείνοι ακριβώς που
συγκροτούν τις διάφορες ακμάζουσες παροικίες στην χερσόνησο, ενώ οι
λόγιοι προσεγγίζουν τους διάφορους ηγεμόνες και πνευματικούς και
εκκλησιαστικούς ηγέτες των δουκάτων της ιταλικής χερσονήσου και
αποτελούν έτσι τμήμα της πολιτιστικής και πνευματικής ελίτ,
αποφεύγοντας την ένταξή τους στην ελληνική παροικία. Το φαινόμενο
αυτό είναι γνωστό και στις μέρες μας, όπου το μεγαλύτερο τμήμα του
ομογενειακού επιστημονικού δυναμικού δεν εντάσσεται στους
ομογενειακούς φορείς. Ένα φαινόμενο, που πρέπει κανείς να παίρνει
σοβαρά υπ’ όψιν στους σχεδιασμούς του για τον Απόδημο Ελληνισμό.
Ωστόσο οι Ελληνες λόγιοι στην Ιταλική χερσόνησο πρωτοστατούν στην
διάδοση των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών, γεγονός που συντελεί
στην ίδρυση πλήθους ελληνικών εκπαιδευτικών και πολιτιστικών
ιδρυμάτων σε όλη την χερσόνησο. Ένα δεύτερο στοιχείο
διαφοροποίησης αποτελεί το γεγονός πως οι Ελληνες που
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.25

26. μεταναστεύουν στην Ιταλική χερσόνησο είναι πρόσφυγες μετά από
αποτυχημένη επανάσταση κατά των Τούρκων, η μετά από πτώση
ελληνικών περιοχών υπό την κυριαρχία δυτικού κράτους (π.χ. Βενετία)
στους Τούρκους και γι΄ αυτό είναι εξαναγκασμένη μετανάστευση. Το
γεγονός αυτό συντελεί στην ίδρυση πλήθους ελληνικών
φιλανθρωπικών ιδρυμάτων υποστήριξης και περίθαλψης απόρων και
αναξιοπαθούντων των ελληνικών παροικιών στην χερσόνησο, αλλά και
υποδοχής αγωνιστών από την Ελλάδα υπό τουρκική κατοχή.
Στην Ρωσική Αυτοκρατορία η κατάσταση διαφοροποιείται και εδώ.
Κατά τον 15ο έως και τον 17ο αιώνα επισκέπτονται σε τακτική βάση την
ομόδοξη Ρωσική Αυτοκρατορία ερανικές αποστολές των ανατολικών
Πατριαρχείων. Οι αποστολές αυτές ιδρύουν κάποιες μόνιμες
εγκαταστάσεις, η στελέχωση των οποίων και αποτελεί την πρώτη αιτία
μετανάστευσης στην Ρωσία. Κατά την περίοδο αυτή παρατηρούνται και
συμπαγείς εγκαταστάσεις Ελλήνων εμπόρων στα εμπορικά κέντρα της
Ουκρανίας.
Μετά το τέλος των Ρωσοτουρκικών πολέμων 1768-1774 και 1787-1792
αρχίζει και η μαζική μετανάστευση ατόμων από τον ευρύτερο ελλαδικό
χώρο και τα νησιά προς την νότιο Ρωσσία, ιδρύοντας ακμαίες
κοινότητες, όπως στην Οδυσσό, την Χερσώνα και την Tagarog.
