2. 108
Μάτι
Οι φωτεινές ακτίνες ανακλώνται και διαχέονται πάνω σε όλα τα αντικείμενα. Έτσι κάποιες από αυτές φτάνουν
στα μάτια μας. Οι φωτεινές ακτίνες διαθλώνται στον κρυσταλλοειδή φακό και εστιάζονται πάνω στον
αμφιβληστροειδή χιτώνα, όπου σχηματίζεται το είδωλο της εικόνας που παρατηρούμε. Η επιφάνεια του χιτώνα
αυτού είναι καλυμμένη με εκατομμύρια φωτοευαίσθητα κύτταρα. Το οπτικό ερέθισμα, η εικόνα που βλέπουμε,
μεταφέρεται στον εγκέφαλο μέσα από το οπτικό νεύρο. Παρόλο που τα είδωλα σχηματίζονται αντεστραμμένα
στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ο εγκέφαλός μας τα «αναλύει» αυτόματα, οπότε βλέπουμε τα αντικείμενα
κανονικά και όχι… ανάποδα.
Η ίριδα είναι το
χρωματιστό μέρος
του ματιού. Είναι ένα
διάφραγμα, στο κέντρο
του οποίου υπάρχει ένα
άνοιγμα, η κόρη, από
όπου περνά
το φως.
Ίριδα
Η διάμετρος
της κόρης αλλάζει
ανάλογα με τη
φωτεινότητα. Με τον
τρόπο αυτό ρυθμίζεται
η ποσότητα του φωτός
που περνά στο
μάτι.
Κόρη
Προστατεύει
τον φακό του ματιού.
Ο χώρος ανάμεσα
στον κερατοειδή χιτώνα
και τον φακό
είναι γεμάτος
με υγρό.
Κερατο
ειδής χιτώνας
Το φως
περνά μέσα από τον
κρυσταλλοειδή φακό. Η
καμπυλότητα του συγκλίνοντα
αυτού φακού μεταβάλλεται, έτσι
ώστε το είδωλο να σχηματίζεται
πάντοτε καθαρό στον
αμφιβληστροειδή χιτώνα. Πίσω
από τον κρυσταλλοειδή φακό,
στο εσωτερικό του ματιού,
υπάρχει ένα διάφανο
ζελέ.
Κρυσ
ταλλοειδής φακός
FYSIKA ST DIM MATHITI.indb 108 1/23/2013 8:30:29 PM
3. 109
Το οπτικό
νεύρο συνδέει τον
αμφιβληστροειδή
χιτώνα με τον
εγκέφαλο. Μεταφέρει το
οπτικό ερέθισμα από
το μάτι στον
εγκέφαλο.
Οπτ
ικό νεύρο
Ο αισθητήριος
χιτώνας του ματιού. Εδώ
σχηματίζεται το είδωλο των
αντικειμένων που
παρατηρούμε. Η επιφάνειά
του είναι καλυμμένη από
εκατομμύρια
φωτοευαίσθητα οπτικά
κύτταρα.
Αμφιβλ
ηστροειδής χιτώνα
ς
Το φως μεταφέρει πληροφορία. Τα
φωτόνια, το ηλεκτρομαγνητικό κύμα,
ξεκινούν από τη φωτεινή πηγή και μεταδίδονται
ευθύγραμμα, ωσότου να συναντήσουν κάποιο
διαφανές, ημιδιαφανές ή αδιαφανές σώμα. Εκεί είτε
συνεχίζουν την πορεία τους είτε αλλάζουν κατεύθυνση είτε απορροφώνται. Σε κάθε περίπτωση,
αν στη συνέχεια συναντήσουν το μάτι μας, μας πληροφορούν για την ύπαρξη, τη μορφή και τις
ιδιότητες του σώματος και της φωτεινής πηγής. Το ηλεκτρομαγνητικό κύμα, λοιπόν, ή τα φωτόνια
λειτουργούν στον μικρόκοσμο ως «αγγελιαφόροι» πληροφορίας.
