งานวิจัย

1. บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมาและความสําคัญของปญหา
คุณภาพการศึกษาเปนสิ่งที่มีความสําคัญมากที่สุดในปจจุบัน สถานศึกษาจะมีคุณภาพได
จะตองไดรับการพัฒนาโรงเรียนใหบรรลุตามมาตรฐานดานผูเรียน พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ
พ.ศ.2542 และแกไขเพิ่มเติม(ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545(มาตรา6) ไดกําหนดความมุงหมายและหลักการ
จัดการศึกษา ไววา การจัดการศึกษาตองเปนไปเพื่อพัฒนาคนไทยใหเปนมนุษยที่สมบูรณทั้งรางกาย
และจิตใจ สติปญญา ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรมและวัฒนธรรม ในการดํารงชีวิต สามารถอยู
รวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข (มาตรา 22) แนวทางการจัดการศึกษาตองยึดหลักวา ผูเรียนทุกคนมี
ความสามารถในการเรียนรู และพัฒนาตนเองไดและถือวาผูเรียนมีความสําคัญที่สุด กระบวนการ
จัดการศึกษา ตองสงเสริมใหผูเรียนสามารถพัฒนาตามธรรมชาติ และเต็มศักยภาพ (มาตรา 26)
สถานศึกษาดําเนินการประเมินผูเรียน โดยพิจารณาจากพัฒนาการของผูเรียนความประพฤติ การสังเกต
พฤติกรรมการเรียนการรวมกิจกรรม และการทดสอบโดยควบคูไปในกระบวนการเรียนการสอนตาม
ความเหมาะสมในแตละระดับและรูปแบบการศึกษา
เด็กเปนทรัพยากรมนุษยที่มีคาเปนสุดที่รักและความหวังสําคัญที่สุดของพอแม เปนอนาคต
ของครอบครัว ชุมชนและประเทศชาติ การที่เด็กไดเจริญเติบโตไดอยางสมบูรณเปนผูใหญที่มีคุณภาพ
และเปนกําลังในการพัฒนาประเทศนั้น จําเปนจะตองไดรับการตอบสนองและเอาใจใส ขั้นพื้นฐาน
เชน อาหาร ที่อยูอาศัย การพักผอน การบริการทางแพทย ความรักและความอบอุนจากบิดา มารดา
ผูปกครอง ครูผูดูแลอยางใกลชิด ในชวง6ปแรก ซึ่งเปนชวงในการพัฒนาทุกดานอยางรวดเร็ว ไมวา
จะเปนดานรางกาย สติปญญา สังคม อารมณ และจิตใจ เราควรสงเสริมและพัฒนาอยางเหมาะสม
การจัดการปฐมวัยจึงมีความสําคัญยิ่ง เพราะเปนการใหการศึกษาเบื้องตน ที่มีความสําคัญตอชีวิตใน
อนาคตของเด็ก เปนการศึกษากึ่งอบรมเลี้ยงดู เพื่อตองการใหถูกตามหลักการพัฒนาตามวัยทั้งยังชวย
ปลูกฝงทัศนคติ คานิยม ลักษณะนิสัยและวัฒนธรรมอันเปนพื้นฐานที่จะทําใหเด็กมีชีวิตที่สมบูรณ
รูจักรักตนเอง รักคนอื่น ดังนั้นเด็กปฐมวัยจึงเปนวัยทองของชีวิต (เบญจา แสงมะลิ 2528 : 10) จาก
ความสําคัญดังกลาวจึงจําเปนจะตองจัดการศึกษาใหแตปฐมวัย ซึ่งในการจัดการศึกษาปฐมวัยในสังคม

2. 2
โลกเปนการจัดเพื่อพัฒนาศักยภาพของบุคคล ใหสามารถเสริมสรางพลังความสามารถของแตละบุคคล
ที่มีอยูในตนเอง ใหเจริญเติบโตอยางเต็มขีดความสามารถและศักยภาพมาพัฒนาตนและสังคมไดเหมาะสม
กับความสามารถแหงตน กรมวิชาการ(2541 :45)
จากสภาพวิกฤตทางเศรษฐกิจและสังคมแตกแยก ที่เกิดขึ้นอยางรวดเร็วและรุนแรงใน
ปจจุบันไดสรางความกดดันใหเกิดความจําเปนอยางยิ่งในการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงการจัดการศึกษา
ของไทยใหสามารถผลิตผูที่มีความเปนมนุษยที่สมบูรณ มีคุณธรรม จริยธรรม อีกทั้งเปนการรูเทาทัน
การเปลี่ยนแปลง สามารถปรับตัวใหอยูในสังคมที่เปลี่ยนแปลงอยางมีคุณภาพจากผลงานการวิจัยทาง
การแพทยพบวา เด็กปฐมวัยไทยจํานวนมากถึง 1 ใน 6 มีการพัฒนาการลาชาโดยมีอัตราสวนเพิ่มขึ้น
