1. Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΣΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
Ζ Αθξφπνιε ησλ Αζελψλ, ν επνλνκαδφκελνο "ηερός βράτος", είλαη ν πην
ζεκαληηθφο αξραηνινγηθφο ρψξνο ζηελ Διιάδα θαη βξίζθεηαη ζε ιφθν ζην θέληξν ηεο
ζεκεξηλήο Αζήλαο. Απηφο ν ιφθνο «έρεη χςνο 156κ. απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο
θαη είλαη απξφζηηνο απ’φιεο ηνπ ηηο πιεπξέο κε εμαίξεζε ηε δπηηθή, ε νπνία
απνηέιεζε ην κνλαδηθφ δξφκν πξνζπέιαζεο.» (Αλη.Ν. Μαζηξαπάο, Διιεληθή
Αξρηηεθηνληθή). Με ηνλ ηεξφ απηφ ρψξν ζρεηίδνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη κχζνη ηεο
αξραίαο Αζήλαο, νη κεγάιεο ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο, νη παιαηφηεξεο ιαηξείεο ηεο πφιεο
θιπ. Σα νηθνδνκήκαηά ηεο είλαη δεκηνπξγήκαηα κηαο θνξπθαίαο ηζηνξηθήο ζπγθπξίαο
φπνπ ηα αλζξψπηλα πλεπκαηηθά επηηεχγκαηα ήηαλ απφηνθφ ηεο. Οη ηζηνξηθέο
ζπγθπξίεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπ κλεκείνπ ήηαλ νη αθφινπζεο: α) Ζ
κεηαθνξά ηνπ ζπκκαρηθνχ ηακείνπ απφ ηε Γήιν ζηελ Αθξφπνιε ησλ Αζελψλ ην
454π.ρ β) ε Καιιίεηνο Δηξήλε γ) ν ζάλαηνο ηνπ Κίκσλα θαη δ) ε εθκεηάιιεπζε ησλ
νξπρείσλ ηνπ Λαπξίνπ. Απηέο ηηο ζπλζήθεο αμηνπνίεζε ν Πεξηθιήο θαη μεθίλεζε ηελ
θαηαζθεπή ηεο Αθξφπνιεο. ΢ηελ Αθξφπνιε ππάξρνπλ ηξεηο αρταίοη λαοί, ν
Παρζελώλας, ην Δρέτζεηο θαη ν λαφο ηεο Απηέροσ Νίθες. Δπίζεο, ππάξρεη θαη ε
κλεκεηαθή είζνδνο, ηα Προπύιαηα. ΋ια ηα κλεκεία ηεο Αθξφπνιεο είλαη
θαηαζθεπαζκέλα απφ Πεληειηθφ κάξκαξν θαη ρηίζηεθαλ θαηά ην Υξπζφ αηψλα ηνπ
Πεξηθιή, ηελ επνλνκαδφκελε Κιαζηθή Πεξίνδν (450-330 π.Υ.). Δίλαη αξκνληθά
ζπλδπαζκέλα κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, απνηεινχλ κνλαδηθά αξηζηνπξγήκαηα ηεο
αξραίαο αξρηηεθηνληθήο, πνπ εθθξάδνπλ πξσηνπνξηαθνχο ζπζρεηηζκνχο ξπζκψλ θαη
ηάζεσλ ηεο θιαζηθήο ηέρλεο θαη επεξέαζαλ ηελ πλεπκαηηθή θαη θαιιηηερληθή
δεκηνπξγία γηα πνιινχο αηψλεο αξγφηεξα. Ζ Αθξφπνιε ηνπ 5νπ
αη. π.Υ. απνδίδεη κε
ηνλ ηειεηφηεξν ηξφπν ην κεγαιείν, ηε δχλακε θαη ηνλ πινχην ηεο Αζήλαο ζηελ επνρή
ηεο κεγαιχηεξεο αθκήο ηεο. Γεληθφηεξα, φια ηα νηθνδνκήκαηα απφ ην 447 π.Υ σο ην
406 π.Υ πηζαλφηαηα αλήθνπλ ζε έλα «εληαίν ρσξνηαμηθφ ζρέδην» ηνπ Πεξηθιή (
Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο, ζει. 280).
Η ΠΡΟΪ΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΑΚΡΟΠΟΛΗ΢
Οη πξψηεο καξηπξίεο πνπ απνδεηθλχνπλ εγθαηάζηαζε αλζξψπσλ ζηνλ Ηεξφ Βξάρν
ρξνλνινγνχληαη απφ ηε Νενιηζηθή επνρή. Λίγα ζξαχζκαηα αγγείσλ θαη κεξηθά
απνκεηλάξηα θαηνηθηψλ καξηπξνχλ φηη ε Αθξφπνιε θαηνηθήζεθε αδηάθνπα απφ ην
5000 π.Υ. θαη κεηά. Γχξσ ζηα 1400 π.Υ. κε ην 1000 π.Υ. θηίζζεθε έλα ςειφ ηείρνο,
κε ηεξάζηηνπο νγθφιηζνπο θη έλα παιάηη, ζην ζεκείν φπνπ αξγφηεξα νηθνδνκήζεθε ην
Δξερζείν. Μέζα ζην ηείρνο, πνπ ιεγφηαλ Πειαζγηθόλ, ππήξραλ βσκνί, ηεξά θαη κηα
πεγή, πνπ νλνκαδφηαλ Κιευύδρα. Οη θάηνηθνη ηεο πφιεο, πνπ άξρηζε λα
αλαπηχζζεηαη θάησ απφ ηελ Αθξφπνιε, έβξηζθαλ θαηαθχγην κέζα ζ' απηήλ, φηαλ
αληηκεηψπηδαλ ερζξηθέο επηδξνκέο. Ο ραξαθηήξαο ηεο αξρίδεη λα γίλεηαη έληνλα
ζξεζθεπηηθφο, θαζψο νη θάηνηθνη ησλ γχξσ ζπλνηθηζκψλ ζεσξνχλ πσο ην θνηλφ
θέληξν ηεο ιαηξείαο πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί ζ' απηήλ. Έηζη ρηίδεηαη ν πξψηνο λαφο,
αθηεξσκέλνο ζην κπζηθφ βαζηιηά Δξερζέα, ην Δρετζείο. Ο λαφο απηφο ρξεζηκνπνηεί
ηνλ πσξφιηζν ζαλ πξψηε χιε θαη ζήκεξα ζψδνληαη ηα ζεκέιηα ηνπ. Καηά ηα κέζα
ηνπ 7νπ π.Υ. αη. ρηίδεηαη ην Δθαηόκπεδο, πνπ ιεγφηαλ έηζη γηαηί είρε κήθνο 100
πφδηα, ζηε ζέζε πνπ αξγφηεξα ζα ρηηζηεί ν Παξζελψλαο. Ο ηύραλλος Πεηζίζηραηος

2. θηίδεη έλα λέν Δθαηφκπεδν ζηε ζέζε ηνπ παιηνχ, ην 530, ελψ δίλεη ψζεζε θαη ζηε
δηαθφζκεζε ηεο Αθξνπφιεσο, ρηίδνληαο ηεξά θαη βσκνχο ζε ζενχο, εκίζενπο θαη
ήξσεο. ΋ηαλ νη Αζελαίνη εγθαζίδξπζαλ ην δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα, άξρηζαλ λα
ρηίδνπλ θαηλνχξγηνπο λανχο γηα λα ιακπξχλνπλ ηελ πφιε ηνπο θη έηζη γθξέκηζαλ ην
Δθαηφκπεδν γηα λα ρηίζνπλ ηνλ πξψην Παξζελψλα. Ο λαφο δελ ηειείσζε, γηαηί ην 480
π.Υ. νη Πέξζεο θαηέιαβαλ ηελ Αζήλα θαη έθαςαλ ηελ Αθξφπνιε, θαηαζηξέθνληαο ηα
πάληα θαη ιεειαηψληαο αμηφινγα έξγα ηέρλεο.
Οη Αζελαίνη , κφιηο επέζηξεςαλ ζηελ πφιε ηνπο, άξρηζαλ λα ζρεδηάδνπλ ηελ
αλνηθνδφκεζε ηεο Αθξφπνιεο, ελψ παξάιιεια, γηα λα αζθαιίζνπλ απφ κειινληηθέο
επηδξνκέο, νρχξσζαλ ηα Προπύιαηα. Καηφπηλ έζαςαλ ηα απνκεηλάξηα ηεο
θαηαζηξεπηηθήο καλίαο ησλ Πεξζψλ, ζαλ λα έζαβαλ λεθξνχο θαη ρξεζηκνπνίεζαλ
θνκκάηηα απφ ηα ραιάζκαηα ζαλ πιηθφ γηα ηα θαηλνχξγηα νηθνδνκήκαηα. Απηφο πνπ
ζχλδεζε ην φλνκα ηνπ κε ηελ θιαζηθή κνξθή ηνπ βξάρνπ ήηαλ ο Περηθιής, πνπ κε
ηε βνήζεηα άμησλ αξρηηεθηφλσλ , φπσο ηνπ Ιθηίλοσ θαη ηνπ Καιιηθράηε θαη ηνπ
αμεπέξαζηνπ γιχπηε Φεηδία, δεκηνχξγεζε ην ζπνπδαηφηεξν κλεκείν ηεο αξραίαο
επνρήο, έλα θαιιηηερληθφ ζχλνιν πνπ πξνμέλεζε ην ζαπκαζκφ ησλ αξραίσλ.
Υηίζηεθε ν Παρζελώλας, πνπ ηειείσζε ην 438 π.Υ., θαηφπηλ ηα Προπύιαηα πνπ
εγθαηληάζηεθαλ ην 432, ελψ ο λαός ηες Απηέροσ Νίθες, έλα κηθξφ θνκςνηέρλεκα
πνπ άξρηζε λα θηίδεηαη ηο 456, νινθιεξψζεθε ην 425. Σν ηειεπηαίν θηίζκα πνπ
νηθνδνκήζεθε, κέζα ζηε δίλε ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ, ήηαλ ην Δρετζείο.
Απηφο ν λαφο ρηηδφηαλ απφ ην 421 σο ην 407. Σν γεγνλφο φηη ζηε δηάξθεηα ελφο
θνβεξνχ πνιέκνπ, νη Αζελαίνη δελ ζηακάηεζαλ λα θηίδνπλ, απνδεηθλχεη ηε ζεκαζία
πνπ είρε γη' απηνχο ην νηθνδνκηθφ πξφγξακκα ηεο Αθξφπνιεο.
