Luận án NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỔI MỘT SỐ CHỈ SỐ CHỐNG OXY HOÁ Ở NGƯỜI TIẾP XÚC NGHỀ NGHIỆP VỚI CHÌ VÔ CƠ, TÁC DỤNG BẢO VỆ CỦA SÂM NGỌC LINH TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM.Chì và các hợp chất vô cơ của chì (gọi chung là chì) đã được sử dụng từ hàng ngàn năm trước công nguyên. Mặc dù có nhiều tác hại đối với sức khoẻ con người, song chì là nguyên liệu không thể thay thế trong nhiều ngành công nghiệp [25]. Vì vậy, chì vẫn tiếp tục được sử dụng rộng rãi trong hiện tại và tương lai cho nên số lượng người tiếp xúc không những không giảm mà còn có xu hướng tăng lên. Hiện có khoảng hơn 150 nghề và trên 400 quá trình công nghệ khác nhau có sử dụng chì và các hợp chất của chì [3]. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, sản xuất ắc quy và sản xuất thuốc gợi nổ là hai ngành rất quan trọng, không những phục vụ cho quốc phòng mà còn phục vụ cho sự phát triển của đất nước

1. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
Luận án NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỔI MỘT SỐ CHỈ SỐ CHỐNG OXY
HOÁ Ở NGƯỜI TIẾP XÚC NGHỀ NGHIỆP VỚI CHÌ VÔ CƠ, TÁC DỤNG
BẢO VỆ CỦA SÂM NGỌC LINH TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM.Chì
và các hợp chất vô cơ của chì (gọi chung là chì) đã được sử dụng từ hàng ngàn
năm trước công nguyên. Mặc dù có nhiều tác hại đối với sức khoẻ con người, song
chì là nguyên liệu không thể thay thế trong nhiều ngành công nghiệp [25]. Vì vậy,
chì vẫn tiếp tục được sử dụng rộng rãi trong hiện tại và tương lai cho nên số lượng
người tiếp xúc không những không giảm mà còn có xu hướng tăng lên. Hiện có
khoảng hơn 150 nghề và trên 400 quá trình công nghệ khác nhau có sử dụng chì và
các hợp chất của chì [3]. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
sản xuất ắc quy và sản xuất thuốc gợi nổ là hai ngành rất quan trọng, không những
phục vụ cho quốc phòng mà còn phục vụ cho sự phát triển của đất nước.
MÃ TÀI LIỆU BQT.YHOC. 00142
Giá : 50.000đ
Liên Hệ 0915.558.890
Chì gây nhiều tổn thương đa dạng và phức tạp trên hầu hết các cơ quan và tổ chức
như tổn thương hệ thống thần kinh, tiêu hóa, sinh sản, tim mạch, xương khớp, thận
tiết niệu và đặc biệt nổi bật trên hệ thống tạo máu… Các nhà khoa học đã chứng
minh rằng, cơ chế gây độc của chì là ức chế và liên kết đặc hiệu đối với các enzym,
các chất sinh học có chứa nhóm -SH trong cấu trúc phân tử [25].
Từ những hiểu biết cơ bản này, người ta đã điều chế ra một số thuốc điều trị đặc
hiệu để sử dụng trong điều trị nhiễm độc chì như dimercaprol (British Anti
Lewisite, BAL), D-penicillamin, succimer, CaNa2EDTA… Các thuốc này khi đưa
vào cơ thể sẽ can thiệp vào cơ chế bệnh sinh do chì gây ra [5], [25], [62]. Tuy
nhiên, hiệu quả điều trị chưa được như mong muốn, nhất là trong nhiễm độc chì
mạn tính. Bởi vậy, người ta đặt vấn đề: phải chăng ngoài cơ chế gây nhiễm độc
được thừa nhận như đã nêu trên, chì còn gây tổn thương cơ thể theo những cơ chế
khác nữa.