Η έξοδος της Ρωσίας προς τις νότιες θάλασσες με την Μεγάλη
Αικατερίνη, αλλάζει τους προσανατολισμούς της ελληνικής
μετανάστευσης την περίοδο αυτήν προς την Ρωσική Αυτοκρατορία. Η
συνθήκες των Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) και Ιασίου (1792) προκαλούν
αλλαγές στην οργάνωση των Ελλήνων στην Ρωσία και ειδικότερα των
παροικιών στην Ουκρανία, λόγω της αλλαγής των εμπορικών δρόμων
της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Οι Έλληνες μαχητές στο πλευρό του Ρωσικού στόλου στο Αιγαίο
μετανάστευσαν οικογενειακώς στα νέα ρωσικά εδάφη και τους
παρεσχέθησαν μια σειρά προνομίων. Γνωστοί λόγιοι (π.χ. Ευγένιος
Βούλγαρης, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, κλπ.) εγκαθίστανται, μετά από
πρόσκληση της τσαρίνας, στην ρωσική επικράτεια. Το μεταναστευτικό
ρεύμα από τον ελλαδικό χώρο προς την Ρωσική Αυτοκρατορία
ενισχύθηκε με την εγκατάσταση χριστιανικών πληθυσμών από τον
οθωμανικό Πόντο στον Καύκασο, από την Κριμαία στην Μαριούπολη.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.26

27. Οι ελληνικές παροικίες στην Ρωσική Αυτοκρατορία και η ανάπτυξή
τους στηρίχθηκαν στις γενικές συνθήκες εμπορίου σε όλη την
ευρωπαϊκή ήπειρο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι οποίες
επικράτησαν ειδικά μετά την συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή και
σε μια σειρά προνομίων εκ μέρους της Ρωσίας με στόχο την τόνωση του
εμπορίου και του πληθυσμού της περιοχής. Αυτό αποτελεί σημαντικό
διαφοροποιητικό στοιχείο της μετανάστευσης ελληνικού πληθυσμού
προς την Ρωσία σε σχέση με τα μεταναστευτικά ρεύματα προς την
υπόλοιπη Ευρώπη την ίδια περίπου εποχή που στην Δυτική Ευρώπη
αρχίζουν να εμφανίζονται διαδικασίες συγκρότησης εθνικών κρατών.
Κατά την διαδικασία αυτή παρατηρείται στην μεν Δυτική Ευρώπη
ανάσχεση των ελληνικών ρευμάτων μετανάστευσης αστικού και
αγροτικού πληθυσμού, ενώ στην Ρωσική Αυτοκρατορία έκρηξη
μεταναστευτικών ρευμάτων ελληνικού και όχι μόνο- σε κάθε
περίπτωση χριστιανικού πληθυσμού.
Η συνεργασία των Ελλήνων εμπόρων στην Ρωσία, με τους ελληνικούς
γεωργικούς και κτηνοτροφικούς πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας και με
τους ομογενείς, οι οποίοι έχουν καταλάβει δημόσια αξιώματα στην
Αυτοκρατορία, το ομόδοξον των ελληνικών πληθυσμών με τον ρωσικό
πληθυσμό, οι μακροπρόθεσμοι πολιτικοί σχεδιασμοί της ρωσικής
ηγεσίας σχετικά με τα εδάφη και τον ορθόδοξο πληθυσμό της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η προσπάθεια ανάπτυξης από την
Μεγάλη Αικατερίνη ενός προγράμματος φωτισμένης δεσποτείας, ο
εθνικισμός που γέννησε ο Διαφωτισμός και η συνεργασία τους με τους
Ελληνες πλοιοκτήτες του Αιγαίου συνετέλεσαν στην ανάπτυξη των
ελληνικών παροικιών και στον γρήγορα πλουτισμό των Ελλήνων
εμπόρων στην Ρωσία αλλά και στην εμφάνιση και προώθηση
εθνεγερτικών ιδεολογιών και δραστηριοτήτων (π.χ. Φιλική Εταιρεία) Οι
ελληνικές παροικίες στην Ρωσική Αυτοκρατορία φρόντιζαν για την
ελληνοπρεπή εκπαίδευση των νεαρών μελών της παροικίας και το
φιλανθρωπικό τους έργο προσανατολίζεται πρωτίστως στις περιοχές
καταγωγής τους, στους επαναστατημένους του ελληνικού χώρου και σε
ιδρύματα του ρωσικού κράτους, τα οποία προωθούσαν την διάδοση της
ελληνικής γλώσσας και γραμμάτων.
Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα συμβαίνουν στην Δυτική Ευρώπη και στη
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.27

28. Οθωμανική Αυτοκρατορία ριζικές ανακατατάξεις στο σύνολο των
κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία
περνά από το τιμαριωτικό σύστημα στο φεουδαρχικό, το οποίο και
εδραιώνεται. Κατά την περίοδο αυτή διαμορφώνεται στον ελλαδικό
χώρο και η ελληνική αστική τάξη, η οποία λόγω του ειδικού βάρους των
εμπόρων – της εμπορικής τάξης – θα προσδώσει στο σύνολό της τον
χαρακτήρα της ελληνικής αστικής τάξης ως μεταπρατικής. Μία μικρή
μερίδα της θα αποτελέσει η βιοτεχνική αστική τάξη, η οποία
αναπτύσσεται σε αστικά κέντρα, όπως των Ιωαννίνων, των
Αμπελακίων, της Άρτας, της Θήβας, της Πάτρας, της Θεσσαλονίκης, της
Σμύρνης και της Μοσχόπολης. Μια άλλη ισχυρή μερίδα της
διαμορφούμενης ελληνικής αστικής αποτελεί αυτή των πλοιοκτητών, η
οποία θα κατοχυρώσει τον έλεγχο των θαλάσσιων εμπορικών οδών
στους Ελληνες εμπόρους, οι οποίοι ήδη ελέγχουν τις χερσαίες εμπορικές
οδούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την Δυτική Ευρώπη.