ΣΟ ΤΛΙΚΟ ΚΑΣΑ΢ΚΔΤΗ΢
Σν πιηθφ θαηαζθεπήο ηνπ βέβαηα ήηαλ ην πεληειηθφ κάξκαξν θαη απηφ αθνξά θαη ηα
θεξακίδηα ηνπ εμαηξνπκέλεο βέβαηα ηεο μχιηλεο ζηέγεο ηνπ θαη ηεο πσξνιηζηθήο
ζεκειίσζήο ηνπ. Υηίζηεθε απφ ηνπο αξρηηέθηνλεο Ιθηίλο θαη Καιιηθράηε ππφ ηελ
επνπηεία ηνπ Αζελαίνπ γιχπηε Φεηδία. ΢ην ρψξν ππήξραλ επίζεο δχν θνινζζηαία
αγάικαηα ηεο ζεάο Αζελάο, έξγα ηνπ Φεηδία. Σν έλα απφ ηα δχν αγάικαηα βξηζθφηαλ
κέζα ζηνλ Παξζελψλα, ήηαλ θηηαγκέλν απφ ρξπζφ θαη ειεθαληφδνλην θαη είρε χςνο
12 κέηξα. Σν άιιν, εμίζνπ κεγάιν, ήηαλ θηηαγκέλν απφ ραιθφ θαη βξηζθφηαλ έμσ
απφ ην λαφ.
Υηιηάδεο άλζξσπνη ( ρηίζηεο, ραιθνπξγνί, εξγάηεο ηεο πέηξαο, δσγξάθνη,
κεηαιινπξγνί, καξαγθνί, πιάζηεο, βαθείο, ρξπζνρφνη, ηερλίηεο ηνπ ειεθαληφδνληνπ,
θαιιηηέρλεο κέζα ζ' έλαλ πξσηνθαλή ππξεηφ, εξγάζηεθαλ γηα πνιιά ρξφληα γηα λα
γίλνπλ νη αζχγθξηηνη ζε πινχην θαη νκνξθηά λανί ηεο Αθξφπνιεο θαη ηα
αξηζηνηερληθά αγάικαηα, κλεκεία αθηεξσκέλα ζηνπο ζενχο. Σα θαξάβηα μεθφξησλαλ
ζπλέρεηα ζηνλ Πεηξαηά πνιχηηκε μπιεία ηεο Θξάθεο θαη ηνπ Ληβάλνπ. Απφ ηελ
Αίγππην έθηαζαλ πνιιά θνξηία κε ειεθαληφδνλην. Ζ Θξάθε θαη ε Ληβχε
πξνκήζεπζε ην ρξπζάθη πνπ ρξεηαδφηαλ γηα ηα αγάικαηα. Καη ε θνληηλή Πεληέιε
πξφζθεξε ην νινθάζαξν θαη πνιχηηκν κάξκαξν ηεο . Απηά ηα έξγα ηέρλεο, φπσο είπε
ν Πεξηθιήο "θηηάρηεθαλ απφ ηνπο αλζξψπνπο γηα ηνπο αλζξψπνπο". Σα επίζεκα
εγθαίληα ηνπ Παξζελψλα, έγηλαλ ζηα κεγάια Παλαζήλαηα ηνπ 439.

3. Ο ΠΑΡΘΔΝΩΝΑ΢
Ο Παρζελώλας ήηαλ αθηεξσκέλνο ζηε ζεά Αζελά, ηελ πξνζηάηηδα ηεο πφιεο.
΢ην ζεκείν πνπ νηθνδνκήζεθε ν Παξζελψλαο, πηζαλφηαηα πξνυπήξρε έλαο άιινο
λαφο πνπ νλνκάδεηαη Προ-Παρζελώλας. Σα ζεκέιηα ηνπ λανχ ήηαλ απφ «κεγάιεο
πψξηλεο πιάθεο θαη είραλ κπεη πρηλ από ηε κάτε ηφλ Πιαηαηώλ, ζηα 479 π.Υ ζηε
Βνησηία.» ( Β. Αγγεινπνχινπ, Ζ Αθξφπνιε θαη ε ηζηνξία ηεο). Ζ αλέγεξζε ηνπ
Παξζελψλα μεθίλεζε ηο 447 π.τ θαη νινθιεξψζεθε ην 438 π.τ. Σα γισπηά πνπ ηνλ
δηαθνζκνχλ δεκηνπξγήζεθαλ ην 432 π.τ., δειαδή πέξαζαλ 6 ρξφληα επηπιένλ
πξνθεηκέλνπ λα θηάζνπλ ηα γιππηά ζηελ ηέιεηα κνξθή πνπ επηζπκνχζε ν Φεηδίας.
΋ηαλ θαηαζθεπαδφηαλ, ήηαλ γλσζηφο σο «Μεγάιος λεώς» αιιά γηα πξψηε θνξά
αλαθέξεηαη σο «Παρζελώλ» απφ ην Γεκοζζέλε.
ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΝΑΟΤ
Ο Παξζελψλαο είλαη περίπηερος ακθηπρόζησιος λαός, δειαδή έρεη θνιφλεο θαη
ζηνλ πξφλαν αιιά θαη ζηνλ νπηζζφδνκν. ΢πγθεθξηκέλα, ππάξρνπλ δεθαεπηά δσξηθέο
θνιφλεο ζε θάζε καθξηά πιεπξά ηνπ θαη νρηψ ζε θάζε ζηελή πιεπξά. ΢πλνιηθά νη
θνιφλεο είλαη ζαξάληα έμη. Υσξίδεηαη ζε 5 κέξε: 1) ηνλ πξφλαν 2) ην ζεθφ 3) ηνλ
θπξίσο Παξζελψλα 4) ηνλ νπηζζφδνκν θαη 5) ην βάζξν ηνπ αγάικαηνο ηεο Αζελάο.
1) Ζ πξφζνςε ηνπ λανχ είλαη ζηξακκέλε πξνο ηελ Αλαηνιή θαη εθεί βξίζθεηαη ν
πρόλαος. Πξφθεηηαη γηα κία ζηνά κε 6 θνιφλεο απφ ηελ νπνία πεξλά θαλείο γηα λα
βξεζεί ζην 2) ζεθό, δειαδή ην θχξην κέξνο ηνπ λανχ. ΢ην ζεθφ ππήξρε ην
επηβιεηηθφ άγαικα ηεο Αζελάο 3) Πίζσ απφ ην ζεθφ βξίζθεηαη ν « παρζελώλας» ,
κηα αίζνπζα κε ηέζζεξηο θνιφλεο ησληθνχ ξπζκνχ. Απφ απηφ ην κέξνο ηνπ λανχ πήξε
ην φλνκά ηνπ ν Παξζελψλαο. Γελ γλσξίδνπκε ζε ηη ρξεζίκεπε αθξηβψο. Ίζσο εθεί λα
βξίζθνληαλ νη ζεζαπξνί θαη ηα ρξήκαηα ηεο Αζήλαο. 4) Ο οπηζζόδοκος ήηαλ κηα
ζηνά φπσο ν πξφλανο αιιά βξίζθεηαη ζηα δπηηθά δειαδή αθξηβψο αληίζεηα απφ ηνλ
πξφλαν. 5) Πεξλψληαο απφ ηνλ πξφδνκν θαη κεηά απφ ηελ πφξηα ηνπ ζεθνχ, έθηαλε
κπξνζηά ζην βάζρο ηοσ αγάικαηος ηες Αζελάς. Ήηαλ έλα ρξπζειεθάληηλν άγαικα
ηεο ζεάο, θηηαγκέλν απφ ηνλ Φεηδία. Μαο ην πεξηγξάθεη κε θάζε ιεπηνκέξεηα ο
Πασζαλίας, πνπ ην είδε ζηε ζέζε ηνπ φηαλ επηζθέθηεθε ηελ Αζήλα, έηζη φπσο καο
έθαλε θαη ηελ πεξηγξαθή ηνπ αγάικαηνο ηνπ Γία, ζηελ Οιπκπία, έξγν θαη απηφ ηνπ
Φεηδία. Σν χςνο ηνπ αγάικαηνο καδί κε ην βάζξν έθηαλε ηα 15 κέηξα. Ήηαλ κηα
Αζελά πνπ ζηεθφηαλ φξζηα , επηβιεηηθή θαη νινδψληαλε. Φνξνχζε έλαλ Αηηηθφ
ρηηψλα θαη ηα ρέξηα ηεο ήηαλ γπκλά, θηηαγκέλα απφ ειεθαληφδνλην. ΢ην δεμί ηεο ρέξη
θξαηνχζε ηε θηεξσηή λίθε, πνπ είρε χςνο 1,80εθ. θαη ήηαλ ρξπζειεθάληηλε. ΢ην
αξηζηεξφ ρέξη θξαηνχζε αθνπκπηζκέλα ζην δάπεδν, ην δφξπ θαη ηελ αζπίδα.
Αλάκεζα ζ' απηά ηα δχν ππήξρε έλα θίδη πνπ παξίζηαλε ηνλ Δξηρζφλην. ΢ην
εζσηεξηθφ κέξνο ηεο αζπίδαο, ν κνλαδηθφο δφγράθος Ποιύγλφηος είρε δσγξαθίζεη
ζθελή απφ ηε πξψηε γηγαληνκαρία θαη ζην εμσηεξηθφ ππήξρε ζθελή απφ ηνλ πφιεκν
ηνπ Θεζέα κε ηηο Ακαδφλεο. ΢' έλαλ απφ ηνπο πνιεκηζηέο ν Φεηδίαο είρε δψζεη ηε
κνξθή ηνπ Πεξηθιή θαη ζε έλαλ άιιν, ζε έλα γέξν πνπ ζήθσλε κηα πέηξα, ηε δηθή
ηνπ κνξθή. Σν ρξπζάθη ηνπ αγάικαηνο δχγηδε θάπνπ έλαλ ηφλν! Γπζηπρψο δελ
ζψδεηαη ζήκεξα θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ έρνπκε πξνέξρνληαη απφ ηα ειιεληζηηθά θαη
ξσκατθά αληίγξαθα.

4. Εξωτερικά , ςτισ μετόπεσ, ςτα αετϊματα, ςτθ ηωφόρο, ο ναόσ ιταν ςτολιςμζνοσ με
παραςτάςεισ από τθ κρθςκεία των αρχαίων Ελλινων και μφκουσ τθσ Αττικισ. Αυτά
«τα μάρμαρα του Παρκενϊνα» δεν καταςκευάςτθκαν πρϊτα και ζπειτα
τοποκετικθκαν ψθλά ςτον Παρκενϊνα, αλλά ςκαλίςτθκαν ςτισ πλευρζσ του αφοφ
είχε ολοκλθρωκεί θ καταςκευι του. Τα αετϊματα διακοςμοφνταν από «ολόγλυφα
αγάλματα» ( Αντ. Ν. Μαςτραπάσ.) Ειδικότερα ςτο ανατολικό αζτωμα, ςτθν
πρόςοψθ του ναοφ, παρουςιάηεται θ γζννθςθ τθσ Ακθνάσ: Ο Δίασ αριςτερά
κακιςμζνοσ ςτο κρόνο του, με το ςκιπτρο ςτο αριςτερό του χζρι και τον κεραυνό
ςτο δεξί, ζχει απζναντί του όρκια, πάνοπλθ και ολόχαρθ τθν Ακθνά που μόλισ ζχει
γεννθκεί μζςα από το κεφάλι του. Πίςω τθσ εικονίηεται γυμνόσ και όρκιοσ ο κεόσ
Ήφαιςτοσ, κρατϊντασ το τςεκοφρι με το οποίο είχε χτυπιςει το κεφάλι του Δία.
