Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Download luận văn thạc sĩ với đề tài: Xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, cho các bạn làm luận văn tham khảo

1. BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

TRƯƠNG HOÀNG DŨNG
XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
KHU DÂN CƯ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN THỦ ĐỨC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ
XÂY DỰNG ĐẢNG VÀ CHÍNH QUYỀN NHÀ NƯỚC
HÀ NỘI – 2014

2. BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

TRƯƠNG HOÀNG DŨNG
XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
KHU DÂN CƯ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN THỦ ĐỨC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
CHUYÊN NGÀNH: XÂYDỰNG ĐẢNG VÀCHÍNH QUYỀN NHÀ
NƯỚC
MÃ SỐ: 60 31 02 03
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGÔ VĂN QUỲNH
HÀ NỘI - 2014

3. MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 3
Chương 1: XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN CƯ
QUẬN THỦ ĐỨC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH –
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 10
1.1. Đời sống văn hóa và những vấn đề cơ bản về xây dựng
đời sống văn hóa ở các khu dân cư Quận Thủ Đức Thành
phố Hồ Chí Minh 10
1.2. Thực trạng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên
địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh -
nguyên nhân và một số kinh nghiệm 28
Chương 2: YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN XÂY
DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN CƯ
TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN THỦ ĐỨC THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 49
2.1. Những yếu tố tác động và yêu cầu xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ
Chí Minh hiện nay 49
2.2. Những giải pháp xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay 64
KẾTLUẬN 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 89

4. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Văn hóa là sự thể hiện những năng lực bản chất người và hiện thực
nó thông qua hoạt động sống của con người trong tiến trình lịch sử. Văn
hóa có mặt trong mọi hoạt động của con người dù đó là hoạt động trên các
lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. Lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước
của dân tộc Việt Nam đã tạo nên một bản sắc văn hóa dân tộc độc đáo, không
ngừng được củng cố và phát triển trong các thời kỳ của lịch sử dân tộc. Lịch
sử đã chứng minh rằng, cơ sở tạo nên sức mạnh Việt Nam, bảo đảm cho dân
tộc ta tồn tại, tự khẳng định không ngừng phát triển, vượt qua mọi thử thách
của thiên tai và giặc ngoại xâm, không phải là những của cải vật chất mà
chính là sức mạnh tinh thần - những giá trị văn hóa. Sức mạnh đó là hệ thống
các chuẩn mực giá trị mà các thế hệ của dân tộc đã liên tục lưu giữ, phổ biến,
bồi đắp trong các thời kỳ lịch sử. Đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện
nay, một mặt đang đem lại những cơ hội và điều kiện mới để phát triển, mặt
khác trước sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch phản động cùng sự
tác động mạnh mẽ mặt trái nền kinh tế thị trường cũng như những tiêu cực,
lạc hậu của xã hội đang làm cho các giá trị văn hóa thay đổi thang bậc, phai
nhạt, mai một thì việc nghiên cứu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư có
vai trò đặc biệt quan trọng. Vì đây chính là cái nôi lưu giữ, phát triển các giá
trị văn hóa. Nghiên cứu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư chính là
cung cấp những luận cứ khoa học để thống nhất nhận thức, khẳng định vai trò
của đời sống văn hóa ở khu dân cư, góp phần tạo ra động lực tinh thần của sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc từ cơ sở.
Quận Thủ Đức từ khi thành lập tính từ ngày 01/4/1997 đến nay, đã có
nhiều phát triển vượt bật trên các lĩnh vực: kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh
chính trị được giữ vững, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo. Bộ mặt đô thị
3

5. ngày một khang trang, các thiết chế văn hóa, các trung tâm thương mại, khu
chế xuất, khu công nghiệp, trường học, bệnh viện, cơ sở hạ tầng giao thông…
được đầu tư xây dựng đã góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
đạt chuẩn Phường Văn minh đô thị và phường Linh Tây (ghi nhận đạt
năm đầu). Năm 2013, trên địa bàn quận Thủ Đức có 49/51 khu phố được công
nhận là khu phố văn hóa; có 59.725 hộ/67.593 hộ đạt tỷ lệ 88,40 % gia đình
được công nhận là gia đình văn hóa. Từ kết quả trên cho thấy Cấp ủy, chính
quyền và hệ thống chính trị của quận Thủ Đức phải tiếp tục đề ra và thực hiện
có hiệu quả những giải pháp nhằm thực hiện thắng lợi phong trào “Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở khu dân cư, góp phần xây dựng Quận
Thủ Đức vững mạnh toàn diện thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đại
biểu Đảng bộ quận lần thứ IV (2010 – 2015).
Xuất phát từ những vấn đề lý luận, thực tiễn trên, học viên lựa chọn đề
tài: làm vấn đề nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Quán triệt quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh, đã có một số công trình nghiên cứu về lịch sử và văn hóa. Các công trình
nghiên cứu về lịch sử Việt Nam của các nhà khoa học Phan Huy Lê, Đinh
Xuân Lâm, Hà Văn Tấn, Trần Quốc Vượng, Vũ Khiêu, Vũ Minh Giang, Phùng
Hữu Phú,… đã cung cấp tư liệu về văn hóa. Các công trình này cũng cung cấp
những tư liệu lịch sử về tư tưởng văn hóa và những đóng góp to lớn của các
danh nhân văn hóa, anh hùng dân tộc vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước.
Tuy nhiên, các công trình nêu trên mới mô tả sự kiện, nghiên cứu những mặt
của đời sống văn hóa truyền thống mà chưa luận giải những vấn đề đó một
cách có hệ thống ở phương diện giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
4

6. Nghiên cứu về đời sống văn hóa cũng đã thu hút sự quan tâm của nhiều
tập thể, cá nhân cán bộ khoa học, tiêu biểu là các công trình:
Phan Ngọc, Văn hóa Việt Nam và cách tiếp cận mới, Nxb Văn hóa
Thông tin, Hà Nội, Bản sắc văn hóa Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin, Nhân
cách văn hóa trong bảng giá trị Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1994.
Vũ Dương Ninh, Kinh nghiệm lịch sử và sự hội nhập văn hóa thế giới, Văn
hóa học đại cương và cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội,
1996. Đỗ Nguyên Phương, Nhân tố văn hóa - xã hội trong quá trình đô thị
hóa, Hội nghị lần thứ 12 "Văn hóa và nếp sống đô thị trong công nghiệp hóa -
hiện đại hóa đất nước", Ủy ban Quốc gia thập kỉ quốc tế phát triển văn hóa
của Việt Nam, Hà Nội, 1997.
Lương Hồng Quang, Dân trí và sự hình thành văn hóa cá nhân, Viện
Văn hóa và Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999. Nguyễn Duy Quý và Đỗ
Huy, Xây dựng nền văn hóa mới ở nước ta hiện nay, Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội, 1992. Văn Đức Thanh, Về xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001. Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt
Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1999. Chu Khắc Thuật và Nguyễn Văn Thủ
(chủ biên), Văn hóa, lối sống với môi trường, Trung tâm nghiên cứu và tư vấn
phát triển, Nxb. Văn hóa thông tin. Nguyễn Tài Thư, Về giá trị văn hóa tinh
thần Việt Nam, Nxb thông tin lý luận, Hà Nội, 1983.
Tìm hiểu hoạt động giáo dục truyền thống yêu nước bảo vệ Tổ quốc
trong lịch sử dân tộc, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994. Tổng cục
Chính trị, Tổng kết 10 năm thực hiện cuộc vận động xây dựng môi trường văn
hóa, Nxb QĐND, Hà Nội, 2002. “Công tác tư tưởng văn hóa trong xây dựng
Quân đội về chính trị” Tổng cục Chính trị; Lê Sĩ Thắng (1997), “Lịch sử tư
tưởng Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; “Nuôi dưỡng và xây dựng
những giá trị văn hóa trong nhân cách người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt
5

7. Nam”, Nxb QĐND, Hà Nội, 2002; PGS, TS Văn Đức Thanh (2001), “Về xây
dựng môi trường văn hóa cơ sở” Nxb CTQG, Hà Nội; PGS, TS Lê Văn Quang,
TS Văn Đức Thanh, “Văn hóa quân sự Việt Nam”, Nxb QĐND, Hà Nội;
Những công trình trên, ở các góc độ tiếp cận khác nhau đã nghiên
cứu, tổng kết khá toàn diện những vấn đề lý luận, thực tiễn để cung cấp luận
cứ khoa học phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện
nay như: quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nhân tố chính trị - tinh
thần trong chiến tranh; phòng, chống “diễn biến hòa bình”, trên lĩnh vực tư
tưởng – văn hóa.
Một số công trình đã tiếp cận văn hóa với tính cách là một bộ phận đặc
thù của đời sống văn hóa xã hội, tính đặc thù của đời sống văn hóa làng Việt
Nam. Quá trình phát triển của văn hóa làng, xã gắn liền với quá trình đấu tranh
giữ nước và dựng nước của dân tộc Việt Nam. Sự phát triển của đời sống văn
hóa làng, xã Việt Nam, những qui luật đặc thù của văn hóa làng, xã, qua đó làm
giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc. Từ đó các tác giả đi đến khẳng định: bản sắc
từ truyền thống đến hiện đại là những đặc trưng cốt lõi của văn hóa làng, xã Việt
Nam. Quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư hiện nay cần chú ý đến
đặc điểm đó để xác định đúng nội dung, phương pháp, tiến hành nhằm không
ngừng mở rộng và làm giàu thêm các giá trị văn hóa.
Tiếp cận văn hóa và đời sống văn hóa với xây dựng con người, các công
trình đều cho rằng nhân cách người Việt Nam là sự tương tác biện chứng giữa
các cư dân với toàn bộ môi trường trong đó họ sống và hoạt động dưới góc độ
văn hóa, là sự kết tinh cao nhất những giá trị văn hóa trong truyền thống dựng
nước và giữ nước của dân tộc. Đời sống văn hóa là nơi nuôi dưỡng, phát triển và
hoàn thiện những giá trị “người”. Từ cách tiếp cận đó, các tác giả cho rằng, xây
dựng đời sống văn hóa, về thực chất là một quá trình văn hóa toàn bộ đời sống
tinh thần để phát triển những phẩm chất cao quí trong nhân cách. Để hoàn thành
6