Η Δυτική Ευρώπη την περίοδο αυτή περνά από την φεουδαρχική
οργάνωση της οικονομίας στην καπιταλιστική. Η βιομηχανική
επανάσταση, οι αστικές επαναστάσεις, οι πολεμικές διενέξεις μεταξύ
των ευρωπαϊκών κρατών αλλάζουν το τοπίο και οι Έλληνες μετανάστες
και ιδιαίτερα οι Έλληνες έμποροι στη Δυτική Ευρώπη εδραιώνουν την
εκεί παρουσία τους συνδέοντας και εξαρτώντας τα συμφέροντά τους με
εκείνα των τόπων εγκατάστασή τους.
Στην Αγγλία η ισχνή παρουσία Σαμίων και Μηλίων μεταναστών θα
ενισχυθεί μετά την ελληνική επανάσταση από Χιώτες, Σμυρνιούς και
Κωνσταντινουπολίτες εμπόρους, οι οποίοι θα εγκατασταθούν στην
Αγγλία, ιδρύοντας εμπορικούς οίκους ή ευρωστία των οποίων θα
στηριχθεί στην συνιδιοκτησία πλοίων για την διεξαγωγή του εμπορίου
και στην ενδογαμία. Η συμμετοχή στην ελληνική επανάσταση της
ελληνικής παροικίας στην Αγγλία είναι πενιχρή, η δε συμμετοχή της
στο φιλελληνικό κομιτάτο του Λονδίνου ασήμαντη. Σημαντική, όμως,
ήταν η συμμετοχή της επιφανέστερης οικογένειας της ελληνικής
παροικίας, των Ράλληδων, στην σκανδαλώδη διαχείριση των αγγλικών
δανείων προς την Ελλάδα.
Αντίστοιχα ισχνή είναι και η παρουσία ελληνικής παροικίας στην
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.28

29. Ολλανδία. Μικρή σε αριθμό, και αρκετά κλειστή μέχρι τα τέλη του 18ου
αιώνα και οργανωμένη σε συντροφίες, είχε ως βασική της λειτουργία
αυτή της μεταπρατικής μονάδας στο πλαίσιο του οικονομικού
συστήματος. Οι λιγοστοί Έλληνες μαγαζάτορες στο Αμστερνταμ και οι
φοιτητές δεν αλλάζουν τον χαρακτήρα αυτής της παροικίας.
Διαφορετική διαμορφώνεται η κατάσταση στην Γαλλία, στην οποία
καταφεύγουν μετά την Άλωση ευπατρίδες, λόγιοι και απλοί Έλληνες
από το Βυζάντιο. Πολλοί εντάχθηκαν σε γαλλικές στρατιωτικές
μονάδες, ενώ οι λόγιοι αναπτύσσουν σημαντική δράση στον δικό τους
τομέα. Οι λόγιοι αυτοί συνέβαλαν αποφασιστικά στο γίνει το Παρίσι
ένα από τα σημαντικότερα κέντρα μελέτης της ελληνικής γλώσσας και
πολιτισμού. Κοντά τους μαθήτευσαν ελληνιστές, όπως ο Έρασμoς, ο
Bude και ο Μελάχθων. Είναι η απαρχή της Αναγέννησης, η οποία
εκφράζεται μέσω μιας πρωτόγνωρης άνθησης των επιστημών, των
τεχνών και των γραμμάτων γενικότερα, της ανάδειξης των καλύτερων
ποιοτήτων της ανθρώπινης συμπεριφοράς και δραστηριότητας μέσω
της επιστροφής στην μελέτη της φιλοσοφίας της αρχαιότητας, στην
σπουδή της κλασικής, αρχαίας ελληνικής και λατινικής φιλολογίας και
στην εκμάθηση των αντιστοίχων γλωσσών, μία τάση η οποία έρχεται σε
αντίθεση με τον σχολαστικισμό, τη σχολαστική φιλοσοφία, η οποία είχε
την πλήρη υποστήριξη της εκκλησίας. Μεταξύ των μελών της
ελληνικής παροικίας λογίων στην Γαλλία αναπτύσσονται σφοδρές
αντιπαραθέσεις σε θέματα ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού και
ειδικότερα του τρόπου που οι Έλληνες στην Ελλάδα θα αποκτούσαν την
πολιτιστική τους οντότητα. Κύριοι αντίπαλοι ο Α. Κοραής και ο Π.
