4

1. บทที่4
รูปแบบพัฒนาหลักสูตร

2. มโนทัศน์(Concept)
คุณสมบัติที่สาคัญที่สุดของหลักสูตรคือ หลักสูตรความเป็นพลวัต และ
ปรับเปลี่ยนไปตามความต้องการและความเปลี่ยนแปลงของสังคม จาก
คุณสมบัติดังกล่าว การพัฒนาหลักสูตรจึงเป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นอย่าง
ต่อเนื่อง ตลอดเวลาที่สภาพสังคมเปลี่ยนแปลงไป ดังนั้น การจัดการ
ศึกษาให้สนองความต้องการของสังคมที่เปลี่ยนแปลงจึงเป็นสิ่งจาเป็น และ
การเปลี่ยนแปลงหลักสูตรในลักษณะของการพัฒนาหลักสูตรเป็นสิ่งที่
หลีกเลี่ยงไม่ได้

3. ผลการเรียนรู้(Learning Outcome)
1. มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับความหมายของการพัฒนาหลักสูตร
2. มีความรู้ ความเข้าใจ หลักการ รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร

4. สาระเนื้อหา(Content)

5. รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร
รูปแบบของการพัฒนาหลักสูตรส่วนมากจะพัฒนามาจากแนวคิดของนักการศึกษาชาว
ต่างประเทศ ซึ่งแต่ละรูปแบบจะมีรายละเอียดที่แตกต่างกันไป แต่กระบวนการและขั้นตอน
ควรประกอบด้วยการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐานที่ซึ่งประกอบด้วยปรัชญาการศึกษา
ผู้เรียน สังคม สภาพแวดล้อมและเทคโนโลยีและอื่นๆ เพื่อนามากาหนดจุดมุ่งหมายเลือก
เนื้อหาสาระและประสบการณ์การเรียนรู้จัดลงในหลักสูตร แล้วนาหลักสูตรไปทดลองใช้
เพื่อหาข้อบกพร่องเพื่อนามาแก้ไขหลักสูตรที่สมบูรณ์และนาไปใช้ สุดท้ายทาการ
ประเมินผลหลักสูตรและนาผลจากการประเมินไปปรับปรุงแก้ไขหลักสูตรต่อไป
กระบวนการพัฒนาหลักสูตรจะเป็นไปอย่างต่อเนื่องอย่างเป็นวัฏจักร

6. 1.ความหมายของการพัฒนาหลักสูตร
การพัฒนาหลักสูตรเป็นภารกิจที่สาคัญและกว้างขวาง จึงมีผู้ให้ความหมายของคาว่า
การพัฒนาหลักสูตรเกิดขึ้นการพัฒนาหลักสูตรไว้หลายกรณี เช่น
กู๊ด (Good, 1973: 157-158) ได้ให้ความเห็นว่า การพัฒนาหลักสูตรเกิดขึ้นได้
2 ลักษณะ คือ การปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงหลักสูตร การปรับปรุงหลักสูตรเป็นวิธีการพัฒนา
หลักสูตรอย่างหนึ่ง เพื่อให้เหมาะกับโรงเรียนและระบบโรงเรียน จุดมุ่งหมายของการสอน วัสดุอุปกรณ์
วิธีการสอนรวมทั้งประมวลผล ส่วนคาว่า การเปลี่ยนแปลงหลักสูตร หมายถึงการแก้ไขหลักสูตรให้
แตกต่างไปจากเดิม เป็นการสร้างโอกาสทางการเรียนขึ้นใหม่
เชย์เลอร์ และอเล็กซานเดอร์ (Saylor and Alexander, 1974: 7) ให้คาจากัด
ความหมายของการพัฒนาหลักสูตรว่า หมายถึงการจัดทาหลักสูตรเดิมที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้น หรือเป็น
การจัดทาหลักสูตรใหม่โดยไม่มีหลักสูตรเดิมอยู่ก่อน การพัฒนาหลักสูตรอาจหมายรวมถึงการสร้าง
เอกสารอื่นสาหรับนักเรียนด้วย

7. ทาบา (Taba, 1962 : 454) ได้กล่าวไว้ว่า การพัฒนาหลักสูตร หมายถึงการ
เปลี่ยนแปลงและปรับปรุงสูตรเดิมให้ได้ผลดียิ่งขึ้นทั้งในด้านการวางจุดม่งหมาย การจัดเนื้อหาวิชาการ
เรียนการสอน การวัดและการประเมินผลอื่นๆ เพื่อให้บรรลุถึงจุดม่งหมายอันใหม่ที่วางไว้ การ
เปลี่ยนแปลงหลักสูตรเป็นการเปลี่ยนแปลงทั้งระบบหรือเปลี่ยนแปลงทั้งหมด ตั้งจุดมุ่งหมายและวิธีการ
และการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรนี้จะมีผลกระทบทางด้านความคิดและความรู้สึกของผู้ที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ าย
ส่วนการปรับปรุงหลักสูตร หมายถึงการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรเพียงบางส่วนโดยไม่เปลี่ยนแปลง
แนวความคิดพื้นฐานหรือรูปแบบของหลักสูตร
สงัด อุทรานันท์ (2532: 30) กล่าวว่าการพัฒนาหลักสูตรมีความหมายอยู่ 2
ลักษณะ คือ 1. การทาหลักสูตรที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้นหรือสมบูรณ์ขึ้น และ 2. การสร้างหลักสูตรขึ้นมา
ใหม่โดยไม่มีหลักสูตรเดิมเป็นพื้นฐาน

8. วิชัย วงษ์ใหญ่ (2525: 10) กล่าวว่า การพัฒนาหลักสูตรคือการ
พยายามวางโครงการที่จะช่วยให้นักเรียนได้เรียนรู้ตรงตามจุดมุ่งหมายที่กาหนดไว้ หรือ
การพัฒนาหลักสูตรและการสอนระบบโครงสร้างของการจัดโปรแกรมการสอน การ
กาหนดจุดมุ่งหมาย เนื้อหาสาระ การปรับปรุงตาราแบบเรียน คู่มือครู และสื่อการเรียน
ต่างๆ การวัดและการประเมินผลการใช้หลักสูตรการปรับปรุงแก้ไข และการให้การอบรม
ครูผู้ใช้หลักสูตรให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของการพัฒนาหลักสูตรและการสอน รวมทั้ง
การบริการและการบริหารหลักสูตร
ในการพัฒนาหลักสูตร เซย์เลอร์และอเล็กซานเดอร์ (Saylor and
Alexander, 1974: 8-9) ชี้ให้เห็นว่า การจัดทาหรือพัฒนาหลักสูตรนั้นมีงานที่
ต้องทาสาคัญๆ อยู่ 3 ประการ คือ

9. 1. การพิจารณาและการกาหนดเป้าหมายเบื้องต้นที่สาคัญของหลักสูตรที่จัดทานั้นว่ามี
เป้าหมายเพื่ออะไร ทั้งโดยส่วนรวมและส่วนย่อยของหลักสูตรนั้นๆ อย่างเด่นชัด
2. การเลือกกิจกรรมการเรียนการสอนและวัสดุประกอบการเรียนการสอน การเลือกสรร
เนื้อหาเพื่อสาระเพื่อการอ่าน การเขียน การทาแบบฝึกหัด และหัวข้อสาหรับการอภิปราย
ตลอดจนกิจกรรมทั้งในและนอกห้องเรียน เป็นต้น

10. 3. การกาหนดระบบการจัดวัสดุอุปกรณ์และการจัดการเรียนการสอน ตลอดทั้งการ
ทดลองที่เป็นประโยชน์ เหมาะสมกับการเรียนการสอนแต่ละวิชาและแต่ละชั้นเรียน
บางครั้งเราจะพบว่าการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการหรือขั้นตอนของการ
ตัดสินใจเลือกหาทางเลือกทางการเรียนการสอนที่เหมาะสม หรือเป็นที่รวบรวมของทางเลือก
ที่เหมาะสมต่างๆ เข้าด้วยกัน จนเป็นระบบที่สามารถปฏิบัติได้ และถ้าหากหลักสูตรมุ่งที่จะ
กาหนดสาหรับผู้เรียนหลายกลุ่มหลายประเภทโดยใช้วิธีการต่างๆ และโอกาสต่างๆ กันแล้ว
นักพัฒนาหลักสูตรต้องคานึงถึงภูมิหลักขององค์ประกอบต่างๆ อย่างละเอียดและ
รอบคอบก่อนจะตัดสินใจเลือกทางเลือกใดทางเลือกหนึ่ง และเมื่อตัดสินใจเลือกแล้วก็ต้อง
คานึงถึงผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นซึ่งอาจมีผลกระทบต่อสิ่งอื่นๆ เป็นวัฏจักร

