ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΊΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1. 3. ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΠΟΚΤΑ
ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ
Μπακάλης Κώστας: history – logotexnia.blogspot.com

2. Για τετρακόσια χρόνια (από τον 1ο αιώνα π.Χ.
έως τον 3ο αιώνα μ.Χ.), η ιστορία της
Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, από το
Γιβραλτάρ ως τον Καύκασο και από τη
Βρετανία ως την Αίγυπτο, συνδέεται άμεσα
με την ακμή της Ρώμης, που γίνεται σιγά σιγά
ισχυρή αυτοκρατορία. Η Ρωμαϊκή
Aυτοκρατορία ενοποίησε τη λεκάνη της
Μεσογείου και τη συνέδεσε με τη βόρεια
Ευρώπη. Μέσα σε αυτή την αυτοκρατορία οι
άνθρωποι μιλούσαν ή καταλάβαιναν δύο
κυρίως γλώσσες: τη λατινική, κυρίως στο
δυτικό τμήμα, και την ελληνική, κυρίως στο
ανατολικό. Ο ελληνικός κόσμος της
ανατολικής Μεσογείου, που και αυτός ανήκε
στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, επηρέασε τους
Ρωμαίους αλλά και επηρεάστηκε από αυτούς.
Στους Ρωμαίους χρωστάμε ένα κρατικό
μοντέλο με ιεραρχημένη διοικητική δομή,
αλλά και νομικές έννοιες και κανόνες δικαίου,
αρκετοί από τους οποίους ισχύουν και
σήμερα. Πηγή: museduc

3. ► Το μυθικό παρελθόν της Ρώμης. Η
λύκαινα θηλάζει τον Ρώμο και τον Ρωμύλο,
τους ιδρυτές της Ρώμης (Ρώμη, Μουσείο
Καπιτωλίου). Ο γενέθλιος μύθος μνημονεύει
πως η Ρώμη ιδρύθηκε το 753 π.Χ. από
το Ρωμύλο και το Ρέμο, δύο δίδυμα
αδέρφια, απογόνους του Τρώα πρίγκιπα
Αινεία, που ανατράφηκαν από μια λύκαινα.
Η παράδοση θέλει την ίδρυση της Ρώμης να
λαμβάνει χώρα στις 21 Απριλίου 753 π.Χ.
α. ΑΙΤΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ
◄ Μωσαϊκό δάπεδο που απεικονίζει τη
λύκαινα να θηλάζει το Ρωμύλο και το
Ρώμο, 511 μ.Χ. Μααράτ-αν-Νουμάν
(Συρία).

4. Η ένωση αυτή γίνεται με κέντρο τη Ρώμη, η οποία
σε μικρό χρονικό διάστημα έγινε κοσμοκράτειρα
Η Ρώμη απέκτησε
γρήγορα δύναμη χάρη
στην προνομιακή της
θέση.
Ήταν κτισμένη στις
όχθες του Τίβερη
ποταμού, μέσω του
οποίου έφθαναν εκεί
τα ελληνικά και
φοινικικά πλοία με
άφθονα εμπορεύματα.
Η ανάπτυξή της
αποτέλεσε πόλο έλξης
για πολλούς
κατοίκους της
υπαίθρου.
Την εποχή που ο ελληνικός κόσμος σπαράσσεται από έριδες και συγκρούσεις,
στην ιταλική χερσόνησο ο αντίστοιχος ιταλικός σταδιακά ενοποιείται.