Κοδρικάς. Με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης οι αντίπαλες
«δυνάμεις» των Ελλήνων λογίων στην Γαλλία θα ενώσουν από κοινού
τα ξίφη τους για την υπεράσπιση της ελληνικής επανάστασης του 1821.
Ελληνική εμπορική αποικία άρχισε να σχηματίζεται στην Μασσαλία
λίγο πριν την ελληνική επανάσταση από Έλληνες έμπορους, οι οποίοι
εκμεταλλευόμενοι την επισιτιστική κρίση στην Γαλλία, λόγω του
εμπορικού της αποκλεισμού από την Αγγλία, και σπάζοντας τον
αποκλεισμό πουλούσαν πανάκριβα, κυρίως σιτάρι, στους πεινασμένους
Γάλλους. Κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης αρκετοί
Έλληνες έμποροι κατέφυγαν πρόσφυγες στην Μασσαλία, η οποία κατά
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.29

30. την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης υπήρξε ένα από τα
σημαντικότερα σημεία επιβίβασης φιλελλήνων εθελοντών, φόρτωσης
όπλων και εφοδίων για την επαναστατημένη Ελλάδα. Στην οργάνωση
και χρηματοδότηση των αποστολών αυτών συμμετείχε δυναμικά και η
ελληνική εμπορική παροικία στην Μασσαλία.
Στην Ισπανία καταφεύγουν Έλληνες, μετά την Άλωση, από διάφορες
περιοχές της Ελλάδας και πολλοί κατατάσσονται στα μισθοφορικά
σώματα του ισπανικού στρατού, πεζικού, ναυτικού και ιππικού.
Σημαντική ήταν και η παρουσία Ελλήνων λογίων ως συλλογείς και
αντιγραφείς ελληνικών χειρογράφων. Ο αγγλο-γαλλικός
ανταγωνισμός έδωσε την δυνατότητα στους Έλληνες εμπόρους να
εγκατασταθούν ως Άγγλοι υπήκοοι σε υπό αγγλική κατοχή εδάφη της
Ιβηρικής και της Μινόρκα, απολαμβάνοντας, παρά την αντίσταση του
καθολικού κλήρου, διαφόρων προνομίων. Σημαντικές, επίσης, ήταν οι
προσφερθείσες στους Άγγλους υπηρεσίες των Ελλήνων εμπόρων αλλά
και ναυτικών κατά τον επταετή Αγγλο-γαλλικό πόλεμο, αλλά και στην
ανάπτυξη του αγγλικού εμπορίου.
Περνώντας από την ευρωπαϊκή στην αφρικανική ήπειρο, η Αίγυπτος
παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επειδή η ύπαρξη του Πατριαρχείου
της Αλεξανδρείας εντάσσει την χώρα αυτήν στην πολιτισμική
κοινοπολιτεία των ορθόδοξων λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Πριν από τον 19ο αιώνα, η μετανάστευση Ελλήνων προς την Αίγυπτο
είναι σποραδική και μεμονωμένη, ενώ στη συνέχεια, αυτή η μετακίνηση
τείνει να συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά εκείνα, που μπορούν να την
εντάξουν στον ορισμό που δίνουν για τη μετανάστευση οι J. J. Mangalam
και Η. Schwartzeller ο οποίος έχει ως εξής: «η σχετικά διαρκής
μετακίνηση από ένα γεωγραφικό τόπο σε έναν άλλο, μιας σειράς
ατόμων, της οποίας μετακίνησης προηγείται μια διαδικασία λήψης
απόφασης εκ μέρους αυτών των ίδιων ατόμων, πάνω στη βάση μιας
αξιολογικά δομημένης σειράς από αίτια και σκοπούς και απ' την οποία
μετακίνηση προκύπτουν αλλαγές στο σύστημα αλληλεπίδρασης των
ατόμων» [Mangalam-Schwartzeller 1969-70: 5-19].
