2. Τα εθνικά κινήματα στη ΝΑ Ευρώπη
Το
εθνικό κίνημα
των Ελλήνων
υπήρξε πρότυπο
και για άλλους
λαούς της ΝΑ
Ευρώπης
Σέρβοι
Επιδίωξη η εθνική ανεξαρτησία.
Βασικός τους αντίπαλος οι Οθωμανοί
Τούρκοι. Επίσης, εθνικός τους αντίπαλος
και οι Αυστριακοί. Επιδιώκουν να
απελευθερώσουν όλους
τους Νοτιοσλάβους από τους Αψβούργους
Ρουμάνοι (Μολδαβοί και Βλάχοι)
Εθνικοί τους αντίπαλοι οι Οθωμανοί
Τούρκοι και οι Έλληνες ηγεμόνες.
Ένωση ηγεμονιών Μολδαβίας και
Βλαχίας στο ενιαίο κράτος της Ρουμανίας.
Πλήρης ανεξαρτησία το 1878.
Αντιμέτωποι με Ρώσους, Βουλγάρους,
Ούγγρους και Έλληνες λόγω εδαφικών
διεκδικήσεων (βλ. χάρτη σελ. 64).
Οθωμανοί Τούρκοι
Το εθνικό κίνημα στρεφόταν κατά του Σουλτάνου
και στόχευε να ανακοπεί ο περαιτέρω ακρωτη-
ριασμός της αυτοκρατορίας. Εκδηλώθηκε ως
αντίδραση στις επεμβάσεις των Μεγάλων
Δυνάμεων και στην προσπάθεια των λαών
της ΝΑ Ευρώπης να απαλλαγούν από την
οθωμανική κυριαρχία. Κίνημα Νεοτούρκων
(1908).
Αλβανοί
Αναζήτησαν τις ρίζες τους στους αρχαίους
Ιλλυριούς. Εξισλαμίστηκαν τον 17ο αι γι’ αυτό
και δρουν ως βραχίονας των Τούρκων.
Εθνικοί αντίπαλοί τους είναι οι Έλληνες και
οι Σέρβοι. Προστάτιδα των Αλβανών η Ιταλία.
Μετά το τέλος των βαλκανικών πολέμων
ιδρύεται αλβανικό κράτος (1913)
Βούλγαροι
Ώθηση εθνικού κινήματος
από Πανσλαβιστές Ρωσίας.
Δημιουργία Εθνικής Εκκλησίας
(Εξαρχίας) – Διεκδίκηση
μητροπόλεων Μακεδονίας και
Θράκης από το Πατριαρχείο.
Σύγκρουση με άλλες εθνικές ομάδες
(Έλληνες, Σέρβους και Ρουμάνους,
Τούρκους) κατά τη διεκδίκηση
εδαφών της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας.
3. Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου
Είναι η συνθήκη που επιβλήθηκε από τους Ρώσους στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία, το Μάρτιο του 1878, και με την
οποία υλοποιήθηκε, προσωρινά, το όραμα των Βουλγάρων
για δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας. Η Μεγάλη
Βουλγαρία περιλάμβανε τη σημερινή Βουλγαρία, ολόκληρη
σχεδόν την ελληνική Μακεδονία και την Πρώην
Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, καθώς
επίσης τη Δυτική και την Ανατολική Θράκη. Οι πρόνοιες της
Συνθήκης αυτής ανησύχησαν τους Έλληνες, τους
Οθωμανούς Τούρκους, τους Σέρβους και τους Ρουμάνους
και οδήγησαν σε οξύ ανταγωνισμό στα Βαλκάνια. Η
Συνθήκη του Αγ. Στεφάνου σχετικά με τη Βουλγαρία
αναθεωρήθηκε, στην ουσία, με τη Συνθήκη του Βερολίνου
(Ιούνιος 1878), η οποία περιόρισε δραστικά τα όρια της
Μεγάλης Βουλγαρίας.
4. Το Συνέδριο του Βερολίνου (1/13 Ιουνίου 1878) συγκλήθηκε
ύστερα από τις πιέσεις των υπολοίπων δυνάμεων προς τη Ρωσία
για την αναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου
Το συνέδριο αποφάσισε, πέρα από την παραχώρηση κάποιων
εδαφών στη Ρωσία και στην Αυστρία, τον περιορισμό των
συνόρων της αυτόνομης Βουλγαρίας και τη δημιουργία της
αυτόνομης επαρχίας της Ανατολικής Ρωμυλίας. Στην Ελλάδα
δόθηκε η δυνατότητα διαπραγματεύσεων με την Οθωμανική
Αυτοκρατορία για τη βελτίωση των συνόρων της προς βορρά. Η
Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχώρησε στη Μ. Βρετανία με
μυστικό πρωτόκολλο (4 Ιουνίου 1878) την Κύπρο (12 Ιουλίου 1878
άρχισε η αγγλική κατοχή), λόγω της βοήθειας που τής προσέφερε
στις διαπραγματεύσεις του Συνεδρίου του Βερολίνου, ενώ
παράλληλα με το ίδιο πρωτόκολλο δεσμεύτηκε η Μ. Βρετανία να
τη βοηθήσει σε τυχόν επίθεση της Ρωσίας.