Φως
αγγελιαφόρος...
FYSIKA ST DIM MATHITI.indb 109 1/23/2013 8:30:31 PM
4. 110
Προσέχω τα μάτια μου σαν τα μάτια μου!
Τα μάτια μας είναι πολύτιμα. Είναι σημαντικό να φροντίζουμε για την καλή τους υγεία
υιοθετώντας κάποιους απλούς βασικούς κανόνες:
• Το έντονο φως είναι επικίνδυνο. Προστατεύουμε τα μάτια μας τοποθετώντας
μπροστά τους τα χέρια μας, όταν το φως είναι έντονο.
• Κατά την παραμονή μας στον ήλιο φοράμε οπωσδήποτε γυαλιά ηλίου, που
προστατεύουν τα μάτια μας από την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία.
• Φοράμε πάντα προστατευτικά γυαλιά, όταν εργαζόμαστε με ουσίες που
μπορεί να πεταχτούν στα μάτια μας ή όταν κάνουμε εργασίες κατά τις οποίες
μπορεί να μπουν στα μάτια μας θραύσματα.
• Τα μάτια μας κουράζονται, όταν εργαζόμαστε πολλές ώρες στον
υπολογιστή, ιδιαίτερα όταν καθόμαστε πολύ κοντά στην οθόνη. Πρέπει, λοιπόν,
να κάνουμε τακτικά διαλείμματα και η απόστασή
μας από την οθόνη να είναι τουλάχιστον 50
εκατοστά. Για τον ίδιο λόγο καθόμαστε μακριά από
την οθόνη της τηλεόρασης.
• Η σωστή διατροφή είναι σημαντική για την καλή
υγεία των ματιών μας. Η βιταμίνη Α που παίρνουμε
από τα καρότα, το άσπρο λάχανο, τις ντομάτες και
το σπανάκι είναι πολύτιμη για τα μάτια μας.
Οπτικές απάτες
Σίγουρα θεωρείς τα μάτια σου
αξιόπιστα. Μπορείς άραγε να
τα εμπιστεύεσαι πάντα; Οι
παρακάτω εικόνες θα σε
μπερδέψουν. Γιατί όμως
μπερδευόμαστε όλοι το ίδιο;
Είναι οι οριζόντιες γραμμές
παράλληλες;
Τι βλέπεις στην εικόνα;
Μία πραγματικά περίεργη
σκάλα...
Είναι τα τούβλα πράγματι
στραβά;
FYSIKA ST DIM MATHITI.indb 110 1/23/2013 8:30:36 PM
5. 153
ΦΕ4: ΤΟ ΜΑΤΙ ΜΑΣ
Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν πολλές εκφράσεις
που αναφέρονται στα μάτια. Άλλες είναι αυστηρές,
άλλες τρυφερές και άλλες αστείες. Ξέρεις άλλες
εκφράσεις που να αναφέρονται στα μάτια;
Σε τι χρησιμεύουν
τα φρύδια;
Ζήτησε από έναν συμμαθητή ή μία συμμαθήτριά σου να ρίξει
μερικές σταγόνες νερό στο μέτωπό σου. Άφησέ τις να κυλήσουν
προς το φρύδι σου.
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
.Παρατήρηση
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 153 27/12/2012 11:50:43 πμ
6. 153
ΦΕ4: ΤΟ ΜΑΤΙ ΜΑΣ
Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν πολλές εκφράσεις
που αναφέρονται στα μάτια. Άλλες είναι αυστηρές,
άλλες τρυφερές και άλλες αστείες. Ξέρεις άλλες
εκφράσεις που να αναφέρονται στα μάτια;
Σε τι χρησιμεύουν
τα φρύδια;
Ζήτησε από έναν συμμαθητή ή μία συμμαθήτριά σου να ρίξει
μερικές σταγόνες νερό στο μέτωπό σου. Άφησέ τις να κυλήσουν
προς το φρύδι σου.