Δυο είναι οι βασικοί λόγοι, που εξηγούν τη δημιουργία αυτού του
«ρεύματος» μετανάστευσης ελληνικού πληθυσμού προς την Αίγυπτο: •
Πρώτον (και όσον αφορά στον τόπο προέλευσης, δηλαδή την Ελλάδα), η
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.30

31. κακή οικονομική κατάσταση της χώρας, κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου
αιώνα, όταν ξεκινά την ιστορία της ως ανεξάρτητο κράτος, μετά από
τέσσερις αιώνες οθωμανικής διοίκησης. Η κατάσταση αυτή έστρεψε τις
αναζητήσεις για μια «καλύτερη μοίρα», σε έδαφος άλλο από αυτό της
τότε ελληνικής επικράτειας, ενώ το στοιχείο της γεωγραφικής
εγγύτητας καθιστούσε την απόφαση πιο «εφικτή» και πιο εύκολη για
την εποχή.
Δεύτερον (και όσον αφορά στον τόπο προορισμού, δηλαδή την Αίγυπτο),
τα ενθαρρυντικά μέτρα του Μωχάμετ Άλι, -που διοίκησε την Αίγυπτο
απ' το 1805 ως το 1848-, για την εγκατάσταση ξένων εμπόρων έπαιξαν
σημαντικό ρόλο στην απόφαση αρκετών Ελλήνων να κατευθυνθούν
εκεί για την ανάπτυξη των εμπορικών και επιχειρηματικών τους
δραστηριοτήτων.
Εκτός όμως απ' την ευνοϊκή στάση που κράτησε ο Μωχάμετ Άλι, στο
θέμα της εγκατάστασης ξένων στην Αίγυπτο, σημαντικό ρόλο έπαιξε
και το υφιστάμενο τότε καθεστώς των Διομολογήσεων. Οι
Διομολογήσεις, καθεστώς το οποίο ίσχυσε μέχρι το 1937 οπότε και
καταργήθηκε, αφορούσαν στην έκδοση «διαβατηρίων» -σειρά
τροποποιήσεων των οθωμανικών νόμων περί μετακινήσεως
πληθυσμών στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας και περί της άσκησης
οικονομικών δραστηριοτήτων-, και αποτέλεσαν έναν ευνοϊκό
παράγοντα για τους τότε μεταναστεύοντες Έλληνες.
Τη σύγχρονη περίοδο εγκατάστασης των Ελλήνων στην Αίγυπτο, ο καθ.
Ευθ. Σουλογιάννης τη χωρίζει σε τέσσερις περιόδους
1η περίοδος 1830-1881: καλύπτει την περίοδο απ' την ίδρυση του
ελληνικού κράτους ως την επανάσταση του Οράμπι στην Αίγυπτο και
την αρχή της βρετανικής κατοχής. Την περίοδο αυτή, διαμορφώνεται ο
ελληνισμός της Αιγύπτου, αρχίζει η οργάνωση του σε συλλόγους και
κοινότητες ενώ συνάπτονται οι πρώτες διμερείς σχέσεις μεταξύ
Ελλάδας και Αιγύπτου. 2η περίοδος 1882-1913: από την αρχή της
βρετανικής κατοχής στην Αίγυπτο μέχρι την επίσημη ανακήρυξη της ως
προτεκτοράτου και τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Έλληνες κυριαρχούν
σε πολλούς τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων και συνεχίζουν την
οργάνωση τους.
3η περίοδος 1914-1940: από την ανακήρυξη του προτεκτοράτου μέχρι τον
2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι η περίοδος της μεγάλης ακμής του εκεί
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.31

32. Ελληνισμού σε όλους τους τομείς, οικονομικό, πνευματικό κλπ. Η
Αίγυπτος αποκτά την ανεξαρτησία της και οι νέες πολιτικές συνθήκες
αφήνουν να διαφανούν τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια για το μέλλον
της ελληνικής παροικίας.
4η περίοδος 1940 - σήμερα: από το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τις μέρες
μας. Είναι η περίοδος της μεγάλης διαρροής των Αιγυπτιωτών -σε
Ελλάδα, Η ΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Ν. Αφρική-, σαν συνέπεια μιας
σειράς θεσμικών αλλαγών στον τρόπο άσκησης των οικονομικών
δραστηριοτήτων τους, και γενικότερα, ριζικής αλλαγής του ζωτικού
περιβάλλοντος της χώρας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Αν και η παραπάνω εν τάχει επισκόπηση φαίνεται να προσδίδει μια
συγχρονική διάσταση για μια περίοδο, η οποία καλύπτει τέσσερις και
πλέον αιώνες, παρά ταύτα είναι εύκολο να διαγνωσθούν οι βασικοί
παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν και κατ’ αυτήν την περίοδο την δομή
και λειτουργία των παροικιακών φορέων.