8. nhiệm vụ đó, cùng với gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa trong truyền thống
và hiện đại của dân tộc, cần quan tâm xây dựng, phát triển đời sống văn hóa ở
khu dân cư. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó, quá trình triển khai, tổ chức
thực hiện phải từng bước giải quyết tốt mối quan hệ bên trong và bên ngoài,
truyền thống và hiện đại làm cho đời sống văn hóa phát huy sức mạnh vào việc
xây dựng con người văn hóa. Các tác giả đều cho rằng, các giá trị văn hóa, đời
sống văn hóa trong môi trường văn hóa không phải là bất biến, cùng với sự phát
triển của xã hội, của quá trình hợp tác, giao lưu văn hóa, các hệ giá trị đó cũng có
những biến đổi nhằm theo kịp yêu cầu của sự phát triển.
Tóm lại, các công trình trên đều thống nhất cho rằng, văn hóa và xây
dựng đời sống văn hóa luôn gắn với văn hóa dân tộc, mang tính đặc trưng của
văn hóa dân tộc, có tính lịch sử. Nhưng do đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu
của mỗi công trình khác nhau mà các tác giả chỉ đề cập đến từng yếu tố của
văn hóa và đời sống văn hóa để phục vụ cho nội dung nghiên cứu mà chưa
luận giải vấn đề xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư một cách có hệ
thống với tính chất là một công trình khoa học độc lập. Trong điều kiện lịch
sử mới, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đòi
hỏi phải nghiên cứu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích
Nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn xây dựng
đời sống văn hóa khu dân cư; đề xuất giải pháp cơ bản góp phần xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
* Nhiệm vụ
- Làm rõ lý luận xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ
Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
7

9. - Đánh giá thực trạng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận
Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh.
- Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp cơ bản xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Đối tượng nghiên cứu: Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh.
* Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức khác trong hệ thống chính trị và
nhân dân trong khu dân cư ở Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh, các số
liệu phục vụ nghiên cứu giới hạn từ năm 2008 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận của đề tài: Hệ thống các quan điểm cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng
sản Việt Nam về văn hóa.
* Cơ sở thực tiễn của đề tài: Hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh.
* Phương pháp nghiên cứu của đề tài: Dựa vào phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp với sử
dụng các phương pháp lịch sử - lôgíc, phương pháp phân tích, tổng hợp,
phương pháp khái quát hóa, trừu tượng hóa, phương pháp hệ thống - cấu trúc,
phương pháp khảo sát - điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia...để thực
hiện mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn.
6. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp thêm cơ sở khoa học giúp cấp
ủy, chính quyền quận Thủ Đức lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa
khu dân cư; Luận văn có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu tham khảo trong
8

10. giảng dạy ở các học viện, nhà trường.
7. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm phần mở đầu; 2 chương (4 tiết); kết luận; danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.
9

11. Chương 1
XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN CƯ
QUẬN THỦ ĐỨC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NHỮNG VẤN ĐỀ
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Đời sống văn hóa và những vấn đề cơ bản về xây dựng đời sống
văn hóa ở các khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
1.1.1. Quan niệm về văn hóa và đời sống văn hóa trong khu dân cư
* Quan niệm văn hóa.
Thuật ngữ văn hóa xuất phát từ tiếng La tinh "culture" với nghĩa đen
là trồng trọt ngoài đồng ruộng, nghĩa bóng là giáo dưỡng, vun đắp, phát
triển con người. Ở phương Đông, ngay từ thời cổ đại, khái niệm văn hóa được
hiểu với ý nghĩa “văn trị giáo hóa”, tức lấy cái “văn” để giáo hóa thiên hạ. Chủ
tịch Hồ Chí Minh quan niệm về văn hóa và ý nghĩa của nó: “Vì lẽ sinh tồn cũng
như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn
ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật.
Những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn ở và các phương thức sử
dụng. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện
của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và
đòi hỏi của sự sinh tồn”[51, tr. 431]. Nhà nghiên cứu Phan Ngọc thì cho rằng
văn hóa là “dấu ấn của một thể cộng đồng lên mọi hiện tượng tinh thần, vật chất,
mọi sản phẩm của thể cộng đồng này từ tín ngưỡng, phong tục cho đến cả sản
phẩm công nghiệp bán ra thị trường"[61, tr. 20].
Văn hóa Việt Nam được Đảng ta xác định: “Văn hóa Việt Nam là thành
quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ
nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh
hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình. Văn hóa
Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ
10

12. lịch sử vẻ vang của dân tộc”[22, tr. 40]. Đây là quan niệm khái quát về bản chất
và giá trị cơ bản của văn hóa Việt Nam.
Tùy theo góc độ nghiên cứu và phương pháp tiếp cận mà có những
định nghĩa khác nhau về văn hóa. Song, các quan niệm đó đều có cái chung
thống nhất là văn hóa gắn chặt với con người, thể hiện sự phát triển trình độ
người ngay trong con người và cộng đồng; thể hiện dấu ấn chân, thiện, mỹ
trong tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần (giá trị vật thể và phi vật thể) do
con người và cộng đồng sáng tạo ra. Đặc trưng cơ bản nhất của văn hóa là
sáng tạo và nhân văn. Trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc trưng
đó được thể hiện thành giá trị, hệ giá trị chuẩn mực, hướng con người tới
chân, thiện, mỹ [58, tr. 19].
* Quan niệm đời sống văn hóa
Đời sống văn hóa là tổng hợp hoạt động sống của con người nhằm đáp
ứng những nhu cầu vật chất và tinh thần của con người. Nhu cầu vật chất được
đáp ứng làm cho con người tồn tại như một sinh thể. Nhu cầu tinh thần thì giúp
con người tồn tại như một sinh thể xã hội, tức một nhân cách văn hóa. Hai nhu
cầu này xuất hiện ngay từ buổi bình minh của xã hội loài người và phát triển
cùng với trình độ phát triển của xã hội. Đời sống văn hóa là một bộ phận của đời
sống tinh thần xã hội, nhằm hướng tới các giá trị cao cả của con người là hướng
tới chân, thiện, mỹ. Các hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa của con người
được gọi là hoạt động văn hóa. Diễn đạt bằng thuật ngữ kinh tế học thì hoạt động
văn hóa là quá trình sản xuất, sáng tạo, bảo quản, phân phối và tiêu dùng sản
phẩm văn hóa do xã hội tạo ra. Sản phẩm văn hóa bao gồm hai loại: Vật thể và
phi vật thể. Sản phẩm văn hóa phi vật thể tồn tại dưới dạng các giá trị văn hóa
tinh thần như chủ nghĩa yêu nước, ý thức cộng đồng, đức tính cần cù trong lao
động, kiên cường bất khuất trong chiến đấu chống ngoại xâm, các loại hình nghệ
thuật. Sản phẩm văn hóa tồn tại dưới dạng vật thể là các tác phẩm văn học, nghệ
11

13. thuật, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh…Con người vừa là chủ thể, vừa là sản
phẩm của văn hóa.
Sản phẩm văn hóa đến với công chúng phải thông qua các thiết chế văn
hóa xã hội. Thiết chế văn hóa xã hội bao gồm hoạt động lãnh đạo, quản lý văn
hóa, các trung tâm văn hóa, nhà bảo tàng, tòa báo, nhà xuất bản…để chuyển tải
các sản phẩm văn hóa đến với mọi người trong xã hội.
Từ những phân tích trên có thể quan niệm đời sống văn hóa ở cơ sở là là
tổng thể các hoạt động lưu giữ, bảo tồn, sản xuất, hưởng thụ các giá trị văn hóa
trong tổ chức và hoạt động của cộng đồng.
* Các thành tố của đời sống văn hóa:
Hệ giá trị văn hóa với sự đồng bộ của ba chuẩn mực chân, thiện, mỹ
được tạo ra từ hoạt động thực tiễn. Hệ thống các giá trị văn hóa là toàn bộ
những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể được hình thành, phát triển gắn liền
với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam được tồn tại dưới hai
dạng thức: những giá trị văn hóa vật thể như tổ chức và con người hoạt động;
những giá trị văn hóa phi vật thể như lý tưởng, niềm tin, yêu nước, bản lĩnh
chính trị, nếp sống, nhân đạo, nhân văn… giữ vai trò chi phối, định hướng hình
thành, phát triển hệ giá trị chân, thiện, mỹ.
Hệ thống các hình thái hoạt động văn hóa, là biểu hiện tập trung và sinh
động nhất của các giá trị văn hóa, các quan hệ văn hóa. Hệ thống các hình thái
hoạt động văn hóa được coi là phương thức cơ bản để truyền tải các hệ giá trị
văn hóa đó đến nhân dân nhằm hiện thực hóa trong thực tiễn. Hệ thống các hình
thái hoạt động văn hóa là những hoạt động thường xuyên như tự học tập, sinh
hoạt, giao tiếp, trao đổi thông tin tuyên truyền cổ động, câu lạc bộ, thư viện, sách
báo, giáo dục truyền thống, văn nghệ quần chúng, hoạt động thể dục thể thao vui
chơi giải trí, hoạt động xã hội từ thiện...
Hệ thống các thiết chế văn hóa bao gồm hệ thống thiết chế lãnh đạo, quản
lý; các thiết chế tổ chức thực hiện và các thiết chế cơ sở vật chất - văn hóa như
12

14. thư viện, câu lạc bộ… đóng vai trò chủ thể trực tiếp trong việc lựa chọn các giá
trị, thiết kế, chuẩn hóa và phát huy vai trò của toàn bộ các hệ thống khác nhằm
bảo đảm đời sống văn hóa, nhu cầu học tập…..
Tóm lại đời sống văn hóa ở cơ sở là một bộ phận đời sống tinh thần bao
gồm các yếu tố, tạo thành cấu trúc của đời sống văn hóa trong xã hội. Vì vậy tổ
chức xây dựng đời sống văn hóa xã hội phải chú ý xây dựng đồng bộ của ba yếu
tố hợp thành, không được coi nhẹ yếu tố nào.
1.1.2. Những vấn đề cơ bản về xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân
cư quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
Ngày 06 tháng 01 năm 1997, Chính phủ ban hành Nghị định số 03-
CPhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%A7_%C4%90%E1%BB%A9c - cite_note-8 về
việc thành lập quận Thủ Đức, quận 2, quận 9, quận 7, quận 12 và thành lập
các phường mới thuộc Thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó quận Thủ Đức có
12 phường, 73 khu phố, 865 tổ dân phố. Các phường: Linh Chiểu, Linh Tây,
Linh Đông, Linh Trung, Linh Xuân, Bình Chiểu, Bình Thọ, Trường Thọ, Tam
Bình, Tam Phú, Hiệp Bình Chánh và Hiệp Bình Phước. Quận Thủ Đức là nơi
tập trung nhiều cơ sở giáo dục lớn nhỏ, nhiều trường đại học và trung học
chuyên nghiệp như: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; trường Đại
học Nông Lâm; Trường Đại học Sư phạm Kỹ; Trường Đại học An ninh nhân
dân; Trường Cao đẳng Công Nghệ Thủ Đức; Trường Đại học Ngân hàng
Thành phố Hồ Chí Minh... Quận Thủ Ðức có các tuyến đường chính chạy
qua: Quốc Lộ 1A, Xa Lộ Hà Nội, Quốc Lộ 13, Quốc Lộ 1K, Võ Văn Ngân,
Kha Vạn Cân, Ðặng Văn Bi, Tỉnh Lộ 43, Linh Ðông, Hoàng Diệu 2.....
Khu Công Nghiệp Bình Chiểu... Về thương mại, dịch vụ quận có một số chợ
truyền thống như chợ Thủ Đức, chợ Bình Triệu, chợ Linh Xuân…chợ Đầu mối
Nông sản Tam Bình. Bên cạnh đó là nhiều khu thương mại và dịch vụ lớn tại
13