Κακιςτι πίςω από το Δία και τθν Ακθνά, βρίςκονται αντίςτοιχα θ Ήρα και ο
Ποςειδϊνασ, που ζκπλθκτοι μπροςτά ςτο γεγονόσ, παρακολουκοφν το καφμα. Δεξιά
και αριςτερά βρίςκονται άλλοι κεοί που παρακολουκοφν και μετζχουν ςτο
ευχάριςτο γεγονόσ. Στθν αριςτερι άκρθ του αετϊματοσ απεικονίηεται το τζκριππο
άρμα του Ήλιου που ανατζλλει από τον Ωκεανό και κατευκφνεται προσ το κζντρο,
ενϊ δεξιά απεικονίηεται το τζκριππο άρμα τθσ Σελινθσ, που φεφγει για να βυκιςτεί
ςτον Ωκεανό. Στο δυτικό αζτωμα, ηωντανεφει θ διαμάχθ τθσ με τον Ποςειδϊνα για
τθν κυριαρχία ςτθν Αττικι. Οι δφο κεοί, εικονίηονται με τα ςφμβολά τουσ, όρκιοι με
ηωθρι παραςτατικότθτα. Το γυμνό ρωμαλζο κορμί του Ποςειδϊνα τινάηεται βίαια
προσ τα πίςω, είναι νευρικόσ και αβζβαιοσ για τθ νίκθ του ςτον αγϊνα. Αντίκετα θ
κεά Ακθνά με τθ μεγαλόπρεπθ ςτάςθ τθσ φανερϊνει τθ ςιγουριά τθσ για τθ νίκθ.
Κοντά ςτουσ δφο κεοφσ εικονίηονται τα ςθμάδια - ςφμβολα, θ ελιά και θ πθγι με το
καλάςςιο νερό, τα δϊρα που πρόςφεραν οι δφο κεοί για να αποκτιςουν τθν
προςταςία τθσ πόλθσ. Δεξιά και αριςτερά από τουσ κεοφσ ιταν τα άρματα που
τουσ ζφεραν ςτα βράχια τθσ Ακρόπολθσ για τον αγϊνα. Το άρμα τθσ Ακθνάσ το
οδθγοφςε θ Νίκθ και το άρμα του Ποςειδϊνα θ Αμφιτρίτθ ι κάποια άλλθ από τισ
Νθρθίδεσ. Τα άρματα τα ςυνόδευαν οι αγγελιοφόροι των κεϊν, ο Ερμισ και θ Ίρισ.
Τον αγϊνα παρακολουκοφςαν ο Κζκροπασ και ο Ερεχκζασ με τισ οικογζνειζσ τουσ.
Στισ δυο γωνιζσ του αετϊματοσ εικονίηονται ο Κθφιςόσ και ο Ιλιςόσ ι ίςωσ δφο
άλλοι ιρωεσ τθσ Αττικισ. Οι καταςτροφζσ που υπζςτθςαν τα αετϊματα ιταν τόςο
μεγάλθσ ζκταςθσ ϊςτε τα κζματα των παραςτάςεων να μασ είναι γνωςτά μόνο από
τισ γραπτζσ μαρτυρίεσ του Παυςανία, ο οποίοσ ζηθςε και ζγραψε γφρω ςτο 150
μ.Χ..
Γχξσ γχξσ ζηνλ Παξζελψλα, πάλσ απφ ηνπο εμσηεξηθνχο θίνλεο βξίζθνληαλ
ελαιιάμ ηα ηρίγισθα θαη οη κεηόπες. Κάζε κεηφπε ρσξίδνληαλ απφ ηηο γεηηνληθέο ηεο
κε ην ηρίγισθο, πνπ ήηαλ κηα απιή αξρηηεθηνληθή δηαθφζκεζε. Πάλσ ζηηο 92
ζπλνιηθά κεηόπες ζην δηάδσκα ηνπ ζξηγθνχ( 32 ζε θάζε κεγάιε πιεπξά ηνπ θαη 14
ζε θάζε κηθξή) , πνπ είλαη δηαθνζκεκέλεο κε αλάγιπθεο παξαζηάζεηο,
απεηθνλίδνληαη κπζηθά πξφζσπα θαη ζετθέο κνξθέο π.ρ ζηε λφηηα πιεπξά Κέληαπξνη
θαη Λαπίζεο, ζενί θαη Γίγαληεο ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά, ν Θεζέαο θαη νη Ακαδφλεο
ζηε δπηηθή θαη ζηε βφξεηα πιεπξά ε άισζε ηεο Σξνίαο. Κάζε κεηφπε είρε δύο
αλζρώπηλες κορθές ή ζύκπιεγκα αλζρώποσ θαη δώοσ. Οη κεηφπεο ηεο αλαηνιηθήο,
ηεο βφξεηαο θαη ηεο δπηηθήο πιεπξάο είραλ θαηαζηξαθεί βάξβαξα απφ ηνπο
Υξηζηηαλνχο φηαλ κεηέηξεςαλ ηνλ Παξζελψλα ζε ρξηζηηαληθή εθθιεζία (5νο - 6νο
αη.κ.Υ.). Απφ ηελ θαηαζηξνθή απηή εμαηξέζεθαλ νη λφηηεο κεηφπεο. Γεληθφηεξα,

5. έρνπλ θαηαζηξαθεί ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο θαη απηέο πνπ δηαζψζεθαλ
βξίζθνληαη θπξίσο ζηε λφηηα πιεπξά. Πεξίπνπ 20 βξίζθνληαη ζε μέλα κνπζεία. ( 15
ζην Βξεηαληθφ Μνπζείν θαη κία ζην Λνχβξν. ) , ελψ 39 ζην κνπζείν ηεο Αθξφπνιεο.
Η δφθόρος, ησληθφ ζηνηρείν, πεξηβάιιεη ην επάλσ κέξνο ησλ ηνίρσλ ηνπ λανχ, πίζσ
απφ ηνπο εμσηεξηθνχο θίνλεο. Δίρε κήθνο 160 κ. θαη απεηθφληδε ηελ πνκπή θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο γηνξηήο ησλ Παλαζελαίσλ. Έξγν ηνπ Φεηδία, « ζαλ πιαηηά θνξδέια
ηπιίγεη ην θχξην ζψκα ηνπ Παξζελψλα» (Β. Αγγεινπνχινπ) δειαδή πεξηέηξερε ην
εζσηεξηθφ ηνπ πηεξνχ. Παξνπζηάδνληαη θαβαιάξεδεο, παιηθάξηα πνπ νδεγνχλ ηα
δψα ζηε ζπζία, φκνξθεο Αζελαίεο πνπ αθνινπζνχλ ηελ πνκπή θαη άξρνληεο
ππεχζπλνη γηα ηελ ηάμε. Πνιιά ηκήκαηα ηεο δσθφξνπ βξίζθνληαη ζην κνπζείν ηεο
Αθξφπνιεο αιιά νξηζκέλα θνζκνχλ ην Βξεηαληθφ κνπζείν ηνπ Λνλδίλνπ.
΢ηηο δχν πιεπξέο ηνπ λανχ, ζηα κεγάια ηξηγσληθά δηαζηήκαηα, ηνπνζεηήζεθαλ ηα
ελαέηηα γισπηά. Ήηαλ ζρεδηαζκέλα θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε ηα αγάικαηα πνπ
βξηζθφηαλ ζην θεληξηθφ θαη πςειφηεξν ζεκείν ηνπ ηξηγψλνπ, λα είλαη γηγαληηαία.
Ο ΠΑΡΘΔΝΩΝΑ΢ ΢ΣΟ ΠΔΡΑ΢ΜΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ
Ο Παξζελψλαο, έκεηλε γηα πνιινχο αηψλεο άζηθηνο. Γηάθνξνη Μαηθήλεο, βαζηιηάδες
ηες Διιεληζηηθής περηόδοσ θαη ρφκαίοη ασηοθράηορες έζηειλαλ ζηνλ Ηεξφ βξάρν
δηάθνξα αθηεξψκαηα, πνπ φκσο δελ κπνξνχλ λα ζπγθξηζνχλ κε ηα αγάικαηα ηεο
θιαζηθήο πεξηφδνπ. Πξνο ηηκή ηνπ απηνθξάηνξα Αχγνπζηνπ θαη ηεο Ρψκεο ρηίζηεθε
έλαο θπθιηθφο λαφο, ελψ κηα καξκάξηλε ζθάια θαη ε πχιε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη
ζήκεξα γηα είζνδνο θηηάρηεθαλ αξγφηεξα, θαη γχξσ ζηα 180κ.Υ. θαηαζθεχαζαλ ηα
Μηθξά Πξνπχιαηα πνπ νρπξψζεθαλ.
΢ηνπο χζηεξνπο Ρσκατθνχο ρξφλνπο έπαζε ηελ πξψηε κεγάιε θαηαζηξνθή πνπ
νθεηιφηαλ ζε ππξθαγηά. Σνλ επηζθεχαζε ν απηνθξάηνξαο Ιοσιηαλός ο Παραβάηες.
Οη Υξηζηηαλνί ην 500 κ.Υ. ηνλ κεηέηξεςαλ ζε ρξηζηηαληθή εθθιεζία, θάλνληαο
ειάρηζηεο αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ηνπ. Σνπ πξφζζεζαλ αςίδα, άλνημαλ πιεπξηθέο
εηζφδνπο θαη θαηαζθεχαζαλ θιηκαθνζηάζην ζηελ ΝΓ πιεπξά ηνπ ζεθνχ. Φπζηθά,
απηή ηελ επνρή ην πνιχηηκν άγαικα ηεο Αζελάο δελ ππήξρε.