Vấn đề đặt ra là cần phải có hướng nghiên cứu tiếp về cơ chế bệnh sinh và điều trị
người tiếp xúc nghề nghiệp với chì. Gần đây, một số nghiên cứu trên người và
động vật đã gợi ý rằng, chì có khả năng kích thích tạo gốc tự do và làm giảm chức
năng của hệ thống chống gốc tự do trong cơ thể. Như vậy, chì được xem như một
xenobiotic, khi vào cơ thể có khả năng tác động như một stress oxy hóa. Có thể
đây là một trong các cơ chế sinh bệnh học quan trọng cần phải làm sáng tỏ. Điều

2. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
này phù hợp với đặc điểm tổn thương đa dạng và không mang tính đặc hiệu trên
nhiều tổ chức và cơ quan trong nhiễm độc chì. Làm rõ được vấn đề này, cần đánh
giá sự thay đổi các enzym chống oxy hóa ở công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với chì
[36], [70], [123], [152].
Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại dược phẩm có tác dụng chống oxy hóa như
belaf, selen, glutathion…. Ngoài tác dụng được coi là bổ, tăng lực, sinh thích nghi,
chống viêm, giảm đau, bảo vệ gan…thì sâm Ngọc Linh tự nhiên và sâm Ngọc Linh
sinh khối đã được chứng minh là có khả năng chống oxy hóa rất tốt, bảo vệ cơ thể
chống lại các stress oxy hóa [20]. Việc ứng dụng và đánh giá hiệu quả bảo vệ của
sâm Ngọc Linh tự nhiên hoặc sâm Ngọc Linh sinh khối đối với các đối tượng tiếp
xúc độc hại nói chung và chì nói riêng là những vấn đề mới thực tế chưa được
nghiên cứu nhiều. Làm sáng tỏ được vấn đề này, sẽ góp phần tìm kiếm thêm một
loại chế phẩm tốt phục vụ cho công tác dự phòng và điều trị nhiễm độc chì trong
tương lai.
Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này với mục tiêu:
1. Xác định sự thay đổi một số thông số chống oxy hóa và hóa sinh máu ở người
tiếp xúc nghề nghiệp với chì và ở chuột nhắt trắng được gây nhiễm độc chì.
2. Đánh giá tác dụng bảo vệ của sâm Ngọc Linh sinh khối trên chuột nhắt trắng
được gây nhiễm độc chì bán trường diễn.
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Những chữ viết tắt trong luận án
Danh mục các bảng
Danh mục các sơ đồ
Danh mục các biểu đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3
1.1. Gốc tự do và hệ thống chống gốc tự do của cơ thể. 3
1.1.1. Khái niệm. 3
1.1.2. Gốc tự do và các dạng oxy hoạt động trong cơ thể. 3
1.1.3. Stress oxy hóa. 4
1.1.4. Quá trình hình thành các gốc tự do. 5
1.1.5. Hệ thống chống oxy hóa trong cơ thể. 8
1.2. Ảnh hưởng của chì đối với cơ thể. 15
1.2.1. Độc tính và các nghề nghiệp tiếp xúc chì. 15

3. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
1.2.2. Đường xâm nhập, phân bố, thải trừ chì trong cơ thể. 16
1.2.3. Cơ chế tác dụng, khả năng sinh gốc tự do, ức chế hệ thống chống oxy hóa
của chì vô cơ. 18
1.2.4. Tác hại của chì trên các cơ quan. 23
1.2.5. Các biện pháp điều trị nhiễm độc chì. 27
1.2.6. Đặc điểm về quy trình sản xuất tại nhà máy Zx và Công ty cổ phần pin ắc
quy Vĩnh Phú. 27
1.3. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh và Sâm Ngọc Linh sinh khối. 28