15. các Phường Hiệp Bình Chánh, Tam Bình, Bình Chiểu, Linh Chiểu, Linh
Xuân... Thủ Đức tập trung khá nhiều đình chùa, nhà thờ của nhiều tôn giáo
khác nhau. Năm 2008, đề án quy hoạch chung của quận Thủ Đức được Ủy ban
Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh phê duyệt với tổng diện tích 4.776 ha. Theo
đó, quận sẽ được quy hoạch như sau: Trung tâm Hành chính quận Thủ Đức sẽ
được di dời từ phường Bình Thọ về nơi quy hoạch mới nằm tại phường Tam
Phú (theo quy hoạch chung phê duyệt năm 1999). Các Trung tâm Thương mại
- dịch vụ sẽ được phát triển tập trung theo hành lang dọc các tuyến đường giao
thông lớn như: xa lộ Hà Nội, xa lộ Xuyên Á, đường Võ Văn Ngân, Tân Sơn
Nhất – Bình Lợi – vành đai ngoài...
* Khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức
Khu dân cư là một hình thái tổ chức cơ bản của xã hội. Đó là những
cộng đồng dân cư liên kết với nhau trong các sinh hoạt vật chất và tinh thần,
có một địa bàn sinh sống cố định với một tổ chức hành chính ổn định. Ở các
xã, khu dân cư là các làng, xóm, thôn, ấp, bản. Ở các phường, khu dân cư là
những khu phố, khối phố.
Khu dân cư ở các phường trên địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ
Chí Minh là những khu phố do phường trực tiếp quản lý về mọi mặt, ở đó có
các tầng lớp nhân dân sinh sống và hoạt động hàng ngày với một tổ chức hành
chính hoạt động theo Hiến pháp và Pháp luật cùng với đặc điểm riêng về thói
quen, phong tục, truyền thống văn hóa.
Về các tổ chức ở khu dân cư: chi bộ, ban điều hành khu phố, chi đoàn
thanh niên, chi hội phụ nữ, chi hội cựu chiến binh, người cao tuổi và các đoàn
thể nhân dân khác…hoạt động theo pháp luật và điều lệ của các tổ chức. Khu
dân cư không phải là một tổ chức kinh tế độc lập, hoạt động kinh tế của nhân
dân khu dân cư diễn ra ở các hình thức kinh tế tập thể, cá nhân làm việc trong
các nhà máy, Công ty, doanh nghiệp của Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, xí
14

16. nghiệp liên doanh với nước ngoài, hợp tác xã, hoạt động sản xuất kinh doanh
hộ gia đình…
* Quan niệm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức
Thành phố Hồ Chí Minh
Theo từ điển Tiếng Việt: “Xây dựng là làm cho hình thành một chính
thể, một tổ chức theo phương hướng nhất định”. Theo đó, “xây dựng” chính
là hoạt động chủ động, tự giác, có mục đích, có kế hoạch của chủ thể trên cơ
sở nhận thức và vận dụng quy luật khách quan để thực hiện mục đích trong
một lĩnh vực hoạt động nào đó của con người.
Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một chủ trương lớn của Đảng,
Nhà nước ta, có ý nghĩa chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng nền văn hóa
mới, con người mới, đáp ứng với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Đảng ta khẳng định: “Phát động phong trào toàn dân tham gia thực hiện
nếp sống văn minh, gia đình, bản, làng văn hóa, tiến tới hoàn chỉnh hệ thống
thiết chế văn hóa bằng nguồn lực Nhà nước và mở rộng xã hội hóa, làm cho
văn hóa thấm sâu vào khu dân cư, từng gia đình, từng người dân” [23, tr.296-
297]. Theo quan điểm đó xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư chính là
xây dựng các yếu tố hợp thành của đời sống văn hóa ngay trong đời sống
hàng ngày của nhân dân khu dân cư. Từ những phân tích trên có thể quan
niệm xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ
Chí Minh hiện nay là quá trình nhận thức, phát triển và vận dụng của các
chủ thể, dựa trên tính quy luật của sự hình thành đời sống văn hóa nhằm làm
cho các yếu tố cấu thành của đời sống văn hóa ở khu dân cư phát triển, góp
phần xây dựng đời sống văn hóa- tinh thần, môi trường văn hóa lành mạnh
theo quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Mục tiêu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư là làm cho văn hóa
15

17. thấm sâu vào khu dân cư, từng gia đình, từng người dân, góp phần xây dựng
đời sống văn hóa - tinh thần, môi trường văn hoá lành mạnh, xây dựng cơ sở
địa phương vững mạnh toàn diện, văn minh hiện đại.
Chủ thể lãnh đạo, quản lý xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh là cấp ủy, chính quyền; sự tham gia
của các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể nhân dân.
Lực lượng xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư Quận Thủ Đức là
toàn thể cán bộ, đảng viên, mọi tầng lớp nhân dân, các lực lượng đứng chân
trên địa bàn. Đảng ta chỉ rõ, xây dựng đời sống văn hóa là trách nhiệm của cả
hệ thống chính trị và của toàn dân dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự quản
lý, điều hành của chính quyền và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
Đối tượng xây dựng khu dân cư văn hóa bao gồm các thành tố của đời
sống văn hóa; con người văn hóa, gia đình văn hóa, bao gồm các giai cấp,
tầng lớp, thành phần xã hội khác nhau, văn hóa hoạt động của các tổ chức,
đoàn thể nhân dân ở khu dân cư.
Nội dung xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức
Thành phố Hồ Chí Minh. Đó là nâng cao dân trí, việc bảo vệ nền tảng chính
trị, tư tưởng, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà
nước; bảo vệ sự lãnh đạo của Đảng, bảo vệ Nhà nước và hệ thống chính trị; tổ
chức các phong trào chính trị quần chúng được phát động nhằm mục tiêu xây
dựng Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa phồn vinh, vững mạnh, văn minh,
giàu đẹp; đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hành động phá hoại của các lực
lượng thù địch; xây dựng và bảo vệ nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc…được thể hiện trong đời sống tinh thần của nhân dân ta.
Sáng tạo, lưu giữ, bảo vệ các giá trị văn hóa vật thể và văn hóa phi
vật thể trong kho tàng di sản văn hóa, được tích hợp qua hàng nghìn năm
dựng nước và giữ nước của dân tộc, những nét đẹp văn hóa của người Việt
16

18. Nam; xây dựng các quan hệ và hoạt động xã hội, bảo vệ các mối quan hệ
xã hội - giai cấp, xã hội - dân tộc, xã hội - tôn giáo theo đúng quan điểm,
đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước.
Phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức
Thành phố Hồ Chí Minh là sự quán triệt và vận dụng cơ chế Đảng lãnh đạo,
Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Theo đó cấp ủy, tổ chức Đảng cơ sở
phải xây dựng văn hóa lãnh đạo; có chủ trương nghị quyết lãnh đạo, sát đúng;
lãnh đạo chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội đề cao trách nhiệm cụ
thể hóa các chủ trương biện pháp lãnh đạo của cấp ủy về xây dựng đời sống
văn hóa thành chương trình, kế hoạch thực hiện cụ thể; lãnh đạo công tác
tuyên truyền giáo dục vận động nhân dân tích cực tham gia vào các hoạt động
xây dựng đời sống văn hóa; giáo dục rèn luyện cán bộ đảng viên phát huy vai
trò tiền phong gương mẫu đi đầu trong xây dựng đời sống văn hóa, thực hiện
lời Bác Hồ căn dặn “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”
* Vai trò xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận
Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
Một là, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức trực tiếp góp phần hình thành phát triển nhân cách con người Việt Nam
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thỏa mãn nhu cầu văn hóa của
nhân dân. Đảng ta khẳng định xây dựng đời sống văn hóa là bước đi để thực
hiện xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc một cách hiện
thực, trực tiếp nhất. Bằng việc xây dựng kết cấu hạ tầng về văn hóa để tiến
hành các hoạt động văn hóa, giáo dục, thông tin, cổ động hướng tới nhân dân
lao động, đồng thời tổ chức giao lưu văn hóa giữa họ; tổ chức cho nhân dân
sáng tạo và hưởng thụ các giá trị văn hóa, nghệ thuật, tạo dựng một lối sống
văn minh lịch sự, phong tục, tập quán, lễ thức tốt đẹp vừa đậm đà bản sắc dân
tộc, vừa phù hợp với văn hóa tiến bộ của nhân loại. Mục đích chủ yếu của xây
17

19. dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là nhằm hình thành nhân cách phát triển hài hòa
và toàn diện. Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức, góp phần khắc phục sự chênh lệch về trình độ văn hóa, hưởng thụ văn
hóa giữa các tầng lớp dân cư, nâng cao đời sống tinh thần tốt đẹp cho nhân dân.
Với ý nghĩa ấy xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức, góp phần nâng cao đời sống tinh thần tốt đẹp cho nhân dân.
Hai là, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức trực tiếp góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế văn hóa
xã hội, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội ở cơ sở. Mục tiêu
của sự nghiệp đổi mới là phấn đấu vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh, trong đó phải giải quyết hài hòa giữa phát triển
kinh tế và văn hóa, bảo đảm cho đất nước phát triển bền vững. Phát triển kinh
tế tạo cơ sở vật chất để phát triển văn hóa. Văn hóa là nền tảng tinh thần xã
hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển xã hội, văn hóa không
phải kết quả thụ động của kinh tế mà là nguyên nhân, động lực thúc đẩy sự
phát triển kinh tế xã hội. Con người là trung tâm, mục tiêu của sự phát triển
kinh tế - xã hội. Mọi hoạt động kinh tế phải đặt con người vào vị trí trung tâm
của sự phát triển, vừa phải chú ý đến hiệu quả xã hội của văn hóa. Thực chất
của phát triển văn hóa là phát triển con người toàn diện hướng tới chân, thiện,
mỹ. Con người không chỉ là trung tâm của phát triển kinh tế - xã hội với tư
cách là mục tiêu mà còn là nhân tố bảo đảm cho quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước thành công. Bằng ý chí, tình cảm, lương tâm, đạo đức,
tri thức, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, con người Việt Nam
mới là nhân tố quyết định thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh. Với ý nghĩa ấy xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
trên địa bàn quận Thủ Đức, trực tiếp góp phần giữ vững ổn định chính trị phát
18