5. I. Οι εύφορες πεδιάδες γύρω
II. Το σχετικό υψόμετρο
III. Η μικρή απόσταση από τη θάλασσα
IV. Ο πλωτός ποταμός Τίβερης
Παράγοντες ανάπτυξης
της Ρώμης

6. β. ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
ΣΤΗ ΡΩΜΗ
Ας ανατρέξω στη
μνήμη μου: Στην
αρχαϊκή εποχή
στην ελληνική
πόλη -κράτος πως
εξελίχθηκε το
πολίτευμα;

7. • Πρώτο πολίτευμα της Ρώμης ήταν η βασιλεία.
• Το 509 π.Χ. οι ευγενείς ανέτρεψαν τον βασιλιά και το
πολίτευμα πήρε δημοκρατικό χαρακτήρα.
Πολιτειακή
εξέλιξη
• Σημαντικό ρόλο στη δημόσια ζωή απέκτησαν οι δύο
ύπατοι, οι οποίοι εκλέγονταν για έναν χρόνο
• Παρά τη μικρή διάρκεια της θητείας τους, η εξουσία
τους σε θέματα πολιτικά και στρατιωτικά ήταν μεγάλη.
Δύο Ύπατοι
• Η Σύγκλητος ήταν ένα συμβουλευτικό σώμα με ισόβια
μέλη.
• Οι αποφάσεις της, χωρίς να είναι δεσμευτικές για τους
υπάτους, ήταν σεβαστές.
Σύγκλητος

8. γ. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

9. Οι πατρίκιοι προέρχονταν
από παλιές οικογένειες
γαιοκτημόνων
Οι πελάτες οι οποίοι ήταν
πολίτες με περιορισμένα
δικαιώματα - προσέφεραν
υπηρεσίες σε κάποιο ισχυρό
πρόσωπο(πατρίκιο).
Οι πληβείοι αποτελούσαν
τα φτωχότερα στρώματα .
Ήταν πολίτες δεύτερης
κατηγορίας.
Παροιμιώδεις έμειναν οι αγώνες των
πληβείων για κοινωνική εξίσωση. Όταν
αυτή επιτεύχθηκε, επικράτησε
κοινωνική ειρήνη, η οποία έδωσε την
ευκαιρία στη Ρώμη να επεκτείνει την
κυριαρχία της.

10. Ρώμη
Πατρίκιοι
Πελάτες
Πληβείοι
Αθήνα
Αθηναίοι
Μέτοικοι
Δούλοι
Σπάρτη
Σπαρτιάτες
Περίοικοι
Είλωτες
Κοινωνική Διαστρωμάτωση παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες και φυσικά αρκετές
διαφορές με την αντίστοιχη της Αθήνας και της Σπάρτης.
► Με ποιο θεσμό της Αρχαίας Σπάρτης έχει κάποιες ομοιότητες η Σύγκλητος της Ρώμης;
-Τι ήταν οι πατρίκιοι και οι πληβείοι; Με ποια σημασία χρησιμοποιούμε τις λέξεις αυτές;
- Έχετε ακούσει τον όρο «Πελατειακό Δίκτυο» στη σύγχρονη Ελλάδα; Γνωρίζετε τι
σημαίνει;

11. ► Οι περισσότεροι πατρίκιοι
ήταν μεγαλοκτηματίες. Οι
πληβείοι ήταν είτε έμποροι και
τεχνίτες είτε καλλιεργητές που
εργάζονταν στα κτήματα
των πατρικίων.
Μαρμάρινο άγαλμα
πατρικίου που κρατάει
δύο προτομές, 15 μ.Χ.
περίπου. Ρώμη (Ιταλία),
Μουσείο Καπιτωλίου.
▲ Μαρμάρινο ανάγλυφο που
απεικονίζει Ρωμαίους
συγκλητικούς. Βατικανό,
Μουσεία Βατικανού.

12. δ. ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΣΤΗΝ
ΙΤΑΛΙΑ

13. Οι Ρωμαίοι σταδιακά
επέβαλαν την
κυριαρχία τους στον
ιταλικό βορρά
και αργότερα στον
νότο, όπου
ανθούσαν οι
ελληνικές πόλεις.
Τελευταία υπέκυψε η πόλη των Συρακουσών, έπειτα από ασφυκτική πολιορκία.
Οι Συρακούσιοι κατάφερναν να αποκρούουν τις ρωμαϊκές επιθέσεις χάρη στην
ευρηματικότητα του μεγαλύτερου μηχανικού της
αρχαιότητας Αρχιμήδη.
Τον Αρχιμήδη σκότωσε ένας Ρωμαίος στρατιώτης αμέσως μετά την άλωση της
πόλης (212 π.Χ.).

