2. पार्शिवभूमी
■ प्रायोगिक पद्धतीची सुरुिात – विल्यम िूंट यांनी क
े ली.
■ मानसिास्त्रीय प्रर्शनांचा अभ्यास करण्याची एक पद्धती.
■ मानसिास्त्राची एक िाखा अिा अर्ावनेही ही संज्ञा िापरली जाते.
■ िेदन, संिेदन, प्रेरणा, अध्ययन हे प्रायोगिक मानसिास्त्राचे खास विषय
आहेत.
■ ननरननराळ्या पररस्स्त्र्तींना अनुसरून सजीिाचे ितवन कसे बदलते हा
मानसिास्त्राचा अभ्यासविषय होय.
■ प्रयोि म्हणजे ननयंत्ररत पररस्स्त्र्तीतील ननरीक्षण. ननयंरण ि अचूक मापन
ही प्रयोिाची प्रमुख िैशिष्ट्ये होत.
3. प्रायोगिक पद्धती: व्याख्या
■ “ननस्र्शचत समस्त्या संबंधी ननयंत्ररत पररस्स्त्र्तीत अर्िा िातािरणात क
े लेले ननरीक्षण
म्हणजे प्रायोगिक पद्धती होय”.
■ प्रयोिाचा अभ्यासविषय – मानशसक प्रक्रिया आहेत.
■ प्रयोिाचे अभ्यासासाठी ,- कृ त्ररम िातािरणाची ननशमवती.
■ िेििेिळ्या उपकरणांचा िापर – ननरीक्षण करून ननष्टकषव.
■ मानसिास्त्रीय प्रयोिात (१) उद्दीपक पररस्स्त्र्ती,
■ (२) व्यक्ती िा जीि आणण
■ (३) प्रनतक्रिया
या तीन घटकांचे परस्त्परसंबंध प्रस्त्र्ावपत कराियाचे असतात.
4. मानसिास्त्रीय प्रयोिातील प्रमुख टप्पे/
पायऱ्या
1. समस्त्या:
■ कोणत्याही प्रकारचे संिोधन समस्त्या शििाय पूणव होत नाही.
■ तुझ्यासाठी सिवप्रर्म मानसिास्त्रीय समस्त्या ननस्र्शचत करािी.
2. िृहीत क
ृ त्य/ पररकल्पना:
■ संशोधन समस्येचे संभाव्य उत्तर असते.
3. पररकल्पना तपासून पाहणे:
5. 4. पररस्स्त्र्तीिर ननयंरण:
■ मानिी जीिन हे ननयंरणक्षम आहे.
■ होणारे ननयंरण हे अंतिवत क्रकं िा बाह्य उद्दीपका मुळे ननयंत्ररत होते.
5. ननरीक्षणाची नोंद:
■ काटेकोरपणे करणे आिर्शयक.
6. ननष्टकषव:
■ शमळालेल्या माहहतीच्या आधारे ननष्टकषव काढले जातात.
7. पडताळा क्रकं िा प्रगचती:
7. प्रायोगिक पद्धतीचे फायदे
1. िस्त्तुननष्टठ ननष्टकषव शमळण्यास मदत.
2. िस्त्तुननष्टठ ि िास्त्रिुद्ध पद्धत.
3. पुन्हा पुन्हा िापर करून चुका दुरुस्त्त करता येतात.
4. िुणात्मक ननष्टकषाांना संख्यात्मक स्त्िरूप देण्यात येते.
5. तुलनात्मक पद्धतीने अभ्यास करण्यासाठी ही पद्धत
पररणामकारक ठरते.
6. ितवन आणण ितवन बदलाचा सखोल अभ्यास.
7. ननष्टकषव पडताळून पाहहल्यामुळे – सामान्यीकरण िक्य.
8. प्रायोगिक पद्धतीच्या मयावदा
1. प्रयोिासाठी 2 समतुल्य िट करणे कठीण.
2. प्रयोि करणारी व्यक्ती, प्रयोजक व्यक्ती तज्ञ असणे आिर्शयक.
3. खगचवक आणण िेळखाऊ.
4. प्रयोिाला अनुसरुन कृ ती पोषक.
5. प्रयोिासाठी सिव घटकांचे सहकायव अपेक्षक्षत -; ते शमळेलच असे
नाही.
6. काही बाबतीत प्रयोिच करता येत नाहीत. उदा: युद्ध, विषारी
पदार्व इ.