ตามอายุ แสดงวาเด็กเหลานี้ขาดโอกาสเรียนรูและขาดการอบรมเลี้ยงดูที่เหมาะสม
ดวยเหตุนี้ ผูเกี่ยวของทุกฝายจึงจําเปนตองเขาใจถึงปญหา มีการเฝาระวังและดําเนินการ
ใหความชวยเหลือเด็กอายุต่ํากวา 6 ป ทุกกลุมตั้งแตแรกเกิด ตลอดจนมุงเนนพัฒนาคุณภาพจัดการ
เรียนรูที่สอดคลองกับพัฒนาการและศักยภาพของเด็ก ปญหาสังคมประการหนึ่งที่มีผลกระทบอยางยิ่ง
ตอเด็กปฐมวัยไทยคือ ความออนแอของครอบครัวในการทําหนาที่อบรมเลี้ยงดูเด็ก เด็กปฐมวัยจํานวน
หนึ่งอาจไดรับการเลี้ยงดูไมเหมาะสม อันสงผลตอคุณภาพชีวิตของเด็กทั้งในปจจุบัน และในอนาคต
นอกจากนี้ ปญหาสิ่งแวดลอมตางๆสงผลโดยตรงและโดยออมตอสุขภาพอนามัยและพัฒนาการตลอดจน
การเรียนรูของเด็กปฐมวัย รวมทั้งการหลั่งไหลเขามาของวัฒนธรรมตาง ๆ จากภายนอก สงผลตอการ
ดําเนินชีวิต ทําใหจําเปนตองตระหนักถึงความสําคัญของการดํารงเอกลักษณของวัฒนธรรมในสังคม
ตนเอง การพัฒนาเด็กที่สอดคลองกับบริบททางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตทางสังคมของเด็ก ซึ่งมีลักษณะ
เฉพาะและแตกตางกันไปจึงมีความสําคัญ(กรมวิชาการ2546 : 1) ในโลกที่ความรูและเทคโนโลยีเกิด
ขึ้นมาและเปนไปอยางรวดเร็ว มนุษยไมสามารถเติบโตและเรียนรูไดตลอดชีวิต ตองเริ่มตั้งแตแรกเกิด
โดยการปลูกฝงใหเด็กมีเจตคติที่ดีตอการเรียนรู เรียนรูและมีความสามารถ ในการแสวงหาความรู
กลั่นกรองขอมูล เลือกใชและนําไปใชในสถานการณที่ตนตองการไดเหมาะสม นอกจากนี้มนุษยยัง
จําเปนตองมีความสามารถในการเรียนรูจากผูอื่น และมีลักษณะที่ใหผูอื่นยินดีที่จะแบงปนความรู
ประสบการณ ตลอดจนหยิบยื่นโอกาสในการเรียนรูใหคุณสมบัติที่เอื้อตอการเจริญงอกงามตลอดชีวิต
จําเปนจะตองปลูกฝงตั้งแตปฐมวัยและตองพัฒนาอยางตอเนื่อง(กรมวิชาการ2546:1)
จากกระแสความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่ผานมา พอ แม ผูปกครองและชุมชนเห็นคุณคา
ของการศึกษาและตระหนักถึงสิทธิของบุตรหลานที่จะตองไดรับการศึกษาที่มีคุณภาพทําใหผูปกครอง
และผูคนในชุมชนจํานวนมากเริ้มมีความกระตือรือรนที่จะเขามามีสวนรวม รับรู และสนับสนุนการ

3. 3
จัดการศึกษาแกบุตรหลานของตน รวมทั้งตรวจสอบคุณภาพของการจัดการศึกษาของสถานศึกษา
ความเปลี่ยนแปลงทางความคิดดังกลาว กอใหเกิดความคาดหวัง และผลักดันพระราชบัญญัติการศึกษา
แหงชาติพุทธศักราช 2542 ซึ่งกําหนดใหมีการประกันคุณภาพการศึกษาทุกระดับ เพื่อใหการศึกษาที่
จัดโดยสถานศึกษาทุกแหงมีมาตรฐานเทาเทียมกัน(กรมวิชาการ2546:2) สถานที่พัฒนาเด็กปฐมวัยที่
มีคุณภาพและมาตรฐานนั้นจําเปนจะตองมีการนําหลักสูตรลงสูการปฏิบัติ เพื่อตองการใหเด็กปฐมวัย
ไดสิ่งแวดลอมของการเรียนรูที่เหมาะสม จึงไดกําหนดหลักสูตรปฐมวัย พุทธศักราช 2546 ขึ้น เพื่อ
เปนแนวทางในการจัดประสบการณเรียนรู ใหผูเกี่ยวของสามารถนําหลักสูตรไปพัฒนาเด็กไดถูกตอง
เหมาะสมมีประสิทธิภาพมาตรฐานเดียวกันสอดคลองกับพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติพุทธศักราช
2542 และหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน2544 ในปจจุบันรัฐบาลและกระทรวงศึกษาธิการไดประกาศ
นโยบายเรงรัดปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 เพื่อใหบังคับผลเปน