11. 2.หลักการพัฒนาหลักสูตร
จากความคิดเห็นของนักการศึกษาในเรื่องของความหมายของการพัฒนา
หลักสูตรที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่าการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่มีขั้นตอนๆ อย่าง
เป็นระบบระเบียบและเพื่อให้งานการพัฒนาหลักสูตรดาเนินไปสู่จุดมุ่งหมายของการพัฒนา
อย่างแท้จริงเราจึงต้องคานึงถึงหลักในการพัฒนาหลักสูตร
1. การพัฒนาหลักสูตรจาเป็นต้องมีผู้นาที่เชี่ยวชาญและมีความสามารถใน
งานพัฒนาหลักสูตรเป็นอย่างดี
2. การพัฒนาหลักสูตรจาเป็นต้องได้รับความร่วมมือและการประสานงาน
อย่างดีจากบุคคลที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ ายทุกระดับ
3. การพัฒนาหลักสูตรจาเป็นต้องมีการดาเนินการเป็นระบบระเบียบแบบแผน
ต่อเนื่องกันไป เริ่มตั้งแต่การวางจุดมุ่งหมายในการพัฒนาหลักสูตรนั้นจนถึงการ
ประเมินผลการพัฒนาหลักสูตรในการ

12. ดาเนินงานจะต้องคานึงถึงจุดเริ่มต้นในการเปลี่ยนแปลงว่า การพัฒนา
หลักสูตรที่จุดใด จะเป็นการพัฒนาส่วนย่อยหรือการพัฒนาทั้งระบบ และจุด
ดาเนินการอย่างไรในขั้นต่อไป สิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งที่ผู้มีหน้าที่ในการพัฒนา
หลักสูตรไม่ว่าจะเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านการจัดหลักสูตร ครูผู้สอน หรือ
นักวิชาการทางด้านการศึกษาและบุคคลต่างๆ ที่เกี่ยวข้องจะต้องร่วมมือกัน
พิจารณาอย่างรอบคอบ และดาเนินการอย่างมีระเบียบระบบแบบแผนทีละ
ขั้นตอน

13. 4. การพัฒนาหลักสูตรจะต้องรวมถึงผลงานต่างๆ ทางด้านหลักสูตรที่ได้
สร้างขึ้นมาใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นเอกสารหลักสูตร เนื้อหาวิชา
การทาการทดสอบหลักสูตรการนาหลักสูตรไปใช้ หรือการจัดการเรียนการ
สอน
5. การพัฒนาหลักสูตรที่มีประสิทธิภาพจะต้องมีการฝึกฝนอบรมครู
ประจาการให้มีความเข้าใจในหลักสูตรใหม่ ความคิดใหม่ แนวทางการจัดการ
เรียนการสอนตามหลักสูตรใหม่
6. การพัฒนาหลักสูตรจะต้องคานึงถึงประโยชน์ในด้านการพัฒนาจิตใจ และ
ทัศนคติของผู้เรียนด้วย

14. 3. ผลที่ได้จากการพัฒนาหลักสูตร
การพัฒนาหลักสูตรเป็นงานที่มีกระบวนการและขั้นตอนที่ซับซ้อน และ
เป็นงานที่ต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญทางด้านการจัดหลักสูตร นักวิชาการ นักพัฒนา
หลักสูตร ให้มาทางานร่วมกันกับบุคคลหลายฝ่าย และต้องได้รับความร่วมมือ
จากทุกฝ่ายด้วยดี การพัฒนาหลักสูตรจึงจะประสบความสาเร็จเมื่อการพัฒนา
หลักสูตรสาเร็จลุล่วงตามจุดหมายแห่งการพัฒนาแล้วย่อมก่อให้เกิดประโยชน์
ดังนี้
1.เป็นการพัฒนาการศึกษาของชาติให้บรรลุตามวัตถุประสงค์ตามที่วางไว้
เพื่อให้การศึกษาของชาติเป็นการศึกษาเพื่อพัฒนาผู้เรียนให้สอดคล้องกับความ
เจริญของสังคมและของโลก
2.เป็นการพัฒนาระบบการศึกษาให้เจริญก้าวหน้าทันต่อการเปลี่ยนแปลงของ
สังคมและโลก โดยเฉพาะในยุคที่เรียกว่าโลกยุคโลกาภิวัตน์

15. 3. เพื่อให้ครูผู้สอนมีความรู้ความเข้าใจและความสามรถในการพัฒนาการเรียน
การสอนแก่ผู้เรียนดังต่อไปนี้
3.1 มีความสามารถเปลี่ยนกับทักษะในด้านต่างๆ
3.2 มีความรู้เพียงพอที่จะศึกษาในระดับสูงขึ้นไป
3.3 ประพฤติตนเป็นพลเมืองดีของสังคม
3.4 มีจิตใจและร่างกายที่สมบูรณ์แข็งแรง
3.5 มีความเข้าใจและรักษาความงามตามธรรมชาติ
3.6 มีวัฒนธรรมและศีลธรรมอันดีงาม
3.7 มีความสนใจและเชี่ยวชาญในด้านใดด้านหนึ่งเป็นพิเศษ
3.8 มีความสนใจในการดารงชีวิตในสังคมได้อย่างเหมาะสม
และในสังคมได้3.9 มีความสามารถในการแก้ปัญหาในชีวิต

16. 4.กระบวนการในการพัฒนาหลักสูตร
ถ้าหลักสูตรได้รับการพิจารณาว่าเป็นทุกสิ่งทุกอย่างซึ่งเกิดขึ้นในการ
วางแผนการเรียนการสอนในสถาบันการศึกษาแล้ว การพัฒนาหลักสูตรก็จะเป็น
การพัฒนาแผนเพื่อจัดโปรแกรมการศึกษา ซึ่งหมายถึงการให้นิยามและการ
เลือกจุดประสงค์ของการศึกษา เลือกประสบการณ์การเรียนรู้ และการประเมิน
โปรแกรมการศึกษา การพัฒนาหลักสูตรเป็นงานปฏิบัติมิใช่งานทฤษฎี เป็น
ความพยายามที่จะออกแบบระบบ เพื่อให้ประสบความสาเร็จตามจุดมุ่งหมาย
ของการศึกษา และระบบนี้จะต้องเป็นประโยชน์ที่แท้จริงปรากฏต่อสังคมและต่อ
มนุษย์ ซึ่งมีความมุ่งหมาย มีความฝักใฝ่ในสิ่งที่ตนชอบ มีกลไกการเคลื่อนไหว
ดังนั้น ขั้นตอนที่จาเป็นขั้นแรกในการพัฒนาหลักสูตร คือ การตรวจและวิเคราะห์
สถานการณ์สาคัญๆ ซึ่งเป็นความมุ่งหมายปลายทางของการพัฒนาหลักสูตร
คือการเปลี่ยนแปลงของนักเรียนและครู ครูที่กลายเป็นผู้ที่มีความรู้มากขึ้น มี
ทักษะมากขึ้น และมีความไม่หยุดนิ่งมากขึ้น ครูซึ่งมีคุณสมบัติดังกล่าวนี้จะเป็นผู้
ที่ให้บริการแก่นักเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ รายละเอียดต่อไปนี้จะกล่าวถึง
การดาเนินงานพัฒนาหลักสูตร และแนวคิดการพัฒนาหลักสูตร

17. แดเนียล แทนเนอร์ และลอร์เรล แทนเนอร์ (D. Tanner & L. Tanner.1995 :
385) กล่าวว่าปัจจัยและอิทธิพลหลักสูตรมีปฏิสัมพันธ์จากปรัชญาสังคม พฤติกรรม
มนุษย์ และความรู้ที่ยิ่งใหญ่กว้างขวางสิ่งเหล่านั้นมีอิทธิพลต่อผู้เรียนโดยแปรสภาพมา
เป็นเนื้อหาวิชาสาหรับการเรียนการสอนเพื่อให้เกิดความเหมาะสมกับการพัฒนาคนใน
สังคมใหม่ ซึ่งเรียกว่ากระบวนการทัศน์ด้วยหลักสูตร
มาร์ช และวิลลิส (Marsh & Willis. 1995 : 278) ได้สรุปแนวคิดใน
การพัฒนาหลักสูตร ว่า กระบวนการพัฒนาหลักสูตรและการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรแม้มี
หลายแนวคิด แต่เมื่อสรุปรวมความคิดแล้วล้วนอยู่บนพื้นฐานความต่อเนื่องเป็นอนุกรม
โดยเริ่มจากแรงกดดันและผลกระทบจากปัจจัยบริบทและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสู่
การปรับปรุงหลักสูตร การนาหลักสูตรไปสู่สถาบันเพื่อใช้จะได้รับแรงกดดันจากปัจจัย
ต่างๆ ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงปรับปรุงหลักสูตรขึ้นมาอีกในระยะต่อไปต่อเนื่องดัง
ภาพประกอบ 2

