• Ан амьтны арьс нь эпидермис, дерм, шар махан давхарга гэсэн 3 үе давхаргаас тогтоно • Эпидермис буюу өнгөн хөрс нь арьсны гадна талын нимгэн үе бөгөөд арьсны зузааны 0,5-4,0 %-ийг эзэлнэ • Эпидермисийн зузаан үсэн бүрхүүлийн хөгжлөөс ихээхэн хамаарах бөгөөд үсэн бүрхүүл хэдий чинээ өндөр, урт, өтгөн байна эпидермис төдий чинээ нимгэн байдаг.

1. Хөрсний гистологи бүтэц
• Ан амьтны арьс нь эпидермис,дерм,шар махан давхарга гэсэн 3
үе давхаргаас тогтоно.
• Эпидермис буюу өнгөн хөрс нь арьсны гадна талын нимгэн үе
бөгөөд арьсны зузааны 0,5-4,0%-ийг эзэлнэ.
• Эпидермисийн зузаан үсэн бүрхүүлийн хөгж-лөөс ихээхэн
хамаарах бөгөөд үсэн бүрхүүл хэ-дий чинээ өндөр,урт,өтгөн байна
эпидермис төдий чинээ нимгэн байдаг.

2. Хөрсний гистологи бүтэц
• Эпидермисийн дор орших давхаргыг дерм буюу жинхэнэ хөрс гэх
бөгөөд арьсны зу-зааны 95-98%-ийг эзэлнэ.
• Энд хөлс,тосны булчирхайнууд,мэдрэлийн болон судасны
төгсгөлүүд,үсний уг,коллаген ширхэглэгийн багцууд нягт
сүлжилдэн тог-тоно.

3. • Дерм давхаргыг хөхөнцөр ба торлог үе гэж хуваана.
• Эпидермис,дерм давхаргууд өөр хоорон-доо нимгэн тунгалаг
хальсан үеэр тусгаар-лагдана.

4. Хөрсний гистологи бүтэц
• Дермийн доор шар махан давхарга байна.
• Хөрсний зузаан нимгэн нь арьсны топогра-фи (байр
зүйн)хэсгүүдэд харилцан адилгүй.
• Ихэнх ан амьтдын арьс гэдэс хэвлийн хэсэг-тээ нимгэн нуруундаа
зузаан,хажуу хэсгээ-рээ зузаавтар байдаг.

5. Хөрсний бүтэц
• Арьсны хөрс ус,хуурай бодисоос тогтоно.
• Хуурай бодист органик бодис болох уураг, нүүрс ус,органик биш
бодис болох эрдэс ор-но.

6. Үслэг арьсны хэрэглээний үзүүлэлт
• Үслэг арьс хөнгөн байх чанар нь гол үзүү-лэлт болдог.
• Үүнд:Дорго 500г,чоно 1100г,баавгай 3000г,ү-нэг 250г,туулай
50г,тарвага 160г,хэрэм 20г, булга 65г,шилүүс 600г,зурам 20г,хярс
150г

7. Үслэг арьсны талбай
• Үслэг арьсны талбайн хэмжээ харилцан а-дилгүй.
• Арьсны талбайн хэмжээг гаргахдаа хоёр нүдний хоорондын
зайнаас сүүлний уг хүр-тэл уртыг,дундаж өргөнөөр үржүүлнэ.
• Харин битүү туламлаж өвчсөн арьсны тал-байн хэмжээг гаргахдаа
өргөний хэмжээг 2 дахин авч уртаар үржүүлнэ.

8. Үсэн бүрхүүлийн өнгө,чанар
• Энд газар зүйн болон улирлын өөрчлөлт,ан амьтны онцлог,нас
хүйсний ялгаа орно.
• Тундрын амьтад цагаан зүстэй,ойн амьтад бараан тод зүстэй,тал
хээрийнх шаргал,цай-вар,гандсан өвс,элсний өнгөтэй ойролцоо
зүстэй байдаг.

9. Үсэн бүрхүүлийн өнгө,чанар
• Хүйтэн уур амьсгалтай бусийн амьтад өн-дөр,өтгөн
шигүү,сахлаг,ширүүн үсэн бүр-хүүлтэй байна.
• Халуун дулаан уур амьсгалтай бүсийн амьт-дын үс
нарийн,шингэвтэр,богино,зөөлөн байна.

10. Үсэн бүрхүүлийн гуужилт
• Энэ нь физиологийн нарийн процесс бөгөөд хөрс,үсэн бүрхүүлийн
бүтэц,шинж чанар,цаг агаарын байдалтай зохицон хувирч
өөрчлөг дөнө.

11. • Ан амьтдын үсэн бүрхүүл жилд 1-2 удаа гуу-жих ба өвөл ичээнд
ордоггүй ан амьтдын ү-сэн бүрхүүл жилд 2 удаа,ичээнд ордог
амьт-дынх ихэвчлэн жилд нэг удаа гууждаг.

12. Үсэн бүрхүүлийн гуужилт
• Гуужилт өгзөгнөөсөө эхлэн зоо нуруу,хажуу, толгой,хөл,хэвлий рүү
тархаж байхад зарим ан амьтных толгойноос эхлэн бүх биеийн үс
гуужиж өгзөгний хэсэгт дуусна.

13. • Жилийн улирлаас хамаарч хэрэм зун тод у-лаан шар үстэй,өвөл
саарал зүстэй болно.
• Цагаан үнэг,чандага,чоно,үенгийн үсэн бүр-хүүл биеийн бүх хэсэгт
гүйцэд цайрна.

14. Үсэн бүрхүүлийн чанар
• Ан амьтдын нас хүйсний ялгаа биеийн хэм-жээ,жин,хөрс,үсэн
бүрхүүлийн бүтэц,шинж чанарт тод илэрнэ.
• Эрэгчин амьтдын бие том,үсэн бүрхүүл нь сахлаг өтгөн байдаг.

15. Үслэг түүхий эдийн чанарын хамгаалалт
• Үүнд:Арьсыг өвчих,хуулж авах,үс,хөрсийг цэвэрлэх,арьсанд
чанарын хамгаалалт хийх хангадаж хатаах ажиллагаанууд орно.
• Үслэг арьсыг өвчих хуулах арга ажиллагааг 3 хуваана.
• Туламлаж өвчих,оймсолж өвчих,задгай өв-чих

16. Туламлаж өвчих
• Энд хойд хөлийн сар-вууны
дунд хэсгээс эх-лэн гуяны
дотор та-лаар дагуулан ялга-
дасны сүвний нүхийг
дайруулан нөгөө та-лын
хөлний сарвууны дунд хэсгээс
урд тахим хүртэл яралт хийнэ.

17. Туламлаж өвчих
• Эхлээд урд хөлийн арьсыг
хуулна.Дараа нь их биеийн
арьсыг сүүлэн талаас нь тол-
гой руу хуулж толгойн арьсыг
хуулна.

18. Оймсолж өвчих
• Энд уруулын дотор та-лыг
дагуулан амыг эр-гэн тойрон
ярж хам-рын үзүүрийн мөгөөр-
сийг арьсанд үлдээж
өвчинө.Дараа нь тол- гойн
талаас эхлэн хуул- на.

19. Оймсолж өвчих
• Эхлээд эрүүний хэс-гийг
чөлөөлж нүдний зовхийг
арьстай холбо сон нимгэн хар
халь- сийг болгоомжтой огт-
лон салгах ба чихний
мөгөөрс,дэлбэнг арь- санд
үлдээнэ.