รูปธรรม โดยใหนําหลักปรัชญา “เศรษฐกิจพอเพียง” และ “คุณธรรมนําความรู” มาใชเปนหลักนํา
ทั้งนี้เพราะการปฏิรูปการศึกษาดังกลาวจะนําไปสูการแกปญหาทั้งมวล ไมวาจะเปนปญหาการเมือง
และเศรษฐกิจ
สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานซึ่งเปนหนวยงานหลักที่รับผิดชอบในการกํากับ
ดูแลประสานและสงเสริมการบริหารจัดการศึกษาของเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษา ทั่วประเทศ
จะตองรวมมือรวมใจระดมสรรพกําลังจากทุกภาคสวนเพื่อทําใหนโยบายประสบผลสําเร็จ (สํานักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2547:1)
กระทรวงศึกษาธิการ (2546 : ข) ใหนโยบายในการจัดการศึกษาไว 5 ประเด็น ไดแก 1.
การเรงรัดปฏิรูปการศึกษา โดยยึดคุณธรรมนําความรู สรางความตระหนักสํานึกในคุณคาของปรัชญา
เศรษฐกิจพอเพียง ความสมานฉันทสันติวิธี วิถีชีวิตประชาธิปไตย พัฒนาคนโดยใชคุณธรรมเปน
พื้นฐานของกระบวนการเรียนรูที่เชื่อมโยง ความรวมมือของสถาบันครอบครัว ชุมชน สถาบันทาง
การศึกษาและสถาบันการศึกษา โดยมีมาตรการปรับปรุงหลักสูตร และกระบวนการจัดกิจกรรมการ
เรียนรูทุกระบบและประเภททางการศึกษา พัฒนาครู คณาจารยและบุคลากรทางการศึกษาใหสามารถ
จัดหลักสูตรและการเรียนการสอน และสรางเครือขายคุณธรรมในทุกเขตพื้นที่การศึกษา ตลอดจน
เชื่อมโยงความรวมมือรวมคิด รวมทํา ของบานวัดโรงเรียน 2.ขยายโอกาสทางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
ของประชาชนใหกวางขวางและทั่วถึง โดยไมเก็บคาใชจาย โดยจัดการศึกษาภาคบังคับ ใหเด็กที่มีอายุ
7–16 ป และจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน 12 ป โดยไมเก็บคาใชจาย 3. พัฒนาคุณภาพและมาตรฐาน
การศึกษาทุกระดับ โดยใหมีการปรับการเรียนเปลี่ยนการสอน โดยยึดผูเรียนเปนสําคัญ พัฒนาการสอน

4. 4
ของครูและปรับปรุงวิธีการเรียนรูของนักเรียนแกปญหาครูขาดแคลน โดยเนนพื้นที่กลุมสาระ ใช
เทคโนโลยีชวยเพิ่มคุณภาพขอขยายโอกาสทางการศึกษา 2.การกระจายอํานาจไปสูเขตพื้นที่และสถาน
ศึกษา โดยมีมาตรการกระจายอํานาจดานวิชาการ การบริหารดานบุคคล งบประมาณ การจัดการทั่วไป
สําหรับเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษา พัฒนาผูบริหาร ศึกษานิเทศกและครูแกนนําของเขตพื้นที่
และสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน นํารองการบริหารจัดการแบบกระจายอํานาจในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานที่มี
ศักยภาพและความพรอม เปลี่ยนสถานะของสถานศึกษาของรัฐเปนสวนราชการ 3.สงเสริมการมี
สวนรวมของประชาชน ภาคเอกชนและทองถิ่น โดยมีการปรับปรุงโครงสรางบทบาทและภาระหนาที่
ของสมาคมผูปกครองและครู คณะกรรมการสถานศึกษาและเขตพื้นที่ ผูมีสวนไดเสียทางการศึกษาได
รับผิดชอบกวางขวางขึ้น สงเสริมและสนับสนุนสถานศึกษาเอกชนทุกระดับใหสามารถจัดการศึกษา
ไดตามนโยบายและมาตรฐานการศึกษาของชาติใหทองถิ่นมีสวนรวมรับผิดชอบการจัดการศึกษารวมกับ
เขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษาทุกระดับ โดยเนนการรวมคิดรวมทําและรวมรับผิดชอบ
การจัดการศึกษาปฐมวัยในปจจุบัน แมจะไมเปนการศึกษาภาคบังคับ แตรัฐบาลก็ใหการ