19. ในการวางแผนพัฒนาหลักสูตร เพื่อดาเนินงานพัฒนาหลักสูตรมีแรงผลักดันและ
ปัจจัยอิทธิพลหลายระดับตั้งแต่ระดับโรงเรียน ระดับชุมชนครอบครัว สังคมประเทศชาติ
จนถึงระดับนานาชาติ พลังผลักดันของสังคมเป็นตัวเร่งสาคัญในการวางแผนหลักสูตร
(Parkay W.and Glen Hass, 2000 : 275)
องค์ประกอบในการดาเนินงานพัฒนาหลักสูตรประกอบด้วยคณะกรรมการ
ดาเนินงานจัดทาหลักสูตรศึกษาวิเคราะห์สภาพของสังคมในปัจจุบัน พร้อมทั้งวิเคราะห์
หลักสูตรเดิมเพื่อนาข้อมูลที่ได้มาพิจารณาร่วมกับข้อมูลพื้นฐานต่างๆ ในการพัฒนา
หลักสูตร ปรับปรุงแก้ไข แล้วกาหนดจุดประสงค์ใหม่ องค์ประกอบในแต่ล่ะส่วนจะมี
ความสัมพันธ์กันและเท่าเทียมกัน จะขาดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่งไม่ได้ ได้แก่

20. 1. การกาหนดความมุ่งหมายจะต้องชัดเจนว่าต้องให้ผู้เรียนในระดับนั้นๆมีคุณสมบัติ
อย่างไร เมื่อกาหนดความมุ่งหมายแล้วจะได้ใช้เป็นแนวทางในการกาหนดเนื้อหาวิชาและ
ประสบการณ์ในการเรียนรู้ต่อไป
2. การวางแผนกาหนดโครงสร้างของหลักสูตร และการเลือกเนื้อหาวิชา ในหลักสูตร
จะต้องกาหนดโครงสร้างอะไรบ้าง เช่น จะต้องใช้เวลาศึกษานานเท่าไร จะต้องเรียน
ทั้งหมดกี่หน่วยการเรียนจึงจะจบหลักสูตรได้ จะต้องเข้าเรียนกี่คาบต่อสัปดาห์ต่อภาค
เรียนมีการวัดและประเมินผลอย่างไร ระบบการให้คะแนนเป็นอย่างไร มีวิชาใดบ้างที่
จะต้องเรียนบังคับเท่าไร และเลือกเท่าไร และวิชาเหล่านั้นประกอบไปด้วยเนื้อหาอะไรมี
ประสบการณ์อะไรบ้าง

21. 3. การทดลองใช้หลักสูตรหรือกระบวนการเรียนการสอนหรือวิธีการ และการจัดการ
เกี่ยวกับหลักสูตรเพื่อให้การเรียนการสอนเป็นไปตามความมุ่งหมายของหลักสูตรอย่างมี
ประสิทธิภาพ จาเป็นต้องจัดหาและปรับปรุงกระบวนการสอน การจัดชั้นเรียน การใช้
อุปกรณ์การวัดผลและประเมินผล และการจัดกิจกรรมเสริมทางวิชาการ ตลอดจนการ
สอนซ่อมเสริมให้การนาหลักสูตรไปใช้เกิดประโยชน์สูงสุด
4. การประเมินผลหลักสูตร เป็นการประเมินคุณค่าของหลักสูตรว่ามีคุณภาพเป็น
อย่างไร เป็นกระบวนการที่ใช้พิจารณาว่าความมุ่งหมายเป็นอย่างไร เนื้อหาวิชาและ
ประสบการณ์ตรงกับความมุ่งหมายหรือไม่ การเรียนการสอนมีปัญหาและอุปสรรค
อะไรบ้างและการประเมินผลอย่างไรดังภาพประกอบ 3

22. การ
ปรับปรุง
การศึกษาและวิเคราะห์
สหภาพสังคม
คณะกรรมการ
การดาเนินงาน
พัฒนาหลักสูตร
กาหนด
ความมุ่ง
หมาย
กาหนด
โครงสร้าง
และ
เนื้อหาวิชา
นาไป
ทดลองใช้
การ
ประเมินผล
ภาพประกอบ 3แสดง
กระบวนการพัฒนาหลักสูตร
ที่มา : สงัด อุทรานันท์ (2532 :
24)
ศึกษาและ
วิเคราะห์
สภาพสังคม
และหลักสูตร
เดิม
แนวคิด(ปรัชญา)และผลการศึกษาค้นคว้าทางจิตวิทยา
ข้อมูลเกี่ยวกับนักเรียนและการประกอบอาชีพข้อมูล
ความก้าวหน้าทางวิชาการ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี
บทบาทของสถาบันการศึกษา และสื่อสารมวลชนข้อมูล
สภาพเศรษฐกิจ สังคม การเมือง ค่านิยม และ
วัฒนธรรม

23. 5.รูปแบบในการพัฒนาหลักสูตร
รูปแบบในการพัฒนาหลักสูตรเป็นสิ่งสาคัญและจาเป็น เนื่องจาก
รูปแบบหลักสูตรเปรียบเสมือนพิมพ์เขียว (Blue Print) ที่ใช้เป็นแนวทางการ
พัฒนาหลักสูตรจากผู้เชี่ยวชาญทางด้านหลักสูตร นักวิชาการจึงมี
ความสาคัญเพื่อเป็นพื้นฐานสาหรับการวิจัยครั้งนี้ รูปแบบการพัฒนา
หลักสูตรที่สาคัญมีดังนี้
5.1 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรจากแนวคิดต่างประเทศ
5.1.1 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของไทเลอร์ (Ralph W.
Tyler)
ไทเลอร์ได้นาเสนอแนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับการพัฒนาหลักสูตรและการสอนซึ่งก็
คือหลักการและเหตุผลในการพัฒนาหลักสูตร(Tyler Rationale)ว่าในการพัฒนา
หลักสูตรและการสอน ต้องตอบคาถามพื้นฐานที่สาคัญ 4 ประการ คือ (Tyler,
1949: 3)

24. 1.จุดมุ่งหมายทางการศึกษา (Educational Purposes)อะไรบ้างที่โรงเรียน
ต้องการให้ผู้เรียนได้เรียนรู้
2.ประสบการณ์ทางการศึกษา
(Educational Experiences)อะไรบ้างที่โรงเรียนจะต้องจัดให้ เพื่อช่วยให้
บรรลุจุดมุ่งหมาย
3.จะจัดประสบการณ์ทางการศึกษา
อย่างไรจึงจะทาให้สอนมีประสิทธิภาพ
4. ประเมินประสิทธิภาพของการจัด
ประสบการณ์การเรียนอย่างไรจึงจะทราบได้ว่าผู้เรียนได้บรรลุ
เป้ าหมายทางการศึกษา
ไทเลอร์ได้วางรูปแบบโครงสร้างของหลักสูตรโดยใช้
วิธีการและเป้ าหมายปลายทาง(Means and ends approsch) ดังนี้ (วิชัย
วงษ์ใหญ่, 2537: 10-11)

25. ในการกาหนดจุดมุ่งหมายนั้น ในขั้นแรกต้องกาหนดเป็นจุดมุ่งหมายชั่วคราวก่อน โดย
ต้องนาบริบทที่เกี่ยวข้อง เช่น บริบททางด้านสังคม ด้วยการนาสิ่งที่สังคมคาดหวัง
ว่าต้องการให้ผู้เรียนมีคุณลักษณะอย่างไร และมีการศึกษาตัวผู้เรียน เช่น ความ
ต้องการ ความสนใจ ฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว เป็นต้น นอกจากนั้นยังต้อง
ศึกษาแนวคิดของนักวิชาการ (วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537 : 12) ความเชื่อค่านิยมของ
สังคมเป็นสิ่งจาเป็นที่ต้องวิเคราะห์ให้ชัดเจน เพราะการศึกษาสังคมค่านิยมขนบประเพณี
วัฒนธรรมจะให้คาตอบว่าสังคมต้องการจัดการศึกษาเพื่ออะไร และจะจัดการศึกษา
สาหรับใคร สิ่งเหล่านี้ช่วยให้แสวงหาคาตอบที่ชัดเจนในการกาหนดเป้าหมายหรือทิศทาง
ของการศึกษา (ดังภาพประกอบ 4)