Σελ εποτή ηοσ Μ. Κφλζηαληίλοσ, ε Αθξφπνιε αξρίδεη λα παξαθκάδεη, θαζψο ε
παιηά ζξεζθεία ράλεη ηελ αίγιε ηεο. Ο ζξεζθεπηηθφο ηεο ραξαθηήξαο παξακέλεη
φκσο αλαιινίσηνο, ν Παξζελψλαο κεηαηξέπεηαη ζε λαφ ηεο Παλαγίαο, ηα Πξνπχιαηα
ζε λαφ ησλ Σαμηαξρψλ θαη ην Δξερζείν ζε λαφ ηεο Θενηφθνπ. ΋κσο πνιιά
θαιιηηερλήκαηα θαηαζηξέθνληαη εμαηηίαο ηνπ ππέξκεηξνπ θαλαηηζκνχ νξηζκέλσλ
Υξηζηηαλψλ πνπ ζεσξνχζαλ απεηιεηηθφ θάζεηί πνπ παξίζηαλε ηελ αξραία ζξεζθεία.
Σελ εποτή ηες Φραγθοθραηίας ν ρψξνο γίλεηαη θαζνιηθή κεηξφπνιε ησλ εγεκφλσλ
ηνπ Γνπθάηνπ ησλ Αζελψλ, ηα Πξνπχιαηα δηακνξθψλνληαη ζε αλάθηνξα, ελψ ζε
θάπνην κέξνο ηνπο ρηίζηεθε έλαο ςειφο ηεηξάγσλνο πχξγνο. Γεληθά φκσο ε φςε ηεο
Αθξφπνιεο δελ πθίζηαηαη αιιαγέο.
Σν 1458 οη Σούρθοη θαηαιακβάλνπλ ηελ Αζήλα θαη απηνί κε ηε ζεηξά ηνπο έθαλαλ
ηνλ Παξζελψλα ηδακί, ρηίδνληαο έλα κηλαξέ ζηε ΝΓ γσλία ηνπ. Σν θηίξην φκσο δελ ην
πείξαμαλ. Πξέπεη λα ήηαλ επηβιεηηθφ κλεκείν φπσο καξηπξνχλ νη πεξηγξαθέο ηνπ
Σνχξθνπ πεξηεγεηή Δκβιηά – Σζειεκπή. Ο ηνχξθνο θξνχξαξρνο εγθαηαζηάζεθε
πξψηα ζην Δξέρζεην θαη κεηά ζηα Πξνπχιαηα. Μία ηξνκεξή έθξεμε ζπγθιφληζε ηελ
Αθξφπνιε ζηηο 25 Οθησβξίνπ ηνπ 1656. Έπεζε θεξαπλφο ζηα Πξνπχιαηα, ηα νπνία
είραλ γίλεη κπαξνπηαπνζήθε θαη ηίλαμε ζηνλ αέξα έλα κεγάιν κέξνο ηνπ λανχ.

6. Οη κεγαιχηεξεο θαηαζηξνθέο ηνπ Παξζελψλα πξνήιζαλ απφ ηνπο Γπηηθνχο. Σν
1687, ζηηο 26 ηνπ ΢επηέκβξε, οη Βελεηζηάλοη, κε αξρεγφ ηνλ Δλεηφ ζηξαηεγφ θαη
αξγφηεξα Γφγε Φξαγθίζθν Μνξνδίλε , θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δλεηνηνπξθηθνχ
πνιέκνπ ,βνκβάξδηζαλ ηελ Αθξφπνιε απφ ην Λφθν ηνπ Φηιηπάππνπ κέζα ζηελ νπνία
ήηαλ θιεηζκέλνη νη Σνχξθνη. Σν απνηέιεζκα ήηαλ θαηαζηξνθηθφ αθνχ θαηέξξεπζε ν
ζεθφο θαη κεγάιν κέξνο ηεο Βφξεηαο πιεπξάο.
Αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα, ην 1801-1803 ν Άγγινο έθηαθηνο απεζηαικέλνο ηνπ
Βξεηαληθνχ ζξφλνπ ζηελ Πφιε, ν Thomas Bruce θόκες ηοσ Έιγηλ, πήξε άδεηα απφ
ηηο Σνπξθηθέο αξρέο λ' αθαηξέζεη φζα γιππηά ήζειε απφ ηνλ λαφ ηεο Αζελάο θαη λα
ηα κεηαθέξεη ζην Λνλδίλν. Οη εξγάηεο πνπ ηα μεθνιινχζαλ έζπαζαλ αξθεηά απφ ηα
αξηζηνπξγήκαηα ηνπ Φεηδία. Σα ππφινηπα ηα θφξησζε ν ηεξφζπινο Άγγινο ζην
θαξάβη θαη ηα πήγε ζηε ρψξα ηνπ. Ολνκάζηεθαλ Διγίλεηα κάξκαξα θαη βξίζθνληαη
ζην Βξεηαληθφ κνπζείν.
Έλα ηδηαίηεξν πεξηζηαηηθφ πνπ αθνξνχζε ηνλ Παξζελψλα έιαβε ρψξα θαηά ηε
δηάρθεηα ηες ειιεληθής επαλάζηαζες. ΋ηαλ νη Σνχξθνη πνιηνξθνχληαλ απφ ηνπο
Έιιελεο ζηελ Αθξφπνιε, είραλ ειιείςεηο ζε βφιηα θαη ζθφπεπαλ λα πάξνπλ κφιπβδν
απφ ηνπο ζπλδέζκνπο ησλ αξρηηεθηνληθψλ κειψλ ηνπ κλεκείνπ. ΋κσο ν Γθούρας
πνπ πνιηνξθνχζε ηνπο Σνχξθνπο, παξελέβε θαη έζσζε ηνλ Παξζελψλα απφ ζίγνπξε
θαηαζηξνθή, ζηέιλνληαο ζηνπο Σνχξθνπο ην κνιχβη πνπ ρξεηάδνληαλ.
΋ηαλ δεκηνπξγήζεθε ην αλεμάξηεην ειιεληθφ θξάηνο, είρε πξνηαζεί ε θαηαζθεπή
ησλ αλαθηφξσλ ηνπ Όζφλα ζηελ Αθξφπνιε. Δπηπρψο απηή ε πξφηαζε δελ
εθαξκφζηεθε θαη απνηξάπεθε κία νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή ηνπ κλεκείνπ.
΢ηνλ β΄ παγθόζκηο πόιεκο, ζηηο 31 Ματνπ 1941, ο Μαλώιες Γιέδος θαη ν Λάθες
΢άληας θαηέβαζαλ ηε θαζηζηηθή ζεκαία απφ ηελ Αθξφπνιε.
Μεγάινο ερζξφο ηεο αθξφπνιεο ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη ε αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε
ησλ ηειεπηαίσλ 30 ρξφλσλ, ε νπνία ζχκθσλα κε ηνπο εηδηθνχο επέθεξε πνιχ κεγάιε
θαηαζηξνθή νθεηιφκελε ζε θπζηθνχο παξάγνληεο. Σα 2400 ρξφληα πνπ πέξαζαλ απφ
ηε δεκηνπξγία ηεο Αθξφπνιεο, δελ έθζεηξαλ ηελ Αθξφπνιε, φζν απηή θζάξεθε ηα
ηειεπηαία ρξφληα.
Απφ ην 1898 κέρξη ζήκεξα γίλνληαη πξνζπάζεηεο αλαζηήισζεο θαη απνθαηάζηαζεο
ηνπ Παξζελψλα.
ΔΡΔΥΘΔΙΟ
Αθξηβψο απέλαληη απφ ηνλ Παξζελψλα βξίζθεηαη ην Δρέτζεηο. Πξφθεηηαη γηα έλα
ηδηφκνξθν θηίζκα πνπ ζπζηέγαδε ηε ιαηξεία πνιιψλ ζενηήησλ. Οη θχξηνη ρψξνη ηνπ
λανχ ήηαλ αθηεξσκέλνη ζηελ Αζελά, ζηνλ Πνζεηδψλα θαη ζηνλ Δξερζέα. Σν ζρήκα
ηνπ λανχ νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηε θπζηθή δηακφξθσζε ηνπ εδάθνπο πνπ
παξνπζηάδεη πςνκεηξηθέο δηαθνξέο θαη ζηε ζπλχπαξμε πνιιψλ ηεξψλ. Πξφθεηηαη γηα
έλα νξζνγψλην λαφ κε ην ζεθφ ηνπ θαη ηνλ νπηζζφδνκν. Σα δηαθνξεηηθά επίπεδα πνπ
είλαη ρηηζκέλνο θαη ε πξνζζήθε ησλ πξνζηάζεσλ ζηα βφξεηα θαη ζηα λφηηα
ζπλζέηνπλ ην νηθνδφκεκα. Λέγεηαη φηη ην Δξέρζεην είλαη θηηζκέλν εθεί πνπ
βξίζθνληαλ ε θαηνηθία ηνπ Κέθξνπα ηνπ πην αξραίνπ βαζηιηά ηεο Αζήλαο. Ζ
νηθνδφκεζε ηνπ μεθίλεζε ην 421π.Υ. θαη νινθιεξψζεθε γχξσ ζην 405π.Υ.Ο
αξρηηέθηνλαο ηνπ Δξέρζεηνπ είλαη άγλσζηνο, αλ θαη έρεη δηαηππσζεί ε άπνςε φηη
κπνξεί λα ήηαλ ν Μλεζηθιήο. Απηφ πνπ γλσξίδνπκε, απφ επηγξαθή ηνπ 409/8 π.Υ.,
είλαη ην φλνκα ελφο αξρηηέθηνλα πνπ επηζηαηνχζε ζηελ θαηαζθεπή ηνπ, ηνπ Φηινθιή
απφ ην δήκν ησλ Αραξλέσλ.

7. ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΝΑΟΤ
Ξεθηλψληαο απφ ην αλαηνιηθφ ηκήκα, πνπ ήηαλ αθηεξσκέλν ζηε ζεά Αζελά θαη είρε
πξφζηαζε απφ 6 ησληθνχο θίνλεο, ε νπνία επηθνηλσλνχζε κέζσ ζχξαο κε ην ζεθφ
ακθίπιεπξα ηεο νπνίαο ππήξραλ παξάζπξα. Ζ πξφζηαζε απηή δηαθνζκνχληαλ απφ
γιππηή δσθφξν θαη αέησκα ρσξίο γιππηφ δηάθνζκν. ΢ην ζεθφ ηνπ λανχ θπιάζνληαλ
ην μφαλν ηεο ζεάο Αζελάο, πνπ πίζηεπαλ φηη είρε πέζεη απφ ηνλ νπξαλφ. Γελ
γλσξίδνπκε αθξηβψο ηε κνξθή ηνπ, αιιά απφ δηάθνξεο πεξηγξαθέο ζπκπεξαίλνπκε
φηη ήηαλ μχιηλν θαη παξνπζίαδε ηε ζεά θαζηζκέλε. «Δίρε ζηεθάλη ζην θεθάιη,
θνξνχζε πεξηδέξαην θαη ζθνπιαξίθηα θαη ζην ζηήζνο ηεο είρε ηελ αηγίδα κε ην
θνβεξφ γνξγφλεην. Κξαηνχζε έλα ηάζη ρξπζφ θαη δίπια ηεο βξηζθφηαλ ε αγαπεκέλε
ηεο θνπθνπβάγηα, ην πνπιί ηεο ζνθίαο. Μπξνζηά ζην παλάξραην απηφ μφαλν έθεγγε
ρξπζφ άζβεζην ιπρλάξη, έξγν ηνπ θαιιηηέρλε Καιιίκαρνπ, ελψ απφ πάλσ έλαο
ράιθηλνο θνίληθαο κάδεπε ηηο θαπληέο».(Β.Αγγεινπνχινπ «Ζ Αθξφπνιε θαη ε
ηζηνξία ηεο»).Γηα απηφ ην άγαικα χθαηλαλ ηνλ ρηιηνπινπηηζκέλν πέπιν νη εξγαζηίλεο
θαη νη αξξεθφξνη,πνπ ήηαλ θνπέιεο απφ ηηο θαιχηεξεο νηθνγέλεηεο ηεο Αζήλαο.