Το πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων, οι οποίοι μετανάστευσαν μετά
την Άλωση της Κωνσταντινούπολης σε σχέση με αυτό των «γηγενών»
ήταν υψηλό και πολλές φορές κυρίαρχο. Αυτό είχε ως συνέπεια την
απουσία του λεγόμενου «πολιτιστικού σοκ» και τον εξωστρεφή
προσανατολισμό των παροικιακών φορέων. Δεν υπάρχει χρόνος
προσαρμογής, ούτε κεντρικές προσπολιτισμικές πολιτικές. Άλλωστε τα
εθνικά κράτη αρχίζουν να εμφανίζονται με την κατάρρευση των
πολυεθνικών κρατών γεγονός που σημαίνει πως δεν υπάρχει κυρίαρχη
πολιτιστική εθνότητα, δεν υπάρχουν ξένοι και εγκλείσιμοι υποχώροι, σ’
έναν χώρο ομοιογενή, συνεχή, αναστρέψιμο και ανοιχτό.
Με την εμφάνιση των εθνικών κρατών και το πέρασμα από τον
φεουδαρχισμό στον καπιταλισμό, ο ομοιογενής και χωρίς τέρμα αυτός
χώρος γίνεται αντιληπτός ως καμωμένος από αποστάσεις, ρήγματα,
κερματισμούς, περιφράγματα και σύνορα. Η εμφάνιση των συνόρων, με
την σύγχρονη έννοια, σ’ ένα σειραίο και ασυνεχές πλέγμα μέσα στο
οποίο εγγράφονται οι κινήσεις του κεφαλαίου και η διευρυμένη του
αναπαραγωγή, απετέλεσε τον παράγοντα ουσιαστικής διαφοροποίησης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.32

33. των Ελλήνων εμπόρων από την υπόλοιπη παροικία. Οι Έλληνες
έμποροι στην Δυτική Ευρώπη συμμετέχουν πρωτοστατώντας στην
μονοπώληση των μεθόδων οργάνωσης του χώρου, του οριζόμενου ως
«εθνικού εδάφους», αποτελώντας έτσι συνιστώσες των
συγκροτούμενων εθνικών κρατών της Δυτικής Ευρώπης, υλοποιώντας
την πολιτική-δημόσια ομοιογενοποίησή τους σε μια χρονική μήτρα
σειραιοποιημένων πολλαπλών, ξεχωριστών, διαφορικών χρονοτήτων,
των οποίων το πλαίσιο αναφοράς των μεταβολών καθορίζεται από το
κράτος
Μέσα σε αυτήν την καπιταλιστική χωρική και χρονική μήτρα του νέου
τρόπου παραγωγής και παραγωγικών σχέσεων οι Ελληνες έμποροι
συνδιαμορφώνουν με την γηγενή βιοτεχνική και την αναδυόμενη
βιομηχανική τάξη την αστική τάξη των Δυτικών χωρών και
αφομοιώνεται πλήρως. Ένα τμήμα των Ελλήνων εμπόρων του
παροικιακού Ελληνισμού της Δυτικής Ευρώπης προσανατολίζει τις
δραστηριότητές του στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος επιδιώκοντας να
συμπιέσει στην ίδια δυτικότροπη χωρο-χρονική μήτρα μη
προσαρμόσιμες, μη συμβατές παραδόσεις και αντιλήψεις, γεγονός το
οποίο συνετέλεσε στην στοχευμένη εξάρτηση του ελληνικού κράτους
από τις δυτικές καπιταλιστικές μητροπόλεις, ανάλογα με την πρόσδεση
των συμφερόντων της κυρίαρχης κάθε φορά μερίδας της ελληνικής
αστικής τάξης και της πολιτικής της εκπροσώπησης με αντίστοιχα μιας
ή περισσοτέρων εκ των καπιταλιστικών μητροπόλεων της Δ. Ευρώπης.