26. แหล่งข้อมูล
เพื่อนามา
กาหนด
จุดมุ่งหมาย
ชั่วคราว
การศึกษาสังคม
การศึกษาผู้เรียน
การศึกษาแนวคิด
ของนักวิชาการ
ปรัชญาสังคม
ปรัชญาการศึกษา
ปรัชญาสังคม
ทฤษฎีการเรียนรู้
กาหนดจุดมุ่งหมาย
ชั่วคราว
จุดมุ่งหมย
การเลือกและจัดประสบการณ์
การเรียน
การประเมินผล
องค์ประกอบ
ของหลักสูตร
ภาพประกอบ 4รูปแบบการพัฒนา
หลักสูตรของไทเลอร์
(วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537 : 11)

27. การพัฒนาหลักสูตรและการเสนอของไทเลอร์ มีลักษณะ
สาคัญคือ (วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537: 12-14)
1. จุดมุ่งหมายเป็นตัวกาหนดควบคุมการเลือกและจัด
ประสบการณ์การเรียนดังนั้น การกาหนดจุดมุ่งหมายจึงมี 2 ขั้นตอน
คือ ตอนแรกเป็นการกาหนดจุดมุ่งหมายชั่วคราวแล้วจึงหาวิธีการและ
เกณฑ์จากทฤษฎีการเรียนรู้ปรัชญาการศึกษาและปรัชญาสังคมมา
กลั่นกรองจุดมุ่งหมายชั่วคราว เพื่อให้ได้มาเป็นจุดมุ่งหมายที่แท้จริง
ของหลักสูตรพื้นฐานทางจิตวิทยาและปรัชญาในการพัฒนาหลักสูตร
จะเข้ามามีบทบาทและช่วยในการตรวจสอบเพื่อหาความชัดเจนของ
การกาหนดจุดมุ่งหมายขั้นนี้เพื่อตอบคาถามและหาความชัดเจนว่าการ
จัดหลักสูตรเพื่อตอบสนองใคร ตอบสนองผู้เรียนหรือสังคม

28. 2. การเลือกและจัดประสบการณ์การเรียนที่คาดหวังว่าจะให้ผู้เรียนมี
ประสบการณ์การจัดกิจกรรมในการเรียนการสอนและส่วนเสริมหลักสูตรนั้นมี
อะไร ทั้งนี้เพื่อให้กระบวนการเรียนการสอนดาเนินไปเพื่อตอบสนองจุดมุ่งหมาย
ที่กาหนดไว้ ไทเลอร์ได้เสนอเกณฑ์ในการพิจารณาเลือกประสบการณ์การ
เรียนรู้ไว้ดังนี้
2.1 ผู้เรียนควรมีโอกาสฝึกพฤติกรรมและการเรียนรู้เนื้อหา
ตามที่ระบุไว้ในจุดมุ่งหมาย
2.2 กิจกรรมและประสบการณ์นั้นทาให้ผู้เรียนพอใจปฏิบัติการ
เรียนรู้อาจนาไปสู่จุดมุ่งหมายที่กาหนดไว้เพียงข้อเดียวก็ได้
2.3 กิจกรรมและประสบการณ์นั้นอยู่ในข่ายความพอใจที่พึง
ปฏิบัติได้
2.4 กิจกรรมและประสบการณ์หลายๆด้านของการเรียนรู้อาจ
นาไปสู่จุดมุ่งหมายที่กาหนดไว้เพียงข้อเดียวก็ได้
2.5 กิจกรรมและประสบการณ์เรียนรู้เพียงหนึ่งอย่างอาจ
ตรวจสอบจุดมุ่งหมายหลายๆข้อได้

29. 3. การจัดประสบการณ์การเรียนรู้ว่าต้องคานึงถึงความสัมพันธ์ในด้านเวลาต่อเวลา และเนื้อหาต่อ
เนื้อหา เรียกว่าความสัมพันธ์แบบแนวตั้ง (Vertical)กับแนวนอน (Horizontal) ซึ่งมีเกณฑ์ในการจัด
ดังนี้
3.1 ความต่อเนื่อง (Continuity) หมายถึงความสัมพันธ์ในแนวตั้งของส่วนองค์ประกอบหลักของ
ตัวหลักสูตรจากระดับหนึ่งไปยังอีกระดับหนึ่งที่สูงขึ้นไป เช่นในวิชาทักษะ ต้องเปิดโอกาสให้มีการฝึกทักษะใน
กิจกรรมและประสบการณ์บ่อยๆ และต่อเนื่องกัน
3.2 การจัดช่วงลาดับ(Sequence) หมายถึงความสัมพันธ์แนวตั้งของส่วนองค์ประกอบหลักของ
ตัวหลักสูตรจากสิ่งที่เกิดขึ้นก่อนไปสู่สิ่งที่เกิดขึ้นภายหลัง หรือจากสิ่งที่มีความง่ายไปสู่ที่มีความยาก
ดังนั้น การจัดกิจกรรมและประสบการณ์ให้มีการเรียงลาดับก่อนหลังเพื่อให้ได้เรียนเนื้อหาที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
3.3 บูรณาการ (Integration) หมายถึงความสัมพันธ์กันในแนวนอนขององค์ประกอบหลักของ
ตัวหลักสูตร จากหัวข้อเนื้อหาหนึ่งไปยังอีกหัวข้อหนึ่งของรายวิชา หรือจากรายวิชาหนึ่งไปยังรายวิชาอื่นๆ
ที่มีความเกี่ยวข้องกัน การจัดประสบการณ์จึงควรเป็นในลักษณะที่ช่วยให้ผู้เรียนได้เพิ่มพูนความคิดเห็น
และได้แสดงพฤติกรรมที่สอดคล้องกัน เนื้อหาที่เรียนเป็นการเพิ่มความสามารถทั้งหมดของผู้เรียนที่ได้
ประสบการณ์ในสถานการณ์ต่างๆกัน ประสบการณ์การเรียนรู้จึงเป็นแบบแผนของปฏิสัมพันธ์
(Interaction) ระหว่างผู้เรียนกับสถานการณ์สิ่งแวดล้อม

30. 4. การประเมินผลเพื่อตรวจสอบดูว่าการจัดการเรียนการสอนได้บรรลุตาม
จุดมุ่งหมายตามที่กาหนดไว้หรือไม่ สมควรมีการปรับแก้ในส่วนใดบ้าง พิจารณาจาก
สิ่งต่อไปนี้
4.1 กาหนดจุดมุ่งหมายที่จะวัดและพฤติกรรมที่คาดหวัง
4.2 วัดและวิเคราะห์สถานการณ์ที่ทาให้เกิดพฤติกรรมเหล่านั้น
4.3 ศึกษาสารวจข้อมูลเพื่อสร้างเครื่องมือวัดพฤติกรรมเหล่านั้นได้อย่างเหมาะสม
4.4 ตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ โดยใช้เกณฑ์ในการพิจารณาดังนี้
1. ความเป็นปรนัย (Objectivity)
2. ความเชื่อมั่นได้ (Reliability)
3. ความเที่ยงตรง (Validity)
4. ความถูกต้อง (Accuracy)
4.5 การพิจารณาผลประเมินให้เป็นประโยชน์เพื่ออธิบายผลการเรียนรู้เป็น
รายบุคคลหรือเป็นกลุ่ม การอธิบายถึงส่วนดีของหลักสูตรหรือสิ่งที่ต้องปรับแก้เพื่อ
เป็นแนวทางในการปรับปรุงหลักสูตรให้มีคุณภาพยิ่งขึ้น

31. 5.1.2 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวความคิดของทาบา(Taba)
แนวคิดของทาบาในการพัฒนาหลักสูตรใช้วีแบบรากหญ้า
(Grass-roots approach) มีความเชื่อว่าหลักสูตรควรได้รับการออกแบบโดยครูผู้สอน
มากกว่าพัฒนาจากองค์กรที่อยู่ในระดับสูงขึ้น ประกอบด้วยขั้นตอนต่างๆ ดังนี้ (Taba,
1962 : 456-459)
1. วิเคราะห์ความต้องการ (Diagnosis of needs) ใช้วิธีสารวจสภาพปัญหา ความ
ต้องการ และความจาเป็นของผู้เรียนและของสังคม
2. กาหนดจุดมุ่งหมาย (Formulation of objectives)ด้วยข้อมูลที่ได้จาการวิเคราะห์ความ
ต้องการ
3. คัดเลือกเนื้อหาสาระ (Selection of content)เมื่อกาหนดจุดมุ่งหมายแล้วก็ต้องเลือก
เนื้อหาสาระ ซึ่งสอดคล้องกับจุดมุ่งหมาย และต้องคานึงถึงพัฒนาการของผู้เรียนด้วย
4. การจัดรวบรวมเนื้อหาสาระ (Organization of content) เนื้อหาสาระที่รวบรวมต้อง
คานึงถึงความยากง่ายและความต่อเนื่อง รวมทั้งจัดให้เหมาะสมกับพัฒนาการและความ
สนใจของผู้เรียน
5. คัดเลือกประสบการณ์การเรียนรู้ (Selection of learning experiences) การคัดเลือก
ประสบการณ์เรียนรู้ให้สอดคล้องกับจุดมุ่งหมายและเนื้อหาวิชา