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
.Παρατήρηση
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 153 27/12/2012 11:50:43 πμ
Οι σταγόνες φτάνουν ως το φρύδι και στη συνέχεια κυλάνε στο πλάι
χωρίς να μπούνε στο μάτι μου.
7. 154
u Η δασκάλα ή ο δάσκαλός σου κουνά απότομα το χέρι μπροστά από τα
μάτια ενός συμμαθητή ή μιας συμμαθήτριάς σου. Τι παρατηρείς;
u Προσπάθησε να κρατήσεις τα βλέφαρά σου ανοιχτά όσο περισσότερο
μπορείς. Τι παρατηρείς;
Σε τι χρησιμεύουν
τα βλέφαρα;
Για το πείραμα
αυτό χρησιμοποίησε
έναν μικρό φακό.
Σε καμιά περίπτωση μη
χρησιμοποιήσεις πολύ
μεγάλο φακό ή φακό
που παράγει ακτίνα
laser.
Πείραμα0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Πείραμα0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Ζήτησε από έναν συμμαθητή ή μία συμμαθήτριά
σου να βάλει την παλάμη του χεριού κάθετα στο
πρόσωπο ανάμεσα στα μάτια.
Στρέψε έναν φακό στο ένα μάτι του συμμαθητή ή
της συμμαθήτριάς σου. Παρατήρησε την κόρη σε
κάθε μάτι.
.Παρατήρηση
u __
u __
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 154 27/12/2012 11:50:43 πμ
8. 154
u Η δασκάλα ή ο δάσκαλός σου κουνά απότομα το χέρι μπροστά από τα
μάτια ενός συμμαθητή ή μιας συμμαθήτριάς σου. Τι παρατηρείς;
u Προσπάθησε να κρατήσεις τα βλέφαρά σου ανοιχτά όσο περισσότερο
μπορείς. Τι παρατηρείς;
Σε τι χρησιμεύουν
τα βλέφαρα;
Για το πείραμα
αυτό χρησιμοποίησε
έναν μικρό φακό.
Σε καμιά περίπτωση μη
χρησιμοποιήσεις πολύ
μεγάλο φακό ή φακό
που παράγει ακτίνα
laser.
Πείραμα0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Πείραμα0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Ζήτησε από έναν συμμαθητή ή μία συμμαθήτριά
σου να βάλει την παλάμη του χεριού κάθετα στο
πρόσωπο ανάμεσα στα μάτια.
Στρέψε έναν φακό στο ένα μάτι του συμμαθητή ή
της συμμαθήτριάς σου. Παρατήρησε την κόρη σε
κάθε μάτι.
.Παρατήρηση
u __
u __
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 154 27/12/2012 11:50:43 πμ
Τα βλέφαρα κλείνουν γρήγορα μόνα τους.
Δεν είναι εύκολο να κρατήσω τα βλέφαρά μου ανοιχτά, είναι
κουραστικό και γίνεται μόνο με μεγάλη προσπάθεια.
9. 155
Κλείσε το ένα μάτι και προσπάθησε να ενώσεις τις μύτες δύο μολυβιών,
όπως βλέπεις στην εικόνα. Δοκίμασε ξανά και με τα δύο μάτια ανοικτά.
Γιατί έχουμε
δύο μάτια;
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
.Παρατήρηση
Κοίταξε τον χώρο γύρω σου χωρίς να γυρίζεις το κεφάλι σου, ενώ έχεις
u το αριστερό μάτι κλειστό
u το δεξί μάτι κλειστό
u τα δύο μάτια ανοικτά
Τι παρατηρείς;
.Παρατήρηση
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 155 27/12/2012 11:50:44 πμ
10. 155
Κλείσε το ένα μάτι και προσπάθησε να ενώσεις τις μύτες δύο μολυβιών,
όπως βλέπεις στην εικόνα. Δοκίμασε ξανά και με τα δύο μάτια ανοικτά.