Δπίζεο απηφ ην άγαικα ηηκνχζαλ ζηελ πνκπή ησλ Παλαζελαίσλ.
Σν δπηηθφ ηκήκα ήηαλ αθηεξσκέλν ζηνλ Πνζεηδψλα θαη ζηνλ Δξερζέα. Υσξηδφηαλ
απφ ην αλαηνιηθφ κε εγθάξζην ηνίρν, ηνπ νπνίνπ ζήκεξα κφλν ίρλε ζψδνληαη θαη
επηθνηλσλνχζε κε ην ζεθφ κέζσ ζχξαο. Σν δπηηθφ ηκήκα παξνπζηάδεη πςνκεηξηθή
δηαθνξά 3 κέηξσλ πξνο ην αλαηνιηθφ. Γηα λα μεπεξαζηεί απηή ε δηαθνξά ππήξραλ 4
ησληθνί θίνλεο, πνπ ήηαλ ελσκέλνη κεηαμχ ηνπο κέρξη ελφο ζεκείνπ θαη ην ππφινηπν
ήηαλ ειεχζεξνη. ΢ην εζσηεξηθφ ηνπ λανχ ππήξρε ε «Δξερζείο ζάιαζζα» ην ζεκείν
δειαδή πνπ ηξχπεζε ν Πνζεηδψλαο κε ηελ ηξίαηλά ηνπ θαη μεπήδεζε ην λεξφ φηαλ
αγσλίζηεθε κε ηελ Αζελά γηα ην πνηνο ζα είλαη ν πξνζηάηεο ησλ Αζελψλ. Σα
ζεκάδηα ηεο ηξίαηλαο είλαη νξαηά ζην ράζκα θάησ απφ ην δάπεδν ηεο βνξεηλήο
ζηνάο. Δπίζεο αλ θνηηάμεη θαλείο ςειά ζα δεη φηη απ’ηελ νξνθή ιείπεη έλα θάηλσκα
θαη θαίλεηαη ν νπξαλφο. Σν ζεκείν απηφ ζεσξνχληαλ ηεξφ θαηά ηε ζξεζθεία ησλ
αξραίσλ θαη έπξεπε λα κείλεη ειεχζεξν ζην θσο θαη ζηνλ ήιην. ΢ην ππφγεην ηνπ λανχ
είρε ηελ θαηνηθία ηνπ ν «Δξηρζφληνο», ην ηεξφ θίδη ηεο Αζελάο, ην θαιφ ζηνηρείν ηεο
αθξφπνιεο.
΢ηε βφξεηα ζχξα ηνπ λανχ είρε δεκηνπξγεζεί κηα πξφζηαζε κε 4 ησληθνχο θίνλεο
ζηελ πξφζνςε θαη 2 ζηηο πιατλέο πιεπξέο. Οη θνιφλεο απηέο είλαη ηξνκεξά
ιεπηνδνπιεκέλεο. Λέγεηαη κάιηζηα φηη γηα ηηο ξαβδψζεηο ηεο θάζε θνιφλαο
εξγάδνληαλ επί δχν κήλεο πέληε σο εθηά καξκαξάδεο. Ο ζηνιηζκφο ηεο ζχξαο ήηαλ
πεξίηερλνο θαζψο πεξηκεηξηθά ήηαλ ζηνιηζκέλε απφ θπκάηηα θαη ξφδαθεο. Αξηζηεξά
θαη δεμηά ζην επάλσ κέξνο ηεο πφξηαο ππήξραλ δπν ζηεξίγκαηα δηαθνζκεκέλα κε
έιηθεο θαη θπηηθά θνζκήκαηα, πνπ θξαηνχζαλ έλα είδνο γείζνπ κε θπκάηηα θαη
αλζέκηα.
Απηφ φκσο πνπ απνηειεί ην ραξαθηεξηζηηθφηεξν ζεκείν ηνπ Δξέρζεηνπ είλαη ε
πξφζηαζε κε ηηο Καξπάηηδεο. Πξφθεηηαη γηα έλα είδνο ζθεπαζηήο βεξάληαο, ηεο
νπνίαο ηε ζηέγε ηε ζηεξίδνπλ θνπέιεο, αληηθαζηζηψληαο ηηο θνιφλεο. Σν ηκήκα απηφ
ηνπ λανχ νλνκάδνληαλ «Πξφζηαζε ησλ θνξψλ» ηελ πεξίνδν πνπ ρηίζηεθε ν λαφο.
«Αξγφηεξα ηηο θφξεο ηηο είπαλ «Καξπάηηδεο», απφ ην φλνκα ησλ θνξηηζηψλ απφ ηηο
Καξπέο ηεο Λαθσλίαο, πνπ, φηαλ ρφξεπαλ γηα λα ηηκήζνπλ ηελ Αξηέκηδα, είραλε
θάληζηξα ζην θεθάιη ηνπο».( Β. Αγγεινπνχινπ «Ζ Αθξφπνιε θαη ε ηζηνξία
ηεο»).Απφ ηηο έμη Καξπάηηδεο νη πέληε βξίζθνληαη ζήκεξα ζην Μνπζείν ηεο
Αθξφπνιεο θαη ε έθηε βξίζθεηαη ζην Βξεηαληθφ κνπζείν, θαζψο ν ιφξδνο Έιγηλ
θξφληηζε λα ηελ αθαηξέζεη καδί κε κηα πιεηάδα ζεζαπξψλ απφ ηελ Αθξφπνιε. «Ο

8. ζξηγθφο επάλσ απφ ηηο Κφξεο δηακνξθψλεηαη απφ επηζηχιην κε ηξεηο ηαηλίεο απφ ηηο
νπνίεο ε αλψηεξε δηαθνζκείηαη κε ξφδαθεο, απφ γεηζφπνδεο αληί δσθφξνπ γηα λα
απνθεπρζεί κάιινλ ην κεγάιν βάξνο θαη απφ γείζν κε ζίκα δηαθνζκεκέλε».(Αλη.
Μαζηξαπάο «Διιεληθή Αξρηηεθηνληθή»).Σν κλεκείν ήηαλ θαηαζθεπαζκέλν απφ
πεληειηθφ κάξκαξν εθηφο απφ ηηο πιάθεο ηεο δσθφξνπ πνπ ήηαλ απφ ζθνπξφρξσκν
ειεπζηληαθφ ιίζν. Οη πιάθεο είραλ πξνζαξκνζκέλεο κε ζπλδέζκνπο αλάγιπθεο
κνξθέο, πξάγκα πνπ δηεπθφιπλε ηνλ θχξην Έιγηλ λα ηηο αθαηξέζεη. Οη Καξπάηηδεο
ήηαλ ζηεκέλεο ζ’απηή ηελ πιεπξά ηνπ λανχ επεηδή πίζηεπαλ φηη ν ηφπνο ήηαλ ηεξφο.
Πίζηεπαλ φηη εθεί θνληά ήηαλ ν ηάθνο ηνπ Κέθξνπα, ηνπ παλάξραηνπ βαζηιηά θαη
ίζσο νη Καξπάηηδεο λ’απνηεινχζαλ ηελ ηηκεηηθή ηνπ θξνπξά.
ΣΑ ΠΡΟΠΤΛΑΙΑ
Γεληθά, ν φξνο ζεκαίλεη ηελ κλεκεηαθή είζνδν ζε έλαλ ηεξφ ρψξν, κηα αγνξά ή κηα
πφιε. Σα Πξνπχιαηα ηεο Αθξφπνιεο ρηίζηεθαλ κεηά ηελ απνπεξάησζε ηνπ
Παξζελψλα δειαδή ην 437 π.Υ. Πήξαλ ηελ ηειηθή κνξθή ηνπο ιίγν πξηλ ηελ έλαξμε
ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ, δειαδή ην 432 π.Υ. Δθηφο απφ ηελ αηζζεηηθή
ιεηηνπξγία ηνπο, είραλ θαη πξαθηηθφ ζθνπφ φπσο ηελ πξνζηαζία ησλ
παξεπξηζθνκέλσλ απφ ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Αξρηηέθηνλάο ηνπο ήηαλ ν Μλεζηθιήο,
ν νπνίνο αμηνπνίεζε ηελ θιίζε ηνπ εδάθνπο ηνπ ιφθνπ θαη θαηφξζσζε λα
πξνζαλαηνιίζεη ην θηίξην έηζη ψζηε κφιηο θάπνηνο δηάβαηλε ηηο πχιεο , πεξλνχζε ζε
κηα κηθξή ζηνά θαη απφ εθεί αλνηγφηαλ κπξνζηά ηνπ φιε ε νκνξθηά ηεο Αθξφπνιεο.
Σν πιηθφ θαηαζθεπήο ηνπο ήηαλ θπζηθά ην πεληειηθφ κάξκαξν θαη ν ειεπζηληαθφο
ζθνπξφρξσκνο ιίζνο. Πξφθεηηαη γηα έλα «κεγαιφπξεπν θαη πνιχπινθν θηίξην» πνπ «
απισλφηαλ ζ’φιε ηε δπηηθή πιεπξά ηνπ βξάρνπ θη φπσο ήηαλ νιφθιεξα απφ
κάξκαξν έιακπαλ θάησ απφ ην γαιάδην θσο η’νπξαλνχ. Ήηαλ ηέηνηα ε νκνξθηά ηνπο,
πνπ νη ζπγγξαθείο ηεο αξραίαο επνρήο ηα νλφκαδαλ « ην θσηεηλφ κέησπν ηεο
Αθξφπνιεο». (Β. Αγγεινπνχινπ, Ζ Αθξφπνιε θαη ε ηζηνξία ηεο).