20. triển kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội
xây dựng địa phương vững mạnh toàn diện.
Ba là, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức trực tiếp góp phần đấu tranh ngăn ngừa phòng, chống văn hóa xấu độc
giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng ở cơ sở. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ,
văn hóa là một “Mặt trận”. Cơ sở là nơi phải đối diện trực tiếp với các thủ
đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, đặc biệt là
trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa; là nơi trực tiếp đấu tranh chống lại cái xấu,
các ác, cái giả dối, khẳng định cái đúng, cái tốt và cái đẹp đang nảy sinh trong
sự nghiệp đổi mới. Với ý nghĩa đó, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
trên địa bàn quận Thủ Đức, trực tiếp góp phần đấu tranh ngăn ngừa phòng,
chống văn hóa xấu độc giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng ở cơ sở.
* Những vấn đề có tính nguyên tắc xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
Một là, quán triệt và vận dụng sáng tạo quan điểm, đường lối của
Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm bản sắc
dân tộc trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành
phố Hồ Chí Minh. Trong mối quan hệ giữa văn hoá với chính trị thì xét đến
cùng, chính trị bao giờ cũng giữ vai trò quyết định, chi phối toàn bộ định
hướng phát triển văn hóa, nhưng văn hóa lại là nền tảng xã hội rộng lớn của
chính trị, là môi trường cho sự phát triển hệ thống chính trị và là phương thức
có hiệu quả đặc biệt để tiến hành các hoạt động chính trị. Hơn nữa, theo nghĩa
rộng nhất của văn hóa thì bản thân chính trị cũng là một thành tố - thành tố
quan trọng nhất - của văn hóa. Sự tác động của văn hóa chính trị là nhân tố
chính quy định việc xây dựng xây dựng đời sống văn hóa, phản ánh trình độ về
tri thức lý luận, tư duy chính trị, sự am hiểu truyền thống chính trị, niềm tin,
lý tưởng và những chuẩn mực chính trị, biểu hiện ở nhận thức, bản lĩnh cũng
19

21. như phẩm chất chính trị tư tưởng ở mỗi chủ thể và mỗi người. Mối quan hệ
giữa văn hóa với chính trị trong xây dựng đời sống văn hóa được biểu hiện tập
trung ở mối quan hệ giữa việc giữ vững trận địa chính trị tư tưởng, củng cố và
tăng cường bản chất chính trị xã hội của các tổ chức.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi, xây dựng đời sống văn hóa phải
dựa chắc vào định hướng chính trị tư tưởng, đường lối quan điểm của Đảng và
lợi ích của nhân dân lao động; đồng thời phải thực sự góp phần vào phát triển
trận địa chính trị tư tưởng của Đảng. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng
định: "Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể đứng
ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị" [54, tr. 368 - 369]. Giải quyết mối
quan hệ giữa văn hóa với chính trị trong xây dựng đời sống văn hóa phụ thuộc
rất lớn vào khả năng nhận thức của các cấp lãnh đạo cũng như của mỗi cá
nhân. Để khắc phục xu hướng lệch lạc, tuyệt đối hóa một mặt nào đó, mối quan
hệ giữa văn hóa với chính trị đòi hỏi phải nâng cao trình độ nhận thức và khả
năng vận dụng của các chủ thể, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo.
Hai là, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành
phố Hồ Chí Minh phải gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương, cơ sở. C. Mác đã khẳng định: con người vừa là sản phẩm, vừa là chủ
thể của hoàn cảnh; mỗi hoạt động của từng con người cụ thể, đối tượng cụ thể
đều chịu sự quy định của môi trường xã hội. Theo quan điểm đó, xây dựng
đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức phụ thuộc rất lớn vào trình độ
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Xét đến cùng, toàn bộ đời sống vật
chất và đời sống tinh thần hợp thành một cộng đồng văn hóa trong những giai
đoạn lịch sử nhất định là do con người sáng tạo ra trên cơ sở kế thừa có chọn
lọc những thành quả do các thế hệ trước để lại. Điều này được phản ánh từ
chính nền sản xuất vật chất xã hội. Kinh tế phát triển sẽ có điều kiện cơ sở vật
chất mọi mặt xây dựng đời sống văn hóa trên thực tế. Mặt khác, kinh tế phát
20

22. triển sẽ chi phối tới đời sống văn hóa, tinh thần của cư dân vùng, miền, của cả
dân tộc, qua đó là cơ sở vững chắc để xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi, xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh phải gắn với điều kiện kinh tế -
chính trị - xã hội. Theo đó phải nhận thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ
giữa văn hóa với kinh tế, chính trị, xã hội, lối sống... của các chủ thể văn hóa.
Là một mặt của đời sống xã hội (theo nghĩa hẹp), đời sống văn hóa có mối
quan hệ biện chứng với tất cả các mặt khác mà quan trọng nhất là kinh tế,
chính trị, xã hội, đạo đức, lối sống…Các mối quan hệ đó tác động mạnh mẽ
đến xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức, như những điều
kiện khách quan không thể thiếu. Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
Quận Thủ Đức phụ thuộc rất lớn vào khả năng của các chủ thể, nhất là các cấp
lãnh đạo, quản lý. Nhân tố kinh tế - xã hội thể hiện ở mức tăng trưởng kinh tế,
thu nhập cùng với trình độ đạt được của các quan hệ xã hội trên các vấn đề
công bằng, bình đẳng, dân chủ, giáo dục - đào tạo, cơ sở vật chất - kỹ thuật, về
điều kiện, phương tiện đáp ứng những yêu cầu của nhiệm vụ xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra.
Nếu không nhận thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ văn hóa -
kinh tế, ở những chủ thể văn hóa dễ xuất hiện những quan niệm lệch lạc như:
coi đầu tư xây dựng văn hóa là việc làm phù phiếm, không mang lại lợi ích
kinh tế thiết thực, gây tốn kém, thậm chí cản trở, chi phối nhiệm vụ xây dựng
kinh tế, hoặc chỉ chăm lo phát triển kinh tế không quan tâm đến nhiệm vụ văn
hóa. Thực tiễn cho thấy, khi nền kinh tế rơi vào tình trạng khủng hoảng thì có
khá nhiều nhu cầu lợi ích hợp lý, thiết thân chính đáng của người lao động
không được bảo đảm. Ngược lại, khi kinh tế phát triển đã tạo động lực thúc
đẩy tính tích cực của toàn xã hội vào nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa.
21

23. Ba là, quán triệt quan điểm thực tiễn, quan điểm phát triển bền vững
trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư ở Quận Thủ Đức Thành phố
Hồ Chí Minh. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Hoạt động thực tiễn của
con người là hoạt động sáng tạo và luôn “đối tượng hóa”. Mặt khác “sáng
tạo” ra những phẩm chất của con người tương ứng với toàn bộ sự phong phú
đa dạng của hệ thống các quan hệ xã hội của họ. Chỉ có trong quá trình hoạt
động thực tiễn, tác động qua lại với những điều kiện khách quan con người
mới hình thành và phát triển thế giới quan của mình, hình thành ý thức của
mình. “Không hoạt động trong một hệ thống xã hội thì con người chỉ là một
khách thể chết của tự nhiên, giống như các vật thể bị đông cứng không được
lôi cuốn vào quá trình tác động qua lại về mặt xã hội”. Vì vậy, xây dựng đời
sống văn hóa phải gắn với khoa học, với đời sống thực tiễn của khu dân cư.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi phải thông qua hoạt động với
những hình thức đa dạng để giáo dục, rèn luyện văn hóa kỷ luật, văn hóa
chính trị, văn hóa kinh tế, văn hóa kỹ thuật, văn hóa ứng xử và giao tiếp, văn
hóa đạo đức, văn hóa nghệ thuật, thể chất, thẩm mỹ. Vì vậy, đa dạng hóa các
hình thức và phương thức hoạt động là con đường cơ bản để xây dựng đời
sống văn hóa. Phát triển bền vững là một quan điểm của Đảng trong phát triển
kinh tế - xã hội. Quán triệt quan điểm này trong xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư là phải giải quyết tốt mối quan hệ giữa truyền thống với hiện đại.
Truyền thống yêu nước và truyền thống nhân văn, sức mạnh đại đoàn kết và
cả chiều sâu tâm linh; đặc biệt, sự liên kết cộng đồng dân tộc là nền tảng nhân
hòa để khai thác thiên thời, địa lợi, tạo ra sức mạnh xây dựng đời sống văn
hóa. Truyền thống văn hóa tinh thần của dân tộc được thể hiện thông qua giải
quyết mối quan hệ giữa văn hóa với xã hội. Xã hội bao giờ cũng là nội dung
phản ánh của văn hóa, in dấu ấn lên tất cả các giá trị văn hóa, các quan hệ văn
hóa, các hoạt động văn hóa và các thiết chế văn hóa. Đồng thời, văn hóa tác
22

