Mongolia Strategic Trade Industry Outreach Seminar

1. Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны
худалдааны хяналт ба Монгол Улсын хувьд
уг хяналт чухал болох нь
САХББХудалдааны семинар
Улаанбаатар хот, Монгол Улс
2016 оны 10 дугаар сарын 26-27
Сэдэв
1. Хувилбар
2. Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын талаарх танилцуулга ба үндэсний хэмжээний уг
тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг
3. Яагаад Монголын хувьд стратегийн ач холбогдол бүхий
барааны худалдааны удирдлагын тогтолцоо болон хууль чухал
болох тухайд
4. Ази, Номхон далайн бүс нутаг болон Төв Азийн стратегийн ач
холбогдол бүхий барааны худалдааны удирдлагын тогтолцоо
5. Монгол : САХББХ-ны өнөөгийн тогтолцоо (болон ирээдүйн)
6. Асуулт, хэлэлцүүлэг
2

2. САХББХХяналтанд хамаарал бүхий бодит
тохиолдол
• Хятадаас талбайн ажилбарт зориулж зэврэлтэд тэсвэртэй
насос импортлох тохиолдол
• АНУ-аас худалдан авсан тоног төхөөрөмжийг ашиглахгүй
болсны улмаас өөр оронд реэкспотлох
• Хамтран ажиллахаар завдаж буй гадаадын банк эсхүл
компани нь олон улсын эсхүл үндэсний санкцид хамрагдсан
• Солонгосын Бусад хотоор дамжуулан өрөмдлөгийн тусгай
төхөөрөмжийг тээвэрлэх
• Японы компани охин компаний хувьд эсхүл тухайн
компанитай хамтран ажилладаг тул Японоос импортлосон
туршилтын төхөөрөмжийг шилжүүлэх
3
Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны удирдлагын
тогтолцооны тодорхойлолт ба гол асуудал
• Төрийн зөвшөөрөлтэйгээр өндөр өртөг бүхий болон өндөр
технологи болох стратегийн ач холбогдол бүхий аюултай
барааны (эсхүл “онцгой бараа”) “худалдаа” эсхүл “хэлцэл”-ийг
бодлого, журам болон хэрэгжилтийн механизмаар дамжуулан
зохицуулах эсхүл эдгээрийг “худалдаалах”-тай холбоотой
тусгай процедур баримтлах
– “Худалдаа” гэдэгт дараах орно. Үүнд:
• Экспорт, импорт болон реэкспорт
• Дамжуулан тээвэрлэх болон шилжүүлэн ачих
• Технологи шилжүүлэх
• Зуучлах / зуучлалын үйл ажиллагаа
– “Онцгой бараа” гэдэгт дараах орно. Үүнд:
• Зэвсэг болон сум, хэрэгсэл
• “Хоёрдмол зориулалтын” бараа 4

3. “Стратегийн ач холбогдол бүхий бараа”
5Эх сурвалж: http://ouic.kaist.ac.kr/en/esub02_05
Ямар төрлийн бараа ба яагаад ач
холбогдолтой болох (2)
• Энэ нь үйлдвэрийн зориулалтын
том оврын тоног төхөөхөмж биш
боловч дараахийг хамаарна.
Үүнд:
– Технологи ба know-how
– Комьютерийн нарийн төхөөрөмж
– Харилцаа холбооны төхөөрөмж
– Хэрэглээний програм ба энкрипци
– Жижиг сэлбэг ба бүрэлдэхүүн хэсэг
– Туршилтын төхөөрөмж
6

4. • Эцсийн хэрэглээ:
– Цөмийн холбоотой
– Химийн зэвсэгтэй холбоотой
– Биологийн холбоотой
– Харвагч пуужинтай холбоотой
– Цэрэг, дайнтай холбоотой
• Эцсийн хэрэглэгчид:
– Террорист болон террорист
байгууллага
– ҮОХЗ-ийг дэлгэрүүлэгч улс орон
– Санкцид хамаарал бүхий улс орнууд
– Цэрэг дайны эцсийн хэрэглэгч
САХББ-тай заавал холбоогүй ч
7
“Үй олноор хөнөөх
зэвсэг” (ҮОХЗ)
• САХББХ-ны хяналт нь зөвхөн
бараанд бус эцсийн хэрэглэгч
болон асуудал бүхий эцсийн
хэрэглээнд хамаарагддаг тул
импорт, экспортоор
хязгаарлагдахгүй :
– Технологийн шилжүүлэг ба
техникийн үйлчилгээ
– Тээвэр, логистикийн үйлчилгээ
– Худалдааны хэлцэл болон
бизнесийн үйл ажиллагааны
санхүүжилт
– Борлуулалтын дараах үйлчилгээ
(засвар зэрэг)
– Бусад туслах болон зуучлалын
үйлчилгээ
Энэ нь зөвхөн барааны экспорт, импорт бус
8