14. Μωσαϊκό που εικονίζει τον Αρχιμήδη και τον Ρωμαίο στρατιώτη. Σύμφωνα με
την παράδοση ο μεγάλος μαθηματικός, όταν είδε τον στρατιώτη να κινείται
απειλητικά εναντίον του, επιθυμώντας να προστατέψει τα σχέδιά του, είπε τη φράση:
«Μc μου τοfς κύκλους τάραττε» (Φρανκφούρτη, Δημοτικό Ινστιτούτο Τέχνης).
►Διαβάστε το παράθεμα: «Ου
λογισάμενοι την Αρχιμήδους δύναμιν»
καθώς και τη λεζάντα που συνοδεύει
την εικόνα με τον Αρχιμήδη και
εξηγήστε τη φράση: «μια σκέψη
κάποτε είναι πιο αποτελεσματική από
όλο το πλήθος» προσκομίζοντας και
κάποιο παράδειγμα.

15. ΟΥ ΛΟΓΙΣΑΜΕΝΟΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΜΗΔΟΥΣ
ΔΥΝΑΜΙΝ
(Οι Ρωμαίοι) ελπίσανε ότι θα προλάβαιναν
να ξεπεράσουν στις ετοιμασίες τους εχθρούς
μέσα σε πέντε μέρες, γιατί δούλευαν πολλά
χέρια, χωρίς να υπολογίσουν τη δύναμη του
Αρχιμήδη και να προβλέψουν ότι μια σκέψη
κάποτε είναι πιο αποτελεσματική από όλο το
πλήθος…
Οι Ρωμαίοι λοιπόν σκέπτονταν να
προσεγγίσουν τους πύργους με τον τρόπο
αυτό. Ο Αρχιμήδης όμως, έχοντας ετοιμάσει
μηχανήματα με διαφορετική εμβέλεια, όταν
έπλεαν από μακριά τούς χτυπούσε με τους
πιο ισχυρούς και μεγάλους λιθοβόλους και
βλήματα, φέρνοντάς τους σε αμηχανία και
αδυναμία δράσης. Όταν όμως τα βλήματα
ξεπερνούσαν τον στόχο, χρησιμοποιούσε,
ανάλογα πάντοτε με τη νέα απόσταση,
εκτοξευτές με μικρότερο βεληνεκές και τους
δημιουργούσε τέτοια ταραχή, ώστε έκοβε
εντελώς την επιθετική ορμή των καραβιών.
Πολύβιος Η., 3.3. και 5. 1-3 (μετ. Ν.Δ.
Τριανταφυλλόπουλου).
▲ Ο Αρχιμήδης μπορεί να
χρησιμοποίησε καθρέπτες οι
οποίοι λειτουργούσαν
συγκεντρωτικά σαν παραβολικό
κάτοπτρο και έκαιγαν τα πλοία
που επιτίθονταν στις Συρακούσες.
Πηγή: Βικιπαίδεια

16. ε. ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΡΩΜΗΣ - ΚΑΡΧΗΔΟΝΑΣ

17. Σκληρή ήταν η σύγκρουση των Ρωμαίων με τους Καρχηδόνιους:
για την κυριαρχία της Δυτικής Μεσογείου
και της Σικελίας.
Οι δύο αντίπαλοι πολέμησαν με πείσμα
σε στεριά και θάλασσα δύο περίπου
αιώνες.
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
.
ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
Ρώμη .
Καρχηδόνα