24. động trở lại với tư cách "là bộ mặt của xã hội, bộ mặt của con người và cộng
đồng con người, diện mạo bên trong với những phẩm chất cao quý của nó và
phong cách bên ngoài với hoạt động đa dạng của nó" [62, tr.85]. Những nhân
tố đó đã tạo ra dấu ấn tinh thần to lớn để cả nước chung sức, đồng lòng vì sự
trường tồn của dân tộc trong thế giới đương đại. Chính vì vậy, xây dựng đời
sống văn hóa một mặt gắn với việc giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa văn
hóa và xã hội ngay ở trong mỗi cơ sở, mặt khác luôn mở thông với sự phát
triển môi trường xã hội, tự làm giàu từ những dòng chảy của xã hội và góp
phần làm phong phú thêm sự giàu có của môi trường văn hóa xã hội. Giải
quyết quan hệ giữa văn hóa và xã hội ở đây thực chất là mở rộng dân chủ và
nâng cao văn hóa dân chủ, tôn trọng nhân cách, điều chỉnh các quan hệ xã hội
giữa cư dân với nhau nhằm khắc phục dần khoảng cách giữa các đối tượng
trong thực hiện nhiệm vụ. Nhưng công bằng xã hội ở đây không phải là sự
"cào bằng" tuyệt đối giữa các đối tượng đến mức tước bỏ sắc thái phát triển
phong phú, đa dạng của mỗi cơ sở, mà là làm cho giữa các đối tượng đó có sự
thừa nhận, quan tâm lẫn nhau, khắc phục các hiện tượng kèn cựa, suy bì,
tranh công đổ lỗi...Để xây dựng đời sống văn hóa có hiệu quả cao phụ thuộc
rất lớn vào việc giải quyết hai vấn đề đó. Nhưng đến lượt nó, cả hai vấn đề
nêu trên đều đòi hỏi khả năng tinh tế của các chủ thể, đặc biệt là đội ngũ cán
bộ chủ chốt. Vấn đề cốt yếu ở đây vẫn là quán triệt sâu sắc và vận dụng đúng
đắn quan điểm của Đảng về chiến lược con người và phát triển văn hóa.
Truyền thống văn hóa tinh thần của dân tộc được thể hiện thông qua
giải quyết mối quan hệ giữa văn hóa với đạo đức, lối sống. Đạo đức, lối sống
có thể được coi như phạm trù cặp đôi với văn hóa, hay chính là một mặt biểu
hiện cụ thể của chiều sâu văn hóa, là bản thân văn hóa trong cách thức ăn,
mặc, ở, đi đứng, nói năng, cư xử, giao tiếp... Sự tác động của văn hóa đạo
đức, là nhân tố phản ánh đạo đức, ý thức đạo đức, quan hệ đạo đức, chuẩn
23

25. mực và hành vi đạo đức, lối sống, nếp sống có văn hóa của mỗi chủ thể văn
hóa. Xây dựng đời sống văn hóa đồng thời là xây dựng đạo đức, lối sống lành
mạnh, chuẩn mực và ngược lại. Tuy nhiên, phạm trù văn hóa rộng hơn nhiều
so với phạm vi đạo đức, lối sống và văn hóa xét đến cùng vẫn là nền tảng của
đạo đức, lối sống.
Bốn là, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ
Đức phải đi đôi với chống lại những quan điểm, tư tưởng phản văn hóa, phản
nhân văn, loại bỏ những yếu tố bảo thủ, tiêu cực lạc hậu, làm cho các giá trị
văn hóa cách mạng, tiến bộ thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội ở khu dân
cư. Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ Đức còn
là một cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng và văn hóa. Đó là cuộc đấu tranh
nhằm khẳng định các giá trị nhân đạo, nhân văn, dân chủ của văn hóa, giáo
dục nếp sống đạo đức và phong cách ứng xử có văn hóa cho mọi người trong
xã hội; phát triển văn hóa dân tộc đi đôi với mở rộng giao lưu văn hóa với
nước ngoài, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Đồng thời đấu tranh chống lại
những quan điểm về văn hóa lạc hậu, phản động, lỗi thời, phản văn hóa, phi
đạo đức và nhân tính của các thế lực thù địch.
Nội dung vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ Đức phải kế thừa và phát huy truyền
thống đại đoàn kết dân tộc, nhân ái, sống có tình nghĩa, giữ gìn thuần phong,
mỹ tục, đi đôi với bài trù hủ tục mê tín, dị đoan và các tệ nạn xã hội khác;
cảnh giác với âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch
trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa.
* Tiêu chí đánh giá xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa
bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
Tiêu chí là thuật ngữ dùng để chỉ tính chất, dấu hiệu làm căn cứ để
24

26. nhận biết, xếp loại một sự vật, một khái niệm. Bất cứ một sự vật, hiện tượng
nào đó trong thế giới khách quan đều có những tính chất, thuộc tính riêng để
chỉ rõ nó là cái gì, tác dụng, giá trị và làm cho nó khác với những sự vật, hiện
tượng khác. Căn cứ vào quan niệm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
trên địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh có thể xác định tiêu chí
đánh giá xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức
ở những vấn đề cơ bản sau:
Một là, đánh giá về nhận thức trách nhiệm, năng lực của các chủ thể
trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức
Thành phố Hồ Chí Minh, bao gồm chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, chủ
thể tổ chức thực hiện. Tiêu chí này được đánh giá thông qua việc nhận thức
của các chủ thể đối với văn hóa và xây dựng đời sống văn hóa có sâu sắc
không; Cấp uỷ, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể chính trị - xã hội, gia
đình…mỗi tổ chức, lực lượng có coi xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
nhiệm vụ thiết thân của mình hay chưa. Ý thức, trách nhiệm đối với thực hiện
nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư ở mức độ nào? Những tri
thức chuyên môn, nghiệp vụ có liên quan và kinh nghiệm xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư của mỗi chủ thể. Mức độ, chất lượng thực hiện các hoạt
động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư theo chức năng, nhiệm vụ của
mỗi tổ chức, lực lượng. Đó là tiêu chí chung, để đánh giá chính xác cần căn
cứ vào chức năng, nhiệm vụ của mỗi chủ thể trong xây dựng đời sống văn hóa
ở khu dân cư. Đối với cấp uỷ, tổ chức Đảng là sự đúng đắn của các chủ trương,
biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Đối với
chính quyền là hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành các hoạt động xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư. Đối với cơ quan là năng lực tham mưu, chỉ đạo,
hướng dẫn hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư theo chức năng,
25

27. nhiệm vụ…Đối với mỗi cán bộ, nhân viên nhất là người đứng đầu cấp ủy, đơn vị
là nhiệt tình cách mạng, ý thức trách nhiệm, sự thống nhất giữa nhận thức và
hành động trong tư tưởng, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức thực hiện chức
trách, nhiệm vụ được giao…
Hai là, đánh giá nội dung, phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh. Tiêu chí
này thể hiện ở việc xác định chính xác, khoa học nội dung xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư. Ở việc sử dụng các hình thức, biện pháp, phương tiện
trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Ở việc thực hiện các chế độ
chính sách trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Ở việc phát huy
sức mạnh của công tác tổ chức vào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
phát huy quyền làm chủ của nhân dân tại khu dân cư tích cực tham gia các
phong trào cách mạng tại địa phương. Hiệu lực, hiệu quả phối hợp giữa các tổ
chức, lực lượng trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Việc đầu tư
sử dụng, quản lý và hiệu quả của các công cụ, phương tiện, cơ sở vật chất cho
tổ chức và hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
Ba là, đánh giá kết quả xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận
Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Suy
cho cùng chỉ có thể đánh giá chính xác việc xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh thông qua kết quả thực hiện
nhiệm vụ theo chức trách, nhiệm vụ của mỗi người và mỗi tổ chức. Theo đó
việc đánh giá xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư trên địa bàn Quận Thủ
Đức cần căn cứ vào mức độ chi phối ảnh hưởng của những giá trị văn hóa đã
được đúc kết trong đời sống văn hóa tinh thần của khu dân cư. Xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức là quá trình làm cho các giá trị văn
hóa từ truyền thống đến hiện đại được khai thác tối đa biến tiềm năng thành
những hành động cụ thể; làm cho nhận thức và hành động của mỗi con người
26

28. theo các giá trị văn hóa đã được đúc kết. Là một bộ phận của văn hóa dân tộc
gắn liền với đặc điểm, truyền thống của khu dân cư. Vì vậy để hoàn thành
cư về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh.
Mục đích của xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức
Thành phố Hồ Chí Minh là góp phần tạo nên sự chuyển biến, đồng thuận của
nhân dân ở cơ sở đối với phát triển địa phương về mọi mặt nâng cao chất
lượng cuộc sống và tinh thần cũng như vật chất. Không có sự chuyển biến
đó thì nó vẫn nằm ở dạng tiềm năng, chưa tạo ra sức mạnh hoặc chưa giải
phóng hết để đưa đến sự thay đổi nhất định trong thực hiện mục tiêu. Xây
i, mỗi chủ thể để có sức mạnh tối đa vào thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ
trên thực tế. Để thực hiện được điều này cần khơi dậy tình cảm, ý chí, động
cơ cho mỗi con người, mỗi tổ chức; kết hợp giáo dục, tuyên truyền nâng cao
trình độ giác ngộ chính trị, khơi dậy truyền thống, lòng tự hào, tự tôn dân tộc
và bảo đảm tốt đời sống vật chất tinh thần cho họ. Từ đó họ tin tưởng, phấn
khởi, tích cực khắc phục mọi khó khăn để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ.
Bồi dưỡng nâng cao trình độ tri thức, nhất là tri thức khoa học, những tri
thức mới trong nước, thế giới về khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ cho
mỗi con người, mỗi tổ chức làm cơ sở cho xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
1.2. Thực trạng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa
bàn Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh - nguyên nhân và một số
kinh nghiệm
1.2.1. Những ưu điểm và hạn chế, khuyết điểm
* Ưu điểm:
Một là, chủ thể xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư cơ bản có
nhận thức đúng đắn, đầy đủ, có tinh thần trách nhiệm và có trình độ năng lực
trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
27

29. Chủ thể xây dựng đời sống văn hóa có nhận thức đúng đắn về xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư hiện nay. Mỗi chủ thể, mỗi con người ở những mức
độ khác nhau đã biết khai thác, khơi dậy và phát huy các giá trị văn hóa từ
dạng tiềm năng trở thành hành động cụ thể, thiết thực. Chủ thể xây dựng đời
sống văn hóa là cấp uỷ Đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội và
toàn thể nhân dân trên địa bàn quận Thủ Đức. Trong những năm qua, quán triệt
quan điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư,
cấp ủy, chính quyền các phường đã có nhiều chủ trương, giải pháp để xây dựng
đời sống văn hóa ở khu dân cư ngày càng đi vào bề rộng lẫn chiều sâu, đưa lại
diện mạo, sắc thái mới trong đời sống văn hóa - xã hội, góp phần to lớn vào ổn
định chính trị xã hội.
Cấp ủy, tổ chức Đảng và các tổ chức trong hệ thống chính trị phường
đã quán triệt quan điểm của Đảng về đổi mới tư duy lý luận, kiên định và vận
dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, khắc phục bệnh
giáo điều, chủ quan, duy ý chí trong xây dựng đời sống văn hóa. Đã lãnh đạo,
chỉ đạo, chặt chẽ việc triển khai, tổ chức thực hiện các Nghị quyết của Đảng về
xây dựng nền văn hoá Việt Nam “tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, “xây dựng
đời sống văn hoá cơ sở”, văn hóa công sở, cơ quan, xí nghiệp, văn hóa xã hội…
Kết quả trưng cầu ý kiến đã minh chứng cho nhận định này. Có 90% số người
được hỏi đánh giá rằng, cấp ủy, tổ chức Đảng đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo
xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư.
Cấp ủy, tổ chức Đảng đã quán triệt quan điểm phát triển kinh tế đi đôi
với giải quyết các vấn đề về an sinh xã hội làm cơ sở vững chắc cho xây dựng
đời sống văn hóa ở khu dân cư. Hệ thống chính trị phường đã giáo dục nâng
cao nhận thức về nội dung xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Bồi
dưỡng nâng cao trình độ tri thức, nhất là tri thức khoa học xã hội nhân văn và
những tri thức mới trong nước, thế giới về văn hóa. Nhờ việc quan tâm giáo
28