32. 6. การจัดรวบรวมประสบการณ์การเรียนรู้ (Organization of
leaning experiences) การจัดประสบการณ์การเรียนรู้ควร
คานึงถึงความต่อเนื่องของเนื้อหาสาระ
7. กาหนดวิธีวัดและประเมินผล (Determination of what to
evaluate and the ways and means of doing it) มีการประเมินเพื่อ
ตรวจสอบว่าประสบการณ์การเรียนที่จัดให้บรรลุจุดมุ่งหมาย
ที่กาหนดไว้หรือไม่ และกาหนดวิธีการประเมินรวมทั้ง
เครื่องมือที่ใช้ในการประเมินด้วยดังภาพประกอบ 5

33. 2. กาหนดจุดมุ่งหมาย (Formulation of objectives)
3. คัดเลือกเนื้อหาสาระ (Selection of content)
4. การจัดรวบรวมเนื้อหาสาระ - ความคิดรวบยอด (Key concepts)
(Organization of content) - ความคิดหลัก (Main ideas)
- ข้อเท็จจริง (Facts)
5. การคัดเลือกประสบการณ์การเรียนรู้ (Selection of leaning experiences)
6. การจัดรวบรวมประสบการณ์การเรียนรู้ (Organization of leaning
experiences)(กลวิธีการสอนเพื่อพัฒนาพุทธิพิสัย และเจตพิสัย)
7. กาหนดวิธีวัดและประเมินผล (Determination of what to evaluate)
1วิเคราะห์ความต้องการ (Diagnosis of needs)
ภาพประกอบ5 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของทาบา
(Taba, 1962 : 456-459)

34. จากการพัฒนาหลักสูตรแนวคิดของทาบาจะเริ่มที่จุดใดจุดหนึ่งก่อนก็ได้ แต่เมื่อเริ่มที่
จุดใดแล้วจะต้องทาการศึกษาให้ครบกระบวนการทั้ง 7 ขั้นตอน จุดเด่นในแนวคิดของทาบาคือเรื่อง
ยุทธวิธีการสอน (Teaching Strategies) และประสบการณ์การเรียนรู้เป็นกระบวนการที่ต้องคานึงถึง
มีอยู่ 2 ประการ คือ (วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537: 15-16)
1. ยุทธวิธีการสอนและประสบการณ์เรียนรู้ เป็นเครื่องกาหนดสถานการณ์เงื่อนไขการ
เรียนรู้ การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนแต่ละครั้งมีวัตถุประสงค์เกี่ยวกับการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นเป็น
ผลผลิต ดังนั้น การจัดรูปแบบของการเรียนการสอนต้องแสดงลาดับขั้นตอนของการเรียนรู้ด้วย
2. ยุทธวิธีการสอนเป็นสิ่งที่หลอมรวมหลายสิ่งหลายอย่างเข้ามาไว้ด้วยกันการพิจารณาตัดสินใจ
เกี่ยวกับยุทธวิธีการสอนควรคานึงถึงสิ่งต่อไปนี้ คือ
2.1 การจัดเนื้อหา ต้องกาหนดให้ชัดเจนว่ารายวิชานั้นๆมุ่งให้ผู้เรียนเรียนรู้
แบบใด กว้างหรือลึกมากน้อยเพียงใด และได้เรียงลาดับเนื้อหาวิชาไว้อย่างไร การกาหนดโครงสร้างได้
กระทาชัดเจนสอดคล้องกับโครงการในระดับใด เพราะแต่ละระดับมีจุดประสงค์เนื้อหาสาระที่มีความ
เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน

35. 2.2 หน่วยการเรียน สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ที่บ่งชี้ถึงการวัดและประเมินได้ชัดเจน มี
รายละเอียดและมีความยืดหยุ่นเพื่อเปิดโอกาสให้ครูและนักเรียนมีส่วนร่วมในการวางแผนการเรียน
และทากิจกรรมตามความต้องการและความสนใจ การตรวจสอบความรู้พื้นฐานของผู้เรียนจะ
ช่วยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ในการพัฒนากระบวนการเรียนได้เป็นลาดับขั้นตอนเพื่อนาไปสู่ข้อค้นพบ
ข้อสรุปที่เป็นหลักการที่มุ่งเน้นความคาดหวังเกี่ยวกับการเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นกับผู้เรียน และการ
กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเองดังภาพประกอบ 6

36. กาหนดโดยการวิเคราะห์ กาหนดวัตถุประสงค์ การกาหนดจุดประสงค์
วิเคราะห์และการจาแนก แต่ละระดับ
1.วัฒนธรรมและความต้องการของ 1. ชนิดของพฤติกรร 1. จุดมุ่งหมายทั่วไปของการ
ศึกษาสังคมและผู้เรียน
2. เนื้อหาวิชา 2. จุดมุ่งหมายระดับโรงเรียน 2.กระบวนการเรียนรู้และหลักการ
3.ธรรมชาติความรู้ในศาสตร์ต่างๆ 3. ความต้องการด้านต่างๆ 3. จุดมุ่งหมายระดับชั้นเรียน
และวิธีการแสวงหาความรู้ เรียนรู้ของผู้เรียน
4.อุดมการณ์ของประชาธิปไตย

37. กาหนดความรู้ การเลือกเนื้อหาและ สถาบันองค์กรที่เกี่ยวข้อง
ประสบการณ์การเรียนและ
ลักษณะการจัด
1.ลักษณะ, ธรรมชาติของความรู้ เนื้อหาสาระ 1.โรงเรียน, การบริหาร
ของศาสตร์ต่างๆ กิจกรรมและ ใช้ทรัพยากร
2.ความรู้เกี่ยวกับการพัฒนาผู้เรียน ประสบการณ์ 2.องค์กรอื่นๆที่เกี่ยวข้อง
3.การเรียน กับการศึกษาบทบาทและ
4.พัฒนาผู้เรียน หน้าที่ของแต่ละหน่วยงาน

38. สิ่งที่ต้องคานึง/บุคคล การจัดหลักสูตรรูปแบบของหลักสูตร ผู้รับผิดชอบของหน่วยงาน
1.ความต่อเนื่องของความรู้ รายงาน หมวดวิชา มุ่งเน้นด้าน 1.โรงเรียน
2.บูรณาการทางความรู้ ชีวิตและสังคม กิจกรรมและ 2.คณะครูและเจ้าหน้าที่
ประสบการณ์ กิจกรรมของผู้เรียน 3.วิธีการที่จะใช้บุคลากร
จุดรวม แนวคิดต่างๆ ให้เกิดประโยชน์จากการเรียนรู้

39. การกาหนดโดย ขอบข่ายของการเรียง ผู้ดาเนินการต้องคานึงถึง
ลาดับหลักสูตร
ลักษณะการจัด
1.ขอบข่ายของกระบวนการ 1.การเรียนรู้ลาดับขั้นตอน รูปแบบของการจัดหลักสูตร
เรียนรู้ การเรียนรู้ ประเภทต่างๆ
2.ขอบเขตความต่อเนื่องของ 2.ขอบข่ายและขั้นตอนของการจัด หลักสาคัญในการการจัดหลักสูตร
กระบวนการเรียนรู้ กระบวนการเรียนรู้
ภาพ 7.5รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรและการสอนของทาบา (วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537:17)
ภาพประกอบ 6รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรและการสอนของทาบา (วิชัย วงษ์ใหญ่, 2537:17)

40. 5.1.3 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของเซย์เลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวิส(J.
Galen Saylor, William M. Alexander and Arthur J. Lewis)
แนวคิดของเซย์เลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวิส ประกอบด้วย กระบวนการพัฒนาหลักสูตรที่
สาคัญ4 ขั้นตอน คือ (Saylor and Alexander,1974 : 265; Saylor,Alexander and Lewis,
1981: 181)
1. เป้าหมาย วัตถุประสงค์ และความครอบคลุม (Goals, Objective and domains)
หลักสูตรต้องประกอบด้วย เป้าหมาย วัตถุประสงค์ และในแต่ละเป้าหมายควรบ่งบอกถึงความครอบคลุมของ
หลักสูตร (Curriculum Domain) วัตถุประสงค์ พัฒนาการส่วนบุคคล มนุษยสัมพันธ์ ทักษะการเรียนรู้ที่
ต่อเนื่อง และความชานาญเฉพาะด้าน ซึ่งกาหนดจากความเป็นโลกาภิวัฒน์ ความต้องการของสังคมที่อยู่อาศัย
กฎหมาย ข้อบังคับ เป็นต้น
2. การออกแบหลักสูตร (CurriculumDesign) คือการวางแผนเพื่อตัดสินใจเกี่ยวกับการ
เลือกและจัดเนื้อหาสาระและจัดประสบการณ์การเรียนรู้ที่สอดคล้องกับเป้าหมาย วัตถุประสงค์ โดยคานึงถึงปรัชญา
ความต้องการของสังคมและผู้เรียนมาพิจารณาด้วย