Οι αρχικές διαπιστώσεις πως «το συγκεκριμένο καί χωρο-χρονικά
προσδιορισμένο επίπεδο του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων της
χώρας υποδοχής, ο βαθμός ρευστότητας των σχέσεων παραγωγής
καθορίζει και τις δυνατότητες διείσδυσης της ομοεθνικής ομάδας στο
συνολικό πλέγμα των σχέσεων παραγωγής, και πως για κάθε ελληνική
παροικία στο εξωτερικό κάθε συγκεκριμένη περίοδος δημιουργεί και τα
δικά της πλαίσια λειτουργίας της παροικίας, τα οποία καθορίζουν σε
μεγάλο βαθμό την ανάπτυξή της, την δομή και τον προσανατολισμό
της», παραμένουν υφιστάμενες και κατά την περίοδο μετά την Άλωση
της Κωνσταντινούπολης μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα. Μόνον κάτω
από αυτήν την αντίληψη καθίσταται δυνατή κάθε στοχευμένη πολιτική
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.33

34. της Ελλάδας ενίσχυσης των δεσμών με τον Ελληνισμό της Διασποράς,
ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την 3η και μετέπειτα γενιές, οι οποίες
αποτελούν περισσότερο - αν όχι εξ ολοκλήρου - πολιτιστική παραγωγή
της χώρας υποδοχής. Δεν μπορεί κανείς να καθορίζει για παράδειγμα
εκπαιδευτική ή πολιτιστική πολιτική για τον Ελληνισμό της Διασποράς
αγνοώντας το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων της χώρας «υποδοχής»,
το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών της δυνάμεων, τις μορφές
οργάνωσης του κράτους και πλήθος άλλων στοιχείων που συντελούν
στην επιτυχή προώθηση αυτής αλλά και κάθε επιμέρους πολιτικής.
Αθήνα 30/5/2011
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.34

35. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.35

36. Ο Οικουμενικός Ελληνισμός
Από την Ελληνική Διασπορά στον Απόδημο Ελληνισμό
Ο Απόδημος Ελληνισμός είναι διάσπαρτος σε 140 από τις 200
χώρες του Πλανήτη μας, και ανέρχεται τουλάχιστον στο ένα
τρίτο του ελληνικού έθνους.
Όταν λάβουμε υπόψη μας ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι
δέκα εκατομμύρια, και της Κύπρου 600.000, τα πέντε
εκατομμύρια (το ΣΑΕ μιλάει για επτά εκατομμύρια) των
ομογενών που ζουν έξω από τις δύο Μητροπόλεις, αποτελούν
μια οντότητα που δίνει στο έθνος μας μια παγκόσμια παρουσία
και διάσταση.
Στις εκάστοτε αναφορές μου στον Απόδημο Ελληνισμό
συμπεριλαμβάνω πάντοτε και τους ομογενείς από την Κύπρο.
Η Κύπρος μπορεί σήμερα να αποτελεί ένα ανεξάρτητο κράτος,
φυλετικά όμως οι κάτοικοί της – όταν εξαιρέσουμε τους
Τουρκοκύπριους – αποτελούν μέρος του ελληνικού έθνους. Για
το λόγο αυτό διαπράττουν ασυγχώρητο λάθος εκείνοι που με τις
αναφορές τους στους απόδημους Έλληνες, εννοούν μόνο τους
ομογενείς που προέρχονται από την Ελλάδα.
Πιο σωστά, στις αναφορές μας στους απόδημους Έλληνες
πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε και τους ομογενείς που
προέρχονται απευθείας από περιοχές της ελληνικής Διασποράς,
όπως η Μικρά Ασία, ο Πόντος, η Ανατολική Θράκη, η
Κωνσταντινούπολη, η Ρουμανία, η Αίγυπτος, η Μέση Ανατολή, η
Ρωσία, κ.ά.
Εδώ βρίσκεται και η ιδιομορφία του Απόδημου Ελληνισμού.
Στις παροικίες του εξωτερικού, οι ομογενείς από τις διάφορες
χώρες προέλευσής τους, παρά το γεγονός ότι προέρχονται από
διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, βρίσκουν πως οι
παραδοσιακές αξίες της φυλής μας και η κοινή μας πίστη,
αποτελούν τον κοινό παρονομαστή, που λειτουργεί ως
συνεκτικός κρίκος.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.36

37. Εξ ου και η κοινή πορεία στις χώρες υποδοχής, και η ομόθυμη
αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων που αφορούν τις δύο
Μητροπόλεις.