Ζ κλεκεηαθή είζνδνο ηεο Αθξφπνιεο δηακνξθψλεηαη απφ έλα θεληξηθφ νηθνδφκεκα
θαη δχν πηέξπγεο, νη νπνίεο βξίζθνληαη αξηζηεξά θαη δεμηά ηεο εηζφδνπ, ζηε δπηηθή
πιεπξά. Μπξνζηά ζηελ είζνδν, ζην θέληξν, βξίζθνληαη νη καξκάξηλεο δσξηθέο
θνιφλεο πνπ ζηήξηδαλ ην δηάδσκα θαη ην ηξηγσληθφ αέησκα ηνπ θηηξίνπ. Μηα απφ ηηο
πχιεο απνηεινχζε ηελ είζνδν γηα ηα δψα πνπ νδεγνχληαλ γηα ζπζίεο. Μηα άιιε ζηνά
νδεγνχζε ζηελ Πηλαθοζήθε. Πξφθεηηαη γηα έλα κεγάιν δσκάηην πνπ ην
δηαθνζκνχζαλ ηνηρνγξαθίεο θαη έξγα κεγάισλ δσγξάθσλ ηεο επνρήο. Δθεί νη πνιίηεο
κπνξνχζαλ λα μεθνπξαζηνχλ πξηλ πεξάζνπλ ζηα ηεξά ησλ ζεψλ.
΢ηα δεμηά ηεο κλεκεηαθήο εηζφδνπ, ππήξρε κία άιιε ζηνά κε ηξεηο δσξηθέο θνιφλεο.
Μέζα απφ απηή ηε ζηνά κπνξνχζε θάπνηνο λα θαηεπζπλζεί ζην λαφ ηεο Αζελάο
Νίθεο. ΢ηελ πιεπξά απηή ησλ Πξνππιαίσλ, πξνβιεπφηαλ ε θαηαζθεπή ελφο αθφκε
ρψξνπ. Απηφο ν ρψξνο δελ θαηαζθεπάζηεθε πνηέ γηαηί ζα παξαβίαδε ηελ πεξηνρή ηνπ
Ηεξνχ ηεο Βξαπξσλίαο Αξηέκηδαο θαη ηα ππνιείκκαηα ηνπ παιαηνχ κπθελατθνχ
ηείρνπο. Αλάκεζα ζηα Πξνπχιαηα θαη ην Δξέρζεην, είρε ηνπνζεηεζεί πάλσ ζε έλα
ςειφ βάζξν, έλα πειψξην ράιθηλν άγαικα ηεο ζεάο Αζελάο.
Ζ εηθφλα ησλ Πξνππιαίσλ άιιαμε θαηά ηνλ 1ν
αηψλα κ.Υ φηαλ πξνζηέζεθε
«κλεκεηαθή θιίκαθα ζ’φιν ην πιάηνο ηεο πξφζβαζήο ηνπο» ( Αλη. Ν. Μαζηξαπάο,
Διιεληθή Αξρηηεθηνληθή) . ΢ηα παιαηνρξηζηηαληθά ρξφληα ε λφηηα πηέξπγα έγηλε

9. εθθιεζία θαη ηνλ 10ν
αηψλα κ. Υ ζηα Πξνπχιαηα δεκηνπξγήζεθε εθθιεζία φπσο
απνδεηθλχνπλ θάπνηεο ηνηρνγξαθίεο ησλ Αξραγγέισλ Μηραήι θαη Γαβξηήι, πνπ
βξέζεθαλ ζηηο αλαζθαθέο. Καηά ηε Φξαγθηθή θπξηαξρία ε βφξεηα πηέξπγα έγηλε
αλάθηνξν ησλ Γνπθψλ ληε ια Ρνο. Σελ ίδηα επνρή ζηε λφηηα πηέξπγα
θαηαζθεπάζηεθε έλαο ςειφο πχξγνο πνπ είλαη γλσζηφο σο Κοσιάς θαη απφ εθεί νη
Φξάγθνη έιεγραλ ηελ πεξηνρή γχξσ απφ ηελ Αθξφπνιε. Απηφο ν πχξγνο
θαηεδαθίζηεθε ην 1874. Καηά ηελ Σνπξθνθξαηία ηα Πξνπχιαηα έγηλαλ
κπαξνπηαπνζήθε ε νπνία φκσο εμεξξάγε χζηεξα απφ ρηχπεκα θεξαπλνχ
πξνθαιψληαο αλππνιφγηζηεο θαηαζηξνθέο ζην λαφ. Σν 1687 φηαλ νη Δλεηνί
πνιηφξθεζαλ ηελ Αθξφπνιε θαη νη Σνχξθνη γηα λα εληζρχζνπλ ηελ νρχξσζή ηνπο,
έθιεηζαλ ηα Πξνπχιαηα κε έλα ηείρνο. Μεηά ηε δεκηνπξγία ηνπ αλεμάξηεηνπ
Διιεληθνχ θξάηνπο, απνκαθξχλζεθαλ απφ ηα Πξνπχιαηα φιεο νη πξνζζήθεο πνπ
είραλ γίλεη απφ ηνπο δηάθνξνπο θαηαθηεηέο. Ζ αλαζηπισηηθή πξνζπάζεηα ζπλερίδεηαη
κέρξη ζήκεξα.
Ο ΝΑΟ΢ ΣΗ΢ ΑΠΣΔΡΟΤ ΝΙΚΗ΢
Στα νότια τθσ Ακρόπολθσ, ς' ζνα περιοριςμζνο χϊρο, ο Καλλικράτθσ ςυμπλιρωςε
τα αριςτουργιματα του ιεροφ λόφου μ' ζναν ακόμθ ναό. Ήταν μικρόσ ( 16 τ.μ)
ιωνικοφ ρυκμοφ, με 4 κίονεσ ςτθν μπροςτινι όψθ και 4 πίςω. Οι διαςτάςεισ του
είναι 8,27μ. μικοσ και 5,44μ. πλάτοσ. Μζςα ς' αυτόν τοποκετικθκε το ξόανο τθσ
Απτζρου Νίκθσ. Οι Ακθναίοι, για να μθ φφγει ποτζ θ νίκθ από τθν πόλθ τουσ,
ςκζφτθκαν να τθν κάνουν χωρίσ φτερά! Η καταςκευι του διιρκεςε αρκετά χρόνια κι
ολοκλθρϊκθκε μετά το 430π.Χ. Η ανοικοδόμθςι του τελείωςε πολφ αργότερα από
αυτι του Παρκενϊνα , ςυγκεκριμζνα ολοκλθρϊκθκε όταν είχε αρχίςει ιδθ ο
Πελοποννθςιακόσ πόλεμοσ.
Ο λαφο είρε δφθόρο πνπ ηνλ δηαθνζκνχζε θαη ζηηο
ηέζζεξηο πιεπξέο. ΢ηελ αλαηνιηθή πιεπξά ε δσθφξνο
παξίζηαλε φξζηνπο ηνπο δψδεθα ζενχο, κε ηελ Αζελά
αλάκεζα ζην Γία θαη ηνλ Πνζεηδψλα. ΢ηηο άιιεο πιεπξέο ηεο
δσθφξνπ εηθνλίδνληαη κάρεο αλάκεζα ζε Έιιελεο θαη
Ακαδφλεο ή Έιιελεο θαη Πέξζεο. Δπίζεο ηα αεηώκαηα ηνπ
λανχ πξέπεη λα ήηαλ δηαθνζκεκέλα κε ακαδνλνκαρίεο θαη
γηγαληνκαρίεο. ΢ήκεξα πνιιά κέξε ηνπ λανχ βξίζθνληαη ζην
Βξεηαληθφ Μνπζείν θαη ζηε ζέζε ηνπο έρνπλ ηνπνζεηεζεί
αληίγξαθα. Αξγφηεξα γχξσ απφ ην θξάζπεδν ηνπ πςψκαηνο
πάλσ ζην νπνίν είλαη ρηηζκέλνο ν κηθξφο απηφο λαφο, νη
Αζελαίνη ηνπνζέηεζαλ καρκάρηλες αλάγισθες πιάθες νη
νπνίεο παξίζηαλαλ θηερφηές Νίθες ζε δηάθνξεο ζηάζεηο
(άιινηε κε ηα θνξέκαηα θνιιεκέλα επάλσ ηνπο ζα
βξεγκέλα θαη άιινηε κε ηα θηεξά ηνπο αλνηγκέλα ηφζν
πεξίηερλα πνπ λφκηδεο πσο πεηνχζαλ) θαη κνξθέο ηεο ζεάο
Αζελάο
Ο λαός ασηός είλαη αθηερφκέλος ζηε ζεά Αζελά Νίθε θη ότη ζηε θηερφηή ζεά
Νίθε. Αθφκε είλαη ζεκαληηθφ λα αλαθέξνπκε φηη ζηελ ίδηα αθξηβψο ζέζε, θάησ απφ

10. ηα ζεκέιηα ηνπ λανχ ηεο Αζελάο Νίθεο, κέζα ζηε γε ζε βάζνο 1,40κ., βξέζεθαλ ηα
ζεκέιηα ελφο άιινπ κηθξνχ λανχ πνπ είρε ρηηζηεί ζηελ αρταχθή εποτή. ΢' έλαλ απφ
ηνπο δχν βσκνχο ηνπ λανχ βξέζεθε επηγξαθή πνπ έιεγε φηη θαη απηφο ν παιαηφο λαφο
ήηαλ αθηεξσκέλνο ζηε ζεά Αζελά Νίθε.
ΣΑ ΤΠΟΛΟΙΠΑ ΚΣΙ΢ΜΑΣΑ ΣΗ΢ ΑΚΡΟΠΟΛΗ΢
Πάλσ ζηνλ «Ηεξφ Βξάρν» θαη πεξηκεηξηθά απηνχ ππάξρνπλ αξθεηά θηίζκαηα πιήζνο
απφ αγάικαηα, βσκνί θαη αθηεξψκαηα, πνπ ην θαζέλα έπαημε ην δηθφ ηνπ ξφιν ζην
πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Βνξεηνδπηηθά ηνπ Δξέρζεηνπ ππάξρνπλ εξείπηα ηεηξάγσλνπ
θηίζκαηνο ηνπ 5νπ
αηψλα π.Υ. φπνπ δχν εζσηεξηθέο ζθάιεο νδεγνχζαλ εθηφο ηεο
Αθξφπνιεο ζε ζπειηά, αθηεξσκέλε ζηελ Άγιαπξν. Πξφθεηηαη γηα ην Αξξεθφξην,
φπνπ έκελαλ γηα έλα ρξφλν ηέζζεξα θνξίηζηα, δηαιεγκέλα απφ αξρνληηθέο νηθνγέλεηεο
θαη ιάκβαλαλ κέξνο ζε κπζηεξηαθή ηειεηή, ηα Αξξεθφξηα. Μεηαμχ Ηνπλίνπ θαη
Ηνπιίνπ θαη αθνχ ε ηέξεηα ηνπ λανχ δηάιεγε ηα δχν απφ ηα ηέζζεξα θνξίηζηα, έβαδε
ζην θεθάιη ηνπο ζθεπαζκέλα θάληζηξα αγλψζηνπ πεξηερνκέλνπ. Σα θνξίηζηα
αθνινπζψληαο ηηο ζθάιεο θαη έλα κπζηηθφ πέξαζκα έθηαλαλ ζην ηεξφ ηεο Αθξνδίηεο,
ζηε βφξεηα πιαγηά, άθελαλ ηα δψξα θαη έπαηξλαλ άιια αγλψζηνπ πεξηερνκέλνπ θαη
επέζηξεθαλ ζην Αξξεθφξην αθνινπζψληαο ηελ αληίζηξνθε δηαδξνκή.