18. Παράτολμο εγχείρημα
του Καρχηδόνιου
στρατηγού Αννίβα να
πλήξει τους Ρωμαίους
στην ίδια τους τη
χώρα.
Με μια επική
προσπάθεια πέρασε τα
Πυρηναία, διέσχισε τις
Άλπεις και εισέβαλε
στην Ιταλία.
Οι ρωμαϊκές στρατιές
που στάλθηκαν να
εμποδίσουν την πορεία
του Αννίβα
αποδεκατίστηκαν.
Ακολούθως ο
Καρχηδόνιος
στρατηλάτης πέτυχε
σημαντική νίκη στις
Κάννες (216 π.Χ.).
Με εντυπωσιακή
ταχύτητα βρέθηκε
«προ των πυλών» της
Ρώμης. Πανικός. Δεν
επέμεινε όμως στην
πολιορκία.
Σε μια προσπάθεια
αντιπερισπασμού
έκαναν απόβαση στην
Αφρική.
Οι Καρχηδόνιοι
ανησύχησαν και
αποφάσισαν να
καλέσουν τον Αννίβα
να επιστρέψει.
Κρίσιμη μάχη στη
Ζάμα (202 π.Χ.):
Ρωμαϊκός στρατός
νίκησε με ηγέτη
τον Σκιπίωνα .
Εκεί για πρώτη φορά ο
Αννίβας γεύτηκε την
πίκρα της ήττας (202
π.Χ.).

19. ► Η πορεία του Αννίβα από την Ιβηρική στην
Ιταλική χερσόνησο στο 2ο Καρχηδονιακό
Πόλεμο (218–202 π.Χ.).
► Καρχηδονιακό
νόμισμα που
απεικονίζει πιθανόν
τον Αννίβα. Παρίσι,
Εθνική Βιβλιοθήκη
της Γαλλίας.
Οι Καρχηδόνιοι υποχρεώθηκαν να
πληρώσουν μεγάλη πολεμική αποζημίωση
και να καταστρέψουν το στόλο τους.
Αργότερα, όταν και πάλι η Καρχηδόνα
άρχισε να αναπτύσσεται, προκάλεσε εκ
νέου την οργή των Ρωμαίων, οι οποίοι και
την κατέστρεψαν από τα θεμέλια (146 π.Χ.).

20. Τι σημαίνει η φράση σήμερα: «Ο Αννίβας προ των πυλών»;
Σε ποιες περιπτώσεις τη χρησιμοποιούμε;
► Ο Εχθρός προ των Πυλών (πρωτότυπος
τίτλος: Enemy at the Gates) είναιπολεμική
ταινία του 2001 σκηνοθετημένη από τον Ζαν-
Ζακ Ανό, με πρωταγωνιστές τους Τζουντ
Λο, Τζόζεφ Φάινς και Εντ Χάρις και
τοποθετημένη στην Μάχη του
Στάλινγκραντ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από το
πεζογράφημα του 1973 Enemy at the Gates:
The Battle for Stalingrad του Γουίλιαμ Κρεγκ, ο
οποίος περιγράφει τα γεγονότα της Μάχης του
Στάλινγκραντ από το 1942 ως το
1943. Βασίζεται σε μια μονομαχία που
αναφέρεται στο βιβλίο, η οποία αναπτύχθηκε
ανάμεσα στο θρυλικό Σοβιετικό ελεύθερο
σκοπευτή Βασίλι Γκριγκόριεβιτς Ζάιτσεφ και
τονΓερμανό αντίστοιχό του, Ταγματάρχη Έρβιν
Κένιχ, καθώς παρενοχλούν ο ένας τον άλλο κατά
τη διάρκεια της μάχης.
Πηγή: Βικιπαίδεια

21. στ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
ΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ
ΤΟΥ ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

22. Η Ρώμη ταυτόχρονα με τις κατακτήσεις της επιδόθηκε σε μια μεγάλη μεταρρυθμιστική
προσπάθεια, την οποία ανέλαβαν οι αδελφοί Γάιος και Τιβέριος Γράκχος στα τέλη του
2ου π. Χ. αιώνα.
Ο Τιβέριος και ο Γάιος, έχοντας μεγαλώσει σε αριστοκρατικό αλλά φιλελεύθερο
περιβάλλον και έχοντας λάβει μόρφωση από τους καλύτερους δασκάλους,
ασχολήθηκαν από πολύ ενωρίς με τα κοινά. Με τη διαφορά ότι οι αδελφοί Γράκχοι
δεν υπερασπίστηκαν την τάξη των πατρικίων, στην οποία ανήκαν, αλλά την
τάξη των φτωχών, των πληβείων.
Πηγή: http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=156027