Στη εποχή μας, χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, θα
ενισχύσουν ακόμη πιο πολύ τη θέση τους στο διεθνές γίγνεσθαι,
όταν αξιοποιήσουν στο έπακρο τον Απόδημο Ελληνισμό, ο
οποίος έχει τη δυνατότητα, και ικανότητα, να καταστεί η γέφυρα
που θα ενώνει τις δύο Μητροπόλεις με τις χώρες όπου ζουν οι
απόδημοι ομογενείς.
ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Η ΔΙΑΣΠΟΡΑ
Η Ελληνική Διασπορά αποτελεί μια προέκταση του ελληνισμού
πολύ πέρα από τα οριοθετημένα γεωγραφικά σύνορα του
σημερινού κράτους της Ελλάδας και της Κυπριακής
Δημοκρατίας. Ο Ελληνισμός της Διασποράς κατόρθωσε όχι
μόνο να επιβιώσει, αλλά και να αναπτύξει σημαντικές
δραστηριότητες και πρωτοβουλίες με στόχο την διατήρηση της
ελληνικής ταυτότητας.
Από τα πανάρχαια χρόνια ο Ελληνισμός χωρίζεται στον
Ελλαδικό Ελληνισμό και στον εξωελλαδικό Ελληνισμό ή
Ελληνισμό της Διασποράς.
Ο εξωελλαδικός Ελληνισμός δημιουργήθηκε με τις πόλεις
(αποικίες) που ιδρύθηκαν από ομάδες Ελλήνων από τον
10ο
αιώνα π. Χ., όταν άρχισαν να κινούνται έξω από τον
ελλαδικό χώρο, πρώτα ανατολικά, στη συνέχεια
βορειοανατολικά, και κατόπιν δυτικά και νοτιοδυτικά.
Έτσι συστάθηκαν οι αποικίες, οι οποίες με τη σειρά τους
αποτέλεσαν βάσεις για περαιτέρω εξάπλωση του ελληνικού
στοιχείου, το οποίο ξαπλώθηκε σχεδόν σε όλες τις παράκτιες
περιοχές της Μεσογείου, και κατά μήκος του Εύξεινου Πόντου, ο
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.37

38. οποίος είχε γίνει γνωστός ως «ελληνική λίμνη».
Η πολιτική και κοινωνική οργάνωση των νέων πόλεων
ακολουθούσε τις δομές των Μητροπόλεων. Στις μεγάλες
θρησκευτικές γιορτές της Μητρόπολης έστελναν
αντιπροσώπους, θεσμός που ανανέωνε τους δεσμούς με τον
τόπο της καταγωγής τους.
Με την πάροδο του χρόνου οι Έλληνες των αποικιών έγιναν
γηγενείς κάτοικοι των περιοχών όπου εγκαταστάθηκαν, αφού
έζησαν εκεί για χιλιάδες χρόνια. Καθώς στις νέες τους πατρίδες
αναπαρήγαγαν όλες τις κοινωνικές, θρησκευτικές και
πολιτιστικές δομές του Ελλαδικού Ελληνισμού, ήταν δύσκολο για
έναν ξένο να κάνει τον διαχωρισμό των Ελλήνων της
Μητρόπολης, από τους Έλληνες των αποικιών ή της
Διασποράς.
Για το λόγο αυτό τα γεωγραφικά όρια του Ελληνισμού ήταν
δύσκολο να προσδιοριστούν, αφού επεκτείνονταν από τον
Εύξεινο Πόντο στην Ανατολή, μέχρι τα στενά του Γιβραλτάρ στη
Δύση.
Με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία (334-
323 π. Χ.), ο Ελληνισμός γνώρισε νέα επέκταση στην Ανατολή,
και κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων (323-30 π. Χ.) η
ελληνική είχε καταστεί η linguafranca (κοινή γλώσσα) στο χώρο
της Μεσογείου.
Ακόμα και όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επεκτάθηκε και στην
Ανατολή από τα μέσα του 2ου
π.Χ. αιώνα, υποτάσσοντας και
τους Έλληνες, ο Ελληνισμός μπορεί να έχασε την ελευθερία του,
κατόρθωσε όμως να κατακτήσει τους Ρωμαίους πολιτιστικά.
Έτσι, τους πρώτους μ. Χ. αιώνες διαμορφώθηκε ο
ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, που έμελλε να αποτελέσει τη βάση
του Δυτικού πολιτισμού, όπως αυτός έχει φτάσει μέχρι τις
ημέρες μας.
Με την ανάδειξη της Κωνσταντινούπολης σε πρωτεύουσα της
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.38