Γιατί έχουμε
δύο μάτια;
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
Πείραμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121314
.Παρατήρηση
Κοίταξε τον χώρο γύρω σου χωρίς να γυρίζεις το κεφάλι σου, ενώ έχεις
u το αριστερό μάτι κλειστό
u το δεξί μάτι κλειστό
u τα δύο μάτια ανοικτά
Τι παρατηρείς;
.Παρατήρηση
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 155 27/12/2012 11:50:44 πμ
Στο μάτι το οποίο φωτίστηκε από το φως του φακού η κόρη
μίκρυνε.
Με το ένα μάτι κλειστό δεν καταφέρνω να ενώσω τις μύτες των
μολυβιών. Όταν βλέπω και με τα δύο μάτια, το καταφέρνω πολύ πιο
εύκολα.
11. 156
1. Σε ποια από τις δύο εικόνες η γάτα βρίσκεται στο φως και σε ποια στο___
σκοτάδι;
___________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Τα μάτια ορισμένων ζώων βρίσκονται στο πλαϊνό μέρος του κεφαλιού.___
Τι πλεονέκτημα έχουν τα ζώα αυτά;
3. Λύσε το σταυρόλεξο
1. Επάνω από τα μάτια μας βρίσκονται
τα...
2. Προστατευτικές τριχούλες
στο μάτι μας.
3. Ανοίγουν και κλείνουν μπροστά από το
μάτι.
4. Η εικόνα των αντικειμένων
σχηματίζεται στον ... χιτώνα.
5. Το χρωματιστό μέρος του ματιού
λέγεται ...
6. Οπτικό ...
7. Το φως μπαίνει στο μάτι από την ...
.Παρατήρηση
Συμπέρασμα
. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
6
5
3 4
2
7
1
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 156 27/12/2012 11:50:45 πμ
12. 156
1. Σε ποια από τις δύο εικόνες η γάτα βρίσκεται στο φως και σε ποια στο___
σκοτάδι;
___________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Τα μάτια ορισμένων ζώων βρίσκονται στο πλαϊνό μέρος του κεφαλιού.___
Τι πλεονέκτημα έχουν τα ζώα αυτά;
3. Λύσε το σταυρόλεξο
1. Επάνω από τα μάτια μας βρίσκονται
τα...
2. Προστατευτικές τριχούλες
στο μάτι μας.
3. Ανοίγουν και κλείνουν μπροστά από το
μάτι.
4. Η εικόνα των αντικειμένων
σχηματίζεται στον ... χιτώνα.
5. Το χρωματιστό μέρος του ματιού
λέγεται ...
6. Οπτικό ...
7. Το φως μπαίνει στο μάτι από την ...
.Παρατήρηση
Συμπέρασμα
. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
6
5
3 4
2
7
1
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 156 27/12/2012 11:50:45 πμ
Όταν έχω και τα δύο μάτια ανοιχτά, βλέπω περισσότερα
αντικείμενα. Όταν κλείνω ένα μάτι, δε βλέπω κάποια αντικείμενα.
Τα φρύδια και τα βλέφαρα προστατεύουν τα μάτια. Η κόρη ρυθμίζει
πόσο φως μπαίνει στο μάτι. Έχουμε δύο μάτια, ώστε να καταλα-
βαίνουμε τη θέση και την απόσταση των αντικειμένων γύρω μας.
Η κόρη των ματιών της γάτας στην αριστερή εικόνα είναι πιο
μικρή απ' ό,τι η κόρη των ματιών της γάτας στη δεξιά εικόνα.
Η γάτα στην αριστερή εικόνα βρίσκεται στο φως.
Τα ζώα αυτά βλέπουν μεγαλύτερη περιοχή του χώρου γύρω
τους. Βλέπουν περισσότερα αντικείμενα που βρίσκονται
αριστερά και δεξιά τους.
Β
Λ
Ε
Φ
Α
Ρ
Α
Ν
Ε
Υ
Ρ
ΟΚ Ρ Η
Ρ Υ Δ Ι Α
Β Ε Φ Α Ρ Ι Δ Ε Σ
Α Μ Φ Ι Β Λ Η Σ Τ Ρ Ο Ι Δ Η