1.3.1. Thành phần hóa học. 28
1.3.2. Độ an toàn của Sâm Ngọc Linh sinh khối. 30
1.3.3. Một số tác dụng của Sâm Ngọc Linh và Sâm Ngọc Linh sinh khối. 30
1.3.4. Cao đặc Sâm Ngọc Linh sinh khối. 35
1.4. Một số nghiên cứu về stress oxy hóa trong nhiễm độc chì và tác dụng chống
oxy hóa, bảo vệ cơ thể của Sâm Ngọc Linh sinh khối. 35
1.4.1. Một số nghiên cứu về stress oxy hóa trên người nhiễm độc chì và động vật
thực nghiệm bị gây nhiễm độc chì acetat. 35
1.4.2. Một số nghiên cứu về tác dụng chống oxy hóa của SNL. 38
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40
2.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu. 40
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu. 40
2.1.2. Vật liệu nghiên cứu. 41
2.2. Phương pháp nghiên cứu. 42
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu môi trường lao động. 42
2.2.2. Phương pháp nghiên cứu trên người lao động tiếp xúc nghề nghiệp với chì.
43
2.2.3. Phương pháp nghiên cứu trên động vật. 54
2.3. Xử lý số liệu. 58
2.4. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu. 58
2.5. Mô hình nghiên cứu. 60
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 61
3.1. Kết quả nghiên cứu về môi trường lao động. 61
3.2. Kết quả nghiên cứu trên người. 62
3.2.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. 62
3.2.2. Kết quả xét nghiệm SOD, GPx, peroxidase, -SH, MDA, TAS ở các nhóm
nghiên cứu. 66
3.2.3. Kết quả xét nghiệm công thức máu ngoại vi ở các nhóm nghiên cứu. 72
3.2.4. Kết quả xét nghiệm một số chỉ số hóa sinh máu ở các nhóm nghiên cứu. 75
3.3. Kết quả nghiên cứu trên động vật. 83

4. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
3.3.1. Thể trạng chung. 83
3.3.2. Kết qủa xét nghiệm nồng độ chì máu trên chuột thực nghiệm. 84
3.3.3. Kết quả xét nghiệm một SOD, GPx, peroxidase, -SH, MDA, TAS trên chuột
thực nghiệm. 85
3.3.4. Kết quả xét nghiệm công thức máu ngoại vi trên chuột thực nghiệm. 91
3.3.5. Kết quả xét nghiệm một số chỉ số hóa sinh máu trên chuột thực nghiệm. 95
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 102
4.1. Môi trường lao động. 102
4.2. Đặc điểm công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với chì. 104
4.3. Mô hình gây độc trên chuột. 107
4.4. Ảnh hưởng của chì đến một số chỉ số chống oxy hóa. 109
4.4.1. Ảnh hưởng của chì đến hoạt độ enzym SOD. 109
4.4.2. Ảnh hưởng của chì đến hoạt độ enzym GPx. 112
4.4.3. Ảnh hưởng của chì đến hoạt độ peroxidase. 114
4.4.4. Ảnh hưởng của chì đến nồng độ nhóm -SH trong máu. 114
4.4.5. Ảnh hưởng của chì đến nồng độ MDA huyết tương. 115
4.4.6. Ảnh hưởng của chì đến trạng thái chống oxy hóa toàn phần (TAS) huyết
tương. 118
4.4.7. Sự biến đổi một số chỉ tiêu chống oxy hóa trên công nhân theo tuổi đời và
tuổi nghề. 119
4.5. Ảnh hưởng của chì đến công thức máu và một số chỉ tiêu hóa sinh. 120
4.5.1. Ảnh hưởng của chì đến công thức máu ngoại vi. 120
4.5.2. Ảnh hưởng của chì đến nồng độ ure, creatinin máu. 124
4.5.3. Ảnh hưởng của chì đến một số chỉ số hóa sinh gan. 125
4.6. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh sinh khối trên động vật thực nghiệm. 127
4.6.1. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh sinh khối đối với hệ thống chống oxy hóa trên
động vật thực nghiệm. 127
4.6.2. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh sinh khối đối với công thức máu trên động vật
thực nghiệm. 131
4.6.3. Tác dụng của Sâm Ngọc Linh sinh khối đối với một số chỉ số hóa sinh máu
trên động vật thực nghiệm. 131
KẾT LUẬN 133
KIẾN NGHỊ 135
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

5. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Nguyễn Văn Bằng, Nguyễn Hoàng Thanh, Trịnh Thanh Hùng (2011), “Nghiên
cứu sự thay đổi peroxidase, hoạt độ GPx máu, trạng thái chống oxy hóa toàn phần
trong máu ở công nhân Công ty cổ phần pin ắc quy Vĩnh Phú”, Tạp chí Y dược
học Quân sự, (6), tr. 134 – 139.