41. 3. การนาหลักสูตรไปใช้(Curriculum implementation) ครูต้องเป็นผู้วางแผนและ
วางแผนการจัดการเรียนการสอนในรูปแบบต่างๆ (Instructional Plans) รวมทั้งการจัดทาสื่อ
การเรียนการสอน เช่น ตารา แบบเรียน วัสดุอุปกรณ์ต่างๆ เพื่อช่วยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ในสิ่งที่ครู
ตั้งเป้าหมายไว้
4. การประเมินผลหลักสูตร (CurriculumEvaluation) ครูและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง
ร่วมกันตัดสินใจเพื่อเลือกวิธีการประเมินผลที่สามารถประเมินได้ว่า หลักสูตรที่พัฒนาขึ้นได้ผลตาม
ความมุ่งหมายการประเมินหลักสูตรจะเป็นข้อมูลสาคัญที่บอกผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องได้ว่าควรจะ
ปรับปรุงหลักสูตรในจุดใด เพื่อประกอบการตัดสินใจในการวางแผนการใช้หลักสูตรในอนาคต
รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของเซย์เลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวิส แสดงดัง
ภาพประกอบ 7

42. เป้าหมายจุดประสงค์และ
ความครอบคลุม
การออกแบบ
หลักสูตร
การนาหลักสูตรไปใช้ การประเมินผล
หลักสูตร
-ออกแบบโดยนักพัฒนา
หลักสูตร
-เลือกเนื้อหาสาระและ
ประสบการณ์การเรียนรู้ที่
เหมาะสมกับผู้เรียน
- ครูเป็นผู้วางแผน
จัดทาแผนการสอน
- จัดทาสื่อการเรียนการ
สอน
- ครูเป็นผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง
เลือกวิธีประเมินที่มีประสิทธิภาพ
- นาข้อมูลที่ใช้จากการประเมิน
มาปรับปรุงแก้ไขหลักสูตร
(1)ให้ข้อมูลย้อนกลับและปรับปรุง
ภาพประกอบ7 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของเซย์เลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวิส
(Saylor and Alexander, 1974 : 275; Saylor. Alexander and Lawis.1981 : 181)

43. 5.1.4 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของโอลิวา (Oliva) (Oliva.1982 :
172)
1. จุดมุ่งหมายของการศึกษา(Aims of Education) และหลักการปรัชญาและจิตวิทยาจากการ
วิเคราะห์ความต้องการจาเป็นของสังคมและผู้เรียน
2. วิเคราะห์ความต้องการจาเป็นของชุมชนที่สถานศึกษานั้นๆ ตั้งอยู่ ความต้องการจาเป็นของ
ผู้เรียนในชุมชน และเนื้อหาวิชาที่จาเป็นเพื่อใช้ในการจัดการเรียนการสอน
3. เป้าหมายของหลักสูตร (Curriculum Goals) โดยอาศัยข้อมูลจากขั้น 1 และ 2
4. จุดประสงค์ของหลักสูตร (Curriculum Objectives) โดยอาศัยข้อมูลจากขั้นที่1,2และ3
แตกต่างจากขั้นที่3 คือมีลักษณะเฉพาะเจาะจงเพื่อนาไปสู่การประยุกต์ใช้หลักสูตร และการกาหนดโครงสร้าง
หลักสูตร
5. รวบรวมและนาไปใช้(Organization and Implementation of the Curriculum)เป็นขั้น
ของการกาหนดโครงสร้างหลักสูตร
6. กาหนดเป้าหมายของการสอน(Instructional Goals) ของแต่ละระดับ

44. 7. กาหนดจุดประสงค์ของการจัดการเรียนการสอน(Instructional Objective) ในแต่ละวิชา
8. เลือกยุทธวิธีในการสอน(Selection of Strategies) เป็นขั้นที่ผู้เรียนเลือก
ยุทธวิธีที่เหมาะสมกับผู้เรียน
9. เลือกเทคนิควิธีการประเมินผลก่อนที่นาไปสอนจริงคือ9A (Preliminary
selective of evaluation techniques) และกาหนดวิธีประเมินผลหลังจากกิจกรรมการเรียนการ
สอนสิ้นสุดคือ 9B (Find selection of evaluation techniques)
10. นายุทธวิธีไปใช้ปฏิบัติจริง(Implementation of Strategies)เป็นขั้นของการใช้
วิธีการที่กาหนดในขั้นที่8
11. ประเมินผลจากการเรียนการสอน (Evaluation of Instruction)เป็นขั้นที่เมื่อ
การดาเนินการจัดการเรียนการสอนเสร็จสิ้น ก็มีการประเมินผลตามที่ได้เลือกหรือกาหนดวิธีการ
ประเมินขั้นที่9
12. ประเมินหลักสูตร(Evaluation ofcurriculum)เป็นขั้นตอนสุดท้ายที่ทาให้วงจร
ครบถ้วน การประเมินผลที่มิใช่ประเมินผู้เรียนและผู้สอน แต่เป็นการประเมินหลักสูตรที่จัดทาขึ้น

45. 5.1.5 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของมัลคอล์ม สกิลเบ็ก
สกิลเบ็ก (Sklibeck,1984 : 230-239; สิทธิชัย เทวธีระรัตน์, 2543 :
43)ได้เสนอแนวคิดเกี่ยวกับรูปแบบของหลักสูตรในลักษณะที่เป็นพลวัต จุดเด่นคือ การวิเคราะห์
สถานการณ์ซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ที่สาคัญในการพัฒนาหลักสูตร ทั้งนี้ สกิลเบ็กเชื่อว่า สถานการณ์เป็น
องค์ประกอบสาคัญในการกาหนดความแตกต่างของหลักสูตร เพราะไม่สามารถคาดเหตุการณ์สิ่งที่
เกิดขึ้นภายหน้าได้ การกาหนดวัตถุประสงค์ของการเรียนรู้ไว้ก่อนมีการสารวจสถานการณ์จริงจึงขาด
ความน่าเชื่อถือ ดังนั้น การพัฒนาหลักสูตรโดยโรงเรียนเป็นผู้พัฒนาหลักสูตรเอง(School-based
curriculum development หรือ SBCD) เป็นวิธีที่สามารถนาไปปฏิบัติให้สอดคล้องกับความเป็นจริง
ได้ การวิเคราะห์องค์ประกอบต่างๆ ที่เป็นปรากฏการณ์ของสังคมแต่ละแห่งมีความแตกต่างกัน ทาให้ไม่
สามารถเจาะจงใช้รูปแบบหลักสูตรที่เป็นแบบเดียวกันได้ ดังนั้น รูปแบบหลักสูตรจึงเป็นพลวัต แนวคิด
การพัฒนาหลักสูตรของสกิลเบ็ก ประกอบด้วย5ขั้นตอน ดังต่อไปนี้

46. ขั้นตอนที่ 1 การวิเคราะห์สถานการณ์(Analyze the situation) วิเคราะห์ปัจจัยที่ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับหลักสูตร ซึ่งส่งผลถึง
โรงเรียนให้มีการพัฒนาหลักสูตรให้นาไปปฏิบัติได้จริงและบังเกิดผลให้นักเรียนได้เรียนรู้ ซึ่งปัจจัยที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงประกอบด้วย ปัจจัย
ภายนอกและปัจจัยภายใน
ก. ปั จจัยภายนอก ได้แก่
1.การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม ความคาดหวังของผู้ปกครองความต้องการของนายจ้าง ความต้องการของ
สังคม ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ใหญ่กับเด็ก และอุดมคติของสังคม
2. การเปลี่ยนแปลงระบบการศึกษาและหลักสูตร ซึ่งประกอบด้วย นโยบายการศึกษา ระบบการสอน อานาจในการตัดสินใจ
ของท้องถิ่น ผู้จบการศึกษาที่สอดคล้องกับความต้องการของสังคม เป็นต้น
3. การเปลี่ยนแปลงเนื้อหาวิชา การจัดการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับยุคสมัย
4. การเพิ่มศักยภาพของครูอาจารย์ ในการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับยุคสมัย
5. การนาทรัพยากรใช้ในโรงเรียน เพื่อพัฒนาการจัดการเรียนการสอน
ข. ปั จจัยภายใน ได้แก่
1. เจตคติ ความสามารถและความต้องการทางการศึกษาของนักเรียน
2. ค่านิยม เจตคติ ทักษะ ประสบการณ์ของครู ที่เป็นจุดเด่นและจุดด้อยของการจัดการเรียนการสอน
3. ความคาดหวังของโรงเรียน โครงสร้างการบริหารงาน การกระจายอานาจการบริหารการศึกษา วิธีจัดประสบการณ์ให้
นักเรียน แรงจูงใจใฝ่ สัมฤทธิ์ของนักเรียนบรรทัดฐานทางสังคม การจัดการกับการเปลี่ยนแปลงที่ไม่พึงประสงค์
4. วัสดุอุปกรณ์ ทรัพยากร งบประมาณ แผนงาน และศักยภาพในการจัดการเรียนการสอนของโรงเรียน
5. การยอมรับและการรับรู้ปัญหาที่เกิดขึ้นจากการนาหลักสูตรมาใช้

