1. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej:
F. de Saussure.
Artur Machlarz
2012-10-25
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

2. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Plan wykładu
1
Wprowadzenie
2
Langage - langue, parole
3
Wartość synchroniczna znaku
4
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

3. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

4. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Zadanie językoznawstwa
Zadania językoznawstwa:
dokonanie opisu i zbadanie historii wszystkich dostępnych języków,
wydobycie praw ogólnych rządzących rozwojem języków,
ustalenie własnego zakresu i definicji.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

5. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Językoznawstwo a inne dyscypliny
1
Językoznawstwo w szczególności musi być starannie odróżnione od
etnografii, historii, antropologii, socjologii, psychologii społecznej.
2
Jednocześnie językoznawstwo jest dyscypliną przydatną we
wszystkich dyscyplinach, w których analizowane są teksty jako
materiał empiryczny.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

6. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Badania synchroniczne i diachroniczne
Postulat odróżnienia badań synchronicznych i diachronicznych:
badania synchroniczne: dotyczą związków między zjawiskami
językowymi, których nie warunkuje nic oprócz chwilowego stanu
składników języka;
badania diachroniczne: analiza dotyczy kolejnych stanów języka.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

7. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne
Językoznawstwo synchroniczne: zajmuje się związkami logicznymi i
psychologicznymi, które łączą składniki współistniejące i tworzące
system, ktakie jakie dostrzega ta sama świadomość zbiorowa.
Językoznawstwo diachroniczne: bada związki, które łączą składniki
następujące po sobie, nie dotrzegane przez tę samą świadomość
zbiorową, i które zastępują się wzajemnie, nie tworząc ze sobą
żadnego systemu.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

8. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Badania synchroniczne i diachroniczne
Prymat badań synchronicznych:
Dla zwyczajnego użytkownika języka ewolucja języka jest nieistotna;
podobnie językoznawca - żeby zrozumieć aktualny stan, musi
odrzucić problemy ewolucji.
Językoznawstwo musi się zająć przede wszystkim aktualnymi wartościami
i normami obowiązującymi w określonym języku.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

9. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Badania synchroniczne i diachroniczne
Fakty synchroniczne są zawsze znaczące (odwołują się do pewnych
opozycji). Fakty diachroniczne odnoszą się tylko do jednego składnika
(poprzednia forma musi ustąpić miejsca nowej). Perspektywa
diachroniczna nie ma nic wspólnego z badaniem systemowym.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

10. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Badania synchroniczne i diachroniczne
Analogia do partii szachów:
wartość figur zależy od ich położenia na szachownicy; podobnie w
języku każdy składnik ma wartość dzięki opozycji do wszystkich
innych składników;
system jest zawsze chwilowy; jednak wartości zależą także od
niezmiennej umowy - reguł gry ustalonych przed rozpoczęciem partii
żeby przejść od jednego stanu systemu do drugiego nie trzeba
zakłócenia stanu ogólnego - wystarczy modyfikacja położenia jednej
figury.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

11. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Badania synchroniczne i diachroniczne
Język jest systemem, którego wszystkie części mogą i
powinny być rozważane w ich synchronicznej łączności.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 111.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

12. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Prawa synchroniczne i diachroniczne
Prawa synchroniczne mogą być powszechne, ale nie mają charakteru
imperatywnego. Porządek określany przez prawa synchroniczne nie
jest stały.
Prawa diachroniczne - mają charakter imperatywny, ale nie są
powszechne.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

13. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Langage - langue, parole
Langage - langue, parole
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

14. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Langage - langue, parole
Definicje:
Langage: mowa, ogół faktów mowy,
langue: społeczny wytwór zdolności mowy oraz ogół konwencji
umożliwiających korzystanie z tej zdolności;
parole: mówienie, indywidualna strona zjawisk językowych.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

15. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język - langue
należy od początku stanąć na gruncie języka (langue) i
przyjąć go za normę dla wszystkich innych przejawów mowy
(langage).
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 36.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

16. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język a mówienie
Odróżnienie języka od mówienia ma na celu:
odróżnienie faktów indywidualnych od społecznych;
odróżnienie zjawisk istotnych od przypadkowych.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

17. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Mówienie - parole
Mówienie to “indywidualny akt woli”:
kombinacje za pomocą których mówiący posługuje się kodem
językowym w celu wyrażenia własnej myśli;
mechanizm psychofizyczny pozwalający mu uzewnętrznić te
kombinacje.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

18. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Mówienie - parole
język można badać niezależnie od jego przejawu, którym jest
mówienie;
mówienie nie jest faktem społecznym.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

19. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Aspekty zjawisk językowych
Zjawiska językowe nie stanowią integralnej całości konstytuującej
przedmiot językoznawstwa.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

20. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Różnice między langue i parole
Różnice między langue i parole:
1
język jest społeczną częścią mowy, mówienie indywidualną;
2
język można badać niezależnie od mowy;
3
język ma charakter jednorodny, mówienie zaś jest różnorodne;
4
język i mówienie są konkretnymi przedmiotami, realnymi a nie
abstrakcyjnymi.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

21. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język jako instytucja społeczna
Co to znaczy, że język jest istytucją społeczną?
Język to społeczny wytwór zdolności mowy.
Język to ogół niezbędnych konwencji przyjętych przez grupę
społeczną, aby jednotki mogły z tej zdolności korzystać.
Język nie jest indywidualnym aktem woli - jest czymś co jednostka
biernie rejestruje.
Język w pełni istnieje tylko w zbiorowości, w umysłach jednostek
tylko w postaci cząstkowej.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

22. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Semiologia
Semiologia - nauka badająca życie znaków w obrębie życia społecznego.
Powiązanie językoznawstwa z semiologią jest jedynym sposobem na
wyznaczenie językoznawstwu miejsca wśród innych nauk.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

23. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język jako instytucja społeczna - związki z etnologią
Obyczaje jakiegoś narodu odbijają się w jego języku, z
drugiej zaś strony język w dużej mierze decyduje o narodzie.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 48.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

24. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język jako instytucja społeczna - związki z etnologią
Wielkie wydarzenia historyczne, jak podboje rzymskie, miały
nieobliczalne skutki dla mnóstwa faktów językowych.
Kolonizacja, która również jest formą podboju, przenosi dany
język w różne środowiska, co powoduje zmiany w tym języku.
(...) Bardziej zaawansowany stopień kultury sprzyja rozwojowi
pewnych języków specjalnych.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 48.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

25. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język jako instytucja społeczna - związki z etnologią
Wielkie wydarzenia historyczne, jak podboje rzymskie, miały
nieobliczalne skutki dla mnóstwa faktów językowych.
Kolonizacja, która również jest formą podboju, przenosi dany
język w różne środowiska, co powoduje zmiany w tym języku.
(...) Bardziej zaawansowany stopień kultury sprzyja rozwojowi
pewnych języków specjalnych.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 49.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

26. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Językoznawstwo zewnętrzne i wewnętrzne
Zewnętrzne czynniki nie są jednak koniecznym elementem badań nad
określonym systemem językowym.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

27. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
System językowy - językoznawstwo wewnętrzne
Język jest systemem, który uznaje tylko własny wewnętrzny porządek.
Interesujące będzie tylko to, co dotyczy systemu i reguł gry.
Wewnętrzne jest to wszystko, co w jakimkolwiek stopniu
zmienia system.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 50.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

28. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Pojęcie znaku - signifiant i signifie
Znak językowy łączy pojęcie i obraz akustyczny:
signifiant (obraz akustyczny) - psychiczne odbicie dźwięku (nie
musimy wypowiadać niczego głośno, żeby “w myśli” coś wyrazić).
Niezależnie od signifie jest przedmiotem badań fizjologicznych.
signifie (pojęcie) - niezależnie od signifiant jest przedmiotem
psychologii.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

29. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Arbitralność znaku
Więź między signifiant i signifie jest arbitralna (nie ma charakteru
naturalnego).
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

30. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Wartość synchroniczna znaku
Wartość synchroniczna znaku
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

31. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Relacyjny charakter znaku
Byt językowy jest w pełni określony jedynie wówczas, gdy
jest rozgraniczony, oddzielony od tego wszystkiego, co go
otacza w ciągu dźwiękowym. Te właśnie rozgraniczone byty,
czyli jednostki, przeciwstawiają się sobie w mechanizmie języka.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 126.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

32. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Metoda delimitacji
Dowolny dokument języka (np. ciąg mowy) można podzielić na dwa
paralelne ciągi:
a ciąg akustyczny
b ciąg pojęć
Podziały w jednym ciągu muszą odpowiadać podziałom w drugim.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

33. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Tożsamość synchroniczna
Co decyduje o tożsamości znaku?
mimo różnic dźwiękowych
mimo różnic w warunkach wygłaszania
mimo różnic semantycznych
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

34. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Tożsamość i wartość synchroniczna
Dwa znaki są identyczne, jeśli przyznamy im tą samą wartość.
Język jest systemem, którego wszystkie składniki są
współzależne i w którym wartość jednego składnika wynika
wyłącznie z równoczesnej obecności innych.
F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991, s. 139.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

35. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Język jako system
Określenie wartości:
na podstawie wymienialności na rzecz do niej niepodobną,
na podstawie porównania z rzeczami podobnymi.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

36. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Wartość znaku
Czy polski wyraz A ma tą samą wartość, co niemiecki wyraz B?
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

37. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Wartość znaku
System językowy to szereg różnic dźwiękowych połączonych z szeregiem
różnic pojęciowych. Zestawienie tych dwóch szeregów rodzi pewien
system wartości.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

38. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Relacje syntagmatyczne
Relacje syntagmatyczne: stosunki o charakterze linearnym, szeregi
występujące w porządku mówienia. Kombinacje tego typu: syntagmy. Do
języka zaliczane są tylko związki syntagmatyczne o charakterze
regularnym.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

39. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Relacje asocjacyjne (paradygmatyczne)
Relacje paradygmatyczne: grupy tworzone na bazie skojarzeń myślowych.
Nie mają charakteru linearnego ani żadnego innego określonego porządku.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

40. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Antropologia strukturalna Claude’a Levi-Strausse’a
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

41. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Podstawy analizy strukturalnej
Zjawiska kulturowe takie jak: systemy pokrewieństwa, taksonomie ludowe
itp. są zorganizowane na takich samych zasadach jak ludzki język.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

42. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Podstawy analizy strukturalnej
Podstawy analizy strukturalnej:
1
zdefiniowanie badanych zjawisk jako stosunków między
rzeczywistymi lub możliwymi kategoriami,
2
zbudowanie tablicy możliwych permutacji między kategoriami,
odszukanie koniecznych związków na podstawie analizy tablicy.
3
Obserwowane zjawisko jest indywidualnym przejawem pewnego stosunku,
jest tylko jedną z możliwych kombinacji.
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.

43. Wprowadzenie
Langage - langue, parole
Wartość synchroniczna znaku
Antropologia Claude’a Levi-Strausse’a
Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!
Artur Machlarz
e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl
www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz
Artur Machlarz
Podstawowe założenia metody strukturalistycznej: F. de Saussure.