สนับสนุนสงเสริมอยางเต็มที่ โดยมุงที่จะเตรียมความพรอมใหกับเด็กกอนเขาเรียนในระดับประถมศึกษา
และสงเสริมใหเด็กมีการพัฒนาทุกดานตลอดจนอบรมเลี้ยงดูใหเด็กมีลักษณะนิสัยที่ดี
จากขอมูลและเหตุผลดังกลาวขางตน จะเห็นไดวาผูวิจัยในฐานะเปนผูบริหารสถานศึกษา
มีความสนใจที่อยากนําเสนอรูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัย ในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ
ใหมีรายละเอียดชัดเจนเปนรูปธรรม ในการปฏิบัติมากขึ้นเพื่อสรางเปนรูปแบบที่สมบูรณและเหมาะสม
ตอไป
คําถามในการวิจัย
1. สภาพการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัดสํานักงาน
เขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานีเขต5เปนอยางไร
2. รูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ ที่เหมาะสม
และเปนไปไดในทางปฏิบัติควรมีลักษณะอยางไร

5. 5
วัตถุประสงคของการวิจัย
1. เพื่อศึกษาสภาพการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัด
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี เขต5
2. เพื่อรางรูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัด
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี เขต5
3. เพื่อนําเสนอรูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบสังกัด
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี เขต5
ความสําคัญของการวิจัย
1. การวิจัยในครั้งนี้จะทําใหคนพบรูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัย ในสถานศึกษา
ขั้นพื้นฐานตนแบบ ในดานการจัดระบบงาน การจัดทําหลักสูตร ครูและบุคลากรทางการศึกษา และ
กระบวนการเรียนการสอน รูปแบบการจัดการศึกษาระดับปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ
สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานีเขต5
2. ขอคนพบจากการวิจัยจะเปนประโยชน สําหรับผูบริหารโรงเรียน ผูบริหารการศึกษา
ในสังกัดใหมีประสิทธิภาพและเปนขอมูลพื้นฐานสําหรับการวิจัยเกี่ยวกับรูปแบบการศึกษาปฐมวัย
ขอบเขตของการวิจัย
การวิจัยครั้งนี้ เปนกรณีศึกษา เปนการศึกษาขอมูลในการสรางและนําเสนอรูปแบบ
การบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ โดยมีที่มาจาก 6 โรงเรียน ซึ่งเปน
โรงเรียนตนแบบการจัดการศึกษาปฐมวัย ของสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานีเขต 5
ตัวแปรที่ศึกษา
1. สภาพการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัดสํานักงาน
เขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานีเขต5

6. 6
2. รูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัด
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี เขต5
กรอบแนวคิดการวิจัย
การวิจัยครั้งนี้เปนการนําเสนอรูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัย ในสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน
ตนแบบ สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี เขต 5 โดยผูวิจัยมุงศึกษาสภาพปจจุบันตาม
รูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ โดยสังเคราะหจากหลักการ
แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการบริหารการศึกษาปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ
ดังแผนภูมิที่1.1
แผนภูมิที่ 1.1 กรอบแนวคิดการวิจัย
นิยมศัพทเฉพาะ
รูปแบบการบริหารการศึกษาปฐมวัย หมายถึง สภาพการจัดการศึกษาปฐมวัยในชนบท
ที่มีความขาดแคลนทั้งสถานศึกษา / บุคคลและสื่ออุปกรณ ประกอบกับสภาพความเปนอยูของเด็ก
ผูปกครองที่มีความยากจน ขาดแคลนในทุก ๆ ดาน ใหมีคุณภาพเทาเทียมกับสถานศึกษาในเมือง
โดยใหสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาคัดเลือกสถานศึกษาเปนศูนยเด็กปฐมวัยตนแบบตามเกณฑการ
องคประกอบของรูปแบบ
- การจัดระบบงาน
- การจัดชั้นเรียน
- การจัดทําหลักสูตร
- การจัดครุและบุคลากรทางการศึกษา
- การจัดประสบการณการเรียนรู
รูปแบบการบริหารการศึกษา
ปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน
ตนแบบ สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่
การศึกษาอุบลราชธานี เขต 5

7. 7
คัดเลือกศูนยเด็กปฐมวัยตนแบบของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เริ่มดําเนินการ
2548
ผูบริหาร หมายถึง ผูอํานวยการโรงเรียนในระดับปฐมวัยในถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ
หรือผูรักษาราชการแทนในโรงเรียนสังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานีเขต5
ครูและบุคลากรทางการศึกษา หมายถึง ครูผูสอนหรือผูที่มีสวนเกี่ยวของในการจัดการศึกษา
ในระดับปฐมวัยในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุบลราชธานี
เขต5
คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน หมายถึง คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานใน
การจัดการศึกษาในระดับปฐมวัย ในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ สังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา
อุบลราชธานีเขต5
การจัดระบบงาน หมายถึง กระบวนการทํางานโดยระดมทรัพยากรที่มีอยูทั้งหมดของศูนย
เด็กปฐมวัยตนแบบมาใชไดอยางมีประสิทธิภาพ
การจัดชั้นเรียน หมายถึง การบริหารจัดการเกี่ยวกับการจัดครูและบุคลากรใหรับผิดชอบ
ในการดูแลเด็กปฐมวัยตามชั้น
การจัดทําหลักสูตรหมายถึง หลักสูตรที่เกิดจากการประสานความรวมมือจากทุกฝาย เชน
ครูและบุคลากร คณะกรรมการสถานศึกษา ผูปกครอง ชุมชน และทองถิ่น ที่มีสวนเกี่ยวของในการ
จัดทําหลักสูตรสถานศึกษาของศูนยเด็กตนแบบ
การจัดประสบการณการเรียนรู หมายถึง กระบวนการจัดประสบการณตาง ๆ ใหกับเด็ก
ปฐมวัย ใหเรียนรูตามวัยตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัยพ.ศ. 2546
รูปแบบการบริหาร หมายถึง การบริหารจัดการโดยครูและบุคลากรทางการศึกษา ระดม
ทรัพยากรที่มีอยูทั้งหมดของศูนยเด็กปฐมวัยตนแบบมาใชไดอยางมีประสิทธิภาพ เพื่อใหการทํางาน
บรรลุเปาหมาย
รูปแบบการศึกษาปฐมวัย หมายถึง การจัดการศึกษาใหกับเด็กที่มีอายุ 3–6ป ในลักษณะ
การอบรมเลี้ยงดู และพัฒนาความพรอมของเด็กทั้งรางกาย อารมณ จิตใจ สติปญญา บุคลิกภาพ และ
สังคม
สถานศึกษาขั้นพื้นฐานตนแบบ หมายถึง สถานศึกษาที่ไดผานการคัดเลือกเปนสถานศึกษา
ศูนยเด็กปฐมวัยตนแบบของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานในสังกัดสํานักงานเขตพื้นที่
การศึกษาอุบลราชธานีเขต5

8. 8