47. ขั้นตอนที่ 2 การกาหนดวัตถุประสงค์ (Define Objectives) การวิเคราะห์สถานการณ์ใน
ขั้นตอนที่ 1 เพื่อนาไปกาหนดวัตถุประสงค์ซึ่งการกาหนดวัตถุประสงค์แปลงเปลี่ยนไปตามปัจจัย
ภายนอกและภายใน สะท้อนความเป็นจริงของสถานการณ์ที่เป็นอยู่ สอดคล้องกับค่านิยม ทิศทางที่
กาหนด รวมทั้งผลลัพธ์ที่คาดหวังจากการจัดการศึกษา การกาหนดวัตถุประสงค์ควรเขียนในลักษณะ
การเรียนรู้ที่คาดหวังจากนักเรียนและกระบวนการจัดการเรียนการสอนของครูที่ให้บรรลุวัตถุประสงค์
ซึ่งการกาหนดวัตถุประสงค์ประกอบด้วยวัตถุประสงค์ทั่วไปกับวัตถุประสงค์เฉพาะ ในการกาหนด
วัตถุประสงค์ต้องเกิดจากการมีส่วนร่วมของผู้ที่เกี่ยวข้องเช่น นักเรียน ครู ผู้ปกครอง ชุมชน และ
นักวิชาการ เป็นต้น
ขั้นตอนที่ 3 การออกแบบการจัดการเรียนการสอน (Design the teaching learning
programme) เป็นการออกแบบการเรียนการสอนต้องให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการจัด
การศึกษา โรงเรียนต้องตอบคาถามพื้นฐาน เช่น จะสอนอะไร และนักเรียนจะเรียนรู้อะไรซึ่งต้องศึกษา
เอกสารที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับรายวิชาที่นามาจัดการเรียนการสอน การกาหนดแบบแผนการสอนและการ
เรียนรู้เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในเรื่องต่างๆดังนี้

48. 3.1 ข้อมูลพื้นฐานหรือทิศทางของหลักสูตรที่กาหนดไว้ในหลักสูตรแกนกลาง
เป็นวิชาบังคับหรือวิชาเลือกตามความสนใจ
3.2การจัดกลุ่มและการบูรณาการของสาระวิชาต่างๆ
3.3การจัดกลุ่มนักเรียน ซึ่งอาจจัดตามความสนใจของนักเรียน จัดให้เด็กเรียน
เก่งเรียนด้วยกันและไม่เก่งเรียนด้วยกัน หรือจัดให้เด็กที่มีความสนใจต่างกันเรียนด้วยกัน
3.4ความสัมพันธ์ของวิชาต่างๆ กับเป้าหมายของหลักสูตร
3.5การเรียงลาดับของเนื้อหาการสอน
3.6สถานที่ ทรัพยากร อุปกรณ์และเครื่องใช้ไฟฟ้ า
3.7ออกแบบวิธีการจัดการเรียนการสอน
3.8แต่งตั้งคณะทางาน
3.9จัดทาตารางและกิจกรรมในการปฏิบัติงาน

49. ขั้นตอนที่ 4 การนาหลักสูตรไปใช้ (Interpret and implement the programme) การ
วางแผนและการออกแบบหลักสูตรก็เพื่อให้หลักสูตรนั้นนาไปสู่การปฏิบัติให้บังเกิดผลตาม
วัตถุประสงค์ที่วางไว้ ซึ่งดูจากผลการประเมินผลลัพธ์สุดท้ายว่าการเรียนการสอนเป็นไปตามความ
ต้องการหรือไม่ มีแผนงานใดที่มีความพร้อมมากที่สุด และรับรองคุณภาพได้ดังนั้น ครูต้องมี
จิตสานึกในความเป็นมืออาชีพที่ต้องติดตามควบคุม ดูแล และประเมินผลอย่างสม่าเสมอ เพื่อ
พิจารณาว่าสิ่งที่ออกแบบและดาเนินการอยู่มีประโยชน์คุ้มค่า การพัฒนาหลักสูตรโรงเรียนจาก
บุคคลใดบุคคลหนึ่ง เช่นผู้บริหารโรงเรียน หัวหน้าภาค อาจไม่ประสบความสาเร็จเนื่องจากปัญหา
การขาดการเอาใจใส่จากครู ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ดังนั้นการบริหารหลักสูตรที่ทาให้เกิดการยอมรับ
และนาไปใช้ได้จริงๆ ต้องดาเนินการโดยผู้ที่อยู่ในโรงเรียนซึ่งก็คือครูนั่นเองครูเป็นผู้ที่ใกล้ชิดและทราบ
ข้อมูลเกี่ยวกับความสนใจ ความต้องการของนักเรียนเป็นอย่างดีดังนั้น การปฏิบัติเพื่อพัฒนา
หลักสูตรต้องเหมาะสมและต้องสอดคล้องกับศักยภาพของครู การนาไปใช้ขึ้นอยู่กับครู ครูต้องเป็น
บุคลากรหลักในการออกแบบและการนาไปใช้ นั่นคือ ครูต้องเป็นผู้พัฒนาหลักสูตรดัวยตนเอง
ดีกว่ารูปแบบการพัฒนาหลักสูตรที่บุคคลอื่นเป็นผู้จัดทาให้

50. ขั้นตอนที่ 4 การนาหลักสูตรไปใช้ (Interpret and implement the programme) การวางแผนและการ
ออกแบบหลักสูตรก็เพื่อให้หลักสูตรนั้นนาไปสู่การปฏิบัติ
ให้บังเกิดผลตามวัตถุประสงค์ที่วางไว้ ซึ่งดูจากผลการประเมินผลลัพธ์สุดท้ายว่าการเรียนการสอนเป็นไปตามความ
ต้องการหรือไม่ มีแผนงานใดที่มีความพร้อมมากที่สุด
และรับรองคุณภาพได้ดังนั้น ครูต้องมีจิตสานึกในความเป็นมืออาชีพที่ต้องติดตามควบคุม ดูแล และประเมินผลอย่าง
สม่าเสมอ เพื่อพิจารณาว่าสิ่งที่ออกแบบและดาเนินการอยู่
มีประโยชน์คุ้มค่า การพัฒนาหลักสูตรโรงเรียนจากบุคคลใดบุคคลหนึ่ง เช่นผู้บริหารโรงเรียน หัวหน้าภาค อาจไม่ประสบ
ความสาเร็จเนื่องจากปัญหาการขาดการเอาใจใส่จากครู
ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ดังนั้นการบริหารหลักสูตรที่ทาให้เกิดการยอมรับ และนาไปใช้ได้จริงๆ ต้องดาเนินการโดยผู้ที่อยู่ใน
โรงเรียนซึ่งก็คือครูนั่นเองครูเป็นผู้ที่ใกล้ชิดและทราบข้อมูลเกี่ยวกับความสนใจ
ความต้องการของนักเรียนเป็นอย่างดีดังนั้น การปฏิบัติเพื่อพัฒนาหลักสูตรต้องเหมาะสมและต้องสอดคล้องกับ
ศักยภาพของครู การนาไปใช้ขึ้นอยู่กับครู ครูต้องเป็นบุคลากรหลักในการออกแบบและการนาไปใช้ นั่นคือ
ครูต้องเป็นผู้พัฒนาหลักสูตรดัวยตนเอง ดีกว่ารูปแบบการพัฒนาหลักสูตรที่บุคคลอื่นเป็นผู้จัดทาให้