30. dục nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa trong lịch sử và trong sự
nghiệp đổi mới đất nước hiện nay đã thiết thực góp phần nâng cao nhận thức,
tình cảm, đạo đức, xây dựng bản lĩnh cho mỗi tổ chức và mỗi con người.
Khơi dậy tình cảm, ý chí, động cơ cho mỗi con người, mỗi tổ chức; kết hợp
giáo dục, nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, khơi dậy truyền thống, lòng tự
hào, tự tôn dân tộc và bảo đảm tốt đời sống vật chất tinh thần cho họ. Củng cố
lòng tin, nâng cao tinh thần phấn khởi, tích cực khắc phục mọi khó khăn để
hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ, phương thức xây dựng đời sống văn hóa.
Trước những khó khăn, thách thức, trên cơ sở quán triệt sâu sắc nguyên
lý, lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm,
đường lối của Đảng, đội ngũ cán bộ các cấp đã từng bước đổi mới công tác
xây dựng đời sống văn hóa... Đó là tiền đề, điều kiện thuận lợi, đồng thời là
mục tiêu động lực thúc đẩy tính tích cực xã hội để phát huy hệ giá trị văn hóa.
Kết quả trưng cầu ý kiến cho thấy, có 87% số người được hỏi đánh giá cao
vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ trong xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư.
Hai là, đã tạo sự đồng thuận và có nhiều biện pháp tích cực để thực
hiện nội dung, phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa
bàn quận Thủ Đức. Nội dung xây dựng đời sống văn hóa đã được khẳng định
và ngày càng đi vào bề rộng lẫn chiều sâu của cuộc sống, đưa lại diện mạo,
sắc thái mới trong đời sống văn hóa - xã hội, góp phần to lớn vào ổn định
chính trị xã hội. Việc quán triệt triển khai, tổ chức thực hiện các Nghị quyết
của Đảng về xây dựng nền văn hóa Việt Nam “Tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”, “Xây dựng đời sống văn hóa nông thôn”,… bước đầu đã được xác lập và
từng bước phát huy hiệu quả. Đã khơi dậy, khai thác mọi tiềm năng, tạo ra sức
mạnh, đồng thời giải phóng hết tiềm năng vào xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư.
29

31. triển khai nhiều hoạt động nhằm củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, coi
trọng việc thực hiện đa dạng hoá các các hình thức tập hợp nhân dân vào xây
dựng đời sống văn hóa. Các phong trào thi đua yêu nước và các cuộc vận động
xã hội ngày càng đi vào lòng dân và được đông đảo các tầng lớp nhân dân đồng
tình hưởng ứng, thông qua đó đã huy động sức mạnh nội lực, tạo sức mạnh tổng
hợp trong cộng đồng dân cư trong xây dựng đời sống văn hóa.
Nhiều phòng trào, nhiều cuộc vận động đã được đông đảo các tầng lớp
nhân dân trên địa bàn quận tham gia như: Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”; “Toàn dân tham gia bảo vệ an ninh
tổ quốc”. Đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế “xóa đói giảm nghèo”. Đoàn
kết phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, “Tương thân tương ái”.
Đoàn kết phát huy dân chủ, giữ gìn kỷ cương, sống và làm việc theo Hiến
pháp, pháp luật. Vận động mọi người sống làm việc theo Hiến pháp và pháp
luật. Bổ sung, hoàn thiện quy ước cộng đồng, Quy chế dân chủ ở khu dân cư.
Chỉ đạo xây dựng các mô hình điểm về phòng chống tội phạm. Động viên thực
hiện Luật Nghĩa vụ quân sự ở khu dân cư. Đoàn kết chăm lo sự nghiệp giáo
dục đào tạo, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, công tác dân số kế
hoạch hóa gia đình. “Phòng ngừa, phát hiện, tố giác tội phạm, cảm hóa, giáo
dục người phạm tội tại gia đình và cộng đồng dân cư”; “Xây dựng phường, cơ
quan, đơn vị, trường học không có tội phạm ma túy và người nghiện ma túy”,
xây dựng thư viện gia đình…đã mang lại kết quả thiết thực.
Hầu hết số cán bộ, đảng viên được hỏi cho rằng nội dung xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư khá phong phú. Rõ nhất là hoạt động về tuyên
truyền, giáo dục pháp luật, uống nước nhớ nguồn, hòa giải các mâu thuẫn,
xung đột trong cộng đồng được đánh giá cao với 85%, tiếp theo là việc giám
sát thực hiện dân chủ cơ sở, chống tệ quan liêu, xa dân của cán bộ, đảng viên.
Nhiều phường (trong đó có phường Linh Chiểu luôn đi đầu) đã xây
30

32. dựng được mô hình khu dân cư thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới,
tang, lễ hội theo Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị, mô hình về chăm sóc
sức khoẻ nhân dân... Ở nhiều phường, ngày hội Đại đoàn kết đã trở thành một
nhu cầu tinh thần của dân, góp phần khơi dậy truyền thống yêu nước đoàn
kết, củng cố tình nghĩa, quan hệ giữa tổ chức Đảng, chính quyền với nhân dân
ở khu dân cư ngày càng bền chặt. Nội dung và phương thức hoạt động, nâng
cao chất lượng các mặt công tác, vận động, tổ chức các tầng lớp nhân dân thực
hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, góp phần quan
trọng đẩy nhanh phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an
toàn xã hội, đời sống nhân dân được nâng cao. Nhiều cuộc vận động, chương
trình hành động, phong trào thi đua được các đoàn thể nhân dân hưởng ứng,
thực hiện. Nhân dân ở khu dân cư có sự nỗ lực vượt bậc, khắc phục khó khăn,
vượt lên những thách thức để xây dựng gia đình văn hóa, khu phố văn hóa,
phát huy tiềm năng, sức mạnh của mỗi con người, mỗi chủ thể vào thực hiện
mục tiêu, nhiệm vụ, phương thức xây dựng đời sống văn hóa. Đường lối xây
dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã và đang phát huy tác
dụng tốt trong cuộc sống. Về cơ bản, nền dân chủ được thực hiện rộng rãi, kỷ
luật nghiêm minh, đoàn kết chặt chẽ, nhờ đó mà mỗi tổ chức và mỗi con
người không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm
vụ được giao.
Phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư đã được coi
trọng và có bước tiến bộ. Cấp uỷ, chính quyền đã quán triệt tính khách quan
khoa học, tính mục đích đúng đắn; được tiến hành đồng bộ, có kế hoạch, huy
động được rộng rãi cán bộ, đảng viên và nhân dân, phát huy cao độ trí tuệ tập
thể, thực hiện dân chủ trong xây dựng đời sống văn hóa. Các đoàn thể chính
trị - xã hội ở một số phường đã lồng ghép các nội dung của công tác tuyên
truyền giáo dục với các hội thi văn hóa, văn nghệ quần chúng, chuyện khu
31

33. phố tôi, thi tìm hiểu về lịch sử, truyền thống, gắn với đẩy mạnh cuộc vận động
học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Thực hiện
khá tốt việc tuyên truyền, thông báo các chủ trương, nghị quyết, quyết định
quan trọng liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của dân trên
các phương tiện thông tin đại chúng. Đã tiến hành đổi mới phương pháp,
cách thức tiến hành, từng bước khắc phục tình trạng đi theo lối mòn, chỉ
dựa vào những kết luận đã có sẵn để luận giải theo lối kinh viện, ít đưa ra
sự khái quát mới phù hợp với thực tiễn, qua đó đã xây dựng năng lực giải
quyết những vấn đề thực tiễn mới trong xây dựng đời sống văn hóa. Trong
quá trình xây dựng đời sống văn hóa, đội ngũ cán bộ các cấp đã được thường
xuyên bồi dưỡng, tập huấn, tổ chức rút kinh nghiệm phổ biến những thành tựu
mới nhất. Quá trình đó được tiến hành thường xuyên, chu đáo, thông qua
nhiều hình thức hoạt động phong phú, thiết thực đã góp phần nâng cao trình
độ, bồi dưỡng nghiệp vụ, xây dựng động cơ, tình yêu nghề nghiệp, tạo nên sự
chuyển biến về chất trong nhận thức và hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán
bộ - người trực tiếp triển khai và thực hiện nhiệm vụ xây dựng đời sống văn
hóa. Những năm qua, đội ngũ này đã tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh
bảo vệ, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà
nước. Sự biến động về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội…Trước sự “xâm
lăng” văn hóa, cấp ủy, tổ chức Đảng, đội ngũ cán bộ chủ trì đã tỏ ra vững
vàng về quan điểm, giữ vững được lòng tin vào học thuyết Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng để khắc phục khó khăn, vượt lên
những thách thức trong xây dựng đời sống văn hóa. Nhờ đó đã phát huy tiềm
năng, sức mạnh tiềm ẩn từ bên trong gắn với quá trình tích cực hóa của mỗi
con người, mỗi chủ thể vào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
Ba là, xây dựng đời sống văn hóa đã góp phần trực tiếp bồi dưỡng, rèn
32