2. Nguyễn Văn Bằng, Nguyễn Hoàng Thanh, Trịnh Thanh Hùng (2013), “Nghiên
cứu tác dụng của sâm Ngọc Linh sinh khối trên máu ngoại vi của chuột nhiễm độc
chì acetat bán trường diễn”, Tạp chí Y dược học Quân sự, (4), tr. 22 – 28.
3. Nguyễn Văn Bằng, Nguyễn Hoàng Thanh, Trịnh Thanh Hùng (2013), “Biến đổi
một số chỉ số chống oxy hóa ở người tiếp xúc nghề nghiệp với chì vô cơ”, Tạp chí
Y dược học Quân sự, (5), tr. 69 – 75.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Bùi Tuấn Anh (2004), “Tác dụng của thuốc chống oxy hóa belaf trên khả năng
chống oxy hóa của thỏ bị nhiễm độc một liều methamidophos cấp tính”, Tạp chí y
học thực hành, 1, tr. 45-48.
2. Đàm Trung Bảo, Hoàng TíchHuyền (2004), “Mạng lưới các chất chống oxy hóa
cần cho cơ thể”, Tạp chí nghiên cứu y học, 32(6), tr. 117-121.
3. Trần Văn Bảo (2001), Nghiên cứu hoạt độ một số enzym chống oxy hóa hồng
cầu và trạng thái chống oxy hóa toàn phần huyết tương ở người bị thâm nhiễm chì,
Luận văn thạc sỹ y học, Trường đại học y Hà Nội, Hà Nội.
4. Bộ y tế (2003), Tiêu chuẩn vệ sinh lao động, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
5. Bộ y tế (2012), Quyết định số 1548/QĐ-BYT, Quyết định về việc ban hành
Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ngộ độc chì, Hà Nội.
6. Nguyễn Thượng Dong (2003), “Nghiên cứu phát triển cây sâm Việt Nam”, Tạp
chí Dược liệu, 6, tr. 196-200.
7. Trương Ngọc Dương (2009), Nghiên cứu nồng độ c-peptid, insulin, tự kháng thể
kháng insulin, một số chỉ số oxy hóa/chống oxy hóa ở bệnh nhân đái tháo đường
typ 1, Luận án tiến sĩ y học, Học viện Quân y,
Hà Nội.
8. Nguyễn Trọng Điệp và cs (2012), “Nghiên cứu tác dụng chống oxy hóa của viên
nang cứng kaviran trên thực nghiệm”, Tạp chí Y dược học quân sự, 2, tr. 12-16.
9. Nguyễn Khắc Hải (1999), Điều tra khảo sát tình hình ô nhiễm môi trường lao
động và sức khỏe bệnh tật của người lao động ở một số xí nghiệp quốc phòng có
công nghệ mới. Biện pháp khắc phục, Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học
cấp nhà nước, tr. 31-56.
10. Lại Văn Hoà (1996), Nghiên cứu hàm lượng chì và một số kim loại (cadimi,

6. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
mangan, đồng, kẽm, sắt, canxi, magie) trong máu, trong tóc của công nhân luyện
gang và công nhân in, Luận án phó tiến sĩ khoa học y dược, Hà Nội.
11. Học viện Quân y (2007), Dịch tễ học, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà
Nội.
12. Hoàng Tích Huyền (1992), “Gốc tự do trong dược lý học và độc chất học”,
Một số chuyên đề hóa sinh tập 1, Nhà xuất bản Y học, tr. 70-82.
13. Nguyễn Quốc Huy (2008), Bước đầu nghiên cứu tác dụng chống oxy hóa của
sinh khối sâm Ngọc Linh trên chuột thực nghiệm, Luận văn thạc sỹ Dược học, Hà
Nội.