Γπηηθά ηνπ Δξέρζεηνπ ήηαλε ην ηεξφ ηεο Παλδξφζνπ, κηαο απφ ηηο ηξεηο θφξεο ηνπ
Κέθξνπα. ΢ην ίδην ζεκείν βξηζθφηαλ θαη ε ηεξή ειηά, πνπ ε Αζελά είρε δσξίζεη
ζηνπο αζελαίνπο φηαλ δηεθδηθνχζε ηελ Αζήλα απφ ηνλ Πνζεηδψλα. Δπίζεο πάλσ
ζηελ Αθξφπνιε «Έλα απφ ηα ζπνπδαηφηεξα αγάικαηα ήηαλε ε Λεκλία Αζελά ηνπ
Φεηδία, ηελ νπνία είραλ αθηεξψζεη ζηε ζεά νη Αζελαίνη θιεξνχρνη φηαλ πήγαλ λα
εγθαηαζηαζνχλ ζηελ ππνηαγκέλε Λήκλν».(Β.Αγγεινπνχινπ «Ζ Αθξφπνιε θαη ε
ηζηνξία ηεο»).
΢ηε βφξεηα πιαγηά ηεο Αθξφπνιεο ζπλαληάκε ην Οιπκπηείν, αθηεξσκέλν ζηνλ
Οιχκπην Γία. Ζ θαηαζθεπή ηνπ μεθίλεζε ζηα ρξφληα ηνπ Πεηζίζηξαηνπ, ε
αλνηθνδφκεζε ζπλερίζηεθε ζηα ρξφληα ηνπ Ρσκαίνπ απηνθξάηνξα Αχγνπζηνπ θαη
απνπεξαηψζεθε απφ ηνλ Αδξηαλφ ην 132 κ.Υ. Σν Πχζεην ,πνπ ήηαλ αθηεξσκέλν ζηνλ
Απφιισλα, θαζψο θαη ηε ζπειηά ηνπ ζενχ Πάλα θαη ην ηεξφ ηεο Αγξαχινπ, θφξεο
ηνπ Κέθξνπα.
Απφ ηε βφξεηα πιεπξά μεθηλνχζε ν «Πεξίπαηνο», έλα θαξδχ κνλνπάηη κήθνπο 1100
κέηξσλ, θαηαιήγνληαο ζηε λφηηα πιεπξά, φπνπ ζπλαληνχκε ην λαφ ηνπ Γηνλχζνπ,
θαζψο θαη ην ζέαηξφ ηνπ. Σνλ 4ν
π.Υ. αηψλα ην ζέαηξν πήξε πεξίπνπ ηε κνξθή κε
ηελ νπνία καο είλαη γλσζηφ ζήκεξα. Αθφκα ζπλαληάκε ην Ωδείν ηνπ Πεξηθιή θαη ην
ηεξφ ηνπ Αζθιεπηνχ θαη ηεο Τγείαο. Ίρλε θηίζκαηνο κε ζηνέο θαη πεξίβνιν θαηά
κήθνο ηνπ λφηηνπ ηείρνπο απνηεινχλ ην ηεξφ ηεο Βξαπξσλίαο Αξηέκηδνο. Αλαηνιηθά
ηνπ ηεξνχ ηεο Βξαπξσλίαο βξίζθεηαη ε Υαιθνζήθε, πνπ ε θαηαζθεπή ηεο
ρξνλνινγείηαη ζηα κέζα ηνπ 5νπ
π.Υ. αηψλα θαη πξέπεη λα πξνζηέζεθε ζηνά ζηε
βφξεηα πιεπξά ηνπ ζηηο αξρέο ηνπ 4νπ
π.Υ. αηψλα
«Μλεκείν ηνπ Αγξίππα. Τςειφ βάζξν ζηα δπηηθά ηεο Πηλαθνζήθεο πνπ
θαηαζθεπάζηεθε κάιινλ γηα λα δερζεί ην αλάζεκα ηνπ πεξγακηλνχ βαζηιηά Δπκέλε
Β’. Σνχην φκσο αληηθαηαζηάζεθε ηνλ 1ν
αηψλα π.Υ. απφ ηέζξηππν ηνπ Αγξίππα, φπσο
καξηπξεί ε επηγξαθή ζηε δπηηθή πιεπξά ηνπ βάζξνπ».(Αλη. Μαζηξαπάο «Διιεληθή
Αξρηηεθηνληθή»).
Αλαηνιηθά ηνπ Παξζελψλα ππάξρνπλ κέιε κηθξνχ λανχ αθηεξσκέλνπ ζην Ρσκαίν
απηνθξάηνξα Αχγνπζην θαη ζηε Ρψκε, ηνπ νπνίνπ ε θαηαζθεπή ρξνλνινγείηαη ζην
27 π.Υ. Δπίζεο αλαηνιηθά ηνπ Παξζελψλα θαη ζε απφζηαζε 15 κέηξσλ πξέπεη λα
ππήξρε ζχκθσλα κε ηελ Ηιηάδα ν βσκφο ηεο Αζελάο, φπνπ νη άλζξσπνη πξφζθεξαλ

11. ηα δψξα ηνπο ζηε ζεά θαη ηελ εκέξα ηεο γηνξηήο ησλ Παλαζελαίσλ ζπζίαδαλ εθεί κηα
αγειάδα γηα ράξε ηεο.
Βνξεηναλαηνιηθά ηνπ Παξζελψλα ζην ςειφηεξν ζεκείν ηνπ βξάρνπ ηνπνζεηείηαη απφ
ηε γξαπηή παξάδνζε θαη ιαμεχκαηα πάλσ ζην βξάρν ην ηεξφ ηνπ Γία Πνιηέσο.
Θεκέιηα νηθνδνκήκαηνο, ηνπ νπνίνπ ηκήκα ζψδεηαη ζην ππφγεην ηνπ Μνπζείνπ ηεο
Αθξφπνιεο, έρεη ηαπηηζηεί κε ην ηεξφ ηνπ Παλδίνλνο.
Δξείπηα νηθνδνκήκαηνο πνπ βξίζθνληαη ζηε βνξεηνδπηηθή πεξηνρή ηεο Αθξφπνιεο
απνδίδνληαη ζε θαηνηθία ηεξέσλ θαη ρξνλνινγείηαη ακέζσο κεηά ηνπο Πεξζηθνχο
πνιέκνπο.
Σέινο ζ’αλαθεξζνχκε ζηελ πχιε Beule,πνπ πήξε η’φλνκά ηεο απφ ην Γάιιν
αξραηνιφγν πνπ έθαλε έξεπλεο ζην ρψξν απηφ. Πξφθεηηαη γηα κία απφ δχν πχιεο, ηε
δπηηθή ,πνπ απνηειεί κέξνο νρπξσκαηηθνχ ηείρνπο θαη πηζαλνινγείηαη φηη πξφθεηηαη
γηα ηελ ηειεπηαία επέκβαζε ζην ρψξν κεηά ηελ επηδξνκή ησλ Δξνχισλ ηνλ 3ν
κ.Υ.
αηψλα.
ΣΑ ΓΛΤΠΣΑ ΣΗ΢ ΑΚΡΟΠΟΛΗ΢ ΢ΣΟ ΒΡΔΣΑΝΙΚΟ ΜΟΤ΢ΔΙΟ
΋ια απηά ηα κλεκεία ζηελ Αθξφπνιε ηεο Αζήλαο δηαηεξήζεθαλ επί 20 αηψλεο,
γηα 2000 νιφθιεξα ρξφληα. Γηαζψζεθαλ απφ θσηηέο, ζεηζκνχο, εηζβνιέο θαη
εηζβνιείο, επηδξνκέο, πνιέκνπο θαη θαηαθηεηέο. Γπζηπρψο δελ θαηάθεξαλ λα
δηαζσζνχλ ηελ ηεξνζπιία ηνπ Έιγηλ πνπ ηφηε ήηαλ πξεζβεπηήο ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε θαη αθαίξεζε ηα γιππηά απφ ηα κλεκεία ηνπο γηα λα ηα
κεηαθέξεη ζηε ρψξα ηνπ, κε ηελ αλνρή ηεο ηνπξθηθήο θπβέξλεζεο.
Ωο πξεζβεπηήο ηεο Βξεηαλίαο πήξε κηα άδεηα απφ ην ζνπιηάλν λα αθαηξέζεη
κεξηθά θνκκάηηα απφ ηελ Αθξφπνιε. Ξεπεξλά φκσο θάζε αλζξψπηλε θαληαζία λα
πηζηέςνπκε φηη είρε πάξεη ηελ άδεηα γηα λα θάλεη φηη έθαλε κεηέπεηηα. Ση αθξηβψο
έθαλε ινηπφλ; Ο Έιγηλ απέζπαζε ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο γιππηήο δηαθφζκεζεο
ησλ κλεκείσλ, απνκάθξπλε νιφθιεξνπο θίνλεο απφ ηηο βάζεηο ηνπο, απέζπαζε
εθαηνληάδεο αληηθείκελα θαη φια απηά ηα κεηέθεξε ζηελ Αγγιία, ρσξίο λα
αληηιακβάλεηαη ηελ θαηαζηξνθή πνπ πξνθάιεζε απνκαθξχλνληαο κλεκεία ηνπ
πνιηηηζκνχ καο απφ ην θπζηθφ ηνπο ρψξν.
Ο Έιγηλ πήξε αγάικαηα απφ ηα αεηψκαηα, ηκήκαηα ηεο δσθφξνπ, θίνλεο, κεηφπεο
θνκκάηηα απφ ην λαφ ηεο Αζελάο Νίθεο, κία Καξπάηηδα θαη κία θνιφλα απφ ην
Δξέρζεην. ΢πλνιηθά 253 θνκκάηηα, βξίζθνληαη ζην Βξεηαληθφ Μνπζείν ζην Λνλδίλν.
Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ηα κλεκεία ηεο Αθξφπνιεο ηέζεθαλ ππφ ηε κέξηκλα ηνπ
λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Οη πξψηεο αλαζθαθέο ζην βξάρν έγηλαλ αλάκεζα ζηα έηε
1835 θαη 1837. Ζ κεγάιε ζπζηεκαηηθή αλαζθαθή ηεο Αθξφπνιεο έγηλε απφ ην 1885
σο ην 1890 απφ ηνλ Παλαγηψηε Καββαδία, ελψ ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ
αηψλα έγηλαλ νη
πξψηεο αλαζηεισηηθέο εξγαζίεο απφ ην Ν. Μπαιάλν. Σν 1975 ηδξχζεθε απφ ην
ππνπξγείν Πνιηηηζκνχ ε «Δπηηξνπή ΢πληεξήζεσο Μλεκείσλ Σεο Αθξφπνιεο»
(Δ΢ΜΑ) πνπ έρεη ζηφρν ηελ απνθαηάζηαζε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ βξάρνπ θαη ησλ
κλεκείσλ ηνπ. ‘΋κσο κφλν φηαλ επηζηξαθνχλ θαη ηα Διγίλεηα Μάξκαξα ζα
παξνπζηαζηεί νινθιεξσκέλν έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεκηνπξγήκαηα ηνπ
αξραηνειιεληθνχ πλεχκαηνο πνπ ήθκαζε ζηνλ Υξπζφ αηψλα ηνπ Πεξηθιή (5νο
αηψλαο
π. Υ ), ε Αθξφπνιε ησλ Αζελψλ.

12. Ζ Διιάδα θαηαβάιιεη ζπλερείο πξνζπάζεηεο γηα ηελ επηζηξνθή ησλ γιππηψλ ηνπ
Παξζελψλα. Σα κάξκαξα ηνπ Παξζελψλα είλαη ζρεδφλ ίζα κνηξαζκέλα - κηζά ζην
Λνλδίλν θαη κηζά ζηελ Αζήλα. Αθξηβψο επεηδή ηα γιππηά πνπ ζψδνληαη βξίζθνληαη
ζε δχν ρψξεο, ζε απφζηαζε 1500 κηιίσλ, ε ειιεληθή θπβέξλεζε έρεη δεηήζεη λα
επηζηξαθνχλ ηα κάξκαξα ηνπ Παξζελψλα απφ ην Βξεηαληθφ Μνπζείν ψζηε λα
απνηειέζνπλ κία κνλαδηθή ζπιινγή θαη λα ηνπνζεηεζνχλ ζην κνπζείν ηεο
Αθξφπνιεο. Ζ Οσλέζθο θαη άιινη δηεζλείο νξγαληζκνί θαηέρνπλ ηελ πιήξε θαη
ιεπηνκεξή πεξηγξαθή φισλ ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ απνκαθξχλζεθαλ απφ ηελ
Αθξφπνιε θαη ν θαηάινγνο απηφο απνηειεί ηκήκα ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο.
ΣΟ ΝΔΟ ΜΟΤ΢ΔΙΟ ΣΗ΢ ΑΚΡΟΠΟΛΗ΢
«Σα κλεκεία ηεο Αθξφπνιεο άληεμαλ ζηηο θαηαζηξνθέο πνπ ζπλέβεζαλ ηφζν ζηνπο
αξραίνπο ρξφλνπο φζν θαη ζην Μεζαίσλα. Ωο ηνλ 17ν αηψλα, μέλνη πεξηεγεηέο
απέδηδαλ κηα αλέπαθε εηθφλα ησλ κλεκείσλ θαη απηή ήηαλ ε θαηάζηαζε σο ηα κέζα
ηνπ ίδηνπ αηψλα, φηαλ ηα Πξνπχιαηα, πνπ είραλ κεηαηξαπεί ζε ππξηηηδαπνζήθε,
αλαηηλάρηεθαλ. Σξηάληα ρξφληα αξγφηεξα, νη Οζσκαλνί θαηαθηεηέο
απνζπλαξκνιφγεζαλ ην γεηηνληθφ λαφ ηεο Αζελάο Νίθεο γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην
πιηθφ ηνπ ζηελ ελίζρπζε ηεο νρχξσζεο ηεο Αθξφπνιεο. Ενθεξή ρξνληά γηα ηελ
Αθξφπνιε ήηαλ ην 1687, φηαλ πνιιά αξρηηεθηνληθά κέιε ηνπ λανχ δηαζθνξπίζηεθαλ
γχξσ απφ ην βξάρν ηεο Αθξφπνιεο, ιφγσ κηαο βφκβαο ησλ Δλεηψλ. Ξέλνη επηζθέπηεο
ςάρλνληαο κέζα ζηα ραιάζκαηα πήξαλ αξραία ζξαχζκαηα σο αλακλεζηηθά. Σνλ 19ν
αηψλα, ν Λφξδνο Elgin αθαίξεζε αξρηηεθηνληθά γιππηά απφ ηε δσθφξν, ηηο κεηφπεο
θαη ηα αεηψκαηα ηνπ Παξζελψλα.
Σν 1833 απνζχξζεθε ε ηνπξθηθή θξνπξά απφ ηελ Αθξφπνιε. Ακέζσο κεηά ηελ
ίδξπζε ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο άξρηζαλ ζπδεηήζεηο γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο
κνπζείνπ γηα ηελ Αθξφπνιε πάλσ ζην Βξάρν. Σν 1863, απνθαζίζηεθε λα ρηηζηεί ην
κνπζείν ζε ρψξν λνηηναλαηνιηθά ηνπ Παξζελψλα θαη ζηηο 30 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1865
έγηλε ε ζεκειίσζε.
Σν νηθνδνκηθφ πξφγξακκα γηα ην Μνπζείν πξνέβιεπε ην χςνο ηνπ θηηξίνπ λα κελ
ππεξβαίλεη ην ζηπινβάηε ηνπ Παξζελψλα. Με έθηαζε κφιηο 800 η.κ. ην θηήξην
απνδείρζεθε γξήγνξα αθαηάιιειν λα ζηεγάζεη ηα επξήκαηα ησλ κεγάισλ
αλαζθαθψλ ηεο Αθξφπνιεο πνπ άξρηζαλ ην 1886. Έλα δεχηεξν κνπζείν, ην Μηθξφ
Μνπζείν, αλαγγέιζεθε ην 1888. Καηά ηα έηε 1946-1947, ην δεχηεξν Μνπζείν
θαηεδαθίζηεθε ελψ ην αξρηθφ επεθηάζεθε ζεκαληηθά.
Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θάλεθε φηη ην Μνπζείν δελ κπνξνχζε λα αληεπεμέιζεη
ηθαλνπνηεηηθά ζηα κεγάια πιήζε ησλ επηζθεπηψλ ηνπ. Ζ αθαηαιιειφηεηα ηνπ ρψξνπ
ζπρλά πξνθαινχζε πξνβιήκαηα θαη ππνβάζκηδε ην αηζζεηηθφ απνηέιεζκα πνπ ήζειε
λα επηηχρεη ε έθζεζε ησλ αξηζηνπξγεκάησλ ηνπ Βξάρνπ.
Σελ αλάγθε απηή γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ Μνπζείνπ ηεο Αθξφπνιεο δηαηχπσζε
πξψηνο ν Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ 1976, νξηνζεηψληαο θαη
ηνλ ρψξν ζηνλ νπνίν ηειηθά θηίζηεθε ην λέν Μνπζείν. Ο Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο

13. κε ηε δηνξαηηθή ηνπ καηηά, έζεζε σο αλαγθαηφηεηα γηα ηελ Διιάδα, ηελ θαηαζθεπή
ελφο λένπ Μνπζείνπ πνπ ζα δηέζεηε φιεο ηηο απαξαίηεηεο ηερληθέο εγθαηαζηάζεηο γηα
ηε ζπληήξεζε ησλ αλεθηίκεησλ έξγσλ ηεο Διιεληθήο ηέρλεο θαη φπνπ ζα
κεηαθέξνληαλ ηα γιππηά ηνπ Παξζελψλνο, νη Καξπάηηδεο θαη φζα γιππηά βξίζθνληαλ
ζηηο απνζήθεο ηνπ παιαηνχ Μνπζείνπ.
Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο, δηεμήρζεζαλ δχν αξρηηεθηνληθνί δηαγσληζκνί ην 1976 θαη ην
1979. Σν 1989 ε Μειίλα Μεξθνχξε, πνπ σο Τπνπξγφο Πνιηηηζκνχ ηαχηηζε ηελ
πνιηηηθή ηεο κε ηε δηεθδίθεζε ηεο επηζηξνθήο ησλ Γιππηψλ ηνπ Παξζελψλα απφ ην
Βξεηαληθφ Μνπζείν, θίλεζε έλα λέν δηεζλή αξρηηεθηνληθφ δηαγσληζκφ. Σα
απνηειέζκαηα ηνπ δηαγσληζκνχ αθπξψζεθαλ κεηά ηελ απνθάιπςε κηαο κεγάιεο
νηθηζηηθήο πεξηνρήο ζην νηθφπεδν Μαθξπγηάλλε πνπ ρξνλνινγείηαη απφ ηνπο
πξντζηνξηθνχο σο ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο. Ζ αλαζθαθή έπξεπε λα εληαρζεί κέζα
ζην Νέν Μνπζείν.
Σν 2000, ν Οξγαληζκφο Αλέγεξζεο Νένπ Μνπζείνπ Αθξφπνιεο (ΟΑΝΜΑ)
αλαθνίλσζε πξφζθιεζε γηα ζπκκεηνρή ζε έλα λέν δηαγσληζκφ, ν νπνίνο ήηαλ
ζχκθσλνο κε ηηο Οδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απηφο ν δηαγσληζκφο
ηειεζθφξεζε θαη απέλεηκε ην πξψην βξαβείν ζηνλ Bernard Tschumi κε ηνλ Μηράιε
Φσηηάδε.
΢ήκεξα, ην λέν Μνπζείν ηεο Αθξφπνιεο είλαη ζην ζχλνιφ ηνπ 25,000 η.κ. θαη
δηαζέηεη εθζεζηαθνχο ρψξνπο κε εκβαδφλ 14,000 η.κ., δέθα θνξέο κεγαιχηεξνπο απφ
φηη ζην παιηφ Μνπζείν. Σν λέν Μνπζείν πξνζθέξεη φιεο ηηο ππεξεζίεο πνπ
απαηηνχληαη απφ έλα παγθφζκην κνπζείν ηνπ 21νπ αηψλα.» (απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ
λένπ κνπζείνπ ηεο Αθξφπνιεο).