34. luyện mỗi con người và mỗi tổ chức năng lực thực hiện nhiệm vụ. Việc cụ thể
hóa đường lối, chủ trương của Đảng thành những việc làm cụ thể trong xây
dựng đời sống văn hóa đã và đang phát huy tác dụng tốt trong cuộc sống. Về
cơ bản, các giá trị dân chủ xã hội chủ nghĩa được thực hiện rộng rãi, kỷ luật
nghiêm minh, đoàn kết chặt chẽ, nhờ đó mà mỗi tổ chức và mỗi con người
không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được
giao. Những thành tựu đó là cơ sở và điều kiện để củng cố niềm tin cho cán
bộ, đảng viên và nhân dân làm cho họ tin tưởng hơn vào công cuộc đổi mới.
Vấn đề thực hiện và mở rộng dân chủ hóa xã hội ngày càng trở thành vấn đề
chính trị - xã hội trung tâm, bởi vì dân chủ gắn bó chặt chẽ với quyền sống
của con người, là nhu cầu không thể thiếu được của từng cá nhân cũng như
cộng đồng người trong xã hội. Dân chủ có vai trò to lớn thúc đẩy con người
hoạt động sáng tạo, nó có vị trí, vai trò hết sức quan trọng với tư cách động
lực của quá trình phát huy hệ giá trị văn hóa. Dân chủ được thực hiện trong
thảo luận, xây dựng và quán triệt các Nghị quyết, đường lối, Cương lĩnh,
chiến lược của Đảng, luật pháp của Nhà nước và các đề án xây dựng địa
phương. Dân chủ được thực hiện trong bầu cử, bỏ phiếu tín nhiệm các cơ
quan và cán bộ trong hệ thống lãnh đạo, trong sinh hoạt Đảng, trong công tác
cán bộ, trong công tác tài chính,… Quá trình xây dựng và thực hiện quy chế
dân chủ ở cơ sở đã phát huy trí tuệ, khơi dậy tính tích cực, tự giác, chủ động
sáng tạo, lòng hăng hái nhiệt tình, tạo sự thống nhất ý chí và hành động, trở
thành động lực mạnh mẽ xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
Các vấn đề xã hội khác cũng đều được giải quyết thoả đáng nên đã tạo
nền tảng để giải quyết ngày càng tốt hơn trong xây dựng đời sống văn hóa.
Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư đã góp phần đấu tranh phòng, chống
“diễn biến hòa bình” và bạo loạn lật đổ của các thế lực địch. Cấp ủy Đảng đã
quan tâm xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, coi đó là nền tảng
33

35. xây dựng đời sống văn hóa. Theo quan điểm đó, đã có nhiều chủ trương giải
pháp xây dựng các tổ chức xã hội, phát huy tính chủ động, sáng tạo của các
tầng lớp nhân dân nhằm trực tiếp giáo dục, quản lý, định hướng tư tưởng đối
với nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa. Hệ thống chính trị cơ sở đã được
xây dựng, củng cố ngày càng vững mạnh, phát huy tốt vai trò trong giải quyết
các bức xúc, tiêu cực xã hội, điểm nóng, góp phần đấu tranh dập tắt mọi âm
mưu của các thế lực thù địch trong và ngoài nước ngay từ cơ sở.
* Hạn chế, khuyết điểm.
Một là, nhận thức, trách nhiệm, năng lực của một số chủ thể và lực
lượng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư còn nhiều mặt hạn chế. ặt trận
và các tổ chức chính trị - xã hội ở một số phường chưa thực sự quan tâm đầu
tư công sức, trí tuệ cho việc lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa.
Chưa nắm vững những nội dung, yêu cầu trong Nghị quyết và các chỉ thị,
hướng dẫn của cấp trên cũng như tình hình thực tiễn xây dựng đời sống văn
hóa, còn ỷ lại trông chờ cấp trên, vin vào những khó khăn của địa phương,
chưa chủ động khơi dậy, phát huy nguồn lực của địa phương vào xây dựng
đời sống văn hoá. Việc bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ chuyên môn cho các
chủ thể, lực lượng tham gia mới chỉ tập trung vào những vấn đề chung về
đường lối, quan điểm của Đảng về văn hóa, nên nhận thức của nhiều cán bộ,
đảng viên về xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở chưa sâu sắc và toàn diện.
Công tác kiểm tra, giám sát, đôn đốc chưa thường xuyên, có lúc còn chưa chặt
chẽ. Chất lượng hoạt động của một số chi bộ, ban điều hành và đoàn thể khu phố
còn thấp. Nội dung sinh hoạt Đảng còn nghèo nàn, nghị quyết chưa đi sâu bàn
bạc, quyết nghị những nội dung thiết thực để lãnh đạo xây dựng đời sống văn
hóa tại khu phố, địa bàn mình lãnh đạo. Chưa tập trung nghiên cứu, thảo luận
sâu tìm cách giải quyết những vướng mắc trong xây dựng đời sống văn hóa và
những vấn đề xã hội bức xúc đang xảy ra ở địa bàn.
34

36. Một số cấp ủy cơ sở chưa thật sự coi trọng công tác quản lý, kiểm tra,
giám sát, rèn luyện đội ngũ đảng viên xây dựng đời sống văn hóa còn thiếu
thường xuyên chặt chẽ, chỉ kiểm tra khi có đơn thư tố cáo hoặc khi có chỉ thị
của cấp trên. Trình độ, năng lực của một bộ phận đảng viên vẫn còn hạn chế.
Tổ chức quản lý văn hóa và xây dựng đời sống văn hóa của chính
quyền cơ sở còn nhiều yếu kém, mang tính hình thức. Năng lực đội ngũ cán
bộ, công chức làm văn hóa còn hạn chế. Tình trạng để lãng phí, thất thoát vốn
đầu tư, sử dụng sai mục đích các dự án, quản lý không chặt chẽ, không hiệu
quả các cơ sở thiết chế văn hóa còn khá phổ biến.
Quá trình thực hiện vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng, quản lý của
chính quyền về văn hóa, vẫn còn tiềm ẩn những nhân tố phức tạp: An ninh
chính trị chưa thật sự vững chắc; an toàn xã hội chưa thực sự đảm bảo; hệ
thống chính trị tuy đã được đổi mới một bước song vẫn còn hạn chế khuyết
điểm, vẫn có những tổ chức chưa thực sự trong sạch vững mạnh…Một bộ
phận cán bộ, đảng viên và nhân dân còn sa sút về phẩm chất đạo đức, lối
sống, mắc các tệ nạn tiêu cực xã hội. Công tác quản lý đô thị có mặt còn gặp
khó khăn nhất là quản lý xây dựng và trật trật tự an toàn xã hội, văn hóa giao
thông còn nhiều vấn đề bức xúc. Công tác xây dựng các phong trào văn hóa xã
hội …còn chậm, sự phối hợp giữa các đơn vị đứng chân trên địa bàn chưa thật
sự nhịp nhàng.
Kết quả trưng cầu ý kiến cho thấy có tới 35% số người được hỏi cho
rằng cấp ủy Đảng chưa có sự quan tâm đúng múc đến xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư; 45% ý kiến cho rằng, năng lực quản lý về văn hóa của
chính quyền cơ sở còn yếu.
Một số đoàn thể chính trị - xã hội ở cơ sở chưa nhận thức đầy đủ vai
trò, trách nhiệm trong xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, hoạt động còn
mang tính thừa hành, bị động, trông chờ, ỷ lại. Hoạt động của Mặt trận Tổ
35

37. quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng đời sống văn hóa vẫn
còn chồng chéo, chậm đổi mới về nội dung, hình thức nghèo nàn. Hiệu quả
tập hợp, thu hút đoàn viên, hội viên tham gia xây dựng đời sống văn hóa, các
phong trào hoạt động còn thấp. Còn lúng túng trong điều hành và phối hợp
hoạt động giữa các tổ chức đoàn thể nhân dân, nhất là khi xuất hiện “điểm
nóng”, tình huống giải quyết khiếu kiện về đất đai, đền bù giải phóng mắt
bằng, các vấn đề về trật tự an toàn xã hội, hậu quả thiên tai, hoạt động tôn
giáo trái phép. Việc nắm bắt tâm tư, tình cảm và nguyện vọng của đoàn viên,
hội viên chưa kịp thời. Có nơi quần chúng bị các thế lực phản động lôi kéo,
lợi dụng, khống chế. Một số nơi cấp ủy Đảng khi bố trí, phân công cán bộ làm
công tác dân vận vẫn còn nặng về cơ cấu, chưa thật sự chú ý đến chất lượng.
Có nơi các đoàn thể hoạt động còn mờ nhạt, hình thức, thụ động và thường đi
kèm với bệnh theo đuôi, không dám đấu tranh chống tiêu cực. Không phát
huy được sáng kiến tích cực của các đoàn viên, hội viên. Xây dựng và thực
hiện quy ước ở nhiều nơi còn mang tính hình thức, chưa phù hợp, như: quy
ước thực hiện nếp sống văn minh trong tang, cưới, lễ hội. Một số ít cán bộ có
những biểu hiện suy thoái về đạo đức lối sống, sống xa dân, quan liêu, tham
nhũng, lãng phí, lợi dụng chức quyền làm trái các nguyên tắc quản lý như:
tham ô công quỹ, tiền của do nhân dân đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng văn
hóa và các công trình phúc lợi công cộng, các công trình, dự án do Nhà nước
đầu tư cho địa phương... gây tổn hại đến uy tín và làm giảm sút lòng tin của
nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Hai là, tổ chức thực hiện xây dựng có nơi còn nặng về hình thức, chưa
chú trọng hiệu quả. Nhiều phường chưa bám sát nội dung và tiêu chí xây
dựng đời sống văn hóa. Chưa thấy hết vai trò nền tảng của đời sống văn hóa.
Các hoạt động tuyên truyền còn chung chung, hô hào, chưa bám sát vào đối
tượng cũng như yêu cầu, nhiệm vụ. Hoạt động tuyên truyền giáo dục cho các tổ
36