14. Nguyễn Thị Thu Hương (2002), “Tóm tắt những nghiên cứu gần đây về tác
dụng dược lý của sâm Việt Nam”, Tạp chí khoa học công nghệ và môi trường, 1,
tr. 20-23.
15. Nguyễn Thị Thu Hương, Lương Kim Bích, Đoàn Thị Ngọc Hạnh (2005),
“Nghiên cứu tác dụng của sâm Việt Nam và Đinh lăng trên trí nhớ”, Tạp chí Dược
liệu, 6, tr. 196-200.
16. Nguyễn Thị Thu Hương, Bùi Thị Kim Cúc (2006), “Tác dụng bảo vệ gan của
sâm Việt Nam trong tổn thương gan thực nghiệm bằng ethanol”, Nghiên cứu phát
triển dược liệu và đông dược ở Việt Nam, Nhà xuất bản khoa hoc kỹ thuật, Hà Nội,
tr. 288-295.
17. Nguyễn Thị Thu Hương, Phạm Thị Mỹ Loan (2007), “Tác dụng của sâm Việt
Nam và đinh lăng trên thực nghiệm gây suy giảm miễn dịch”, Tạp chí Dược liệu,
3, tr. 121-126.
18. Tống Thị Ngọc Lệ (2008), Nghiên cứu bào chế và đánh giá tác dụng tăng lực
của viên nang mềm Sâm Ngọc Linh sinh khối trên động vật thực nghiệm, Luận văn
chuyên khoa cấp 2, Học viện Quân y, Hà Nội.
19. Nguyễn Liễu và cs (2010), Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm môi trường lao động
và sức khỏe bệnh tật của côngnhân tại một số nhà máy, xí nghiệp Quốc phòng- Đề
xuất giải pháp khắc phục, Báo cáo tổng kết đề tài độc lập cấp nhà nước.
20. Nguyễn Văn Long (2011), Nghiên cứu quy trình tạo sinh khối tế bào và đánh
giá một số tác dụng sinh học của sâm Ngọc Linh sinh khối, Luận án tiến sĩ y học,
Học viện Quân y, Hà Nội.
21. Nông Thanh Sơn (1996), Nghiên cứu ảnh hưởng của acetat chì liều thấp, dùng
dài ngày và tác dụng phòng chống của một số chế phẩm sản xuất trong nước trên
động vật thực nghiệm, Luận án phó tiến sĩ y dược, Học viện Quân y, Hà Nội.
22. Nguyễn Hoàng Thanh, Nguyễn Bá Vượng, Nguyễn Liễu (2010), “Biến đổi một
số chỉ tiêu miễn dịch và hoạt độ enzym chống oxy hóa ở nạn nhân chất độc hóa
học/dioxin nằm điều trị tại bệnh viện 103”, Tạp chí Y dược học Quân sự, 35, tr.
131-134.

7. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
23. Lê Thị Thu (2008), Nghiên cứu một số chỉ số đánh giá tình trạng stress oxy hóa
và tác dụng chống oxy hóa của Belaf ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2, Luận án
tiến sĩ y học, Học viện Quân y, Hà Nội.
24. Vũ Thị Thu Thủy, Lương Thị Hồng Vân, Nông Thanh Sơn (2003), “Nghiên
cứu hàm lượng chì, thiếc và một số chỉ số hóa sinh trong máu của người dân sống
trong vùng mỏ thiếc Sơn Dương- Tuyên Quang”, Từ khóa học sinh học phân tử
đến cuộc sống & chăm sóc sức khỏe, Nhà xuất bản nông nghiệp, tr. 281-289.
25. Lê Trung (2002), Bệnh nhiễm độc nghề nghiệp, Nhà xuất bản y học, Hà Nội,
tr. 92-123.
26. Viện Dược liệu (2003), “Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam”, Nhà
xuất bản khoa học kỹ thuật, tập 2, tr. 704-710.
27. Nguyễn Bá Vượng (2011), Nghiên cứu sự thay đổi hoạt độ một số enzym
chống oxy hóa ở công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với trinitrotoluen và động vật
thực nghiệm-Tác dụng của Belaf, Luận án tiến sĩ y học, Học viện Quân y, Hà Nội.