5. • САХББХХ-ын ангилал,
журам, үзэл баримтлал
хаанаас гаралтай вэ?
– Олон улсын гэрээ, конвенци
(Химийн зэвсгийн конвенци
зэрэ (ХЗК)
– НҮБ-ын АЗ-ийн тогтоол (НҮБ-
ын АЗ-ийн 1540 тоот тогтоол
зэрэг)
– Экспортын олон талт
хяналтын горим
– Бүс нутгийн байгууллага
– Үндэсний засгийн газар
Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (1)
9
• Экспортын олон талт хяналтын
дөрвөн гол горим:
– Цөмийн ханган нийлүүлэгчдийн
бүлэг (NSG) [цөмийн холбоотой
бараа]
– Австралийн бүлэг (AG) [химийн
болон биологийн холбоотой
бараа]
– Харвагч пуужингийн
технологийн хяналтын горим
(MTCR) [харвагч пуужинтай
холбоотой бараа]
– Вассенарын зохицуулалт (WA)
[цэрэг, дайны уламжлалт болон
хоёрдмол зориулалтын бараа]
Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (2)
10
• ҮОХЗ-ийг
дэлгэрүүлэх үйл
ажиллагаанд
хариу болгож
боловсруулсан
• Улс төрийн,
хуулийн хүчин
төгөлдөр бус
• Гол худалдаалагч
орнуудаас
үүсэлтэй
• САХББ-ны
худалдааны
стандарт болон
жагсаалтыг
боловсруулж
нэвтрүүлэх

6. • Ази, Номхон далайн бүс
нутаг, Төв Азийн стратегийн
ач холбогдол бүхий
барааны удирдлагын
тогтолцоо нь олон улсын
стандарт болон “тэргүүн
туршлагыг” харгалзсан
• Ази, Номхон далайн эдийн
засгийн хамтын
ажиллагааны байгууллага
зэрэг Ази дэхь олон улсын
байгууллагууд стратегийн
ач холбогдол бүхий
барааны удирдлагын
тогтолцооны бүс нутгийн
стандартуудыг нэвтрүүлэх
оролдлого хийж буй
Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (3)
11
Эх сурвалж:
http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/apec/soshiki/pdfs/yushutsu.pdf
• Олон улсын гэрээ, конвенци, засгийн газраар
хязгаарлагдахгүй
Өнөөгийн нөхцөлд арилжааны стандарт болон бизнесийн
сайн хэвшлийн тухайд юм ! !
• САХББХХяналт нь буу, зэвсэг, тэсрэх бөмбөг,
террористуудын тухайд бус тул дараахийг мөн хамарна.
Үүнд:
– Өндөр технологи болон өндөр үнэ цэнэтэй барааны худалдааг
боловсронгүй болгох
– Ханган нийлүүлэлтийн сүлжээ болон худалдаатай холбоотой
үйлчилгээг хамгаалах
– Үндэсний болон олон улсын худалдааг илүү үр дүнтэй болгох
Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (4)
12

7. • Стратегийн ач холбогдол бүхий
барааны худалдааны удирдлагын
үндэсний тогтолцоо нь тухайн
орны олон улсын тавцан дахь
нэр хүндийг дээшлүүлдэг
• Итгэлтэй худалдааны түншийн
хувьд өндөр технологи/ үнэ цэнэ
бүхий барааны импорт/экспорт
нэмэгдэх боломжтой
• Стратегийн ач холбогдол бүхий
барааны худалдааны удирдлагын
үндэсний тогтолцоог
нэвтрүүлснээр эдийн засагт сөрөг
үр дагавар гардаггүйг
эконометрикийн судалгаагаар
нотлогдсон
Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (5)
13
Эх сурвалж: Jones and Karreth, UGA, 2010,
http://www.nti.org/media/pdfs/off_us_dept_21.p
df?_=1316466791
1. НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн 1540 тогтоол, үй олноор хөнөөх зэвсгийг
үл дэлгэрүүлэх гэрээ, конвенцийн хэрэгжилтийг хангахад Монгол Улсад
тус дөхөм болох
2. Монгол Улсыг эмзэг зүйлс хууль бусаар шилжүүлэх анхдагч эсхүл
дамжуулагч болгож талууд ашиглахаас сэргийлэх
3. Монголын хамтарч бизнес хийдэг орнуудын дүрэм, журмын
улмаас
4. Монголын аж үйлдвэрийн салбар (уул уурхай, газрын тос, байгалийн
хий зэрэг), мөн Үндэсний хөгжлийн стратегид тусгасан бусад шинэ
салбаруудад нэн шаардлагатай тоног төхөөрөмж, технологийг илүү
дөхөмтэй болгох
5. Бүс нутгийн хөрш зэргэлдээ гүрнүүд болон худалдааны гол түншүүдийн
дэвшилтэт туршлагаас санаа авах
Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (1)
14

8. Эх сурвалж: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Nuclear_weapons_states.svg
Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (2)
• Монгол Улсын хөрш зэргэлдээх төвлөрөл
15
Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (3)
Эх сурвалж: Даян дэлхийн энх тайвны төлөөх Карнегийн санаачлага (2009) - http://www.teachingnonproliferation.org/wordpress/wp-
content/carnegiemap2009.png
16
• Тиймээс зөвхөн цөмийн асуудал бус. .

9. Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (4)
Уран
17
Уул уурхай, өрөмдлөгийн тоног төхөөрөмж
Газрын тос, байгалийн хийн тоног төхөөрөмж
• Ази, Номхон далайн бүс нутаг, Төв Азийн 20 орчим улс
гүрэн Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын үндэсний тогтолцоог үр дүнтэй нэвтрүүлсэн ба
нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнд:
Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (5)
18
Австрали Хятад Гонг-Конг
Энэтхэг Япон Казакстан
Солонгос Киргиз Малайз
Шинэ Зеланди Пакистан Филиппин
Оросын Холбоо Сингапур Тайван
Таджикистан Тайланд Узбекистан

10. • Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын үндэсний тогтолцооны гол тулгуурт дараах
орно. Үүнд:
– Хууль, эрх зүйн хүрээ
– Тусгай зөвшөөрлийн тогтолцоо
– Хэрэгжилтийн механизм
– Салбарын оролцоо
– Олон улсын оролцоо
Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (1)
19
• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын тусгай зөвшөөрлийн тогтолцооны гол бүрэлдэхүүн
хэсэг
– Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдаанд тусгай зөвшөөрөл
олгох байгууллага ба хянах үйл явц
– Зохицуулах “Стратегийн ач холбогдол бүхий бараа”-ны жагсаалт буюу
“Хяналтын жагсаалт”
– Жагсаалтанд тусгасан барааг экспортлох, импортлох, реэкспортлох,
дамжуулан тээвэрлэх/ачих, зуучлах болон шилжүүлэхэд тусгай
зөвшөөрөл авах шаардлага
– Жагсаалтанд тусгаагүй бараа үй олноор хөнөөх зэвсэг эсхүл цэрэг дайны
зориулалтаар хэрэглэгдэж болзошгүй тухай тал нь мэдлэгтэй, итгэл
үнэмшилтэй байх үндэслэлтэй, эсхүл засгийн газраас энэ тухай
мэдэгдсэн нөхцөл тусгай зөвшөөрөл авах шаардлага
– Хяналтанд буй бараа болон үйл ажиллагааг худалдах тусгай зөвшөөрөл
хүсэх өргөдлийн тухайд
Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (2)
20

11. • Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын хэрэгжилтийн тогтолцооны гол бүрэлдэхүүн
хэсэг
– Захиргааны, эрүүгийн хяналт шалгалтын, эрүүгийн байцаан шийтгэх,
гаалийн болон хил хяналтын зэрэг байгууллага хамарсан
хэрэгжилтийг хангах тогтолцоо
– Эмзэг зүйлсийн гаалийн хяналт шалгалт ба процедур
– Эмзэг зүйлсийн хил хяналтын процедур ба шалгалт
– Эмзэг зүйлсийн худалдаатай холбоотой захиргааны болон эрүүгийн
зөрчил, шийтгэл
– Эмзэг зүйлсийн худалдаатай холбоотой хуулийн хэрэгжилтийг хангах
байгууллагуудын мэдээллийн солилцоо (гадаад болон дотоод)
Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны
удирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (3)
21
• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны удирдлагын
тогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлээр Монгол Улсын
Засгийн Газар анхны болон хамгийн чухал алхам
хийж буй  хуулийн төсөл боловсруулж буй
• Засгийн газраас Стратегийн ач холбогдол бүхий
аюултай барааны худалдаанд тавих хяналтын тухай
хуулийн төслийг Засгийн Газрын Хэрэг эрхлэх газраас
боловсруулсан
• Хуулийн төслийг дээр дурдсан нөхцөл шаардлагыг хангах
байдлаар НҮБ-ын 1540 тогтоолтой нийцүүлж эдийн
засгийн өсөлтийн зорилтыг биелүүлэн, үндэсний аюулгүй
байдлыг бэхжүүлэх чиглэлд боловсруулсан
Монгол ба САХББХХ-ыг дүгнэх (1)
22

12. Монгол ба САХББХХ-ыг дүгнэх (2)
23Эх сурвалж: http://vom.mn/d/6571
• We hope this introduction has been helpful for you, and
has provided a clear picture of why STCs are important
and relevant for you and Mongolia
• We would be glad to answer any questions you might
have now, or you can reach me any time at:
Jay P. Nash, Research Fellow
Center for Policy Research (CPR), University at Albany,
State University of New York (SUNY)
jnash@albany.edu
• Thank you for your time and attention!
Questions / Discussion And Conclusion
24