38. chức, các lực lượng về xây dựng đời sống văn hóa chưa sâu rộng. Phương pháp
tiến hành tuy có đổi mới nhưng chưa nhiều, chưa linh hoạt, sáng tạo nhất là ở cơ
sở. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện các nghị quyết còn yếu, đôi khi
không kịp thời. Sự phối kết hợp giữa các ban, ngành trong từng địa phương chưa
cao, nhất là sự phối hợp trong chỉ đạo, định hướng xây dựng đời sống văn hóa.
Các vấn đề bức xúc xã hội, nhất là tệ nạn xã hội, khiếu kiện về đất đai chưa được
giải quyết cơ bản. Giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn còn tồn đọng.
Sự chồng chéo trong quy định và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của tổ
chức Đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng đời
sống văn hóa còn phổ biến. Một số nơi, mối quan hệ công tác giữa các tổ
chức còn lỏng lẻo, chưa chặt chẽ, việc phối hợp hoạt động giữa các tổ chức
trong xây dựng đời sống văn hóa chưa tốt. Đảng ủy ở nhiều phường đã ôm
đồm quá sâu vào công việc của chính quyền trong xây dựng đời sống văn hóa.
Chức năng giám sát của các tổ chức chính trị - xã hội nhất là Mặt trận Tổ
quốc đối với hoạt động của chính quyền trong xây dựng đời sống văn hóa
chưa tốt thể hiện chưa rõ, nhất là trong giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu
nại, tố cáo của công dân. Công tác thông tin, tuyên truyền của Ủy ban nhân
dân về các quyết định của Ủy ban nhân dân phường trong xây dựng đời sống
văn hóa chưa tốt, chưa được xem trọng.
Ba là, một số nội dung xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư đạt kết
quả thấp. Vấn đề nổi cộm hiện nay trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư trên địa bàn quận Thủ Đức là tình trạng văn hóa phẩm độc hại còn
nhiều, tệ nạn xã hội, tội phạm hình sự có chiều hướng gia tăng, phức tạp, gây
bức xúc trong các tầng lớp nhân dân. Một số người còn đứng ra bao che, tiếp
tay cho bọn xấu hoạt động. Cùng với mại dâm, tệ nạn ma túy cũng là những
vấn đề xã hội cấp thiết hiện nay phải giải quyết ở khu dân cư trên địa bàn
quận Thủ Đức. Đặc biệt là số thanh, thiếu niên nghiện tăng nhanh; cờ bạc, mê
37

39. tính dị đoan chưa giảm. Việc khôi phục những tập tục, lễ hội truyền thống dân
tộc được chú ý trong quá trình đất nước đổi mới. Nhưng không ít người lợi
dụng những hoạt động này để hành nghề mê tín dị đoan. Đây cũng là một vấn
đề xã hội không nhỏ đối với xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa
bàn quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Một điều nữa đáng quan tâm là quan hệ đạo đức, giữa người với người,
và có lợi nhuận cao. Đây cũng là một vấn đề bức xúc trong xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư trận địa bàn quận Thủ Đức. Kết quả trưng cầu ý
kiến cho thấy có tới 60% số người được hỏi cho rằng, các tệ nạn xã hội đang
là thách thức lớn đối với xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn
quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
1.2.2. Nguyên nhân và một số kinh nghiệm xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư Quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh
* Nguyên nhân ưu điểm
Một là, đường lối đúng đắn xây dựng nền văn hóa tiên tiến đạm đà bản
sắc dân tộc của Đảng là nhân tố quan trong định hướng cho mọi hoạt động
xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Thủ Đức. Thực tiễn sau gần 30
năm đổi mới thực hiện và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, đất nước ta vượt qua một giai đoạn thử thách gay go, đạt được
những thành tựu nổi bật trên nhiều mặt và có ý nghĩa lịch sử. Nước ta đã thoát
khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, lực lượng sản xuất bước đầu được giải
phóng, khơi dậy các tiềm năng kinh tế, đời sống kinh tế xã hội trở nên sống
động hơn; nền sản xuất nông, công nghiệp và thương mại dịch vụ có sự tăng
trưởng, tổng sản phẩm trong trong nước hàng năm đều tăng lên. Các vấn đề
xã hội và thực hiện chính sách xã hội được quan tâm hơn. Vấn đề bình đẳng,
công bằng xã hội trong phân phối, thu nhập quốc dân có bước phát triển. Hệ
thống chính trị từng bước đổi mới theo hướng dân chủ hóa, có kỷ cương và
38

40. trật tự hơn, sự ổn định về chính trị được giữ vững, quốc phòng, an ninh được
đảm bảo, lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và công cuộc đổi mới
được tăng lên. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn thúc đẩy
quá trình từng bước hội nhập kinh tế thế giới, mở rộng hợp tác giao lưu, góp
phần rút ngắn chênh lệch kinh tế giữa các vùng, miền trong nước, làm cho uy
tín của nước ta trên trường quốc tế được nâng lên một bước mới.
Cùng với đổi mới tư duy về kinh tế, Đảng ta đã đổi mới tư duy nhận
thức về văn hóa, xây dựng nền văn hóa. Đảng ta đã nhận thức và giải quyết
đúng đắn mối quan hệ giữa kinh tế và văn hóa. Đảng ta xác định văn hóa là
nền tảng tinh thần xã hội, là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển xã
hội. Mọi hoạt động kinh tế phải đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát
triển, vừa phải chú ý đến hiệu quả xã hội của văn hóa. Chính nhờ đổi mới tư
duy về kinh tế và văn hóa không những tạo điều kiện cho quá trình phát triển
kinh tế, mà còn tạo cơ sở cho việc nâng cao đời sống nhân dân, coi trọng và
phát huy quyền con người trong đời sống xã hội. Những thành công ấy sẽ
ngày càng nâng cao vị thế và tính chủ động, năng động của nhân dân, nâng
cao ý thức tránh nhiệm của họ với Đảng, với Tổ quốc. Những thành tựu của
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và xây dựng đời sống văn
hóa mới làm cho trình độ dân trí của toàn xã hội được nâng cao, tạo điều kiện
để họ năng động, sáng tạo hơn trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa,
đồng thời tăng thêm sức đề kháng trước sự tấn công phá hoại của kẻ thù vào
mặt trận tư tưởng văn hóa.
Hai là, sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ đồng bộ toàn diện của cấp ủy,
chính quyền địa phương có ý nghĩa quyết định xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư quận Thủ Đức. Các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở đã chủ
động khắc phục mọi khó khăn, phấn đấu xây dựng đời sống văn hóa trong đó
nhiệm vụ xây dựng gia đình văn hóa, tổ dân phố văn hóa, khu phố văn hóa,
phường văn minh đô thị… có chất lượng, hiệu quả phải được cấp ủy Đảng,
39

41. chính quyền từ quận đến phường tập trung, quan tâm hàng đầu. Sự nỗ lực, cố
gắng khắc phục khó khăn của cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền cơ sở, Mặt
trận và các đoàn thể các cấp, mà trước hết là đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ
sở có bản lĩnh chính trị vững vàng, tận tụy, có trách nhiệm xây dựng đời sống
văn hóa; đã vững vàng vượt qua thử thách và những khó khăn của địa
phương, tích cực nghiên cứu, đề ra các biện pháp xây dựng đời sống văn hóa,
đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương.
Ba là, sự đoàn kết quyết tâm của cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp
nhân dân trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Thủ Đức. Nhân
dân ở khu dân cư trên địa bàn quận Thủ Đức đã phát huy tốt truyền thống cách
mạng, yêu nước, cần cù lao động, ủng hộ sự nghiệp đổi mới, xây dựng quê
hương, đất nước giàu mạnh, tích cực tham gia xây dựng đời sống văn hóa, đáp
ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển toàn diện địa phương trong thời kỳ mới. Xây
dựng đời sống văn hóa trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa đã được nhân dân đồng tình ủng hộ, nên đã tích cực đóng góp
trí tuệ, tìm tòi các giải pháp xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
* Nguyên nhân hạn chế
Một là, do hạn chế bất cập về nhận thức, trình độ năng lực của một số
chủ thể đã ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả xây dựng môi trường văn hóa ở
khu dân cư quận Thủ Đức. Hệ thống chính trị cơ sở tuy đã được quan tâm xây
dựng song vẫn còn hạn chế khuyết điểm, vẫn có những tổ chức chưa thực sự
trong sạch vững mạnh…Một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân còn sa
sút về phẩm chất đạo đức, lối sống, mắc các tệ nạn tiêu cực xã hội; một số dao
động con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Việc thực thi chính sách về văn hóa
nhìn chung vẫn chưa thực sự ngang tầm với vị trí vai trò của văn hóa, còn
nhiều điều chưa hợp lý. Tình trạng tham nhũng, quan liêu, cửa quyền của một
bộ phận cán bộ, đảng viên chậm được khắc phục, lối sống thực dụng, các tệ nạn
xã hội tràn lan chưa được ngăn chặn kịp thời. Vấn đề đó còn tồn tại ngay trong
40

42. một số cán bộ, đảng viên làm công tác văn hóa, thực thi pháp luật, dẫn đến sự
xác định nội dung, phương thức, phương pháp tiến hành và tổ chức thực hiện,
vẫn còn không ít nơi coi nhẹ thậm chí buông lỏng công tác quản lý.
Quá trình thực hiện dân chủ vẫn bộc lộ những yếu kém, làm ảnh hưởng,
kìm hãm tính tích cực, sáng tạo và lòng hăng hái, nhiệt tình của đội ngũ cán
bộ, đảng viên và nhân dân trong xây dựng đời sống văn hóa. Văn hóa lãnh
đạo của cấp ủy, tổ chức Đảng chưa được quan tâm xây dựng. Trong sinh hoạt
cấp uỷ, chi bộ, dự thảo nghị quyết thường được thông qua nhanh chóng nếu
như chỉ đề cập những vấn đề chung chung, không mang tính phê phán. Một
số cán bộ, đảng viên còn mang nặng tư tưởng thụ động, trông chờ vào chỉ đạo
hướng dẫn của trên, chưa mạnh dạn nêu cao tinh thần đấu tranh tự phê phán
và phê bình. Có ý kiến khác, nhưng không phát biểu trong sinh hoạt Đảng mà
phát ngôn vô tổ chức hoặc viết đơn, thư khiếu nại, tố cáo nặc danh, dẫn đến
hiện tượng dân chủ hình thức, mất đoàn kết nội bộ kéo dài. Một số cán bộ đã
quá đề cao quyền lực cá nhân đến mức vi phạm nguyên tắc tập thể lãnh đạo -
cá nhân phụ trách, thậm chí lấn át tập thể. Hậu quả là vai trò tiền phong về trí
tuệ của ngũ cán bộ, đảng viên không được phát huy, làm suy yếu sự lãnh đạo
của tổ chức Đảng.
Hai là, chưa huy động được hết sức mạnh tổng hợp của các tổ chức,
các lực lượng trong xây dựng môi trường văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn
quận Thủ Đức Thành phố Hồ Chí Minh. Quận Thủ Đức là nơi tập trung nhiều
cơ sở giáo dục của Thành phố và Nhà nước, nơi có nhiều nhà máy, Công ty,
doanh nghiệp của Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, liên doanh với nước
ngoài, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài trong các Khu công nghiệp, Khu
chế xuất. Về văn hóa, Quận thủ Đức cũng là nơi tập trung khá nhiều đình
chùa, nhà thờ của nhiều tôn giáo khác nhau. Tuy nhiên, cộng đồng trách
41