1878: Συνθήκη Βερολίνου: ανεξαρτησία Σερβίας
5. «Μακεδονικός Αγώνας»
«Ο ιστορικός που θεωρεί τα γεγονότα της εκατονταετίας 1821-1921 ξεχωρίζει
τρεις μεγάλους σταθμούς: την επανάσταση του 1821, τον Μακεδονικό αγώνα
(τέλη του 19ου – αρχές 20ού αι.) και την εξόρμηση του 1912-1913. Ο δεύτερος
σταθμός που φθάνει στην ύψιστη του ακμή στα 1904-1908, γιατί τότε
συστηματοποιείται και κορυφώνεται ο Μακεδονικός αγώνας, είναι συνεχής
και έντονος, πλούσιος σε ηρωικές θυσίες, αλλά και σε επιτεύγματα. Ο
δεύτερος αυτός σταθμός είναι συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον πρώτο και
στον τρίτο, ο κρίκος ανάμεσα στα 1821 και στα 1912-1913. Εκφράζει τους
πόθους ελευθερίας ενός αδικημένου μετά την Επανάσταση του ’21 λαού από
τη χάραξη των συνόρων. […] Χάρη στο Μακεδονικό Αγώνα […] διασώθηκε η
ελληνική συνείδηση της Μακεδονίας. Οι Μακεδονομάχοι με την ειλικρινή
τους πίστη στα μεγάλα ιδανικά αξιώθηκαν να υψωθούν, ως τη σφαίρα του
μύθου, και την πίστη τους αυτή τη σφράγισαν με τον θάνατό τους. Λίγοι, αλλ’
αποφασιστικοί πρόσφεραν στο έθνος πολλά και μεγάλα. Με την πνοή και τον
ενθουσιασμό τους συνεπήραν όλους τους Έλληνες και δημιούργησαν την
αναγκαία ομοθυμία και ομοψυχία, η οποία εκδηλώθηκε λαμπρά κατά τους
βαλκανικούς πολέμους 1912 – 1913 που εξασφάλισαν την επιβίωση του
έθνους».
Βακαλόπουλος Απ., Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) ως κορυφαία φάση των αγώνων
των Ελλήνων για τη Μακεδονία, Θεσσαλονίκη, ΙΜΧΑ, 1985, σσ. 36-37
6. Οθωμανοί Τούρκοι
και το Νεοτουρκικό Κίνημα του 1908
Από τη Διακήρυξη των Νεοτούρκων (1908)
9. Όλοι οι πολίτες της χώρας θα απολαμβάνουν απόλυτη ελευθερία και
ισότητα, όποια και αν είναι η εθνικότητα και η θρησκεία τους και θα
έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις […].
17. Όλα τα σχολεία θα λειτουργούν υπό την επίβλεψη του κράτους.
Προκειμένου να αποκτήσουν οι Οθωμανοί πολίτες παιδεία με ομοιογενή
και ομοιόμορφο χαρακτήρα, τα κρατικά σχολεία θα είναι ανοιχτά σε
όλους, η διδασκαλία θα είναι δωρεάν και θα γίνονται δεκτές σε αυτά όλες
οι εθνότητες. Η διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας θα είναι
υποχρεωτική στα κοινοτικά σχολεία. […] Εμπορικές, γεωργικές και
βιομηχανικές σχολές θα ιδρυθούν, με σκοπό να αναπτυχθούν οι
οικονομικοί πόροι της χώρας.
7. Κίνημα Νεοτούρκων
Στο πλαίσιο της ανάπτυξης του εθνικού τουρκικού
κινήματος εκδηλώθηκε το 1908 το Κίνημα των
Νεοτούρκων. Το κίνημα αυτό υποσχέθηκε στους λαούς
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ισονομία, ισοπολιτεία
και εξήγγειλε σωρεία μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο,
απώτερος στόχος του ήταν ο εκτουρκισμός της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο στόχος αυτός
εκδηλώθηκε κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912 –
1913) και κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914 – 1918)
και πήρε τη μορφή εθνοκάθαρσης της Αυτοκρατορίας με
την εκδίωξη των χριστιανών της χώρας.