23. Οι πόλεμοι για την εξουσία στο ρωμαϊκό κράτος (1ος αιώνας π.Χ.)
Από τη δημοκρατία στην αυτοκρατορία

24. Εμφύλιοι
Η ρωμαϊκή δημοκρατία από τα τέλη του
2ου μέχρι το τέλος του 1ου π.Χ. αιώνα
συγκλονίστηκε από εμφύλιους
πολέμους
Στους εμφυλίους αναδείχθηκαν ισχυροί
άνδρες, οι οποίοι κυριαρχούσαν
προσωρινά.
Τέτοιοι ήταν ο Μάριος, ο Σύλλας, ο
Μάρκος Αντώνιος, ο Πομπήιος και ο
Ιούλιος Καίσαρας.
Ιούλιος Καίσαρας
Οκταβιανός Αύγουστος
Στα χρόνια του Ιούλιου Καίσαρα,
στρατηγού με εξαιρετικές ικανότητες,
που όμως έπεσε θύμα συνωμοσίας και
δολοφονήθηκε (44 π.Χ.), το ρωμαϊκό
κράτος κατέκτησε ολόκληρη τη
Νοτιοδυτική Ευρώπη.
Στο τέλος, επικράτησε στη Ρώμη ο
θετός γιος του Καίσαρα, ο Οκταβιανός
(γνωστός με την προσωνυμία
Αύγουστος) που εγκαθίδρυσε ένα
μοναρχικό πολίτευμα το οποίο με το
πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε σε
Αυτοκρατορία.

26. ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ
Η φυσική διαμόρφωση του τόπου λοιπόν αυτές τις ευκολίες παρέχει στην πόλη, οι
Ρωμαίοι όμως πρόσθεσαν σ’ αυτές τα οφέλη τα προερχόμενα από την
προνοητικότητα. Επειδή οι Έλληνες φάνηκαν ότι πέτυχαν κυρίως στην ίδρυση των
πόλεων, εφόσον λάμβαναν υπόψη τους την ομορφιά, την οχυρότητα, τα λιμάνια και
την καταλληλότητα του χώρου, οι Ρωμαίοι προνόησαν για ό,τι εκείνοι
αδιαφόρησαν, δηλαδή για την κατασκευή δρόμων, τη μεταφορά του νερού και για
υπονόμους, με τους οποίους να μπορούν να καθαρίζουν τα λύματα της πόλης και να
τα διοχετεύουν στον Τίβερη. Κατασκεύασαν επίσης δρόμους σ’ όλη τη χώρα,
αποκόπτοντας λόφους και επιχωματώνοντας κοιλάδες, ώστε μεγάλες άμαξες να
μπορούν να μεταφέρουν τα εμπορεύματα τα οποία μετακινούνταν με πλωτά μέσα.
Οι υπόνομοι σκεπάστηκαν με πελεκητές πέτρες και συνετέλεσαν ώστε μερικοί
δρόμοι να διευκολύνουν τη διέλευση αμαξών φορτωμένων με χόρτο. Τόσο πολύ
εξάλλου είναι το μεταφερόμενο με αγωγούς νερό από τα υδραγωγεία, ώστε να
τρέχουν ποτάμια νερού μέσα από την πόλη και στους υπονόμους και να έχει σχεδόν
κάθε σπίτι δεξαμενές, σωληνώσεις και αρκετές βρύσες, για τα οποία φρόντισε
ιδιαίτερα ο Μάρκος Αγρίππας που στόλισε και με πολλά άλλα αναθήματα την πόλη.
Στράβων, Γεωγραφικά V. 3.8., (μετ. Α. Μαστραπά)