51. ขั้นตอนที่ 5 การประเมินการเรียนรู้และการประเมินผลหลักสูตร (Assess and evaluate)
การประเมินการเรียนรู้(Assessment)เป็นการตัดสินคุณค่าในศักยภาพการเรียนรู้และการปฏิบัติของผู้
เรียนรู้ ส่วนการประเมินผล (Evaluation) หมายถึงการรวบรวมหลักฐานเพื่อนามาตัดสินคุณค่า
เกี่ยวกับหลักสูตร ซึ่งประกอบด้วย การวางแผน การออกแบบ การนาไปใช้ รวมทั้งผลการปฏิบัติหรือผล
การเรียนรู้ของผู้เรียน ซึ่งการประเมินการปฏิบัติของผู้เรียนเป็นการกาหนดเกณฑ์ที่ผู้เรียนต้องบรรลุ เช่น
การกาหนดชิ้นงาน การสังเกต การบันทึกการทางาน การสอน การรายงานผล การประเมินการเรียนรู้
ของผู้เรียนต้องมีแนวทางที่หลากหลายเพื่อให้ครอบคลุม รวมทั้งเป็นกระบวนการที่ต่อเนื่องทุกครั้ง ดังนั้น
การประเมินจึงไม่ใช่กิจกรรมที่กระทารวบยอดครั้งเดียว แต่เป็นการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียน รวมทั้ง
ผู้ออกแบบหลักสูตรด้วยการกระทาเช่นนี้เป็นวงจรต่อเนื่องกันไปเรื่อยๆ เพื่อนาไปสู่การปรับปรุงผู้เรียนและ
หลักสูตรให้ดียิ่งขึ้น

52. 1.วิเคราะห์สถานการณ์
( Analyse the situation)
การพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของสกิลเบ็กแสดงดังภาพประกอบ 8
ดังนี้
2.การกาหนดวัตถุประสงค์
( Define Objectives)
3.การออกแบบการจัดการเรียนการสอน
( Design the teaching – learning programme )
4.การนาหลักสูตรไปใช้
( Interpret and implement the programme )
ภาพประกอบ 8 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของสกิลเบ็ก ( Skilbeck , 1984 : 230-239 )
ภาพประกอบ 8 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร
ตามแนวคิดของสกิลเบ็ก ( Skilbeck ,
1984 : 230-239 )
5.การประเมินการเรียนรู้และการประเมินหลักสูตร
( Assess and evaluate )

53. 5.1.6 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของวอล์คเกอร์ (Decker
Walker)
เดคเกอร์ วอล์คเกอร์ (Decker Walker) ปฏิเสธแนวคิดการพัฒนา
หลักสูตรด้วยการกาหนดสิ่งต่างๆ ที่เกี่ยวกับหลักสูตรด้วยการอธิบายเชิงเหตุผลโดย
ปราศจากการค้นคว้าหาข้อเท็จจริงมาก่อน วิธีการของวอล์คเกอร์เป็นวิธีการศึกษาแบบ
ประจักษ์นิยม (Epiricalism) หรือเป็นวิธีการศึกษาแบบธรรมชาติ (Naturalistic model)
ซึ่งเป็นวิธีการที่เป็นการแสวงหาข้อเท็จจริงจากปรากฏการณ์ทางสังคม และผ่านกระบวนการ
พิจารณาไตร่ตรองอย่างเหมาะสมก่อนการตัดสินใจออกแบบหลักสูตร ส่วนผลการพิจารณา
จะออกมาเช่นไรก็ยอมรับตามสภาพการณ์ซึ่งเป็นวิธีคล้ายกับเติบโตของสิ่งต่างๆ ในธรรมชาติ
(Marsh , 1986 , curricula ; An Analytical Introduction : 53-57)
รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของวอล์คเกอร์ แบ่งเป็น
กระบวนการพัฒนาหลักสูตรออกเป็น 3 ขั้นตอน คือ (Walker , 1971 , curriculum
Theory Network : 58-59)

54. ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาข้อมูลพื้นฐาน ซึ่งได้มาจากการศึกษาเชิงประจักษ์ที่ได้จากมุมมองต่างๆ ความเชื่อ ค่านิยม ทฤษฎี
แนวคิด เป้าหมาย เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพิจารณาสร้างหลักสูตรต่อไปในอนาคต ทั้งนี้ มีความจาเป็นที่ต้องวิเคราะห์
ปัญหาต่างๆไว้ล่วงหน้าซึ่งเป็นประโยชน์ในการดาเนินการขั้นต่อไป
ขั้นตอนที่ 2 การพิจารณาไตร่ตรอง (Deliberates) ซึ่งเป็นการนาข้อมูลพื้นฐานทั่วไปที่ได้จาก
การวิเคราะห์ปัญหาต่างเข้ามาสู่กระบวนการปรึกษาหรือการอภิปราย การวิพากษ์วิจารณ์เพื่อพิจารณาทางเลือกต่างๆก่อนที่จะ
ออกแบบหลักสูตร โดยการถ่วงน้าหนักทางเลือกต่างๆ (eight alternatives) ในทุกๆ ด้านอย่างเป็นรูปธรรม ทั้งในเชิงต้นทุน
ค่าใช้จ่ายและประโยชน์ที่ได้รับมา การพิจารณาทางเลือกนี้จะก่อให้เกิดความไม่แน่ใจว่าเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด ดังนั้น จึงสามารถที่จะ
ยอมรับหรือปฏิเสธได้อย่างเต็มที่ก่อนการกาหนดทิศทางที่ถูกต้องในการออกแบบหลักสูตรต่อไป
ขั้นตอนที่ 3 การออกแบบหลักสูตร (Curriculum design) เป็นการวินิจฉัยเกี่ยวกับสาระสาคัญ
ของหลักสูตรก่อน โดยคานึงถึงองค์ประกอบอย่างรอบด้านของกระบวนการพัฒนาหลักสูตร ซึ่งไม่กาหนดรูปแบบหลักสูตรไว้
ล่วงหน้า แต่ใช้ในการแสวงหาความเหมาะสมที่สอดคล้องกับความเป็นจริงของสถานการณ์ เป็นการเลือกที่ผ่านการกลั่นกรอง
มาแล้ว และมีความชัดเจนในองค์ประกอบต่างๆ โดยสามารถชี้เฉพาะเจาะจงความต้องการหลักสูตรของชุมชนได้ชัดเจนมากยิ่ง
กว่า รูปแบบของหลักสูตรเชิงวัตถุประสงค์การออกแบบหลักสูตรเชิงพลวัตเป็นพรรณนาความเชื่อมโยงจากข้อมูลพื้นฐาน โดย
นาตัวแปรต่างๆ ที่เกี่ยวข้องมาสู่กระบวนการพิจารณาไตร่ตรองอย่างรอบคอบ(Deliberations) ซึ่งเป็นการเลือกวิธีที่ดีที่สุด
จากนั้นเริ่มก้าวไปสู่จุดสุดท้าย คือ การออกแบบหลักสูตรที่มีลักษณะเฉพาะเจาะจงรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของ
วอล์คเกอร์ แสดงดังภาพประกอบ 9

55. ข้อมูลพื้นฐานทั่วไป
( Platform )
การพิจารณาไตร่ตรอง
( Deliberation )
การออกแบบหลักสูตร
( Curriculum design )
ความเชื่อค่านิยม
ทฤษฎี
แนวคิด เป้าหมาย
ภาพประกอบ 9 รูปแบบการพัฒนา
หลักสูตรตามแนวคิดของวอล์คเกอร์
( สิทธิชัย เทวธีรัตน์ , 2543:
40)

56. 5.2 รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของไทย
การพัฒนาหลักสูตรเพื่อใช้ในการจัดการเรียนการสอนขั้นพื้นฐานเท่าที่ผ่านมาเป็นหน้าที่ของ
หน่วยงานระดับนโยบาย โดยกรมวิชาการ เป็นผู้พัฒนาหลักสูตรแกนกลางหรือหลักสูตรระดับชาติ
รวมทั้งเป็นผู้จัดเนื้อหาสาระแบบเรียน สื่อรายวิชาต่างๆ ให้โรงเรียนใช้เหมือนกันทั่วประเทศ แม้ว่าในคู่มือ
หลักสูตรประถมศึกษา พุทธศักราช 2521 (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2533) เปิดโอกาสให้
โรงเรียนพัฒนาหลักสูตรให้สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียนได้เอง แต่ก็มีโรงเรียนจานวนไม่น้อยมาก
คือประมาณร้อยละ 27(สานักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ.2543: 296) ที่มีหลักสูตร
สอดคล้องกับท้องถิ่นและผู้เรียน ดังนั้น การศึกษารูปแบบการพัฒนาหลักสูตรที่มุ่งส่งเสริมให้
สถานศึกษาสามารถพัฒนาหลักสูตรได้ในบริบทของประเทศจากแนวคิดของหน่วยงานต่างๆ ซึ่งมีส่วน
สาคัญในการกาหนดรูปแบบ รวมทั้งแนวคิดของนักวิชาการ อันนาไปสู่การสังเคราะห์เป็นรูปแบบสาหรับ
การพัฒนาหลักสูตรโรงเรียนในครั้งนี้ มีดังต่อไปนี้